ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Shaqooyinka warbaahintu inay si sax ah uga turjumaan isbedelada iyo guulaha ka socda Deegaanka Soomaalida ayaa la fulin doonaa
Sep 13, 2025 68
Jigjiga; Kooxdin/Maskaram 3/2018 (ENA): Xafiiska isgaarsiinta dowlad deegaanka Soomaalida ayaa shaaca ka qaaday in lagu dadaalayo sidii si sax ah loogu muujin lahaa isbedelada iyo guulaha ka socda deegaanka Soomaalida. Waxaa tababar la siiyay madaxda warbaahinta iyo isgaarsiinta iyo xirfadleyda deegaanka oo ku saabsan doorka iyo ka qayb qaadashada warbaahinta iyo isgaarsiinta. Bashiir Sheekh Siciid oo ah ku xigeenka madaxa xafiiska isgaarsiinta ee dowlad deegaanka oo ka hadlay furitaankii tababarka ayaa sheegay in dunida casriga ah ee dhijitaalka ah loo baahan yahay in la helo shaqo adag oo casri ah oo dhanka warbaahinta iyo isgaarsiinta ah. Taas awgeed, hoggaamiyeyaasha iyo xirfadlayaasha waaxda waxay u baahan yihiin inay si weyn ugu diyaar garoobaan, waana inay la socdaan xawaaraha adduunka dhijitaalka ah oo ay wadaagaan macluumaadka saxda ah si degdeg ah oo ay u soo bandhigaan macluumaadka beenta ah. Waxa uu sheegay in dowlad deegaanka Soomaalida ay guulo la taaban karo ka soo hoyeen sanadihii ugu dambeeyay ee isbedel doonka ah loona baahan yahay in warbaahinta iyo isgaarsiin ballaaran laga sameeyo natiijada ka soo baxda. Marka la eego natiijadii ka soo baxday deegaanka, ayaa waxaa lagu dadaalayaa sidii loo gudan lahaa shaqo warbaahineed iyo mid isgaarsiineed oo ka tarjumaysa isbadalka iyo guulaha la gaaray, maadaama aysan ku filneyn shaqada ilaa hadda laga qabtay dhanka warbaahinta iyo isgaarsiinta. Agaasimaha Maamulka iyo Tayeynta Warfaafinta ee Xafiiska Isgaarsiinta Dowlad deegaanka Mudane C/rasaaq Kaafi ayaa sheegay in bahda Warbaahinta iyo Isgaarsiinta looga fadhiyo in ay dadaal badan ku bixiyaan sidii loo sugi lahaa nabada deegaanka iyo xoojinta dadaallada horumarineed. Waxa uu sidoo kale carabka ku dhuftay in loo baahan yahay in la soo bandhigo wararka been abuurka ah ee laga faafiyay dalka oo ka baxsan gobolka, isla markaana loo soo gudbiyo xog dhab ah oo deg deg ah. Ugu danbayntii, wuxuu sheegay in dadaal badan lagu bixinayo sidii loo xaqiijin lahaa qorshe horumarineed oo midaysan, nabad waarta iyo barwaaqo ka dhalata dalka Itoobiya, wuxuuna intaas ku daray in bahda warbaahinta iyo isgaadhsiinta laga doonayo inay si dhow oo isku duubni ah uga wada shaqeeyaan dhismaha midnimada qaranka iyo masiirka guud. #Ethiopian_News_Agency #Masar #Ethiopia
Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa ku booriyay Afrika in ay sii xoojiso hindisaheeda si aysan ugu nuglaan dhibaatada isbedelka cimilada sidoo kalena ay qayb ka noqoto xalinta dhibaatooyinka
Sep 13, 2025 64
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa tilmaamay in Afrika aysan kaliya u nuglaan saameynta isbeddelka cimilada, balse sidoo kale laga rabo inay sii xoojiso doorkeeda ku aadan xalinta dhibaatooyinka. Shirkii caalamiga ahaa ee cimilada (COP 30) ee lagu qabanayo Braasiil, waxaa lagu soo bandhigi doonaa Ajandaha Afrika oo lagu saleeyay “Bayaanka Addis Ababa” kaas oo si guul leh loo meel mariyey. Shirweynihii labaad ee Afrika ee cimilada, oo lagu qabtay magaalada Addis Ababa oo ay martigelisay Itoobiya iyo Midowga Afrika, ayaa si rasmi ah loo soo gabagabeeyay. Madaxweynaha Itoobiya, Taaye Asqasilaase, oo khudbadihii ugu muhiimsanaa shirka ka soo jeediyay ayaa ku nuuxnuuxsaday in Afrika aysan u nuglaanin cawaaqibka ka dhalan kara isbeddelka cimilada, balse ay sii waddo xoojinta hindiseheeda ku aaddan sidii ay qayb uga noqon lahayd xallinta dhibaatada. Bayaanka Addis Ababa ayaa lagu ansixiyay shirka, kaasoo ay Afrikaanku ka go'an tahay ka hortagga isbeddelka cimilada. Madaxweynaha ayaa sidoo kale ku nuux-nuux saday in Afrika looga fadhiyo inay dhaqangeliso heshiiskan si aan dib u dhac lahayn. Madaxweynaha ayaa sidoo kale xaqiijiyay in Itoobiya ay sii xoojin doonto wax qabadkeeda dhanka arrimahan, wuxuuna u mahad celiyay cid kasta oo gacan ka gaysatay qabsoomida shirka. Bankoli Adooye, Guddoomiyaha Arrimaha Siyaasadda, Nabadda iyo Amniga ee Midowga Afrika, oo soo jeediyay farriinta isagoo ku hadlayay magaca Guddoomiyaha Midowga Afrika ayaa sheegay in Afrika ay sii waddo xoojinta iskaashiga si xal loogu helo isbeddelka cimilada. Ka soo qayb galayaasha iyo madaxdii shirka ka soo qayb gashay ayaa aad ugu mahadnaqay sida habsamida leh ee ay Itoobiya u marti galisay shirkii labaad ee cimilada Afrika, kaas oo ay Itoobiya marti galisay, laguna qabtay Addis Ababa iyadoo taageero ka helaysa Midowga Afrika. Waxaa xusid mudan in shirarkii ka horeeyay ay si guul ah u qabsoomeen dhowr maalmood ka hor shirkii ugu weynaa, waxaana laga soo saaray fikrado lagu dar-dar gelinayo siyaasadda. Itoobiya waxay sidoo kale muujisay mawqifkeeda iyo waxqabadyada ay samaysay si ay natiijooyin wanaagsan uga gaadho ka hortagga wadajirka ah ee isbeddelka cimilada. Shirweynaha waxaa sidoo kale lagu qabtay dood ballaaran oo ku saabsan sida xalalka heer qaarad loogu waafajin karo istaraatiijiyadaha aduunka ee cimilada. Waxaa sidoo kale la ansixiyey go’aamo badan oo taageeraya dadaallada Afrika ay ku doonayso inay ku yeelato kaalinta ku habboon maamulka cimilada caalamka. Shirka waxaa ka qaybgalay in ka badan 25,000 oo qof, iyadoo sidoo kale la sheegay in in ka badan 199 kulan oo dhinac ah ay halkaas ka dhaceen. 43 aqoonyahan oo ku takhasusay cilmiga cimilada ayaa soo bandhigay shaqooyinkooda intii lagu jiray bandhig lagu qabtay shirweynaha. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Gaambeela: Waxaa lasii xoojin doonaa Nabadda iyo Amniga deegaanka
Sep 13, 2025 68
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Madaxweynaha Deegaanka Gaambeela, Alemitu Umud, ayaa sheegtay in howlgallada lagu xoojinayo nidaamka amniga si nabadda deegaanka loo xaqiijiyo ay sii socon doonaan. Maanta, xubno ka tirsan ciidanka booliiska ee tababarka loo soo geeyay xarunta tababarka Bonga ayaa la geeyay dregaanka si loo xaqiijiyo amniga deegaanka. Alemitu Umud ayaa intaa ku dartay in hawlgalladan ay qayb ka yihiin dadaallada horumarinta iyo kor u qaadidda hufnaanta dowladda, isla markaana lagu ilaalinayo nabadda deegaanka. Hawlgalka waxaa sidoo kale diiradda lagu saarayaa ilaalinta xuquuqda aadanaha iyo xuquuqda dimuqraadiyadda, iyadoo la fulinayo howlo guul leh oo bulshada u adeegaya. Madax Xafiiska Nabaddgalyada iyo Amniga, Mr. Mahber Kor, ayaa xaqiijiyay in howlgalkan uu kor u qaadayo nabadda deegaanka, isla markaana la shaqeynayo bulshada si hufan, iyadoo tababarka xubnaha booliiska uu sare u qaadayo awoodooda ilaalinta nabadda. Xubnaha booliiska ee maanta tababarka ka qayb qaatay ayaa saddex bilood ku qaatay casharro ku saabsan sharciga, xuquuqda aadanaha, iyo cilmiga aasaasiga ah ee booliiska, taasoo kordhinaysa kartidooda iyo waxtarkooda shaqo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa fursad iyo dhaqdhaqaaq dhaqaale u Abuuraya Afrika
Sep 13, 2025 66
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa loo arkaa inuu fursad weyn iyo dhaqdhaqaaq dhaqaale u abuurayo qaaradda Afrika, sida ay sheegeen muwaadiniin ka kala yimid dalal kala duwan oo la hadlay Wakaaladda Wararka Itoobiya. Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa sidoo kale loo arkaa inuu taageerayo iskaashiga gobolka iyo wadamada deriska ah, sida ay cadeeyeen qaar ka mid ah dadka bixiyay aragtidooda. Biyo-xidheenka waxaa si rasmi ah u daahfuray Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Ahmed 4-ka Baagume 2017, taasoo calaamad u ah dhammeystirka mashruuca muhiimka ah. Mashruuca wuxuu kordhinayaa awoodda tamarta, horumarinayaa dhaqaalaha, wuxuuna u horseedaa shacabka Itoobiya barako iyo horumar sannadka cusub, sida ay sheegeen warbixinnada. Hoggaamiyeyaasha wadamada deriska ah ayaa muujiyay inay xiiseynayaan inay ka iibsadaan tamarta korontada Itoobiya, taasoo cadeynaysa in biyo-xidheenku uu fursad u yahay guud ahaan Afrika. Waxaa sidoo kale la xusay in mashruuca uu yahay mid ka mid ah 10-ka biyo-xidheen ee ugu waa weyn adduunka, kaasoo gebi ahaanba Itoobiya laga dhisay, isagoo abuuraya horumar iyo fursad dhaqaale oo waxtar leh. Xoghayaha Waaxda Isbeddelka Tamarta iyo Horumarinta Cimilada ee Kenya, Mikaaeel Okumu, ayaa sheegay in biyo-xidheenku uu xoojinayo iskaashiga Itoobiya iyo wadamada kale ee Afrika, isla markaana uu kor u qaadayo horumarinta warshadaha iyo adeegsiga tamarta. Munaasabadda daahfurka, madax ka socday Kenya, Jabuuti, Soomaaliya, Koonfurta Suudaan iyo wadamo kale oo Afrikaan ah iyo kuwa Carbeed ayaa ka soo qeyb galay, taasoo muujineysa saameynta gobolka iyo midda caalamiga ah ee mashruuca. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa xoojinaya iskaashiga gobolka – Safiirka Jarmalka ee Itoobiya Dr. Ferdinand Fon Waehe
Sep 13, 2025 65
