ኣዲስ ኣበባ/ ግንቦት/26/2015 (ኢዜአ)ንመርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር ክሳብ ሐዚ 7 ቢሊየን ፈልሲ ከምዝተዳለወ ምክትል ዋና ዳይሬክተር ልምዓት ደኒ ኢትዮጵያ ሞቱማ ቶሌራ(ዶ/ር) ገሊፆም። ኢትዮጵያ ብኣፈልፋልነት ሓሳብ ቀዳማይ ሚኒስትር ኣቢይ ኣሕመድ ቅድሚ ኣርባዕተ ዓማውቲ ዝጀመርቶ መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር ለዕል 25 ቢሊየን ፈልስታት ምትካል ክኢላ ኢያ። ፍርያት እዛ ዓዲ ክብ ንምባል፣ ውሕስነት ምግቢ ዜጋታት ነምርግጋፅን ሽፋን ደኒ በምዕባይ ለውጢ ክሌማ ንምክልካልን ዝዓለመ መርሃ ግብሪ ከምዝኾነ ይፍለጥ። ሞቱማ (ዶ/ር)፥ ኣብ ዝሓለፉ ዓማውቲ ዝተገበረ ምትካል ፈልሲ ኣብ ምክልኻል ምሽርሻር መሬት፣ ምፍልፋል ማይ ከርሰ ምድሪ እወንታዊ ግደ ከምዝነበሮ ተዛሪቦም። ስለዝኾነ ሎሚ ዘበን ንዝሳለጥ መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር ክሳብ ሐዚ 7 ቢሊየን ፈልሲ ከምዝተዳለወ ምዝራቦም ኢዜአፀብፂቡ።

  ኣዲስ ኣበባ/ግንቦት 24/2015 (ኢዜኣ) ኢትዮጵያ ተካይዶ ዘላ መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር ንካልኦት ሃገራት ኣፍሪካ መርኣያ ዝኸውን እዩ ክብሉ ኣብ ኮሚሽን ኢኮኖሚ ኣፍሪካ ውሕመ ዳይሬክተር ቴክኖሎጂ፣ለውጢ ከባብያዊ ኣየርን ሃፍቲ ተፈጥሮን ዦን ፖል ኣደም ተዛሪቦም። እቶም ዳይሬክተር ንኢዜኣ ከምዝበልዎ፤ ኢትዮጵያ ተካይዶ መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር ሓለዋ ብዝሃ ሂወት ንምርግጋፅ ወሳኒ እዩ። ኢትዮጵያ ኣብ ከባብታት ተፋሰስ ብዝሃ ሂወት ንምሕላው ሃፍቲ ማይ ኣብ ምክንኻን ትሰርሖ ዘላ ስራሕ ዝነኣድ እዩ። እቲ ትካሎም እውን ፃዕሪ ኢትዮጵያ ውፅኢታዊ ንምግባር ደገፍ ሞያ እናገበረ ምዃኑ ዦን ፖል ኣደም ሓቢሮም።

  ኣዲስ ኣበባ/ግንቦት 22/2015 (ኢዜኣ) ኣኼባ ሓለዋ ብዝሃ ሂወት ሕብረት ኣፍሪካ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣብ ምክያድ ይርከብ። ብኮሚሽን እቲ ሕብረት ዝተዳለወ እቲ ኣኼባ፤ ኣብ ትግበራ ውፅኢታት ኣኼባ ኣፍሪካ፣ዓለም ለኸ ስምምዓት ብዝሃ ሂወት ካሪብያንን ፓስፊክን፣ኣኼባ ብዝሃ ሂወት ኮፕ-15 ውሕመን ኣኼባ ብምኽንያት ምንቅስቓስ ንግዲ 19 ኣብ ልዕሊ እንሰሳትን እፅዋትን ጉድኣት ንዘይምብፃሕ ዝተገበረ ስምምዕን ትኹረት ዝገበረ እዩ። ብዝሃ ሂወት ኣብ ኣፍሪካ ንቱሪዝም፣ንመድሓኒት (ፋርማሲዩቲካል) ኢንዱስትርን ዓውዲ ንግድን ዘለዎ ረብሓ ወሳኒ ምዃኑ ኣብቲ መድረኽ ተገሊፁ። ኣብ ብዝሃ ሂወት ትኹረት ዝገበሩ መርሃ ግብርታት፣ዘይሕጋዊ ንግድታት እንሰሳትን እፅዋትን ንምክልኻል ዝተዳለወ ስትራቴጂን ቀፃልነት ዘለዎ ማዕቐፍ ምምሕዳር ደንን ተግባራዊ ምግባር ከምዘድሊ እውን ተሓቢሩ። ሕብረት ኣውሮፓ ንሓለዋ ብዝሃ ሂወትን ከባብን ኣፍሪካ ደገፍ ከምዝገብር ኣብቲ ኣኼባ ተፀሪሑ። ብብርኪ ሰብ ሞያታት ዝተጀመረ እቲ ኣኬባ ክሳብ ፅባሕ ክፀንሕ እዩ። ብብርኪ ሚኒስትራት ዝግበር ኣኼባ ድማ ድሕሪ ፅባሕ ዝጅመር እንትኸውን በቶም ሰብ ሞያታት ዝቐረቡሎም ዛዕባታት ክዝትዩ እዮም ተባሂሉ ትፅቢት ይግበር።

ኣዲስ ኣበባ/ግንቦት 18/2015 (ኢዜኣ) ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ኣብ ልምዓት ግብርና ዘብፀሖ ፅዕንቶ ንምክልኻል ማእኸላት ጥምረት ምርምር ብምጥንኻርን ብምትሕብባርን ምስራሕ ከምዝግባእ ኢንስቲትዩት ዓለም ለኸ ምርምር እንሰሳት ገሊፁ። ኣብ ኢትዮጵያ ኣብ ኣናእሽተይ ሕርሻታት ዝተዋፈሩ ሓረስቶት ዓቕሚ ንምዕባይ ዝግበር መዋቕራዊ ለውጢ ግብርና ብዝምልከት ዝተፈላለዩ ዓለም ለኸ ትካላት ዝተሳተፍሉ ዓውዲ መፅናዕቲ ተኻይዱ። ዳይሬክተር ተወካሊ ማእኸል ዓለም ለኸ ምርምር እንሰሳት ኣብ ኢትዮጵያ ዶክተር ናሙኮሎ ኮቪች፤ ኢትዮጵያ ሓዊሱ ብፅዕንቶ ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ሃገራት እቲ ዞባ ንዝኸፍአ ድርቅን ሓደጋ ውሕጅን እናተቓልዓ እየን ኢሎም። ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ኣብ ልዕሊ ብኣናእሽቲ ሕርሻታት ዝመሓደሩ ሓረስቶት ዘሕድሮ ፅዕንቶ ንምክልኻል ጥምረት ማእኸል ዓለም ለኸ ምርምር ግብርና ብምጥንኻርን ብምትሕብባርን ምስራሕ ከምዘድሊ እውን ሓቢሮም። ዋና ዳይሬክተር ኢንስቲትዩት ትራንስፎርሜሽን ግብርና ኢትዮጵያ ዶክተር ማንደፍሮ ንጉሴ፤ ኣብ ኢትዮጵያ 11 ዝኣኽሉ ኣብ ዝተፈላለዩ ዓውድታት ዝተዋፈሩ ማእኸላት ጥምረት ዓለም ለኸ ምርምር ግብርና ከምዘለው ገሊፆም። እዞም ትካላት እዚኦም ኣብ ጉዳያት ግብርና፣ለውጢ ከባብያዊ ኣየር፣ውሕስና ምግብን ካልኦትን ምርምር ብምክያድ ሓበሬታን ምክረ ሓሳብን ዘቕርቡ እዮም ኢሎም። ኣብ ባንኪ ዓለም ዳይሬክተር ዓለም ለኸ ተሞኩሮ ምግብን ግብርናን ዶክተር ማርቲ ቫን ኒውኮፕ፤ ኢትዮጵያ ኣብ ዝሓለፉ ዓመታት ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ምክልኻል ዘኽእሉ ዝነኣዱ ውፅኢታት ከምዝመዝገበት ኣረዲኦም። ባንኪ ዓለም ኣብ ኣናእሽቲ ሕርሻታት ዝተዋፈሩ ሓረስቶት ብምኽንያት ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ዝበፅሖም ፅዕንቶ ንምቕናስ 1 ነጥቢ 5 ቢልዮን ዶላር ደገፍ ከምዝገብር ኣረጋጊፆም።

ኣዲስ ኣበባ/ግንቦት 16/2015 (ኢዜኣ) መበል 64 ፈሮም ትንተናን ትንበያን ኩነታት ፀባይ ኣየር ምብራቕ ኣፍሪካ ኣብ ኣዲስ ኣበባ እናተኻየደ ይርከብ። እቲ ፎረም፤ ኢንስቲትዩት ሚቲዎሮሎጂ ኢትዮጵያ ምስ ማእኸል ትንበያ ኣየር በይነ መንግስትታት ልምዓት ምብራቕ ኣፍሪካ(ኢጋድ)ብምትሕብባር ዘዳለውዎ እዩ። ኣብ መኽፈቲ እቲ ፎረም፤ ሚኒስትር ማይን ኢነርጅን ኢንጅነር ሃብታሙ ኢተፋ፣ምክትል ዋና ዳይሬክተር ኢንስቲትዩት ሚቲዎሮሎጂ ኢትዮጵያ ክንፈ ሃይለማርያም ሓዊሱ ኣባል ሃገራት በይነ ኢጋድን ዝምልከቶም ኣካላት እቲ ዓውድን ተረኺቦም። ኣብ ዓመት 3 ግዜ ዝካየድ እቲ ፎረም ኣብ ኩነታት ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ዝጠመቱ መፅናዕታዊ ፅሑፋትን ፓነል ዘተታትን ዝካየድሉ መድረኽ እዩ። ንዝሓለፉ ክልተ መዓልትታት ብብርኪ ሰብ ሞያ ክካየድ ዝፀንሐ መበል 64 ፎረም ትንተናን ትንበያን ኩነታት ፀባይ ኣየር ምብራቕ ኣፍሪካ ሎሚ ብዘተ ላዕለዎት ሓለፍቲ ስራሕ ክዛዘም እዩ።

