አዲስ አበባ / መጋቢት/ 21 /2015 / አዜአ / መንግስቲ ፌደራል ‹‹ገበታ ንወለዶ/ ገበታ ለትልውድ›› ብዝብል ካብ ዝሓዞም ሸሞንተ ፕሮጀክታት እቲ ሓደ ኣብ ትግራይ ከባቢ ገረዓልታ ዝስራሕ ከምዝኾነ ቀዳማይ ሚኒስትር ዶክተር ኣብይ ኣሕመድ ገሊፆም፡፡ እቶም ቀዳማይ ሚኒስትር ከምዝገለፅዎ፤‹‹ገበታ ንሸገር፤ገበታ ንሃገር›› ዝብሉ ፕሮጀክትታት ዕውት ስራሕ ተሰሪሑ’ዩ፡፡ሐዚ ድማ ‹‹ገበታ ንወለዶ›› ብዝብል ካብ ዝስራሑ ስራሕቲ ሓደ ኣብ ትግራይ ከባቢ ገረዓርታ ዝስራሕ ፕሮጀክት’ዩ፡፡ እቲ ኣብ ትግራይ ከባቢ ገረዓልታ ዝስራሕ ፕሮጀክት ሐዚ ጀምርናዮ ሰላም ዘጠናኽር’ዩ ዝበሉ እቶም ቀዳማይ ሚኒስትር፣ ኣብ ካልኦት ከባቢታት ኢትዮጵያ ኣብ ወሎ ኣብ ጥቓ ሃይቅ ዝስራሕ ሪዞርት ፣ ኣብ ጅማ ፣ኣብ ዓፋር፣ኣብ ኣርባምንጭ፣ኣብ ከልል ሶማል፣ብውልቀ ድማ ኣብ ክልል ቤኒሻጉል ጉምዝ ከባቢ ግድብ ህዳሴን ከባቢ ሚዛን ንምስራሕ ተተሊሙ ‘ዩ፤ እዚ እንትስራሕ ንታሪኽ ዝሰጋገር ስራሕ ከምዝኾነ ኣመልኪቶም፡፡

ፒያኖ ብምጽዋት ዝፍለጣ ዝነበራ ፍልጥቲ ኢትዮጵያዊት ፈላሲት እማሆይ ጽጌ ማርያም ገብሩ ከምዝዓረፋ ቤተሰበን ገሊጾም። ኣብ 1916 (1923) ኣብ ከተማ ኣዲስ ኣበባ ከምዝተወለዳ ዝንገረለን እተን ፈላሲት፡ ብዕድመ ምስ ደፍኣ ኣብ ሃገረ እስራኤል፡ ኣብ ከተማ ዮሩሳሌም ይነብራ ከምዝነበረ ይፍለጥ። ዜና ዕረፍተን ምስተሰምዐ ኣብቲ ፍሉጥ ኢትዮጵያዊ ቤት ትምህርቲ ሙዚቃ ያሬድ "እማሆይ ጽገ-ማርያም ገብሩ" ዝተሰመየ ን15 መዓልታት ዝጸንሕ ናይ ዝኽሪ መደባት ክካየድ ምዃኑ፡ መምህር እዝራ ኣባተ ንቢቢሲ ገሊጹ። እማሆይ፡ ምስ ሓብተን፡ ንመጀመርያ ጊዜ ሓንቲ ካብተን ንኽመሃራ ንወጻኢ ዝተላእካ ኢትዮጵያውያን እየን ነይረን። ኣብ ስዊዘርላንድ ንመጀመርያ ጊዜ ሓደ ሙዚቃዊ-ምርኢት ይርእያ'ሞ - ሓደ ዓይነ-ስዉር ዘቕረቦ - እቲ ምርኢት ኣብ ልበን ሰሪጹ ተረፈ። ጓል ሸሞንተ ዓመት ምስኮና፡ ኣብቲ ዝነብራሉ ዝነበራ ኣሕዳሪ ቤት ትምህርቲ ንመጀመርያ ጊዜ ምስ ፕያኖን ቫዮሊንን ተፋለጣ፣ ፍቕሪ ሙዚቓ ብኡ ኣቢሉ ተኣታተወን። ብጠርበሽበሽ ጀሚረን ድማ ኣብቲ ዝማዕበለ ደረጃ በጽሓ። ናብ ሃገረን ኢትዮጵያ ድሕሪ ምምላሰን ከኣ ኣብ ምምዕባል ሙዚቃ ዓቢ ግደ ከምዝተጻወታ ይንገረለን። ብፍላይ መሳርሒታት ቫዮሊንን ፒያኖንን ኣብ ምውህሃድ መሪሕ ተራ ከምዝነበረን ይንገር። ንእስነተን ከይጸገባ ግን፡ ኣብ መበል 21 ዓመተን ናብ መንፈሳዊ ህይወት ስለዘዘንበላ፡ ዓለም መኒነን ናብ ምንኩስና ኣምርሓ። ካብ ኣዲስ ኣበባ ሃዲመን ከኣ ንሰሜን ኢትዮጵያ፡ ናብ ወሎ ኣርሒቐን ከዳ። ከም ባሕታዊት ኣብ ዎሎ ዝርከብ ቅዱስ እምባ፡ ብጊሸን-ማርያም ዝፍለጥ ደብሪ፡ ኣብ ጸሎትን ኣስተንትኖን ተኣሊኸን ጣዕሚ ዝነበሮ ህይወተን ራሕሪሐን መንፈሳዊ ጉዕዞ ጀመራ። ንዓሰርተ ዓመታት ኣብቲ ደብሪ ናይ ባሕታውያን ህይወት ተቛደሳ። እቶም ኣቡን ናይቲ ደብሪ ምስ ሞቱ ግን እማሆይ ንኣዲስ ኣበባ ተመለሳ። ኣብ ኣዲስ ኣበባ ተመሊሰን ምስ ኣዲአን ክነብራ ጀመራ። ኣብኡ ቀስ ኢለን እቲ ንነዊሕ እዋን ኣቋሪጸንኦ ዝነበራ ሰሌዳ-መፋትሕ-ፕያኖ ተመለስኦ። ለይተ-ለይቲ ካብ ድቃሰን ተበራቢረን መንፈስ ናይ ጥንታዊት ኢትዮጵያ ዝሓዘለ ግናኸ ንዘመናት ስዒሩ ቦሎኽ ዝበለ ተምሳጥ ክፍትሽኦ ጀመራ። እቲ ዉሕለተን ተመለሰ፡ ኣስተንትኖአን ናብ ሙዚቃ እናተርጐማ፡ ምስ ዜርሽሽ ናይ ዎልስ ሙዚቃ ኣወሃሂደን ግሩም ዝዀነ ዜማታት ክደርሳ ጀመራ ... ባዕለን ዝደረስኦ ዜማ። ማርክሳዊ ወተሃደራዊ መንግስቲ (ደርግ) ኣብ ኢትዮጵያ ስልጣን ምሓዙ ግን ንኵነታት እማሆይ ተፈታተኖ። ብሰንኩ ድማ፡ ናብ ስደት ኣምርሐን ናብ ከተማ የሩሳሌም ኣተዋ። ንመጀመርያ ጊዜ ኣብኡ ዝርከብ ናይ ኦርቶዶክስያዊት ኣባታዊ-ምሕደራ ኣትየን ከም ተርጓሚት ስርሐን ጀመራ። ኣብ ስራሕ ይንበራ'ምበር ኣብ ገዳም ደብረ-ገነት፡ መንበሪአን ቦታ - ብጐደና ኢትዮጵያ ዝፍለጥ - ኰይነን ብፒያኖአን ሙዚቃ ክውርባን ክጻወታን ዓዲ ኣይወዓላን። ኣብ 1996፡ ብኢትዮፒክስ ዝፍለጥ፡ ንሙዚቃ ኢትዮጵያ ኣብ ታሪኻዊ መዛግብ ዓለም ዘእተወ ኩባንያ፡ ንዉረባ ናይ'ዘን ፈላሲት ብመልክዕ ቅጺ-21 ኣብ ዓለም ዘርገሒዎ ይርከብ። ብስመን ሓደ ትካል-ረዲኤት ቈላዑ መስሪተን ኣሎዋ - ቈልዑ ናይ ሙዚቃ መሳርያ ዝረኽብሉን ናይ ሙዚቃ ትምህርቲ ዝቐስምሉን ትካል። ማያ ዱኔትዝ፡ ናይ ቀረባ መሓዛ እማሆይ ጽጌ ማርያም እያ፡፡ ናብቲ ዝነብራሉ ገዳም እናኸደት ትበጽሐን እያ፡፡ ንሳ እውን ፒያኖ ብምጽዋትን ካልኦት ስራሕቲ ጥበብ ትፍለጥ፡፡ ምሕዝነተን ልዕሊ 15 ዓመት ኮይኑዎ ኣሎ፡፡ ንሳ ምስ ስራሓት እመሆይ ዝተላለየት ናይ ኢትዮፒክስ ሲዲ ምስተሓተመ ከምዝኾነ ንቢቢሲ ኣምሓርኛ ተዛሪባ፡፡ ''ፍራንሲስ ንሙዚቃ ኢትዮጵያ ዓብይ ውዕለት ውዒሉ እዩ፡፡ ኣብ ዘለዎ ምስጋናይ ይብጸሓዮ፡'' ትብል ማያ፡፡ ፈረንሳዊ ፍራንሲስ ፋልሴቶ፡ ናይ እመሆይ ጥራሕ ዘይኮነስ ኣብ 1960ታትን 70ታትን ዝነበሩ ተፈተውቲ ናይ ኢትዮጵያ ሙዚቃታት ናብ ዓለም ዘፋለጠ ሙዚኮሎጂስትን ኣወሃሃድን እዩ፡፡ ''ኣቦ ኢትዮ ጃዝ'' ተባሂሉ ዝፍለጥ ሙላቱ ኣስታጥቄ ብዛዕባ እመሆይ እንትገልጽ፡ ''እማሆይ ብሓቂ ኣመና ዘድንቐንን ዘኽብረንን ዓባይ በዓልቲ ሞያን ሰብን እየን፡፡ ንሙዚቃ ኢትዮጵያ ዓብይ ስራሕ ሰሪሐን እየን ኢለ እኣምን፡፡ ንኮንሰርት ናብ እየሩሳሌም ኣብ ዝኸድኩሉ ረኺበየን ኣዕሊልና ኢና፡'' ይብል፡፡ እማሆይ ናብ እስራኤል ምስከዳ ድሕሪ ክልተ ዓመት፡ ናይ ሙዚቃ ስራሓውተን ንምጽሓፍን ንምሕታምን ክትሕግዘን ንማያ ጻውዒት ገይረናላ፡፡ በዚ መሰረት 12 ዝኾኑ ናይ ፒያኖ ውሁድ ስራሓውተን ብኖታ ተሓንጺጾም ብመልክዕ መጽሓፍ ተሓቲሞም እዮም፡፡ ጋዜጠኛ ራድዮ ፎር ኬት ሞሌሰን፡ ''ሙዚቀአን ንምሕታም ብኸመይ ወሲነን?'' ክትብል ንእማሆይ ሓቲታተን፡፡ ''ሙዚቃታተይ ንካልኦት ከካፍሎም ስለዝደሊ እዩ፡፡ ዘለኒ ምክፋል ይደሊ እየ። ካልእ ሰብ'ኳ እንተዘይተረደአኒ ሙዚቀኛታት ይርድእዎ እዮም'' ብምባል መሊሰን፡፡ ስራሕቲ ሙዚቃ እማሆይ ንብዙሓት ከም ዘለዓዓለ እትገልጽ ማያ፡ ብዝተፈላለዩ ቋንቋታት ዝተዳለዉ ናብ ህዝቢ ዘይቀረቡ ሓያሎ ስራሓት ከምዘለወን ትዛረብ፡፡