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Safiirka Jarmalka ee Itoobiya, Dr. Ferdinand Fon Waehe, ayaa sheegay in dhammeystirka Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya uu leeyahay awood weyn oo uu ku horumarin karo wadamada deriska ah isla markaana xoojinayo iskaashiga. Safiirku wuxuu intaa ku daray in Itoobiya ay tahay dal soo jiita maalgashi toos ah oo dibadda ah, taasoo muujineysa fursadaha dhaqaale ee dalka. Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Dr. Abiy Ahmed, ayaa si rasmi ah biyo-xidheenka u daahfuray 4-ka Baagumen 2017, taasoo calaamad u ah dhammeystirka mashruuca muhiimka ah. Safiirka Jarmalka ayaa xusay in biyo-xidheenku uusan faa’iido u lahayn Itoobiya oo keliya, balse sidoo kale uu kaalin muuqata ka qaadan doono horumarinta waddamada deriska ah, isagoo adeegsanaya tamarta korontada ee ka dhalanaysa biyo-xidheenka. Waxaa sidoo kale la tilmaamay in biyo-xidheenku leeyahay awood sare oo koronto dhalin ah, taasoo u saamaxaysa wadamada deriska ah in ay ka faa’iidaystaan tamarta laga helayo, isla markaana ay xoojiyaan iskaashiga dhaqaale. Safiirku wuxuu bogaadiyay iskaashiga Itoobiya iyo Jarmalka ee dhinacyada tamarta cusub sida qoraxda iyo ilo kale oo tamar ah, isagoo sheegay in isbeddelada dhaqaale ee Itoobiya ay fursad weyn u yihiin maalgashiga dibadda. Safiirku wuxuu kaloo xusay in horumarinta sharci, helitaanka awood shaqaale badan iyo xaalado kale oo wanaagsan ay fursad u siinayaan maal-gashadayaasha inay ka qayb qaataan kobcinta dhaqaalaha dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa ku booriyay Afrika in ay sii xoojiso hindisaheeda si aysan ugu nuglaan dhibaatada isbedelka cimilada sidoo kalena ay qayb ka noqoto xalinta dhibaatooyinka
Sep 13, 2025 64
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa tilmaamay in Afrika aysan kaliya u nuglaan saameynta isbeddelka cimilada, balse sidoo kale laga rabo inay sii xoojiso doorkeeda ku aadan xalinta dhibaatooyinka. Shirkii caalamiga ahaa ee cimilada (COP 30) ee lagu qabanayo Braasiil, waxaa lagu soo bandhigi doonaa Ajandaha Afrika oo lagu saleeyay “Bayaanka Addis Ababa” kaas oo si guul leh loo meel mariyey. Shirweynihii labaad ee Afrika ee cimilada, oo lagu qabtay magaalada Addis Ababa oo ay martigelisay Itoobiya iyo Midowga Afrika, ayaa si rasmi ah loo soo gabagabeeyay. Madaxweynaha Itoobiya, Taaye Asqasilaase, oo khudbadihii ugu muhiimsanaa shirka ka soo jeediyay ayaa ku nuuxnuuxsaday in Afrika aysan u nuglaanin cawaaqibka ka dhalan kara isbeddelka cimilada, balse ay sii waddo xoojinta hindiseheeda ku aaddan sidii ay qayb uga noqon lahayd xallinta dhibaatada. Bayaanka Addis Ababa ayaa lagu ansixiyay shirka, kaasoo ay Afrikaanku ka go'an tahay ka hortagga isbeddelka cimilada. Madaxweynaha ayaa sidoo kale ku nuux-nuux saday in Afrika looga fadhiyo inay dhaqangeliso heshiiskan si aan dib u dhac lahayn. Madaxweynaha ayaa sidoo kale xaqiijiyay in Itoobiya ay sii xoojin doonto wax qabadkeeda dhanka arrimahan, wuxuuna u mahad celiyay cid kasta oo gacan ka gaysatay qabsoomida shirka. Bankoli Adooye, Guddoomiyaha Arrimaha Siyaasadda, Nabadda iyo Amniga ee Midowga Afrika, oo soo jeediyay farriinta isagoo ku hadlayay magaca Guddoomiyaha Midowga Afrika ayaa sheegay in Afrika ay sii waddo xoojinta iskaashiga si xal loogu helo isbeddelka cimilada. Ka soo qayb galayaasha iyo madaxdii shirka ka soo qayb gashay ayaa aad ugu mahadnaqay sida habsamida leh ee ay Itoobiya u marti galisay shirkii labaad ee cimilada Afrika, kaas oo ay Itoobiya marti galisay, laguna qabtay Addis Ababa iyadoo taageero ka helaysa Midowga Afrika. Waxaa xusid mudan in shirarkii ka horeeyay ay si guul ah u qabsoomeen dhowr maalmood ka hor shirkii ugu weynaa, waxaana laga soo saaray fikrado lagu dar-dar gelinayo siyaasadda. Itoobiya waxay sidoo kale muujisay mawqifkeeda iyo waxqabadyada ay samaysay si ay natiijooyin wanaagsan uga gaadho ka hortagga wadajirka ah ee isbeddelka cimilada. Shirweynaha waxaa sidoo kale lagu qabtay dood ballaaran oo ku saabsan sida xalalka heer qaarad loogu waafajin karo istaraatiijiyadaha aduunka ee cimilada. Waxaa sidoo kale la ansixiyey go’aamo badan oo taageeraya dadaallada Afrika ay ku doonayso inay ku yeelato kaalinta ku habboon maamulka cimilada caalamka. Shirka waxaa ka qaybgalay in ka badan 25,000 oo qof, iyadoo sidoo kale la sheegay in in ka badan 199 kulan oo dhinac ah ay halkaas ka dhaceen. 43 aqoonyahan oo ku takhasusay cilmiga cimilada ayaa soo bandhigay shaqooyinkooda intii lagu jiray bandhig lagu qabtay shirweynaha. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Carruurta gaartay da’da waxbarashada ee aan la geyn dugsiga waa mid la iskula xisaabtamayo— Wasaaradda Waxbarashada
Sep 13, 2025 67
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Wasaaradda Waxbarashada ayaa xusuusisay waalidiinta iyo masuuliyiinta carruurta in waxbarashada hoose ee aasaasiga ah ay tahay mid lacag la’aan ah, sidaas darteedna carruurta gaartay da’da waxbarashada lagama maarmaan tahay in la geeyo dugsiga. Waxaa lagu sheegay in in ka badan 7 milyan oo carruur ah oo ku nool Itoobiya, inkasta oo ay gaareen da’da waxbarashada, haddana sababo kala duwan dartood aysan weli helin fursad waxbarasho. Wasaaraddu waxay sheegtay in arrintan looga baahan yahay dhaqdhaqaaq qaran oo lagu daro dhammaan bulshada si carruurtaasi loogu helo dugsiyo, waana waajibaad muwaadinimo. Dhaawiit Asene, madaxa waaxda horumarinta manhajka iyo barnaamijyada waxbarashada ee Wasaaradda, ayaa u sheegay ENA in kaliya 60% carruurta laga bilaabo fasalka ka hor dugsiga ilaa fasalka 8aad ay helaan fursad waxbarasho. Wuxuu xusuusiyay in sharciyada waxbarashadu si cad u dhigayaan in waxbarashada hoose ay tahay qasab, carruurtana aan la geyn dugsiga uu waalidka ku muteysan karo la xisaabtan sharci. Wuxuu ku booriyay waalidiinta, masuuliyiinta, bulshada iyo daneeyayaasha kale inay ka shaqeeyaan sidii aan carruurta gaartay da’da waxbarashada looga tagi lahayn meel ka baxsan dugsiga. Sannadkii 2017, in ka badan 7 milyan oo carruur ah ayaa ka maqnaa dugsiyada sababo ay ka mid yihiin colaadaha, saboolnimada, iyo adeegsiga xooggooda. Sannadkii 2018, waxaa qorshaysan in 31.9 milyan oo arday la geeyo fasallada laga bilaabo ka hor dugsiga ilaa fasalka 12aad, kuwaas oo 15 milyan ka mid ahi yihiin gabdho. Si qorshahan loo fuliyo, Wasaaraddu waxay diyaarisay dukumeenti ku wajahan saddex qodob oo waaweyn, isla markaana lala shaqeynayo dowladd deegaannada iyo daneeyayaasha kale. Qodobadaas waxaa ka mid ah: 1. Wacyigelin bulshada iyo daneeyayaasha si carruurta loo geeyo dugsiga. 2. Abuurista xaalado fududeynaya ka qeybgalka ardayda, oo ay ku jiraan toddobaadyada diiwaangelinta, nadaafadda dugsiyada, olole guri-guri, iyo ururinta qalabka waxbarashada. 3. Ka shaqeynta sugidda nabadda meelaha colaadaha ka jiraan iyadoo lala kaashanayo bulshada deegaanka, culimada, odayaasha dhaqanka, iyo dadka saameynta leh si dugsiyada loogu dhigo jawi ku habboon waxbarashada. Waxaa la xaqiijiyay in tan iyo 1da Naaf/Nahaase 2017, diiwaangelinta ardayda iyo hawlaha la xiriira ay si wanaagsan uga socdaan dalka oo dhan. Dugsiyaduna waxay si rasmi ah u bilaabi doonaan casharrada 5ta Kodxin/Maskaram 2018. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaan ka faa’iidaysanay khibradda horumarinta beeraha Itoobiya, gaar ahaan habka wax-soo-saarka bunka— Russell Miso Dlamini
Sep 13, 2025 47
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Eswatini Russell Miso Dlamini ayaa sheegay in dalkiisu uu ka helay khibrad qiimo leh horumarinta beeraha Itoobiya, gaar ahaan geeddi-socodka wax-soo-saarka bunka. Ra’iisul Wasaaruhu waxaa uu booqday mashaariicda horumarinta beeraha ee ka socda gobolka Jimma, horumarinta magaalada Jimma iyo qasriga Abba Jifar, waxaana goob-joog ahaa Wasiirka Beeraha Itoobiya Addisu Araga. Sidoo kale, Ra’iisul Wasaaraha Eswatini ayaa kulan la yeeshay beeralayda ka shaqeeya wax-soo-saarka bunka gobolka Jimma ee suuqyada caalamiga ah u dhoofiya. Intii uu ku sugnaa degmada Manaa, waxa uu soo arkay mashaariicda bunka iyo soo saarista malabka. Ka dib booqashadiisa, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu tilmaamay in Itoobiya ay waddo mashaariic horumarineed oo qiime leh oo ay wadamada kale ka baran karaan. Waxa uu si gaar ah u muujiyay in ka sokow bunka, uu sidoo kale arkay beeraha galleyda oo si ballaaran looga shaqeynayo. Dhankiisa, Wasiirka Beeraha ddisu Araga ayaa sheegay in Itoobiya ay ka shaqeyneyso mashaariic horumarineed oo ballaaran oo tusaale wanaagsan u noqon kara wadamada kale. Waxa kale oo uu xusay in iskaashiga iyo is-dhaafsiga khibradaha beeraha ee Itoobiya iyo Eswatini uu sii socon doono. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_ItoobiyaWaxaan ka faa’iidaysanay khibradda horumarinta beeraha Itoobiya, gaar ahaan habka wax-soo-saarka bunka— Russell Miso Dlamini
Afrika ayaa noqotay hormuud xalinta caqabadaha cimilada adduunka – Bayaanka wadajirka ah ee Itoobiya iyo Midowga Afrika
Sep 13, 2025 75
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Shirkii labaad ee Cimilada Afrika ayaa muujiyay in Afrika aysan kaliya ahayn qaarad dhibbane u ah isbeddelka cimilada, balse ay noqotay hormuud xal u helka caqabadaha cimilada caalamka. Tani waxaa lagu caddeeyay bayaanka wadajirka ah ee Itoobiya iyo Midowga Afrika ay soo saareen. Shirka oo Addis Ababa ka dhacay intii u dhaxaysay 3–5 Baagume 2017 ayaa ku dhamaaday iyadoo la ansixiyay “Go’aanka Addis Ababa,” kaas oo ah cod mideysan oo Afrika ka socda. Waxa kale oo lagu daahfuray hindisayaal muhiim ah sida “ Heshiiska Hal-abuurka Cimilada Afrika iyo Hay’adda Cimilada Afrika,” kuwaas oo lagu qorsheeyay in sannad kasta $50 bilyan loo ururiyo xalalka isbeddelka cimilada ee dalalka. Bayaanka waxa uu iftiimiyay in shirka ay ka qayb galeen madaxda Afrika iyo maalgeliyeyaal caalami ah, iyadoo la ballanqaaday balaayiin doolar oo taageero ah. Tusaale ahaan, Denmark waxay ku deeqday $79 milyan oo loogu talagalay isbeddelka beeraha, halka Talyaanigu ballan qaaday $4.2 bilyan oo 70% ka mid ah Afrika loo qoondeyn doono. Sidoo kale, Bangiga Horumarinta Afrika iyo Afreximbank ayaa ballan qaaday $100 bilyan oo lagu maalgelinayo warshadaha cagaaran ee Afrika. Intii shirka socday, waxaa sidoo kale lagu muujiyay in Afrika ay dooneyso in saamigeeda maalgelinta tamarta dib loo cusboonaysiin karo ee caalamka laga kordhiyo 2% ilaa 20% marka la gaaro 2030. Qorshayaal lagu xoojinayo maareynta khayraadka cagaaran iyo helitaanka tamar nadiif ah ayaa sidoo kale qayb ka ahaa ajandaha. Shirka Addis Ababa waxa uu kusoo beegmay xilli Afrika ay isu diyaarinayso COP30 ee ka dhici doonta Brazil. Bayaanka wadajirka ah ayaa sheegay in go’aanka Addis Ababa uu sii xoojinayo doorka Afrika ee hoggaaminta caalamka ee la dagaalanka isbeddelka cimilada iyo dhiirrigelinta horumar cagaaran. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaan ku xoojin doonaa aasaaska Itoobiya anagoo adeegsanayna halgankeena dhinac walba ah – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Sep 6, 2025 200