ኣዲስ ኣበባ/ግንቦት 15/2015 (ኢዜኣ) ብምኽንያት ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ዝፍጠሩ ሓደጋታት ተፈጥሮ ንምክልኻል ዝተጠናኸረ ስርዓት ቅድመ መጠንቀቕታ ምዝርጋሕ ከምዝግባእ ተገሊፁ። ኣብ ስዊዘርላንድ እናተኻየደ ኣብ ዝርከብ መበል 19 ትካል ኮንግረስ ሜቲሮዎሎጂ ዓለም እናተሳተፉ ዝርከቡ ሚኒስትር ዲኤታ ሚኒስቴር ማይን ኢነርጅን ዶክተር አብርሃ አዱኛ ከምዝሓበርዎ፤ ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ከም ድርቂ፣ውሕጅ፣ቃፀሎ ደንን ምህማም መሬትን ዝበሉ ተፈጥሮኣዊ ሓደጋታት መበገሲ ብምዃን ኣብ ማሕበራውን ኢኮኖሚያውን ዕቤት ዕንቅፋት ኮይኑ እዩ። ኣብ ከባብታት ደቡብን ምብራቕን ኢትዮጵያን ጎረባብቲ ሃገራትን ንተኸታታሊ 5 ዓመታት ዘጋጠመ ድርቂ ኣብ ልዕሊ ሰባትን ንብረትን ልዑል ጉድኣት ከምዘብፀሐ ከም ኣብነት ሓቢሮም። ሓደጋታት ተፈጥሮ ንምክልኻል ስርዓት ቅድመ ጥንቃቐ ካብ ምዝርጋሕ ብተወሳኺ ንሓለዋ ኸባቢ ትኹረት ምሃብ ከምዝግባእ ብምግላፅ፤ መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር ከም መርኣያ ክውሰድ ከምዘለዎ እውን ተዛሪቦም። እቲ ኣብ ጀኔቫ እናተኻየደ ዝርከብ መበል 19 ትካል ኮንግረስ ሜቲሮዎሎጂ ዓለም፤ ንዝቕፅሉ 10 መዓልትታት ከምዝቕፅል ካብ ማሕበራዊ ምትእስሳር ገፅ ሚኒስቴር ማይን ኢነርጅን ዝተረኸበ ሓበሬታ የመላኽት።

  ኣዲስ ኣበባ/ ግንቦት/15/ 2015 (ኢዜአ)ሎሚ ዘበን ንዝግበር መበል ሓምሻይ ዓመት መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር 6 ነጥቢ 5 ቢሊየን ፈልሲ ተዳሊዩ ኣሎ ክብሉ ቀዳማይ ሚኒስትር ኣቢይ ኣሕመድ ገሊፆም። እቶም ቀዳማይ ሚኒስትር ኣብ ማሕበራዊ ሚዲየኦም ኣብ ዘመሓላለፍዎ መልእኽቲ፥ “ሎሚ ዘበን ብሓባር ንእነንብሮ መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር 6 ነጥቢ 5 ቢሊየን ፈልሲ ተዳሊዩ ኣሎ” ኢሎም። ኣብቲ መርሃግብሪ ፈልስታት ፍራምረ ብበዝሒ ክንተክል ኢና ክብሉ ገሊፆም።

ክልላት ብስራሕቲ ተፋሰስ ግብርና ዘበረታትዕ ውፅኢት እናመዝገባ ይርከባ አዲስ አበባ /ግንቦት /14/2014/ኢዜአ/ ኣብ ክልላት ትግራይ፣ ኣምሓራን ዓፋርን ኣብ ተፋሰስ ግብርና ዘኹርዕ ስራሕቲ እናተሰርሐ ከምዝኾነ ሓለፍቲ ስራሕ ዘፈር ግብርና እተን ክልላት ገሊፆም። ምክትል ሓላፊ ቢሮ ግብርና ክልል ኣምሓራ ዶክተር ኣልማዝ ጊዜው ንትካል ፕሬስ ኢትዮጵያ ከምዝተዛረብኦ፣ ኣብቲ ክልል ኣብ 8 ሽሕን 548 ተፋሰሳት ንምስራሕ ተተሊሙ ካብ ዝተትሓዘ ትልሚ ንላዕሊ ከምዝተሰርሐ ገሊፀን። ከም ገለፃ ዶክተር ኣልማዝ፣ ነቲ ትልሚ ንምፍፃም ቅድመ ምድላው ተገይሩ። ዝተፈላለዩ ስራሕቲ ምርምርን ንመፍረዪ ሞያዊ ስልጠና ስለዝተውሃበን ፅቡቕ ውፅኢት ምምፃእ ከምዝተኽኣለ ገሊፀን። ኣብቲ ስራሕቲ ተፋሰስ ብኽነት ሰዓትን ጉልበትን ከም ክፍተት ከምዝተስተዓለ ብምግላፅ፣ ነዚ ንምስትኽኻል ንቐፃሊ ኣጠቓቕማ ቴክኖሎጂ ብምምራፅ ዝበለፀ ከምዝስራሕ ገሊፀን።

  ኣዲስ ኣበባ / ግንቦት /14/ 2015 (ኢዜአ)ሚኒስትር ገንዘብ ኣይተ ኣሕመድ ሽዴ ኣብ ዓመታዊ ኣኼባ ባንኪ ልምዓት ኣፍሪካ ንምስታፍ ናብ ግብፂ ኣምሪሖም። እቲ መድረኽ ካብ ሎሚመዓልቲ ጀሚሩ ንኣርባዕተ መዓልታት ኣብ ሻርማ ኤል ሼክ ግብፂ ክካየድ ኢዩ ተባሂሉ። ለውጢ ክሌማ ኣብ ኣፍሪካ ዘስዕቦ ፅዕንቶ ንምግታእን ዘላቒ ልምዓት ንምርግጋፅን ዘለዉ ብድሆታትን ዕድላትን ዝዝቲ ከምዝኾነ ካብቲ ሚኒስቴር ዝረኸብናዮ ሓበሬታ የረድእ። ኣይተ ኣሕመድ ሽዴ ትማሊ ኣብ ሻርም ኤል ሼክ ኣብ ዝተሳለጠ ኣኼባ ኣመሓደርቲ ዞባ መብራቕ ኣፍሪካ ምስታፎም ተሓቢሩ።