    ኣብ ክልል ደቡብ ኣብ መበገሲ ምኽንያታት ምቕናስ ውፅኢት ሃገራዊ ፈተና 12 ክፍሊ ጠመተ ዝገበረ መድረኽ ዘተ ኣብ ከተማ ወላይታ ሶዶ ተኻይዱ። ርእሰ ምምሕዳር ክልል ደቡብ ብሄር ብሄረሰባትን ህዝብታትን ኣይተ እርስቱ ይርዳው ኣብቲ መድረኽ ከምዝገለፅዎ፤ ኣብ ዘፈር ትምህርቲ ብዝተስተውዓለ ምቕናስ ውፅኢት ካብ ምጥዓስ ፍታሕ ኣብ ምምፃእ ጠመተ ክንገብር ይግባኣና። ዘፈር ትምህርቲ ፅርይርት ዘለዎን ውፅኢታዊን ንክኾን ክንሰርሕ ይግባኣና ዝበሉ እቶም ርእሰ ምምሕዳር ኣብቲ ዘፈር ንዝስትውዓሉ ፀገማት ንምፍታሕ ግደ መምህራንን ተምሃሮን ልዑል ክኸውን ከምዝግባእ እውን ኣመላኺቶም። ኣብቲ ስርዓተ ትምህርቲ ንዝስትውዓሉ ፀገማት ተፃዊሮም ኣብቲ ክልል ኣብ ዘመን ትምህርቲ 2014 ሃገራዊ ፈተና 12 ክፍሊ ልዑል ውፅኢት ብምምፃእ ዝለዓለ ውፅኢት ዘመዝገቡ ተምሃሮ ምህላዎም እውን ንኣብነት ኣልዒሎም። እቲ ስርዓተ ትምህርቲ ብዙሕ ዝጎደሎ ነገር ይሃልው እምበር ንሃገርና ዝለዓለ ኣስተዋፅኦ ዘበርከቱ ተመራመርቲ ምፍራይ ከምዝተኽኣለ እውን እቶም ርእሰ ምምሕዳር ኣብ ዝርርቦም ጠቒሶም። መምህራን ዘለዎም ሓላፍነት ትውልዲ ምህናፅ ብብቕዓት ብምውፃእ ልዑል ግደ ኣለዎም፣ ተምሃሮ እውን ምሉእ ጠመተኦም ኣብ ትምህርቲ ብምግባር ንዕቤት ሃገሮም ብፅሒቶም ክዋፅኡ ከምዘለዎም እውን ተዛሪቦም። ኣብቲ ክልል ኣብ ፈተና 12 ክፍሊ 2 ነጥቢ 6 ሚኢታዊ ተምሃሮ ጥራሕ ዝሓሸ ውፅኢት ክምዘመዝገቡ ጠቒሶም ንምንቁልቋል እቲ ውፅኢት ምኽንያት ዝኾኑ ፀገማት ብምፍታሽ ናብ ዝሓሸ ዓወት ንክንበቅዕ ምስራሕ ይግበኣና። ብመዓርግ ምክትል ርእሰ ምምሕዳር መተሓባበሪ ማሕበራዊ ክላስተርን ሓላፊ ቢሮ ትምህርቲ እቲ ክልልን ዶክተር ዲላሞ ኦቶሬ ከምዝገለፅዎ፤ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ዝተርኣየ ኣብ ፅርየት ትምህርትን ተበፃሕነትን ዝስትውዓል ፀገም ንምቕናስ ውፅኢትውነት ትምህርቲ መልዐሊ ካብ ምንጎ ዝኾኑ ምኽንያታት ተጠቃሲ ምዃኑ ተዛሪቦም። ዘፈር ትምህርቲ ብምዝማን ዝሓሸት ሃገር ንምምስራት ሓበራዊ ፃዕሪ ምግባር ይግበኣና ክብሉ እውን ተዛሪቦም። ኣብቲ ዘፈር ንዘጋጠመ ፀገም ውፅኢት እውን ግደ መራሕቲ፣ መምህራን፣ ተምሀሮን ሕብረተሰብን ልዑል ክኸውን ከምዝግባእ መረዳእታ ኮሙኒኬሽን መንግስቲ እቲ ክልል የመላኽት።