Addis Ababa; Bagumen 1/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) ayaa sheegay in aan ku xoojin doonno asaaska Itoobiya anagoo adeegsanayna halgankeena dhinac walba ah. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu fariin uu soo dhigay bartiisa xidhiidhka bulshada ku sheegay xuska maalinta adkaysiga, waxaanu sheegay in Itoobiya ay barwaaqadeeda ku xaqiijinayso gacmo adag oo xoojin kara aasaaskeeda. Waxa uu sidoo kale sheegay in aan xoojin doono aasaaska Itoobiya anagoo adeegsanayna halgankeena dhinac walba ah. Ra’iisul Wasaaraha ayaa farriintiisa uu soo gudbiyay, ku sheegay in aan dhisi doono dal xooggan oo dhiig iyo dhidid leh oo aan laga adkaan dhibaato kasta, caqabadahaas oo u beddela fursado, mustaqbalkana ka mid noqon doona waddamada quwadda leh ee adduunka. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Shaqooyinka warbaahintu inay si sax ah uga turjumaan isbedelada iyo guulaha ka socda Deegaanka Soomaalida ayaa la fulin doonaa
Sep 13, 2025 68
Jigjiga; Kooxdin/Maskaram 3/2018 (ENA): Xafiiska isgaarsiinta dowlad deegaanka Soomaalida ayaa shaaca ka qaaday in lagu dadaalayo sidii si sax ah loogu muujin lahaa isbedelada iyo guulaha ka socda deegaanka Soomaalida. Waxaa tababar la siiyay madaxda warbaahinta iyo isgaarsiinta iyo xirfadleyda deegaanka oo ku saabsan doorka iyo ka qayb qaadashada warbaahinta iyo isgaarsiinta. Bashiir Sheekh Siciid oo ah ku xigeenka madaxa xafiiska isgaarsiinta ee dowlad deegaanka oo ka hadlay furitaankii tababarka ayaa sheegay in dunida casriga ah ee dhijitaalka ah loo baahan yahay in la helo shaqo adag oo casri ah oo dhanka warbaahinta iyo isgaarsiinta ah. Taas awgeed, hoggaamiyeyaasha iyo xirfadlayaasha waaxda waxay u baahan yihiin inay si weyn ugu diyaar garoobaan, waana inay la socdaan xawaaraha adduunka dhijitaalka ah oo ay wadaagaan macluumaadka saxda ah si degdeg ah oo ay u soo bandhigaan macluumaadka beenta ah. Waxa uu sheegay in dowlad deegaanka Soomaalida ay guulo la taaban karo ka soo hoyeen sanadihii ugu dambeeyay ee isbedel doonka ah loona baahan yahay in warbaahinta iyo isgaarsiin ballaaran laga sameeyo natiijada ka soo baxda. Marka la eego natiijadii ka soo baxday deegaanka, ayaa waxaa lagu dadaalayaa sidii loo gudan lahaa shaqo warbaahineed iyo mid isgaarsiineed oo ka tarjumaysa isbadalka iyo guulaha la gaaray, maadaama aysan ku filneyn shaqada ilaa hadda laga qabtay dhanka warbaahinta iyo isgaarsiinta. Agaasimaha Maamulka iyo Tayeynta Warfaafinta ee Xafiiska Isgaarsiinta Dowlad deegaanka Mudane C/rasaaq Kaafi ayaa sheegay in bahda Warbaahinta iyo Isgaarsiinta looga fadhiyo in ay dadaal badan ku bixiyaan sidii loo sugi lahaa nabada deegaanka iyo xoojinta dadaallada horumarineed. Waxa uu sidoo kale carabka ku dhuftay in loo baahan yahay in la soo bandhigo wararka been abuurka ah ee laga faafiyay dalka oo ka baxsan gobolka, isla markaana loo soo gudbiyo xog dhab ah oo deg deg ah. Ugu danbayntii, wuxuu sheegay in dadaal badan lagu bixinayo sidii loo xaqiijin lahaa qorshe horumarineed oo midaysan, nabad waarta iyo barwaaqo ka dhalata dalka Itoobiya, wuxuuna intaas ku daray in bahda warbaahinta iyo isgaadhsiinta laga doonayo inay si dhow oo isku duubni ah uga wada shaqeeyaan dhismaha midnimada qaranka iyo masiirka guud. #Ethiopian_News_Agency #Masar #Ethiopia
Gaambeela: Waxaa lasii xoojin doonaa Nabadda iyo Amniga deegaanka
Sep 13, 2025 68
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Madaxweynaha Deegaanka Gaambeela, Alemitu Umud, ayaa sheegtay in howlgallada lagu xoojinayo nidaamka amniga si nabadda deegaanka loo xaqiijiyo ay sii socon doonaan. Maanta, xubno ka tirsan ciidanka booliiska ee tababarka loo soo geeyay xarunta tababarka Bonga ayaa la geeyay dregaanka si loo xaqiijiyo amniga deegaanka. Alemitu Umud ayaa intaa ku dartay in hawlgalladan ay qayb ka yihiin dadaallada horumarinta iyo kor u qaadidda hufnaanta dowladda, isla markaana lagu ilaalinayo nabadda deegaanka. Hawlgalka waxaa sidoo kale diiradda lagu saarayaa ilaalinta xuquuqda aadanaha iyo xuquuqda dimuqraadiyadda, iyadoo la fulinayo howlo guul leh oo bulshada u adeegaya. Madax Xafiiska Nabaddgalyada iyo Amniga, Mr. Mahber Kor, ayaa xaqiijiyay in howlgalkan uu kor u qaadayo nabadda deegaanka, isla markaana la shaqeynayo bulshada si hufan, iyadoo tababarka xubnaha booliiska uu sare u qaadayo awoodooda ilaalinta nabadda. Xubnaha booliiska ee maanta tababarka ka qayb qaatay ayaa saddex bilood ku qaatay casharro ku saabsan sharciga, xuquuqda aadanaha, iyo cilmiga aasaasiga ah ee booliiska, taasoo kordhinaysa kartidooda iyo waxtarkooda shaqo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynayaasha Jabuuti iyo Soomaaliya ayaa dalalkoodii dib ugu laabtay
Sep 13, 2025 64
Addis Ababa, Baagume 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Jabuuti Ismaaciil Cumar Geelle iyo Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo ka qeybgalay shirkii labaad ee Afrika ee Cimilada iyo xafladdii furitaanka Biyo-xidheenka Weyn ee Horumarinta Itoobiya ayaa booqashadoodii guusha lahayd soo afmeeray, iyaga oo dib ugu laabtay dalalkooda. Madaxweynayaasha waxaa lagu sagootiyey garoonka diyaaradaha caalamiga ah ee Bole, gaar ahaan qolkii martida sharafta leh, halkaas oo Wasiiru Dowlaha Arrimaha Dibadda Itoobiya Danjire Berhanu Tsegaye si rasmi ah u sagootiyay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya waa astaanta taariikhdeena iyo mashruuc Itoobiya u horseedi doona guul – Hay’adda Nabadsugida iyo Sirdoonka Qaranka
Sep 13, 2025 65
Addis Ababa, Baagume 4/2017 (ENA): Hay’adda Nabadsugida iyo Sirdoonka Qaranka ayaa sheegtay in Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya (GERD) uu yahay mashruuc ka tarjumaya taariikhda dhibaatooyinka dalku soo maray isla markaana Itoobiya u qaadi doona heer sare oo horumar ah. Qoraal ay soo saareen ayay ku tilmaameen dhamaystirka biyo-xidheenka guul taariikhi ah oo mustaqbalka lagu xusuusan doono, iyagoo shacabka Itoobiya ugu hambalyeeyay kaalintooda weyn. Waxay xuseen in Itoobiya ay awoodday inay ka baxdo cadaadis, cunaqabatayn iyo diidmo caalami ah oo ka hor taagnaa dhismaha biyo-xidheenka, iyadoo aan wax deyn ah helin ku dhistay dhaqaale iyo xoog shacabka. Hay’addu waxay carrabka ku adkaysay inay iyadu door muuqda ka qaadatay ilaalinta mashruuca, xog ururinta, ka hortagga khataraha, la tacaalidda dagaalka maskaxda iyo cadaadiska diblomaasiyadeed, iyadoo intaas ku dartay in shaqaalaheeda oo dhan ay si toos ah uga qayb qaateen maalgelinta iyo taageerada biyo-xidheenka, xitaa qaar nafahooda ku waayeen difaaca mashruuca. Waxay intaas ku dareen in taageerada shacabka oo dhan ee heerar kala duwan lagu muujiyey ay ahayd mid taariikhi ah oo horseeday in mashruucu guul ku dhammaado, halka hoggaanka Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed lagu ammaanay sida uu go’aan adag iyo hoggaan joogto ah ugu hogaamiyay ilaa uu mashruucu ka gaaro heerkiisa dhammaystirka. #AstaantaItoobiya #TusaalahaIskaashiga #HimiladaJiilasha #HadiyaddaJiilkaCusub #IftiinkaRajada #XidhiidhkaAfrika #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
War-saxafadeed kusaabsan biya-xidheenka weyn ee Itoobiya
Sep 13, 2025 70
Xoogga wadajirka ee taariikhdeenna iyo siyaasaddeennu waa mucjiso! Biyo-xidheenka weyn ee Itoobiya –– waa mucjiso awooddeena ku dhisnay. Waxaa dhisay muwaadininta sharafta leh ee Itoobiya iyagoo uu huray xooggooda, maalkooda, aqoontooda iyo dhiiggooda. Laga bilaabo maanta, Itoobiya ma aha oo kaliya daawade ka faa’iidaysiga khayraadkeeda dabiiciga ah, ee waa isticmaalaha xaqa u leh. Itoobiya waxa hadda ay yeelatay biyo-xidheenka ugu weyn Afrika, Webiga ugu dheer adduunka ee dhexmara dhulka la yaabka leh, ma jirin awood dhuleed oo ka hor istaagi karaysay Itoobiyaanka in ay hirgeliyaan riyooyinkooda, mana jiri doonto. Biyo-xidheenka wabiga Abay waa goob ay ka muuqatay awoodda qarsoon ee horumarka Itoobiya, waa markhaati cad oo muujiyey dhacdo taariikhi ah oo beddeli kara siyaasadda iyo taariikhda dunida. Qarnigii 19-aad, Itoobiyaanku waxay soo dhaafeen dhibaatooyin dabiici iyo kuwa bani’aadam sameeyey, waxayna dunida u iftiimiyeen halgankii xorriyadda iyagoo guushii Adwa keenay. Guushaas waxay ahayd guul taariikheed oo kala qaybiyey “Ka hor Adwa” iyo “Kadib Adhwa”. Haddana, qarnigii 21-aad, Itoobiyaanku waxay dhiseen Adwa cusub – Biyo-xidheenka Abay. Guusha lagu gaadhay isticmaalka caddaaladda ku dhisan ee biyaha waxaa lagu tilmaami karaa “Ka hor Hidase iyo Kadib Hidase”: Siyaasadda Afrika ka hor iyo kadib Hidase, Diplomaasiyadda caalamka ka hor iyo kadib Hidhaase. Tani waa guul u wada dhalatay dhammaan Itoobiyaanka iyo jiilka soo socda. Biyo-xidheenku Abay wuxuu beddelay sheekadii la oran jiray “Itoobiyaanku ma karaan” oo ka dhigtay “Itoobiyaanku way karaan.” Inkasta oo ay jireen khilaaf gudaha ah, cadaadis caalami ah