  ኣዲስ ኣበባ/ ግንቦት/14/ 2015 (ኢዜአ)ኣብ ለውጢ ክሌማ ዝዝቲ መበል 64 ፎረም ኢጋድ ይሳለጥ ኣሎ። እቲ ፎረም፥ “ኣገለግሎት እንፈታ ለውጢ ክሌማ ስጉምቲ መፍትሒ ንምውሳድ” ዝበል መሪሕ ቃል ዘለዉዎ ኢዩ ተባሂሉ። ኣብቲ መድረኽ ትምበያታት ወርሒ ሰነ፣ ሓምለ፣ ነሓሰን መስከረምን ከምዝቐርብ ኣቐባሊ ቃል ዋና ፀሓፊ ኢጋድ ኑር ሞሐሙድ ሼክ ኣፍሊጦም።

ሃገርና ባዓልቲ ዋና ፀጋታት ተፈጥሮ እያ

ኣዲስ ኣበባ/ጉንበት 3/2015 (ኢዜኣ) ናይ ኢትዮጵያ ናይ ነዊሕ እዋን ትሑት ልህቀት ካርበንን ንለውጢ ከባብያዊ ኣየር ዘይብዳህን ስትራቴጂ ልምዓት ዕላዊ ኮይኑ። ኣብ መርሃ ግብሪ ምፍላጥ እቲ ስትራቴጂ፤ ምክትል ቀዳማይ ሚኒስትርን ሚኒስትር ጉዳይ ወፃእን ደመቀ መኮንን፣ሚኒስትራትን መሓዙት ትካላት ልምዓትን ተረኺቦም። ከም ኣቆፃፅራ ኣውሮፓ ክሳብ 2050 ዝትግበር ስትራቴጂ ምዃኑ እውን ተሓቢሩ። እቲ ስትራቴጂ ምስ ኣብ 2015 (ከም ኣቆፃፅራ ኣውሮፓ) ዝፀደቐ ስምምዕነት ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ዝተዋደደ እዩ ተባሂሉ። መንግስቲ ኢትዮጵያ ዘዳለዎ እዚ ስትራቴጂ ልምዓት፤ ኣብ 2050 ልህቀት ካርበን ዜሮ ንምብፃሕ ዝዓለመ ከምዝኾነ ተፀሪሑ። ሚኒስትር ልምዓትን ፕላንን ዶክተር ፍፁም ኣሰፋ ከምዝበልኦ፤ ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ናብራ ደቂ ሰባት ዘዛብዕ ዓለም ለኸ ጠንቂ እዩ። ሃገራት ለውጢ ከባብያዊ ኣየር ንምፅዋር መጠን ሙቐት ዓለም ካብ 1 ነጥቢ 5 ዲግሪ ሴንቲግሬድ ከይሓልፍ ኣብ ስምምዕ በፂሐን ዝተፈላለዩ ስራሕቲ እናተሳለጡ ምዃኖም ተዛሪበን። ናይ ነዊሕ እዋን ስትራቴጂ ልምዓት ትሑት ልህቀት ካርበን ኢትዮጵያ ብዝተማልአ መልክዑ ተግባራዊ እንትኸውን ክሳብ 2050 ሓፈሻዊ ዕቤት ፍርያት እታ ሃገር ሕዚ ካብ ዘለዎ 66 ሚኢታዊ ከዕብዮ እዩ ተባሂሉ ትፅቢት ከምዝግበረሉ ተገሊፁ።

አዲስ አበባ /ግንቦት/ 2 /2015 / ኢዜአ / ኣብ ጣብያ ከሻፍ ወረዳ መንጌ ክልል ቤንሻንጉል ጉሙዝ ብ27 ሚልዮን ብር ዝተሰርሐ ፕሮጀክት ፅሩይ ዝስተ ማይ ብርእሰ ምምሕዳር እቲ ክልል ኣይተ ኣሻድሊ ሃሰን ተመሪቑ። እቲ ፕሮጀክት ፅሩይ ዝስተ ማይ ብሓገዝ ናሽናል ፕሮግራም ዋን ዋሽ ከምዝተሰርሐ ተገሊፁ።እቲ ፕሮጀክት ኣብ ማእኸል እቲ ጣብያ ንዝርከቡ ልዕሊ 10 ሽሕን 500 ክፍልታት ሕብረተሰብ ተረባሕቲ ዝገብር እዩ። ንመስርሒ እቲ ፕሮጀክት ፅሩይ ዝስተ ማይ ልዕሊ 27 ሚልዮንን 607 ሽሕን ብር ወፃኢ ከምዝተገበረ እውን ተሓቢሩ። ርእሰ ምምሕዳር ኣይተ ኣሻድሊ ሃሰን፣ ቀንዲ ጉዳይ መንግስቲ ንዝኾነ ሰላም ብምርግጋፅ ንሕብረተሰብ ተረባሒ ንምግባር እናሰርሖም ዝርከብ ስራሕቲ ዘበረታትዕ ውፅኢት ይርከበሎም ከምዘሎ ገሊፆም። ተጠቀምቲ ፅሩይ ዝስተ ማይ ንዝኾኑ ክፍልታት ሕብረተሰብ ጣብያ ከሻፍን ከባቢኡን እንኳዕ ደስ በለኩም ኢሎም። መንግስቲ ንሕብረተሰብ ተረባሒ ዝገብሩ ስራሕቲ ልምዓት ኣጠናኺሩ ከምዝቕፅል ገሊፆም።ኣብቲ ምርቓት ንምክትል ርእሰ ምምሕዳር ኣይተ ግልታሁን ኣብዲሳ ሓዊሱ ላዕለዎት ኣመራርሓታት እቲ ክልል ተረኺቦም ክብል ኮሙኒኬሽን እቲ ክልል ፀብፂቡ።