ኣዲስ ኣበባ ፣ መጋቢት 16 ፣ 2015 ዓ/ም (ኢዜኣ) ብመሰረት ኣብ ፕሪቶርያ ዝተበፅሐ ስምምዕ ሰላም ኣብ ሰሜን ኢትዮጵያ ዝተፈጠረ ጎንፂ ብዘላቕነት ንምፍታሕ መንግስቲ ፌዴራል ዝኣተዎ ቃል ተግባራዊ እናገበረ ምዃኑ ኮሚሽን ሰብ ሞያታት ሰብኣዊ መሰል ውሕመ ኣፍሊጡ። ቤት ምኽሪ ሰብኣዊ መሰላት ውድብ ሕቡራት መንግስትታት መበል 52 ኣኼብኡ ኣብ ስዊዘርላንድ ጀኔቫ ኣካይዱ። ኣብቲ ኣኼባ፤ ኮሚሽን ዓለም ለኸ ሰብ ሞያታት ሰብኣዊ መሰል ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ኩነታት ኣመልኪቱ ዝርዝር ፀብፃብ ነቲ ቤት ምኽሪ ብምቕራብ ዘተ ተገይርሉ። ኣካቢ እቲ ኮሚሽን መሓመድ ቻንዴ ኦትማን ኣብቲ ኣኼባ ከምዝበልዎ፤ እቲ ኮሚሽን ኣብ ዝሓለፈ ዓመት መሰከረም ናይ መጀመርያ ፀብፃቡ ነቲ ቤት ምኽሪ ድሕሪ ምቕራቡ ኣብ ኢትዮጵያ ዘሎ ኩነታት ብዝለዓለ ብርኪ ምምሕያሽ ኣርእዩ እዩ። ኣብ ደቡብ ኣፍሪካ ፕሪቶርያ ኣብ መንጎ ህወሓትን ፌዴራል መንግስትን ዝተበፅሐ ስምምዕ ሰላም ስዒቡ፤ ፌዴራል መንግስቲ ዝኣተዎ ቃል ተግባራዊ ምግባሩ ነቲ ዝተርኣየ ምምያሽ ፍሉይ ኣስተዋፅኦ ከምዘለዎ እቶም ኣካቢ ተዛሪቦም። እቲ ስምምዕ ሰላም ስዒቡ፤ መንግስቲ ብዝኣተዎ ቃል መሰረት ናብ ስግግር ፍትሒ ዝወስዱ ስጉምትታት ምጅማሩ ብኣዎንታ ከምዝተቐበልዎ እውን ሓቢሮም። ኣብቲ ዘተ ርኢቶ ዝሃበ ሕብረት ኣውሮፓ እውን፤ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዓለም ለኸ ደረጃታት ዘማልአ ማዕቐፍ ስግግር ፍትሒ ተግባራዊ ንምግባር ዘርኣዮ ቁርፀኝነት ብምንኣድ እቲ ሕብረት ዘለዎ ልምዲ ንምክፋል ድሉው ምዃኑ ኣፍሊጡ። ኣብቲ ዘተ ዝተሳተፉ ኣብ ቤት ምኽሪ ሰብኣዊ መሰላት ውሕመ ቀዋሚ ተወካሊ ኣሜሪካ ዝኾኑ ኣምባሳደር ሚቸል ቴይለር ኣብ መንጎ ህወሓትን መንግስትን ጎንፂ ናይ ምቁራፅ ስምምዕ ድሕሪ ምፍራሙ ዝተርኣየ ልዑል ምምሕያሽ ኣሜሪካ ብኣዎንታ ከምዝተቐበለቶ ብምግላፅ፤ ኢትዮጵያ ኩለ መዳያዊ ስግግር ፍትሒ ተግባራዊ ንምግባር ትገብሮ ዘላ ፃዕሪ ዝበረታታዕ እዩ ኢሎም።