iyo xusuusta gumaysi hore, haddana waxaa lagu guuleystay – Hidase waa guul aan laga hor istaagin. Biyo-xidheenka Abay waa astaan muujinaysa awoodda horumarineed ee Itoobiya iyo kalsoonida Afrikaanimada. Waa mashaariic tamar-nadiif ah oo taageero mudan, balse Itoobiyaanku iyagaa ku guuleystay dadaalkooda midaysan. Biyo-xidheenka Abay ma aha oo keliya tamar koronto; waa isha kaluumaysiga, waa fursad dalxiis, waa cashar caddaalad loo wada leeyahay. Biyo-xidheenka Abay waa difaac ka hortaga fatahaadaha hoos u socda, waa hubinta in biyaha la keydiyo, loona helo biyo joogto ah sannadka oo dhan, waa badbaadada in biyo-xidheenada dalalka kale aysan burburin. In biyo-xidheen sidan faa’iido u leh la taageero waa wax qumman. Laakiin, taariikhda cadowgeenna waxay muuqatay, iyagoo rabay inay naga hor istaagaan isticmaalka, halkii ay ka garab istaagi lahaayeen dadkooda. Weli, ma aysan joojin – waxay dib u dhigeen, balse guusheenna kama hor istaagin. Itoobiyaanku waa dad sharaf leh oo leh damiir iyo bini’aadannimo. Ma lihin ujeedo in aan waxyeelleyno dalalka kale. Webiga uu Eebbe wada bixiyey ma ahan in mid keliya isticmaalo oo waxyeelleeyo kuwa kale. Sida cadowgii badda naga soo weeraray aan ku difaacnay dalkeenna sharafta leh, si la mid ah ayaan uga difaacaynaa cadowga doonaya inuu naga hor istaago xuquuqda dabiiciga ah. Waxaan rabnaa shacabka dalalka hoose inay ogaadaan: Biyo-xidheenka Abay ma ahan mid iyaga khasaaro u gaysanaya, waa wax iyaga iyo innagaba faa’iido noo leh. Laakiin ma jiro awood dhuleed oo awood u leh inay ka hor istaagto horumarkeenna, madaxbannaanideenna iyo isticmaalka khayraadkeenna dabiiciga ah. Hidase waa markhaatiga mucjisadeenna. Wadajir baan ku guuleysanay, welina waan awoodnaa! Hambalyo dhammaan Itoobiyaanka iyo asxaabta Itoobiya! Bagume 4/2017 Xafiiska Warfaafinta Deegaanka Soomaalida
Madaxweynaha Koonfurta Suudaan Salfa Kiir Mayardit ayaa soo gaaray magaalada Addis Ababa
Sep 13, 2025 65
Addis Ababa; Bagumen3/2017 (ENA): Madaxweynaha Koonfurta Suudaan Salfa Kiir Mayardit ayaa soo gaaray magaalada Addis Ababa. Madaxweyne Salva Kiir Mayardit ayaa markii uu ka soo degay garoonka diyaaradaha ee Bole waxaa ku soo dhaweeyay Wasiiru dowlaha Arrimaha Dibadda Danjire Burhanu Segaaye. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa la kulmay Madaxweyne ku xigeenka Midowga Yurub Teresa Ribera
Sep 13, 2025 62
Addis Ababa; Bagumen 3/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) ayaa la kulmay madaxweyne ku xigeenka Midowga Yurub Teresa Ribera. Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa bartiisa xiriirka bulshada ku sheegay in uu la kulmay madaxweyne ku xigeenka Midowga Yurub Teresa Ribera oo ka qeyb gashay shir madaxeedka labaad ee cimilada Afrika oo ay ka wadahadleen arrimo kala duwan oo dhinacyo badan leh. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Itoobiya iyo Bahamas ayaa kala saxiixday heshiis lagu dhisayo xiriir diblomaasiyadeed
Sep 13, 2025 57
Addis Ababa; Bagumen 3/2017 (ENA):-Dowladda Itoobiya ayaa heshiis diblumaasiyadeed la saxiixatay dalalka Bahamas iyo Barbados, sida ay shaacisay wasaaradda arrimaha dibadda Itoobiya. Wasiirka Arrimaha Dibadda Gedhiyoon Timotiyos (Dr.) iyo Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Bahamas, Frederik Audley Mitchell, ayaa wada-hadallo ku yeeshay kulanka labaad ee Jaaliyadda Afrika iyo Karibiyan ee ka socda Addis Ababa. Intii uu socday wadahadalkooda, waxa ay kaga wadahadleen arrimo khuseeya labada dal iyo arrimo badan oo khuseeya labada dal. Wadahadalka ka dib, Itoobiya iyo Bahamas waxay kala saxiixdeen heshiis lagu dhisayo xiriir diblomaasiyadeed. Sidoo kale, Itoobiya iyo Barbados waxay kala saxiixdeen heshiis lagu abuurayo xiriir diblomaasiyadeed. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Siyaasada
Shaqooyinka warbaahintu inay si sax ah uga turjumaan isbedelada iyo guulaha ka socda Deegaanka Soomaalida ayaa la fulin doonaa
Sep 13, 2025 68
Jigjiga; Kooxdin/Maskaram 3/2018 (ENA): Xafiiska isgaarsiinta dowlad deegaanka Soomaalida ayaa shaaca ka qaaday in lagu dadaalayo sidii si sax ah loogu muujin lahaa isbedelada iyo guulaha ka socda deegaanka Soomaalida. Waxaa tababar la siiyay madaxda warbaahinta iyo isgaarsiinta iyo xirfadleyda deegaanka oo ku saabsan doorka iyo ka qayb qaadashada warbaahinta iyo isgaarsiinta. Bashiir Sheekh Siciid oo ah ku xigeenka madaxa xafiiska isgaarsiinta ee dowlad deegaanka oo ka hadlay furitaankii tababarka ayaa sheegay in dunida casriga ah ee dhijitaalka ah loo baahan yahay in la helo shaqo adag oo casri ah oo dhanka warbaahinta iyo isgaarsiinta ah. Taas awgeed, hoggaamiyeyaasha iyo xirfadlayaasha waaxda waxay u baahan yihiin inay si weyn ugu diyaar garoobaan, waana inay la socdaan xawaaraha adduunka dhijitaalka ah oo ay wadaagaan macluumaadka saxda ah si degdeg ah oo ay u soo bandhigaan macluumaadka beenta ah. Waxa uu sheegay in dowlad deegaanka Soomaalida ay guulo la taaban karo ka soo hoyeen sanadihii ugu dambeeyay ee isbedel doonka ah loona baahan yahay in warbaahinta iyo isgaarsiin ballaaran laga sameeyo natiijada ka soo baxda. Marka la eego natiijadii ka soo baxday deegaanka, ayaa waxaa lagu dadaalayaa sidii loo gudan lahaa shaqo warbaahineed iyo mid isgaarsiineed oo ka tarjumaysa isbadalka iyo guulaha la gaaray, maadaama aysan ku filneyn shaqada ilaa hadda laga qabtay dhanka warbaahinta iyo isgaarsiinta. Agaasimaha Maamulka iyo Tayeynta Warfaafinta ee Xafiiska Isgaarsiinta Dowlad deegaanka Mudane C/rasaaq Kaafi ayaa sheegay in bahda Warbaahinta iyo Isgaarsiinta looga fadhiyo in ay dadaal badan ku bixiyaan sidii loo sugi lahaa nabada deegaanka iyo xoojinta dadaallada horumarineed. Waxa uu sidoo kale carabka ku dhuftay in loo baahan yahay in la soo bandhigo wararka been abuurka ah ee laga faafiyay dalka oo ka baxsan gobolka, isla markaana loo soo gudbiyo xog dhab ah oo deg deg ah. Ugu danbayntii, wuxuu sheegay in dadaal badan lagu bixinayo sidii loo xaqiijin lahaa qorshe horumarineed oo midaysan, nabad waarta iyo barwaaqo ka dhalata dalka Itoobiya, wuxuuna intaas ku daray in bahda warbaahinta iyo isgaadhsiinta laga doonayo inay si dhow oo isku duubni ah uga wada shaqeeyaan dhismaha midnimada qaranka iyo masiirka guud. #Ethiopian_News_Agency #Masar #Ethiopia
Gaambeela: Waxaa lasii xoojin doonaa Nabadda iyo Amniga deegaanka
Sep 13, 2025 68
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Madaxweynaha Deegaanka Gaambeela, Alemitu Umud, ayaa sheegtay in howlgallada lagu xoojinayo nidaamka amniga si nabadda deegaanka loo xaqiijiyo ay sii socon doonaan. Maanta, xubno ka tirsan ciidanka booliiska ee tababarka loo soo geeyay xarunta tababarka Bonga ayaa la geeyay dregaanka si loo xaqiijiyo amniga deegaanka. Alemitu Umud ayaa intaa ku dartay in hawlgalladan ay qayb ka yihiin dadaallada horumarinta iyo kor u qaadidda hufnaanta dowladda, isla markaana lagu ilaalinayo nabadda deegaanka. Hawlgalka waxaa sidoo kale diiradda lagu saarayaa ilaalinta xuquuqda aadanaha iyo xuquuqda dimuqraadiyadda, iyadoo la fulinayo howlo guul leh oo bulshada u adeegaya. Madax Xafiiska Nabaddgalyada iyo Amniga, Mr. Mahber Kor, ayaa xaqiijiyay in howlgalkan uu kor u qaadayo nabadda deegaanka, isla markaana la shaqeynayo bulshada si hufan, iyadoo tababarka xubnaha booliiska uu sare u qaadayo awoodooda ilaalinta nabadda. Xubnaha booliiska ee maanta tababarka ka qayb qaatay ayaa saddex bilood ku qaatay casharro ku saabsan sharciga, xuquuqda aadanaha, iyo cilmiga aasaasiga ah ee booliiska, taasoo kordhinaysa kartidooda iyo waxtarkooda shaqo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynayaasha Jabuuti iyo Soomaaliya ayaa dalalkoodii dib ugu laabtay
Sep 13, 2025 64
Addis Ababa, Baagume 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Jabuuti Ismaaciil Cumar Geelle iyo Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo ka qeybgalay shirkii labaad ee Afrika ee Cimilada iyo xafladdii furitaanka Biyo-xidheenka Weyn ee Horumarinta Itoobiya ayaa booqashadoodii guusha lahayd soo afmeeray, iyaga oo dib ugu laabtay dalalkooda. Madaxweynayaasha waxaa lagu sagootiyey garoonka diyaaradaha caalamiga ah ee Bole, gaar ahaan qolkii martida sharafta leh, halkaas oo Wasiiru Dowlaha Arrimaha Dibadda Itoobiya Danjire Berhanu Tsegaye si rasmi ah u sagootiyay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya waa astaanta taariikhdeena iyo mashruuc Itoobiya u horseedi doona guul – Hay’adda Nabadsugida iyo Sirdoonka Qaranka
Sep 13, 2025 65
Addis Ababa, Baagume 4/2017 (ENA): Hay’adda Nabadsugida iyo Sirdoonka Qaranka ayaa sheegtay in Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya (GERD) uu yahay mashruuc ka tarjumaya taariikhda dhibaatooyinka dalku soo maray isla markaana Itoobiya u qaadi doona heer sare oo horumar ah. Qoraal ay soo saareen ayay ku tilmaameen dhamaystirka biyo-xidheenka guul taariikhi ah oo mustaqbalka lagu xusuusan doono, iyagoo shacabka Itoobiya ugu hambalyeeyay kaalintooda weyn. Waxay xuseen in Itoobiya ay awoodday inay ka baxdo cadaadis, cunaqabatayn iyo diidmo caalami ah oo ka hor taagnaa dhismaha biyo-xidheenka, iyadoo aan wax deyn ah helin ku dhistay dhaqaale iyo xoog shacabka. Hay’addu waxay carrabka ku adkaysay inay iyadu door muuqda ka qaadatay ilaalinta mashruuca, xog ururinta, ka hortagga khataraha, la tacaalidda dagaalka maskaxda iyo cadaadiska diblomaasiyadeed, iyadoo intaas ku dartay in shaqaalaheeda oo dhan ay si toos ah uga qayb qaateen maalgelinta iyo taageerada biyo-xidheenka, xitaa qaar nafahooda ku waayeen difaaca mashruuca. Waxay intaas ku dareen in taageerada shacabka oo dhan ee heerar kala duwan lagu muujiyey ay ahayd mid taariikhi ah oo horseeday in mashruucu guul ku dhammaado, halka hoggaanka Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed lagu ammaanay sida uu go’aan adag iyo hoggaan joogto ah ugu hogaamiyay ilaa uu mashruucu ka gaaro heerkiisa dhammaystirka. #AstaantaItoobiya #TusaalahaIskaashiga #HimiladaJiilasha #HadiyaddaJiilkaCusub #IftiinkaRajada #XidhiidhkaAfrika #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