Y ኣብዚ ቀረባ እዋን ኣብ ውቅያኖሳት ዓለምና ዝተረኣየ ቕልጡፍ ወሰኽ ሙቐት፡ ኣብ መንጎ ተመራመርቲ ሻቕሎት ከም ዝፈጠረ ተገሊጹ። ኣብዚ ወርሒ፡ ኣብ ግዳማዊ ክፋል ዓለማዊ ባሕሪ ሓድሽ ክብረወሰን ልዑል ሙቐት ዝተመዝገበ ክኸውን እንሎ ቅድሚ ሕዚ ክሳብ ክንድዚ ብቕልጡፍ ወሲኹ ኣይፈልጥን። ስለምንታይ ክንዲዚ ቐልጢፉ ክውዕይ ከም ዝኸኣለ ተመራመርቲ ስነ-ፍልጠት ምሉእ ብምሉእ ኣይተረድኦምን። እንተዀነ ሙቐት ዓለም ዝውስኸሉ ኣገባብ ክብርኽ ክገብር ይኽእል’ዩ ዝብል ስክፍታ ፈጢሩ ኣሎ። ብፍላይ ከም ኤል ኒኖ ምስ ዝኣመሰሉ ኵነታት ኣየር ተደሚሩ ኣብ መወዳእታ ዝመጽእ ዓመት፡ ሙቐት ዓለም ናብ ዘተሓሳስብ ሓድሽ ደረጃ ክብርኽ ክገብር ይኽእል’ዩ። ክኢላታት፡ ኣብ ዝቕጽሉ ኣዋርሕ ሓያል ኤል ኒኖ ክጅምር ምዃኑ ይኣምኑ። “ብርቕቕ ዝበለ ኣዘራርባ ክርአ እንተሎ ኤል ኒኖ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ክልተ ክሳዕ ሸውዓተ ዓመት ኣብ ጥቓ ገማግም ፔሩ ዝርአ ምንቅስቓስ ውዑይ ማይ ዝሓዘ ማዕበል” ከም ዝዀነ መጽሔት ኒውስዊክ ይገልጽ። እዚ ማዕበል’ዚ ዋዒ ውቅያኖስ ክውስኽ ይገብር፤ ኣብ ናይ ገዛእ ርእሰን ሕርሻን ምግፋፍ ዓሳን ዝምርኰሳ ኣብ ምምዕባል ዝርከባ ሃገራት ብፍላይ ድማ እተን ምስ ፓስፊክ ውቅያኖስ ዝዳወባ ሃገራት መብዛሕትኡ ግዜ ዝያዳ ይህሰያ። ውዑይ ውቅያኖሳት፡ ኣብ ህይወት ባሕሪ ዕንወት ከስዕቡ ይኽእሉ፡ ብተወሳኺ ዝያዳ ጽንኩር ኵነታት ኣየር ከስዕብን ጽፍሒ ባሕሪ ክብርኽ ክገብርን ይኽእል። ከምካርቦንዳይኦክሳይድ ዝኣመሰሉ ‘ግሪንሃውስ ጋዝስ’ ተባሂሎም ዝጽውዑ ዋዒ ዝውስኹ በከልቲ ጋዛት ኣብ ምምጻው እውን ውሑድ ብቕዓት ይህልዎም። ዝሓለፈ ሰሙን ዝተሓትመ ኣገዳሲ ሓድሽ መጽናዕቲ ድማ ሓደ ዘተሓሳስብ ምዕባለ ኣጉሊሑ ኣሎ። ኣብ ዝሓለፉ 15 ዓመታት፡ ውህሉል ሙቐት መሬት ብ50 ሚእታዊ ወሲኹ’ዩ፤ መብዛሕትኡ እቲ ሕልፊ ሙቐት ናብ ውቅያኖሳት’ዩ ዝኣቱ። እዚ ኣብ ክውንነት ናይ ሓቂ ሳዕቤን ኣለዎ - ወሰኽ ሓፈሻዊ ሙቐት ውቅያኖሳት ኣብ ወርሒ ሚያዝያ ናይዚ ዓመት ሓድሽ ክብረወሰን ኣመዝጊቡ ጥራይ ዘይኮነስ፡ ኣብ ገለ ዞባታት ኣብ ውሽጢ ነዊሕ ግዜ ዝተመዝገበ ፍልልይ ኣዝዩ ዓቢ ነይሩ። ኣብ ወርሒ መጋቢት፡ ኣብ ምብራቓዊ ገማግም ሰሜን ኣመሪካ ዝነበረ ሙቐት ግዳማዊ ክፋል ባሕሪ፡ ካብቲ ኣብ 1981-2011 ዝነበረ ማእከላይ ሙቐት ክሳብ 13.8 ሰልሽየስ ዝለዓለ ነይሩ። "ስለምንታይ ከምዚ ዝኣመሰለ ቅልጡፍ ለውጢ ከም ዝተፈጠረ ገና ብንጹር ኣይተፈልጠን" ትብል መሪሕ ደራሲት ናይቲ ሓድሽ መጽናዕቲን ኣብ 'መርካተር ኦሽን ኢንተርናሽናል' ክኢላ ውቅያኖሳትን ዝዀነት ካሪና ቮን ሹክማን። "ኣብ ዝሓለፈ 15 ዓመታት ኣብ ስርዓተ ክሊማ ዘሎ ሙቐት ብዕጽፊ ክዓቢ ገይረና ኢና፤ እዚ ለውጢ ክሊማ እዩ፡ ወይ ተፈጥሮኣዊ ተለዋዋጢነት ወይ ናይ ክልቲኡ ምትሕውዋስ እዩ ክብል ኣይደልን፡ ክሳብ ሕዚ ኣይንፈልጥን። እዚ ለውጢ ግን ንርእዮ ኣለና።" ሓደ ካብቲ ነቲ ናብ ውቅያኖሳት ዝኣቱ ደረጃ ሙቐት ክጸልዎ ዝኽእል ረቛሒ፡ ካብ መራኽብ ዝመጽእ ብከላ ምንካዩ እዩ። ኣብ 2020 ዓለምለኻዊ ውድብ ባሕሪ International Maritime Organisation)፡ መራኽብ ኣብ ዘቃጽልኦ ነዳዲ ዝርከብ ትሕዝቶ ሳልፈር ንምንካይ ዝሕግዝ ደንቢ ኣውጺኡ። እዚ ድማ ቅልጡፍ ጽልዋ ኣሕዲሩ፡ መጠን ናይቲ ናብ ከባቢ ኣየር ዝለቐቕ ንጥረ ነገራት ኤሮሶል ክንክይ ገይሩ። ንኣየር ዝብክል ኤሮሶል ግን ዋዒ ናብ ጠፈር ክምለስ እውን ይሕግዝ - ነዚኦም ምእላይ ድማ ዝያዳ ሙቐት ናብ ማያት ክኣቱ ገይሩ ክኸውን ይኽእል። ዓሌታት ባሕሪ ብሰንኪ እቲ እናሞቐ ዝኸይድ ዘሎ ማያት ኣብ ሓደጋ ይርከቡ ካልእ ነተመራመርቲ ዘሻቕሎም ዘሎ ኣገዳሲ ረቛሒ፡ እቲ ብደቡባዊ ውዝዋዘ ኤል ኒኖ ዝፍለጥ ተርእዮ ኵነታት ኣየር እዩ። እዚ ብተፈጥሮ ዝብገስ ኤል ኒኖ፡ ንዝሓለፉ ሰለስተ ዓመታት ኣብ ዝሑል ምዕራፍ ኰይኑ ጸኒሑ እዩ፤ እዚ ላ ኒና ብዝብል ዝፍለጥ ዝሑል ምዕራፍ ሙቐት ዓለም ኣብ ትሕቲ ቁጽጽር ንኽጸንሕ ከም ዝሓገዘ ይፍለጥ። ሕዚ ግን ተመራመርቲ፡ ኣብ ዓለም ርኡይ ጽልዋ ከሕድር ዝኽእል ጽንኩር ኤል ኒኖ ይፍጠር ከም ዘሎ ይኣምኑ። "ሞዴል ቢሮ ኣውስትራልያ ጽንኩር ኤል ኒኖ ከም ዘሎ ዝያዳ ይኣምን" ይብል ሂዩ ማክዶወል ካብ ቢሮ ሜትሮሎጂ ኣውስትራልያ። ሚስተር ማክዶወል ኣብዚ እዋን እዚ ዝወሃብ ትንበያታት ኣተኣማንነቱ ውሑድ ምዃኑ ኣጠንቂቑ። ኤል ኒኖ ኣብ ገማግም ባሕሪ ፔሩን ኢኳዶርን ድሮ ማዕቢሉ ኣሎ፤ ክኢላታት ድማ ኣብ ልዕሊ ዓለማዊ ሙቐት ጽልዋ ከም ዘለዎ ይኣምኑ። "ሓድሽ ኤል ኒኖ ኣብ ልዕሊኡ እንተመጺኡ፡ ምናልባሸ ካብ 0.2 - 0.25 ሰልሺየስ ዝበጽሕ ተወሳኺ ሙቐት ዓለም ክህልወና'ዩ" ይብል ዶክተር ጆሴፍ ሉደሸር፡ ካብ ፖትስዳም ኢንስቲትዩት ምርምር ክሊማ። "ኤል ኒኖ ኣብ ዝለዓለ ጥርዚ ድሕሪ ምብጽሑ፡ ኣብ ሙቐት ዘሕድሮ ጽልዋ ንሒደት ኣዋርሕ ትሑት’ዩ፤ በዚ ምኽንያት ድማ 2024 ምናልባት ኣብ መዝገብ ዝሞቐት ዓመት ክትከውን ትኽእል እያ።" ገፈፍቲ ዓሳ ድሮ ኣብ ገለ ዓይነታት ዓሳን ኣብ ማይ ዝነብሩ እንስሳታትን ጽልዋ ከም ዘሕደረ ተፈሊጥዎም ኣለዉ ኤል ኒኖ ኣብ መላእ ዓለም ንዘሎ ኵነታት ኣየር ክዘርግ፡ ንክራማት ከዳኽምን ንኣውስትራልያ ናብ ዝያዳ ሓደጋ ባርዕ ጫካ ከእቱን ተኽእሎ ኣሎ። ዝያዳ ዋዒ ናብ ውቅያኖስ ምስ ዝኣቱ ግን ናይቶም ማያት ልዕሊ ዓቐን ጸዓት ናይ ምኽዛን ዓቕሚ ክንክይ ይኽእል እዩ ዝብል ዝያዳ መሰረታዊ ስክፍታታት ኣሎ። ስለዝዀነ ድማ ኣብ ውቅያኖሳት ዝርከብ ሙቐት ኣብኡ ዘይክጸንሕ ይኽእል’ዩ ዝብል ሻቕሎት ኣስዒቡ ይርከብ። እዚ እንታይ ማለት’ዩ? ነዚ ዛንታ ርእይቶ ክህቡ ዝተሓተቱ ሓያሎ ሳይንቲስት፡ ዕላዊ ትርጉም ንምሃብ ፍቓደኛታት ኣይነበሩን። ሓደ ግን ኣብ "ኣዝዩ ጭንቀትን ምሉእ ብምሉእ ውጥረትን" ከም ዘሎ ተዛሪቡ። ገለ መጽናዕትታት ከም ዘመልክትዎ፡ ዓለም ልዑል ወሰኽ ዋዒ ተርእይ፡ ትውዕይ ኣላ፤ ኣብ ውሽጢ ዝተወሰኑ ዓመታት ውሑድ ለውጢ ይመጽእ፡ ድሕሪኡ ድማ ሃንደበታዊ ሓያል ወሰኽ ይርአ፡ እዚ ድማ ምስ ምዕባለ ኤል ኒኖ ብቐረባ ዝተኣሳሰር እዩ። ኣብዚ ተርእዮ ገለ ተስፋ ከም ዘሎ ካሪና ቮን ሹክማን ትገልጽ። ኤል ኒኖ ምስ ሃድአ ሙቐት መሊሱ ክወርድ ይኽእል እዩ። "ሕዚ'ውን ስጉምቲ ክንወስድ እንኽእለሉ ዕድል ኣሎ፡ እዚ ዕድል ነቲ ሳዕቤን ንምንካይ ክንጥቀመሉ ይግባእ" ክትብል ንቢቢሲ ኒውስ ገሊጻ።