War-saxafadeed kusaabsan biya-xidheenka weyn ee Itoobiya
Sep 13, 2025 70
Xoogga wadajirka ee taariikhdeenna iyo siyaasaddeennu waa mucjiso! Biyo-xidheenka weyn ee Itoobiya –– waa mucjiso awooddeena ku dhisnay. Waxaa dhisay muwaadininta sharafta leh ee Itoobiya iyagoo uu huray xooggooda, maalkooda, aqoontooda iyo dhiiggooda. Laga bilaabo maanta, Itoobiya ma aha oo kaliya daawade ka faa’iidaysiga khayraadkeeda dabiiciga ah, ee waa isticmaalaha xaqa u leh. Itoobiya waxa hadda ay yeelatay biyo-xidheenka ugu weyn Afrika, Webiga ugu dheer adduunka ee dhexmara dhulka la yaabka leh, ma jirin awood dhuleed oo ka hor istaagi karaysay Itoobiyaanka in ay hirgeliyaan riyooyinkooda, mana jiri doonto. Biyo-xidheenka wabiga Abay waa goob ay ka muuqatay awoodda qarsoon ee horumarka Itoobiya, waa markhaati cad oo muujiyey dhacdo taariikhi ah oo beddeli kara siyaasadda iyo taariikhda dunida. Qarnigii 19-aad, Itoobiyaanku waxay soo dhaafeen dhibaatooyin dabiici iyo kuwa bani’aadam sameeyey, waxayna dunida u iftiimiyeen halgankii xorriyadda iyagoo guushii Adwa keenay. Guushaas waxay ahayd guul taariikheed oo kala qaybiyey “Ka hor Adwa” iyo “Kadib Adhwa”. Haddana, qarnigii 21-aad, Itoobiyaanku waxay dhiseen Adwa cusub – Biyo-xidheenka Abay. Guusha lagu gaadhay isticmaalka caddaaladda ku dhisan ee biyaha waxaa lagu tilmaami karaa “Ka hor Hidase iyo Kadib Hidase”: Siyaasadda Afrika ka hor iyo kadib Hidase, Diplomaasiyadda caalamka ka hor iyo kadib Hidhaase. Tani waa guul u wada dhalatay dhammaan Itoobiyaanka iyo jiilka soo socda. Biyo-xidheenku Abay wuxuu beddelay sheekadii la oran jiray “Itoobiyaanku ma karaan” oo ka dhigtay “Itoobiyaanku way karaan.” Inkasta oo ay jireen khilaaf gudaha ah, cadaadis caalami ah iyo xusuusta gumaysi hore, haddana waxaa lagu guuleystay – Hidase waa guul aan laga hor istaagin. Biyo-xidheenka Abay waa astaan muujinaysa awoodda horumarineed ee Itoobiya iyo kalsoonida Afrikaanimada. Waa mashaariic tamar-nadiif ah oo taageero mudan, balse Itoobiyaanku iyagaa ku guuleystay dadaalkooda midaysan. Biyo-xidheenka Abay ma aha oo keliya tamar koronto; waa isha kaluumaysiga, waa fursad dalxiis, waa cashar caddaalad loo wada leeyahay. Biyo-xidheenka Abay waa difaac ka hortaga fatahaadaha hoos u socda, waa hubinta in biyaha la keydiyo, loona helo biyo joogto ah sannadka oo dhan, waa badbaadada in biyo-xidheenada dalalka kale aysan burburin. In biyo-xidheen sidan faa’iido u leh la taageero waa wax qumman. Laakiin, taariikhda cadowgeenna waxay muuqatay, iyagoo rabay inay naga hor istaagaan isticmaalka, halkii ay ka garab istaagi lahaayeen dadkooda. Weli, ma aysan joojin – waxay dib u dhigeen, balse guusheenna kama hor istaagin. Itoobiyaanku waa dad sharaf leh oo leh damiir iyo bini’aadannimo. Ma lihin ujeedo in aan waxyeelleyno dalalka kale. Webiga uu Eebbe wada bixiyey ma ahan in mid keliya isticmaalo oo waxyeelleeyo kuwa kale. Sida cadowgii badda naga soo weeraray aan ku difaacnay dalkeenna sharafta leh, si la mid ah ayaan uga difaacaynaa cadowga doonaya inuu naga hor istaago xuquuqda dabiiciga ah. Waxaan rabnaa shacabka dalalka hoose inay ogaadaan: Biyo-xidheenka Abay ma ahan mid iyaga khasaaro u gaysanaya, waa wax iyaga iyo innagaba faa’iido noo leh. Laakiin ma jiro awood dhuleed oo awood u leh inay ka hor istaagto horumarkeenna, madaxbannaanideenna iyo isticmaalka khayraadkeenna dabiiciga ah. Hidase waa markhaatiga mucjisadeenna. Wadajir baan ku guuleysanay, welina waan awoodnaa! Hambalyo dhammaan Itoobiyaanka iyo asxaabta Itoobiya! Bagume 4/2017 Xafiiska Warfaafinta Deegaanka Soomaalida
Madaxweynaha Koonfurta Suudaan Salfa Kiir Mayardit ayaa soo gaaray magaalada Addis Ababa
Sep 13, 2025 65
Addis Ababa; Bagumen3/2017 (ENA): Madaxweynaha Koonfurta Suudaan Salfa Kiir Mayardit ayaa soo gaaray magaalada Addis Ababa. Madaxweyne Salva Kiir Mayardit ayaa markii uu ka soo degay garoonka diyaaradaha ee Bole waxaa ku soo dhaweeyay Wasiiru dowlaha Arrimaha Dibadda Danjire Burhanu Segaaye. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa la kulmay Madaxweyne ku xigeenka Midowga Yurub Teresa Ribera
Sep 13, 2025 62
Addis Ababa; Bagumen 3/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) ayaa la kulmay madaxweyne ku xigeenka Midowga Yurub Teresa Ribera. Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa bartiisa xiriirka bulshada ku sheegay in uu la kulmay madaxweyne ku xigeenka Midowga Yurub Teresa Ribera oo ka qeyb gashay shir madaxeedka labaad ee cimilada Afrika oo ay ka wadahadleen arrimo kala duwan oo dhinacyo badan leh. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Itoobiya iyo Bahamas ayaa kala saxiixday heshiis lagu dhisayo xiriir diblomaasiyadeed
Sep 13, 2025 57
Addis Ababa; Bagumen 3/2017 (ENA):-Dowladda Itoobiya ayaa heshiis diblumaasiyadeed la saxiixatay dalalka Bahamas iyo Barbados, sida ay shaacisay wasaaradda arrimaha dibadda Itoobiya. Wasiirka Arrimaha Dibadda Gedhiyoon Timotiyos (Dr.) iyo Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Bahamas, Frederik Audley Mitchell, ayaa wada-hadallo ku yeeshay kulanka labaad ee Jaaliyadda Afrika iyo Karibiyan ee ka socda Addis Ababa. Intii uu socday wadahadalkooda, waxa ay kaga wadahadleen arrimo khuseeya labada dal iyo arrimo badan oo khuseeya labada dal. Wadahadalka ka dib, Itoobiya iyo Bahamas waxay kala saxiixdeen heshiis lagu dhisayo xiriir diblomaasiyadeed. Sidoo kale, Itoobiya iyo Barbados waxay kala saxiixdeen heshiis lagu abuurayo xiriir diblomaasiyadeed. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Arrimaha Bulshada
Komishinka Dab-damiska ee Magaalada Addis Ababa waxay xaqiijiyeen in munaasabada sanadka cusub aysan wax dab dhac ah dhicin
Sep 13, 2025 60
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Komishinka Dab-damiska ee Magaalada Addis Ababa ayaa sheegay in munaasabada sannadka cusub ee 2018 si nabad ah loo xusay, iyada oo aan wax dab ah dhicin. Nugatu Maamo oo ah khabiir Xiriirka Dadweynaha, ayaa sheegay in munaasabada sannadka cusub ay ku soo idlaatay nabadgelyo, iyada oo aan wax khatarama shilal ah dhicin. Komishinka ayaa tilmaamay in ay ka shaqeeyeen wacyigelin iyo talaabooyin kala duwan oo looga hortagayo shilalka, taas oo ka caawisay bulshada in munaasabadu ku soo idlaato nabad. Dadkii wacyigelinta ka qayb galay waxay si taxaddar leh u raaceen tilmaamaha komishinka, taasoo keentay in munaasabada lagu soo gabagabeeyo nabad. Waxaa xusid mudan in habeenkii munaasabada, dab ka kacay Degmada 10-aad xaafada Bihere Sige ee magaalo hoosaadka Nifaas Silk Laafto ay si dhaqso ah u gaareen kooxaha gurmadka, dabka si degdeg ahna loogu xakameeyay, iyadoo aanay fidin. Ma jirin wax dhaawac ah oo gaadhay dadweynaha, halka khasaare yar oo hantiyeed uu dhacay. Komishinku wuxuu ku bogaadiyay bulshada sida ay uga qeyb qaateen ilaalinta nabadgelyada, wuxuuna ku booriyay in hab-dhaqankan taxaddarka ah loo sii wado xafladaha soo socda iyo hawlaha caadiga ah. Komishinka Dab-damiska ee Magaalada Addis Ababa wuxuu intaas ku daray in diyaar garowga munaasabadaha soo socda sida tan Masiixiga iyo Ireejaaga la hubiyo, si aanay wax shil ama dab ah u dhicin. Waxa kale oo la xusay in bulshada ay si joogto ah u wacyigelinayaan, gaar ahaan marka ay isticmaalayaan qalabka korontada iyo agabka kale ee dabka halista u keeni kara. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Carruurta gaartay da’da waxbarashada ee aan la geyn dugsiga waa mid la iskula xisaabtamayo— Wasaaradda Waxbarashada
Sep 13, 2025 67
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Wasaaradda Waxbarashada ayaa xusuusisay waalidiinta iyo masuuliyiinta carruurta in waxbarashada hoose ee aasaasiga ah ay tahay mid lacag la’aan ah, sidaas darteedna carruurta gaartay da’da waxbarashada lagama maarmaan tahay in la geeyo dugsiga. Waxaa lagu sheegay in in ka badan 7 milyan oo carruur ah oo ku nool Itoobiya, inkasta oo ay gaareen da’da waxbarashada, haddana sababo kala duwan dartood aysan weli helin fursad waxbarasho. Wasaaraddu waxay sheegtay in arrintan looga baahan yahay dhaqdhaqaaq qaran oo lagu daro dhammaan bulshada si carruurtaasi loogu helo dugsiyo, waana waajibaad muwaadinimo. Dhaawiit Asene, madaxa waaxda horumarinta manhajka iyo barnaamijyada waxbarashada ee Wasaaradda, ayaa u sheegay ENA in kaliya 60% carruurta laga bilaabo fasalka ka hor dugsiga ilaa fasalka 8aad ay helaan fursad waxbarasho. Wuxuu xusuusiyay in sharciyada waxbarashadu si cad u dhigayaan in waxbarashada hoose ay tahay qasab, carruurtana aan la geyn dugsiga uu waalidka ku muteysan karo la xisaabtan sharci. Wuxuu ku booriyay waalidiinta, masuuliyiinta, bulshada iyo daneeyayaasha kale inay ka shaqeeyaan sidii aan carruurta gaartay da’da waxbarashada looga tagi lahayn meel ka baxsan dugsiga. Sannadkii 2017, in ka badan 7 milyan oo carruur ah ayaa ka maqnaa dugsiyada sababo ay ka mid yihiin colaadaha, saboolnimada, iyo adeegsiga xooggooda. Sannadkii 2018, waxaa qorshaysan in 31.9 milyan oo arday la geeyo fasallada laga bilaabo ka hor dugsiga ilaa fasalka 12aad, kuwaas oo 15 milyan ka mid ahi yihiin gabdho. Si qorshahan loo fuliyo, Wasaaraddu waxay diyaarisay dukumeenti ku wajahan saddex qodob oo waaweyn, isla markaana lala shaqeynayo dowladd deegaannada iyo daneeyayaasha kale. Qodobadaas waxaa ka mid ah: 1. Wacyigelin bulshada iyo daneeyayaasha si carruurta loo geeyo dugsiga. 2. Abuurista xaalado fududeynaya ka qeybgalka ardayda, oo ay ku jiraan toddobaadyada diiwaangelinta, nadaafadda dugsiyada, olole guri-guri, iyo ururinta qalabka waxbarashada. 3. Ka shaqeynta sugidda nabadda meelaha colaadaha ka jiraan iyadoo lala kaashanayo bulshada deegaanka, culimada, odayaasha dhaqanka, iyo dadka saameynta leh si dugsiyada loogu dhigo jawi ku habboon waxbarashada. Waxaa la xaqiijiyay in tan iyo 1da Naaf/Nahaase 2017, diiwaangelinta ardayda iyo hawlaha la xiriira ay si wanaagsan uga socdaan dalka oo dhan. Dugsiyaduna waxay si rasmi ah u bilaabi doonaan casharrada 5ta Kodxin/Maskaram 2018. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya waa mashruucii riyadeennii wadajirka ahay rumeeyay
Sep 13, 2025 66
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya waa mashruucii riyadeennii wadajirka ahayd rumeeyay, sida uu sheegay ku-xigeenka duqa magaalada Addis Ababa isla markaana ah madaxa xafiiska horumarinta warshadaha, Jaantirar Abay. Maamulka magaalada Addis Ababa ayaa xus gaar ah ku qabtay dhammaystirka mashruuca biyo-xidheenka, oo ay ka qaybgaleen madaxda ugu sarreysa maamulka magaalada. Xafladda waxaa ka qaybgalay masuuliyiin heer sare ah oo ka tirsan maamulka magaalada, ku-xigeenka duqa magaalada iyo madaxa warshadaha Jaantirar Abay, dhalinyaro, bulshada ciyaaraha iyo qaybaha kala duwan ee bulshada. Jaantirar Abay ayaa ku celceliyay hadalkiisa isagoo sheegay in Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya uu yahay guul ay wadajir u gaareen shacabka oo dhan, laga bilaabo dadka hodanka ah ilaa kuwa dakhligoodu hooseeyo. Wuxuu xusay in shacabka Itoobiya dhiig, maal iyo ilmaba u hureen mashruucan, ayna weli diyaar u yihiin inay wadajir ugu istaagaan horumar waara oo dalka ah. Sidoo kale, dadka magaalada oo ka qaybgalay munaasabadda ayaa muujiyay farxadda ay u qabaan dhammaystirka mashruuca Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya. #Muuqaalka_ Itoobiya #Astaan_Wadajir #Riyada_Qarniga #Hadiyadda_Jiilka_Cusub #Quruxda_Jiritaankeena #Iftiinka_Rajada #Asaaska_Sareeynta #Dhaxalka_Jiilka
Masuuliyiin heer deegaan ah iyo maamulka gobolka Qorraxey ayaa soo kormeeray mashaariicaha laga wado degmada Caleen
Sep 13, 2025 65
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 1/2017 (ENA): Masuuliyiintan heer deegaan oo todobaadkan kormeer shaqo ku marayay degmooyinka gobolka Qorraxey ayaa gaadhay degmada Caleen, waxaana horkacayay Maareeyaha Shirkada Dabagalka Daraasaadka iyo Nashqadaynta DDS Inj. Maxamed Mukhtaar, Maareeyaha Kulliyadda Caafimaadka Jigjiga Dr. Cabdixamiid Cusmaan oo ay ku wehelinayeen maamulka gobolka Qorraxey. Masuuliyiintan ayaa soo kormeeray mashaariico lagu fuliyay ka qeybgal bulsho kuwaasi oo isugu jiro waddo cusub oo lagu dhisay isku tashi shacab iyo xarun caafimaad. Intaasi kadib ayaa waxay kulan la yeesheen odayaasha dhaqanka ee degmada Caleen oo ah mid ka mid ah degmooyinka sanadkan soo galay qaabdhismeedka dawladda Odayaasha ayaa ballanqaaday inay ka shaqaynayaan nabadgelyada, horumarka iyo dhismaha degmada cusub. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa fursad iyo dhaqdhaqaaq dhaqaale u Abuuraya Afrika
Sep 13, 2025 66
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa loo arkaa inuu fursad weyn iyo dhaqdhaqaaq dhaqaale u abuurayo qaaradda Afrika, sida ay sheegeen muwaadiniin ka kala yimid dalal kala duwan oo la hadlay Wakaaladda Wararka Itoobiya. Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa sidoo kale loo arkaa inuu taageerayo iskaashiga gobolka iyo wadamada deriska ah, sida ay cadeeyeen qaar ka mid ah dadka bixiyay aragtidooda. Biyo-xidheenka waxaa si rasmi ah u daahfuray Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Ahmed 4-ka Baagume 2017, taasoo calaamad u ah dhammeystirka mashruuca muhiimka ah. Mashruuca wuxuu kordhinayaa awoodda tamarta, horumarinayaa dhaqaalaha, wuxuuna u horseedaa shacabka Itoobiya barako iyo horumar sannadka cusub, sida ay sheegeen warbixinnada. Hoggaamiyeyaasha wadamada deriska ah ayaa muujiyay inay xiiseynayaan inay ka iibsadaan tamarta korontada Itoobiya, taasoo cadeynaysa in biyo-xidheenku uu fursad u yahay guud ahaan Afrika. Waxaa sidoo kale la xusay in mashruuca uu yahay mid ka mid ah 10-ka biyo-xidheen ee ugu waa weyn adduunka, kaasoo gebi ahaanba Itoobiya laga dhisay, isagoo abuuraya horumar iyo fursad dhaqaale oo waxtar leh. Xoghayaha Waaxda Isbeddelka Tamarta iyo Horumarinta Cimilada ee Kenya, Mikaaeel Okumu, ayaa sheegay in biyo-xidheenku uu xoojinayo iskaashiga Itoobiya iyo wadamada kale ee Afrika, isla markaana uu kor u qaadayo horumarinta warshadaha iyo adeegsiga tamarta. Munaasabadda daahfurka, madax ka socday Kenya, Jabuuti, Soomaaliya, Koonfurta Suudaan iyo wadamo kale oo Afrikaan ah iyo kuwa Carbeed ayaa ka soo qeyb galay, taasoo muujineysa saameynta gobolka iyo midda caalamiga ah ee mashruuca. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya ayaa xoojinaya iskaashiga gobolka – Safiirka Jarmalka ee Itoobiya Dr. Ferdinand Fon Waehe
Sep 13, 2025 65
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Safiirka Jarmalka ee Itoobiya, Dr. Ferdinand Fon Waehe, ayaa sheegay in dhammeystirka Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya uu leeyahay awood weyn oo uu ku horumarin karo wadamada deriska ah isla markaana xoojinayo iskaashiga. Safiirku wuxuu intaa ku daray in Itoobiya ay tahay dal soo jiita maalgashi toos ah oo dibadda ah, taasoo muujineysa fursadaha dhaqaale ee dalka. Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Dr. Abiy Ahmed, ayaa si rasmi ah biyo-xidheenka u daahfuray 4-ka Baagumen 2017, taasoo calaamad u ah dhammeystirka mashruuca muhiimka ah. Safiirka Jarmalka ayaa xusay in biyo-xidheenku uusan faa’iido u lahayn Itoobiya oo keliya, balse sidoo kale uu kaalin muuqata ka qaadan doono horumarinta waddamada deriska ah, isagoo adeegsanaya tamarta korontada ee ka dhalanaysa biyo-xidheenka. Waxaa sidoo kale la tilmaamay in biyo-xidheenku leeyahay awood sare oo koronto dhalin ah, taasoo u saamaxaysa wadamada deriska ah in ay ka faa’iidaystaan tamarta laga helayo, isla markaana ay xoojiyaan iskaashiga dhaqaale. Safiirku wuxuu bogaadiyay iskaashiga Itoobiya iyo Jarmalka ee dhinacyada tamarta cusub sida qoraxda iyo ilo kale oo tamar ah, isagoo sheegay in isbeddelada dhaqaale ee Itoobiya ay fursad weyn u yihiin maalgashiga dibadda. Safiirku wuxuu kaloo xusay in horumarinta sharci, helitaanka awood shaqaale badan iyo xaalado kale oo wanaagsan ay fursad u siinayaan maal-gashadayaasha inay ka qayb qaataan kobcinta dhaqaalaha dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya wuxuu door muhiim ah ka leeyahay xoojinta xiriirka gobolka – Lawrens Freeman
Sep 13, 2025 61
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Lawrens Freeman, oo ah falanqeeye Mareykan ah oo ku takhasusay siyaasadda iyo dhaqaalaha, ayaa sheegay in Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya (GERD) uu leeyahay door istiraatiiji ah oo lagu xoojinayo xiriirka iyo iskaashiga gobolka, maadaama uu faa’iido u leeyahay dalalka dariska ah oo dhan. Xusuus waxaa mudan in Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya si rasmi ah loo soo gabagabeeyay 4tii Baagume 2017 ayagoo uu hogaaminayay daahfurka Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.). Isagoo la hadlayay wakaaladda wararka ENA, Freeman wuxuu tilmaamay in guusha dhismaha iyo dhamaystirka mashruucan oo ah kan ugu weyn Afrika ee dhaliya koronto uu tusaale fiican u yahay awoodda Afrika inay wax weyn ka qabato horumarkeeda. Biyo-xidheenku wuxuu awood u leeyahay inuu dhaliyo 5,150 megawatt oo koronto ah, taas oo ka dhigaysa Itoobiya in ay hesho awood dheeraad ah isla markaana ay koronto u dhoofiso dalalka deriska, taas oo kor u qaadaysa dhaqaalaha. Freeman wuxuu caddeeyay in mashruucan aanu waxyeelo ku keenaynin waddamada uu wabigu maro sida Masar iyo Suudaan, maadaama biyuhu si dabiici ah u sii qulqulayaan iyada oo aan la hor istaagin socodkooda. Wuxuu intaas ku daray in ujeeddada biyo-xidheenku aysan ahayn in biyaha lagu hayo gudaha Itoobiya, balse koronto laga dhaliyo iyadoo qulqulka biyaha la ilaalinayo. Sidoo kale wuxuu sheegay in biyo-xidheenka uu tusaale u yahay sida bani’aadamku uu ugu adeegsan karo dabeecadda horumar iyo dan guud. Isaga oo sheegay inuu laba jeer ku soo booqday biyo-xidheenka, wuxuu ku booriyay Afrikaan iyo Reer Yurubba in ay yimaadaan si ay ugu kuurgalaan mashruucan cajiibka ah. #Muuqaalka_Itoobiya #Tusaalaha_Iskaashiga #Riyada_Qarniga #Hadiyadda_Jiilka_Cusub #Xarragada_Waddaninimada #Iftiinka_Rajada #Aasaaska_Koboca #Dhaxalka_Taariikhiga_Ah #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaan ka faa’iidaysanay khibradda horumarinta beeraha Itoobiya, gaar ahaan habka wax-soo-saarka bunka— Russell Miso Dlamini
Sep 13, 2025 47