አዲሰ አበባ /ሚያዚያ /15 / 2015 /ኢዜአ / ክልል ኦሮምያ ንመርሃ ግብሪ ሓምለዋይ አሰር ልዕሊ 12 ሽሕ ኩንታል ዘርኢ ፈልሲ ንዝተፈላለዩ ጣብያታት ፈልሲ ከምዘከፋፈለ ኣፍሊጡ። ኣብዚ ሕዚ እዋን ድማ ኣርባዕተ ነጥቢ ሽዱሽተ ቢልዮን ፈልሲ ከምዝተዳለወ ተገሊፁ። ሓላፊ ቢሮ ግብርና ክልል ኦሮሚያ ኣይተ ጌቱ ገመቹ ከምዘፍለጥዎ፣ ስራሕቲ ተኸላ ፈልሲ ሓምለዋይ አሰር ብቐዳምነት ኣብ ልምዓት ተፋሰስ ጠመተ ገይሩ እናተሰርሐ እዩ ዝርከብ። ልዕሊ 12 ሽሕ ኩንታል ዘርኢ ፈልሲ ንሕድሕድ ጣብያ ፈልሲ ተኸፋፊሉ ኣብዚ ሕዚ እዋን ናብ ኣርባዕተ ነጥቢ ሽዱሽተ ቢልዮን ፈልሲ ተዳሊዉ እዩ።

ኣዲስ ኣበባ/ ሚያዝያ /4/ 2015 (ኢዜአ)ኣብ 5ይ ዙር መርሃ ግብሪ ሓምለዋይ ኣሰር ብብርኪ ሃገር 6 ነጥቢ 3 ቢሊየን ፈልሲ ንምትካል ትልሚ ከምዝተትሓዘ ሚኒስቴር ሕርሻ ኣፍሊጡ። 45 ሚኢታዊ ዝኸውን ንደኒ ዝውዕል እንትኸውን፥ ዝተረፈ 55 ሚኢታዊ ድማ ንጥሙር ሕርሻን ፍረምረን ዝውዕል ከምዝኾነ ተገሊፁ፡፡

ኣዲስ ኣበባ/ መጋቢት/20/2015 (ኢዜአ)ሚኒስቴር ሕርሻ ኣብ ክልል ሶማሌ ብድርቂ ንዝተጎድኡ ወገናት ዝውዕል ልዕሊ 160 ነጥቢ 1 ሚሊየን ብር ሓገዝ ገይሩ። እቲ ሓገዝ፥ ሚኒስትር ሕርሳሻ ግርማ ኣመንቴ ( ዶ/ር) ንርእሰ ምምሕዳር ክልል ሶማሌ ሙስጠፌ መሓመድ ኣረኪቦምዎም፡፡ ዝተገበረ ሓገዝ ኣብቲ ክልል ብምኽንያት ዘጋጠመ ሓደጋ ድርቂን ውሕጅን ሓገዝ ዘድልዮም ንዜጋታት ዝውዕል ከምዝኾነ ኣይተ ሙስጠፌ ተዛሪቦም፡፡ ኣይተ ሙስጠፌ÷ ሚኒስቴር ሕርሻ ኣብ ፀገም ንዝርከቡ ዜጋታት ዝገበሮ ሓገዝ ኣመስጊኖም፡፡