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Eswatini Russell Miso Dlamini ayaa sheegay in dalkiisu uu ka helay khibrad qiimo leh horumarinta beeraha Itoobiya, gaar ahaan geeddi-socodka wax-soo-saarka bunka. Ra’iisul Wasaaruhu waxaa uu booqday mashaariicda horumarinta beeraha ee ka socda gobolka Jimma, horumarinta magaalada Jimma iyo qasriga Abba Jifar, waxaana goob-joog ahaa Wasiirka Beeraha Itoobiya Addisu Araga. Sidoo kale, Ra’iisul Wasaaraha Eswatini ayaa kulan la yeeshay beeralayda ka shaqeeya wax-soo-saarka bunka gobolka Jimma ee suuqyada caalamiga ah u dhoofiya. Intii uu ku sugnaa degmada Manaa, waxa uu soo arkay mashaariicda bunka iyo soo saarista malabka. Ka dib booqashadiisa, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu tilmaamay in Itoobiya ay waddo mashaariic horumarineed oo qiime leh oo ay wadamada kale ka baran karaan. Waxa uu si gaar ah u muujiyay in ka sokow bunka, uu sidoo kale arkay beeraha galleyda oo si ballaaran looga shaqeynayo. Dhankiisa, Wasiirka Beeraha ddisu Araga ayaa sheegay in Itoobiya ay ka shaqeyneyso mashaariic horumarineed oo ballaaran oo tusaale wanaagsan u noqon kara wadamada kale. Waxa kale oo uu xusay in iskaashiga iyo is-dhaafsiga khibradaha beeraha ee Itoobiya iyo Eswatini uu sii socon doono. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_ItoobiyaWaxaan ka faa’iidaysanay khibradda horumarinta beeraha Itoobiya, gaar ahaan habka wax-soo-saarka bunka— Russell Miso Dlamini
Muuqaalo
.jpg)
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Dhisidda awoodda ciidanka waa muhiim si loo joogteeyo safarka barwaaqada ee Itoobiya – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Sep 6, 2025 180
Addis Ababa; Naaf/Nahase 30/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in dhisidda awoodda ciidan ay lagama maarmaan tahay si loo joogteeyo socdaalka dhaqaale ee Itoobiya. Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa maanta booqday xarunta lagu farsameeyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee AeroAbay. Ra’iisul Wasaaraha oo sharraxaad ka bixiyay socdaalka ayaa xusay in tiir ka mid ah tiirarka waddanku leeyahay ay tahay isbeddelka dhaqaalaha, wuxuuna tilmaamay in Itoobiya ay arrintaas guulo la taaban karo ka gaadhayso. Waxa uu sheegay in Itoobiya ay u suurtagashay in ay ka mid noqoto wadamada horumarada dhaqaalaha ka sameynaya dib u habeynta dhaqaalaha. Waxa uu sheegay in ku taageeridda kobaca dhaqaalaha ee waddada saxda ah oo leh awood ciidan ay muhiim u tahay xaqiijinta barwaaqada. Ra’iisul Wasaaraha, ayaa sheegay in barwaaqada Itoobiya ay tahay mid dhab ah, is bedelka Itoobiyana uu yahay mid aan la dafiri karin, wuxuuna sheegay in safarradii ku soo bilowday dhaqaalaha loo baahan yahay in lagu taageero awood ciidan. Waxa kale oo uu sheegay in kobaca dalka aan lagu qiyaasin lacag oo kaliya balse lagu qiyaaso awoodiisa ciidan. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in Itoobiya ay tahay dal leh horumar ballaaran oo dhanka horumarka ah, wuxuuna sheegay in natiijada iyo horumarka laga gaarayo dhinacyada beeraha, warshadaha, tignoolajiyada, dalxiiska iyo macdanta loo baahan yahay in lagu xoojiyo awoodda ciidamada. Waxa uu sidoo kale xusay in socdaalka maanta uu muujinayo in Itoobiya ay dhiseyso awood ciidan oo ay barbar socoto kobaca dhaqaale. Waxa uu sheegay in Hay’ado badan lagu farsameeyo Diyaaradaha Drones-ka. Ra’iisul Wasaaraha, ayaa xusay in sanado ka hor, Itoobiya aysan la kulmin caqabado ku aadan iibsashada diyaaradaha aan duuliyaha laheyn, balse ay adeegsaneyso, waxa uu tilmaamay in hadda ay soo saareyso awooddeeda. Waxa kale oo uu sheegay in awooda ciidanku ay tahay aalad lagu ilaalin karo barwaaqada soo bilaabatay marka ay timaado cudud caqabad ku ah jiritaanka Itoobiya iyo qaranimadeeda. Waxa uu sheegay in marka la xaqiijiyo horumarka dhaqaalaha iyo ciidamada in la sugi karo barwaaqo caalami ah iyadoo xoogga la saarayo dhaqanka, taariikhda iyo muuqaalada Itoobiya iyadoo la adeegsanayo farshaxan. Ra’iisul Wasaaraha oo sheegay in Itoobiya ay tahay dal aan u dulqaadan faqriga iyo dhibaatooyinka ayaa tilmaamay in guud ahaan shaqada la bilaabay ee dhanka teknoolojiyadda ay u sahli karto in ay dhisto dal leh awood uu ku tartamo, horumarna gaarsiiyo. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu ugu baaqay dhammaan muwaadiniinta inay ka qaybqaataan hawlaha lagu xaqiijinayo barwaaqada guud ee Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya oo ku muujisay kartideeda tartanka xirfadaha ee Shiinaha– Muferixaat Kaamil
Aug 26, 2025 377
Addis Ababa, Naaf/Nahaase 20/2017 (ENA): Wasiirka Shaqada iyo Xirfadaha, Muferixaat Kaamil, ayaa sheegay in tartankii xirfadaha ee ka dhacay Shiinaha uu ahaa fursad ay Itoobiya ku muujisay kartideeda iyo awooddeeda xirfadeed ee dhanka shaqada. Waxay tilmaamtay in dhalinyarada Itoobiya ee ka qayb galay tartanka ay caddeeyeen in dalku uu ka shaqaynayo horumarinta xirfadaha, isla markaana ay caalamka tusayaan heerka xirfadeed ee ay gaareen. Wasiiraddu waxay xustay in dhalinyarada guuleystay ay si diirran u soo dhoweeyeen, iyadoo ay ka qeyb qaateen tartanka xirfadaha ee Shiinaha. Tartankan, oo ay ka qeyb galeen in ka badan 300 ka socda dalalka BRICS, waxaa Itoobiya ka soo baxay dhalinyaro ku guuleystay biladaha dahabka, maarta, iyo naxaasta. Waxaa tusaale u ah tartankii 11-aad ee ka dhacay Guangshou, Shiinaha, halkaas oo dhalinyarada Itoobiya ay kala heleen: bilad dahab ah oo uu ku guuleystay Abeneser, bilad maarta ah oo uu ku guuleystay Tekeste, iyo bilad naxaas ah oo ay heshay Nebiha. Muferixaat Kamil waxay intaas ku dartay in Dowladda Itoobiya ay si xooggan uga shaqaynayso horumarinta xirfadaha, isla markaana guulaha dhalinyarada ee caalamiga ah ay fursad u yihiin in dalka lagu soo bandhigo xirfadaha iyo kartida dhalinyarada. Ugu dambayntii, waxay sidoo kale xustay in dhalinyarada kale haddii ay sii wadaan horumarinta xirfadahooda iyo iskaashiga hay’adaha, ay keeni doonaan natiijooyin ka wanaagsan mustaqbalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Qaab-dhismeedka casriga ah ee EBC iyo habka qaabaysan ee warbaahinta ayaa furtay cutub cusub oo ilaalinaya danaha qaran isla markaana fursad siinaya warbaahinta kale— Dr. Legesse Tulu
Aug 16, 2025 506
Addis Ababa, Naaf/Nahaase 7/2017 (ENA): Wasiirka Adeegga Xidhiishka Dawladda iyo Guddoomiyaha Guddiga EBC, Dr. Legesse Tulu, ayaa tilmaamay in xilligan ay xogtu si weyn ugu dhex socoto nolol maalmeedka dadka, EBC-na ay xogta ku gaarsiinayso si loo heli karo qaabab kala duwan oo soo bandhigaya dhammaan noocyada macluumaadka, taas oo albaab u fureysa cutub cusub oo warbaahinta Itoobiya ah. Isagoo ka hadlayay xilligan ay warbaahinta bulshada macluumaadka caalamka ku wadaagaan ilbiriqsiyo gudahood, wasiirku wuxuu xusay in ay jiraan dad badan oo faafinaya warar marin-habaabin ah. Wuxuu ku adkeeyay in horumarinta nidaam dijitaal ah oo ay EBC ku gudbiso nidaam dhisaya sumcadda dalka, mideynaya shacabka, isla markaana ilaalinaya danaha qaranka ay tahay guul muhiim ah. Sidoo kale wuxuu sheegay in warbaahinta Itoobiya looga baahan yahay in ay ka hortagaan wararka been abuurka ah, muujiyaan horumarka dalka, isla markaana soo saaraan maaddooyin leh dhadhan Itoobiyaanimo. Arrintan awgeed, wasiirku wuxuu sheegay in EBC ay bilowday safar ay ku adeegsanayso in ka badan 10 il-xogeed iyo in ka badan 25 nidaam oo casri ah si loo gaaro bulshada, taas oo ah horumar muuqda. Ugu dambeyn, wuxuu mahadnaq u jeediyay dhammaan daneeyayaasha ka qayb qaatay dadaallada lagu gelayo cutubka cusub ee casri ah ee EBC. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa sheegtay inay xoogga saarayso ka faa’iidaysiga awooddeeda ballaaran ee tamarta, oo ay ku jirto tan qorraxda, Inj. Suldaan Wali (PhD)
Aug 16, 2025 490
Addis Ababa, Naaf/Nahaase 7/2017 (ENA): Wasaaradda Biyaha iyo Tamarta iyo Ururka Caalamiga ah ee Iskaashiga Tamarta Qorraxda ayaa kala saxiixday heshiis bilow ah oo ku saabsan dhismaha mashaariicda tiknoolojiyadda tamarta qorraxda. Heshiiskan laba geesoodka ah ayaa lagu sheegay inuu qayb ka yahay fulinta mashaariicda caalamiga ah ee horumarinta tamarta qorraxda, gaar ahaan dhismaha xarumaha koronto-dhalinta, horumarinta adeegyada waraabka iyo biyaha la cabbo, iyo soo saarista fursado iskaashi oo dhinaca maalgelinta iyo tiknoolojiyadda ah. Wasiiru Dowle Suldaan Wali ayaa xusay in bixinta tamar la isku halayn karo, waarta, oo caddaalad ah ay muhiim u tahay horumarka iyo barwaaqada dalka. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in Itoobiya ay si dhab ah uga shaqaynayso in si buuxda loo isticmaalo awoodaha kala duwan ee tamarta, gaar ahaan tan qorraxda. Wuxuu tilmaamay in tamarta qorraxdu door weyn ka ciyaari doonto horumarka dalka, isla markaana uu socda iskaashi lala leeyahay Ururka Caalamiga ah ee Iskaashiga Tamarta Qorraxda iyo bahwadaagta horumarinta caalamiga ah. Ururka Caalamiga ah ee Iskaashiga Tamarta Qorraxda ayaa sheegay inuu taageero siinayo dalal badan oo ay ku jirto Itoobiya si ay u gaaraan yoolalka horumarinta waarta. Taageeradaas waxay ku jirtaa bixinta tiknoolojiyad tamarta qorraxda, dhismaha awoodaha hay’adaha, iyo abuurista jawi sharci oo ku habboon fidinta tamarta dib loo cusboonaysiin karo. Sidoo kale, waxaa lagu sheegay in ururku ka taageerayo Itoobiya fidinta shabakadda korontada la gaarsiiyo tuulooyinka, horumarinta tiknoolojiyadda iyo awoodaha hay’adaha, iyo bixinta taageero dhinaca waxbarashada iyo tababarka ah. Agaasimaha Guud ee Ururka Caalamiga ah ee Iskaashiga Tamarta Qorraxda, Sh. Ashish Khanna, ayaa sheegay in Itoobiya ay ku jirto waddo guul leh oo lagu ballaarinayo iskaashiga caalamiga ah ee dhinaca tamarta dib loo cusboonaysiin karo, taas oo ka caawinaysa inay sii waddo horumarkeeda. Ururka ayaa sidoo kale xaqiijiyay inuu taageeri doono dadaallada Itoobiya ee lagu ballaarinayo ka faa’iidaysiga tamarta qorraxda, isagoo ka caawin doona dhinacyo kala duwan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciyaaraha
Gudhaaf Sagaaye ayaa ku guuleysatay tartanka 1,500 mitir ee haweenka ee lagu qabtay Liiga Dheemanka ee Silesiya dalka Poland.