ኣዲስ ኣበባ፣ መጋቢት፣16/ 2015 (ኢዜአ)ኣብ ዝቕፅል እዋን ክረምቲ ዓመተ 2015 ዓ.ም ብሓደጋ ውሕጅ ጉድኣት ከየጋጥም እናሰርሐ ምዃኑ ኮሚሽን ኣመራርሓ ስራሕ ስግኣት ሓደጋን ባርዕ ሓዊን ኣፍሊጡ። ምክትል ኮሚሽነር ዘፈር ምንካይ ስግኣት ሓደጋ እቲ ኮሚሽን ይክፈለው ገ/መስቀል ኣብ ዝሃቡዎ መግለፂ÷ 219 ተቓላዕነት ሓደጋ ባርዕ ሓዊ፣ 180 ተቓላዕነት ሓደጋ ውሕጅን 104 ተቓላዕነት ሓደጋ ምህላል መሬትን ከምዘሎ ብዳህሳስ መፅናዕቲ ከምዝተኣንፈተ ገሊፆም፡፡ ዘጋጥሙ ሃንደበታዊ ሓደጋታት ብደረጃ ብምፍላይ ስራሕቲ ምንካይ ሓደጋ እናተሰርሑ ከምዝኾኑ እውን ተዛሪቦም፡፡ ንሓደጋ ተቓላዕቲ ተባሂሎም ካብ ሞንጎ ዝተፈለዩ 284 ቦታታ፤ እቶም 168 ህፁፅ መፍትሒ ከምዝጠልቡ ኣመልኪቶም፡፡ ብፍላይ 55 ቦታታት ፍሉይ ጠመተ ከምዝደልዩ ተኣሚኑሎም ትኹረት ተገይሩ እናተሰርሐ ከምዝኾነ ኣረጋጊፆም፡፡ ተቓላዕነት ሓደጋ ውሕጅ ንምንካይ፥ ሕብረተሰብ ዝገብሮ ኣተኣላልያ ደረቕ ርስሓት ንሓደጋ ውሕጅ ብዘየቃልዕ መልክዑ ክኸውን ከምዝግባእ ኣገንዚቦም፡፡ ኣብ ዝተዛዘመ መንፈቕ ዓመት ኣብ ኣዲስ ኣበባ ካብ ዘጋጠሙ 206 ሓደጋታት እቶም 131 ብሓደጋ ባርዕ ሓዊ ዝተፈጠሩ ከምዝኾኑ ተገሊፁ፡፡

ኣዲስ ኣበባ፣ 14 መጋቢት፣ 2015 (ኢዜአ)ፅዕንቶ ለውጢ ክሌማ ንምጥያሽ በቢዓመቱ 3 ነጥቢ 5 ትሪሊየን ዶላር ከምዘድሊ ኮሚሽን ሽግግር ሓይሊ ብሪታኒያ ኣፍሊጡ። እቲ ኮሚሽን ኣብ ዘውፅኦ ፀብፃብ ኢኮኖሚ ዓለም ካብ ብኽለት ኣየር ናፃ ምዃን ዘኽእል ኣማራፂታት ምግላፁ ሲ ጂ ቲ ኤን ፀብፂቡ። እቲ ገንዘብ ካብ 2030 ክሳብ 2050 ዓ.ም.ፈ ዘድሊ ከምዝኾነ ተሓቢሩ። ብሰንኪ ለውጢ ክሌማ ዝበፅሕ ዘሎ ቅልውላው ምክልኻል ዘኽእል ኢዩ ተባሂሉ። እቲ ኮሚሽን ካብ ኩሎም ኩርናዓት ዓለም ዝተውፃእፅኡ ኣማራፅታት ሓይሊ ዝዝቲዩ መራሕቲ ዓለም ለኸ ጥምረት ኢዩ።

ኣዲስ ኣበባ ፣ መጋቢት 14 ፣ 2015 ዓ/ም (ኢዜኣ) ኣብ ክልል ኣምሓራ ንመፃኢ ክራማት ልዕሊ 19 ሚልየን ፈልስታት ቡንን ፍራምረን ይዳሎ ከምዘሎ ቢሮ ግብርና ክልል ኣምሓራ ኣፍሊጡ። በዓል ሞያ ፍራምረን ኣትክልትን እቲ ቢሮ ኣይተ ግርማ በቀለ ንኢዜኣ ከምዝገለፅዎ፤ ጎና ጎኒ ልምዓት ዝራእቲ ሓረስቶት ኣብ ልምዓት ፍራምረን ቡንን ብምስታፍ ተጠቃማይነቶም ንምርግጋፅ እናተሰርሐ ምዃኑ ሓቢሮም። ነዚ ድማ ኣብ መፃኢ ክራማት ዝትከሉ ልዕሊ 19 ሚልየን ፈልስታት ፍራምረን ቡንን ንምድላው ተተሊሙ። ዛጊድ 13 ነጥቢ 5 ሚልየን ፈልስታት ምድላዉ እውን ተዛሪቦም። ካብቶም ፈልስታት 8 ነጥቢ 3 ሚልየን ፈልስታት ቡን እንትኾኑ ኣቮካዶ፣ማንጎ፣ፓፓየ፣ዘይትሁን፣ሙዝ፣ብርቱኳንን ኣፕልን ከምኡ እውን ካልኦት ፍራምረታት ይርከብዎም።