Aug 16, 2025 483
Addis Ababa, Naaf/Nahaase 10/2017 (ENA): Oroedyahannada ayaa ku guuleysatay iyadoo diiwaangelisay waqtigii shanaad ee ugu dheereeyay abid, kadib markii ay ka hor martay orodyahnada reer Kenya Beatrise Jebet oo ay si buuxda uga adkaatay. Gudhaaf ayaa tartanka ku dhammeysay 3 daqiiqo, 50 ilbiriqsi iyo 62 mikro-sekonds, waxaana waqtigaasi loo diiwaangeliyey inuu yahay kii 5aad ee ugu dheereeya ee taariikhda Liiga dheemanka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya oo ka qaybgaleysa shan ciyaar oo kala dambays ah oo muhiim ah— Tartanka Kubadda Cagta ee Dhallinyarada Afrika
Jul 19, 2025 659
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 12/2017 (ENA): Tartanka 3aad ee orodada ciyaartooyda ka yar da’da 18 iyo 20 sano ee Afrika oo ka socda magaalada Abakha ee dalka Nayjeeriya ayaa maanta galay maalintiisii afraad. Jadwalka tartanka maanta, orodyahanada Itoobiya ayaa ka qeybgalaya shan tartan oo kama dambeys ah. 12:00 duhurnimo: Natchok Choll ayaa u matalaysa Itoobiya tartanka gabdhaha orodka 3,000m ee da'doodu ka yar tahay 20 sano. 12:15 duhurnimo: Warkaanahe Aynalem ayaa ordaya orodka 3,000m ee wiilasha da'doodu ka yar tahay 20 sano. 3:20 galabnimo: Tartanka 5,000m ee wiilasha ka yar 20 sano ayaa la qabanayaa, waxaana Itoobiya u metelaya Nibret Kinde iyo Getahun Belaajew. 3:45 galabnimo: Tartanka gabdhaha Medley Relay ee da’doodu ka yar tahay 18 sano, waxaa Itoobiya u ordaya Senbone Tesfa, Genet Ayele, Banjalem Biks, iyo Bontu Dani'eel. 4:05 galabnimo: Tartanka 4x100m ee gabdhaha ka yar 20 sano, waxaa Itoobiya u matalaya Selamawit Kokeb, Dhamitu Sheferahu, Ajajiba Aliye, iyo Ti’igist Bantiyideru. Ilaa hadda, xulka Itoobiya wuxuu ku guuleystay 7 billadood oo kala ah 3 billadood oo qallin ah iyo 4 billadood oo naxaas ah, sida ay sheegtay Xiriirka Orodada Itoobiya. Tartankan ciyaaraha fudud ee 3aad ee ciyaartooyda ka yar 18 iyo 20 sano ee Afrika ayaa lagu wadaa inuu si rasmi ah u soo gebageboobo berri. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Orodiyahanka Solomon Barega Ayaa Ku Guuleystay Tartanka 10-KM ee Manjester
May 19, 2025 1013
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 10, 2017 (ENA) – Orodiyahanka Itoobiyaanka ah ee Solomon Barega ayaa ku guuleystay tartanka ragga ee 10-kiloo mitir ee lagu qabtay magaalada Manchester. Solomon Barega ayaa kaalinta koowaad galay isagoo tartanka ku dhammaystay waqti dhan 27 daqiiqo iyo 49 ilbiriqsi. Orodiyahanka kale oo Itoobiyaanka ah, ee Mosinet Geremew, ayaa galay kaalinta afraad isagoo ku dhameeyay 28 daqiiqo iyo 21 ilbiriqsi, sida ay sheegtayso xogta laga helayo Xiriirka orodka Itoobiya. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya#ENA
Tigist Assefa ayaa heshay Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah
Apr 28, 2025 1130
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Orodyahannad Tigist Assefa, oo jebisay rikoodhka tartanka Marathon-ka London, ayaa heshay aqoonsi rasmi ah oo uga yimid Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah (World Guinness Book of Records). Tigist ayaa dhigtay rikoodh cusub iyadoo ku orodday 2 saacadood, 15 daqiiqo iyo 50 ilbiriqsi tartanka Marathon-ka ee ay haweenka oo keliya ka qayb galeen, iyadoo aysan jirin rag tartanka ka qayb qaadanayay.
Ilaalinta Deegaanka
Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa ku booriyay Afrika in ay sii xoojiso hindisaheeda si aysan ugu nuglaan dhibaatada isbedelka cimilada sidoo kalena ay qayb ka noqoto xalinta dhibaatooyinka
Sep 13, 2025 64
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa tilmaamay in Afrika aysan kaliya u nuglaan saameynta isbeddelka cimilada, balse sidoo kale laga rabo inay sii xoojiso doorkeeda ku aadan xalinta dhibaatooyinka. Shirkii caalamiga ahaa ee cimilada (COP 30) ee lagu qabanayo Braasiil, waxaa lagu soo bandhigi doonaa Ajandaha Afrika oo lagu saleeyay “Bayaanka Addis Ababa” kaas oo si guul leh loo meel mariyey. Shirweynihii labaad ee Afrika ee cimilada, oo lagu qabtay magaalada Addis Ababa oo ay martigelisay Itoobiya iyo Midowga Afrika, ayaa si rasmi ah loo soo gabagabeeyay. Madaxweynaha Itoobiya, Taaye Asqasilaase, oo khudbadihii ugu muhiimsanaa shirka ka soo jeediyay ayaa ku nuuxnuuxsaday in Afrika aysan u nuglaanin cawaaqibka ka dhalan kara isbeddelka cimilada, balse ay sii waddo xoojinta hindiseheeda ku aaddan sidii ay qayb uga noqon lahayd xallinta dhibaatada. Bayaanka Addis Ababa ayaa lagu ansixiyay shirka, kaasoo ay Afrikaanku ka go'an tahay ka hortagga isbeddelka cimilada. Madaxweynaha ayaa sidoo kale ku nuux-nuux saday in Afrika looga fadhiyo inay dhaqangeliso heshiiskan si aan dib u dhac lahayn. Madaxweynaha ayaa sidoo kale xaqiijiyay in Itoobiya ay sii xoojin doonto wax qabadkeeda dhanka arrimahan, wuxuuna u mahad celiyay cid kasta oo gacan ka gaysatay qabsoomida shirka. Bankoli Adooye, Guddoomiyaha Arrimaha Siyaasadda, Nabadda iyo Amniga ee Midowga Afrika, oo soo jeediyay farriinta isagoo ku hadlayay magaca Guddoomiyaha Midowga Afrika ayaa sheegay in Afrika ay sii waddo xoojinta iskaashiga si xal loogu helo isbeddelka cimilada. Ka soo qayb galayaasha iyo madaxdii shirka ka soo qayb gashay ayaa aad ugu mahadnaqay sida habsamida leh ee ay Itoobiya u marti galisay shirkii labaad ee cimilada Afrika, kaas oo ay Itoobiya marti galisay, laguna qabtay Addis Ababa iyadoo taageero ka helaysa Midowga Afrika. Waxaa xusid mudan in shirarkii ka horeeyay ay si guul ah u qabsoomeen dhowr maalmood ka hor shirkii ugu weynaa, waxaana laga soo saaray fikrado lagu dar-dar gelinayo siyaasadda. Itoobiya waxay sidoo kale muujisay mawqifkeeda iyo waxqabadyada ay samaysay si ay natiijooyin wanaagsan uga gaadho ka hortagga wadajirka ah ee isbeddelka cimilada. Shirweynaha waxaa sidoo kale lagu qabtay dood ballaaran oo ku saabsan sida xalalka heer qaarad loogu waafajin karo istaraatiijiyadaha aduunka ee cimilada. Waxaa sidoo kale la ansixiyey go’aamo badan oo taageeraya dadaallada Afrika ay ku doonayso inay ku yeelato kaalinta ku habboon maamulka cimilada caalamka. Shirka waxaa ka qaybgalay in ka badan 25,000 oo qof, iyadoo sidoo kale la sheegay in in ka badan 199 kulan oo dhinac ah ay halkaas ka dhaceen. 43 aqoonyahan oo ku takhasusay cilmiga cimilada ayaa soo bandhigay shaqooyinkooda intii lagu jiray bandhig lagu qabtay shirweynaha. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Shaqooyinka ay Itoobiya bilowday ee Isbeddelka Cimilada waa in kaalin weyn ay ka qaataan dalalka Koonfur-Koonfur
Sep 13, 2025 53
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Hoggaamiyeyaasha hay’adaha caalamiga ah ayaa sheegay in Itoobiya ay ku habboon tahay inay xoojiso hindisayaasheeda ka dhanka ah saamaynta isbeddelka cimilada iyadoo ka faa’iideysanaysa iskaashiga koonfur-koonfur. Inkasta oo Afrika ay soo saarto wax ka yar 4% qiiqa gaaska, haddana qaaraddu waxay noqotay mid ka mid ah meelaha ugu nugul saamaynta isbeddelka cimilada. Dalalka soo koraya, oo ay ku jirto Afrika, waxay wajahayaan dhibaatooyin halis ku ah nolosha dadka. Caalamka qaar ayaa aaminsan in Afrika aysan ku tiirsanaan oo keliya taageerada dalalka warshadaha leh ee sii daaya gaas badan, balse ay tahay inay raadiso xalal u gaar ah. Waxaa sidoo kale la sheegay in iskaashiga koonfur-koonfur, gaar ahaan bahwadaagta tiknoolojiyadda horumarsan sida Shiinaha iyo Japan, uu muhiim u yahay kobcinta awoodaha tiknoolojiyadeed ee Afrika. Ku-xigeenka xoghayaha guud ee Ururka Caalamiga ah ee Cimilada, Toomaas Asare, ayaa sheegay in biyo-xidheenka weyn ee Itoobiya (GERD) uu yahay tusaale muhiim ah oo soo saaraya maalgelinta cimilada iyo u adeegidda dalalka deriska ah koronto cagaaran. Waxa uu intaas ku daray in Itoobiya ay dhiseyso dhaqaale cagaaran oo aan la iska indha tiri karin, iyadoo lagu jiro hindisaha “Raadka Cagaaran” lagu beeray malaayiin geedo ah. Waxaa sidoo kale la xusay doorka hoggaamineed ee Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) iyo ka-qaybgalka shacabka Itoobiya oo loo arko awood weyn oo riixaysa dadaallada la xiriira cimilada. Sidaa darteed, waxaa la tilmaamay in Itoobiya ay mudan tahay inay dadaalladeeda ku xoojiso iskaashiga koonfur-koonfur. Dr. Abebe HayleGabriel, ku-xigeenka agaasimaha guud ee FAO iyo isku-duwaha Afrika, ayaa sheegay in ballanqaadyadii caalamiga ahaa ee ku qornaa heshiisyada Paris iyo kuwa kale aan si dhab ah loo fulin, gaar ahaan marka la eego maalgelinta cimilada ee dalalka warshadaha leh ay ku qasban yihiin inay bixiyaan. Wuxuu ku adkeeyay in Afrika ay tahay inay xoojiso iskaashiga koonfur-koonfur si ay u kobciso awoodaha tiknoolojiyadda. Afrika waa qaarad hodan ku ah tamarta la cusboonaysiin karo, kheyraadka dabiiciga ah iyo macdanta. Si kastaba ha ahaatee, waa in qaaraddu heshaa farsamooyinka ku habboon si ay u maalgashato hodantinimadaas iyadoo kaashaneysa iskaashiga koonfur-koonfur. Dr. Abebe ayaa sheegay in dalalka sida Shiinaha oo kale ah ay horey ugu guuleysteen dhisidda awood tiknoolojiyadeed iyadoo la adeegsanayo fursadaha iskaashigan, halka Afrika ay weli ka faa’iideysan karto fursadda soo-dhaca goor dambe. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Afrika ayaa noqotay hormuud xalinta caqabadaha cimilada adduunka – Bayaanka wadajirka ah ee Itoobiya iyo Midowga Afrika
Sep 13, 2025 75
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 2/2017 (ENA): Shirkii labaad ee Cimilada Afrika ayaa muujiyay in Afrika aysan kaliya ahayn qaarad dhibbane u ah isbeddelka cimilada, balse ay noqotay hormuud xal u helka caqabadaha cimilada caalamka. Tani waxaa lagu caddeeyay bayaanka wadajirka ah ee Itoobiya iyo Midowga Afrika ay soo saareen. Shirka oo Addis Ababa ka dhacay intii u dhaxaysay 3–5 Baagume 2017 ayaa ku dhamaaday iyadoo la ansixiyay “Go’aanka Addis Ababa,” kaas oo ah cod mideysan oo Afrika ka socda. Waxa kale oo lagu daahfuray hindisayaal muhiim ah sida “ Heshiiska Hal-abuurka Cimilada Afrika iyo Hay’adda Cimilada Afrika,” kuwaas oo lagu qorsheeyay in sannad kasta $50 bilyan loo ururiyo xalalka isbeddelka cimilada ee dalalka. Bayaanka waxa uu iftiimiyay in shirka ay ka qayb galeen madaxda Afrika iyo maalgeliyeyaal caalami ah, iyadoo la ballanqaaday balaayiin doolar oo taageero ah. Tusaale ahaan, Denmark waxay ku deeqday $79 milyan oo loogu talagalay isbeddelka beeraha, halka Talyaanigu ballan qaaday $4.2 bilyan oo 70% ka mid ah Afrika loo qoondeyn doono. Sidoo kale, Bangiga Horumarinta Afrika iyo Afreximbank ayaa ballan qaaday $100 bilyan oo lagu maalgelinayo warshadaha cagaaran ee Afrika. Intii shirka socday, waxaa sidoo kale lagu muujiyay in Afrika ay dooneyso in saamigeeda maalgelinta tamarta dib loo cusboonaysiin karo ee caalamka laga kordhiyo 2% ilaa 20% marka la gaaro 2030. Qorshayaal lagu xoojinayo maareynta khayraadka cagaaran iyo helitaanka tamar nadiif ah ayaa sidoo kale qayb ka ahaa ajandaha. Shirka Addis Ababa waxa uu kusoo beegmay xilli Afrika ay isu diyaarinayso COP30 ee ka dhici doonta Brazil. Bayaanka wadajirka ah ayaa sheegay in go’aanka Addis Ababa uu sii xoojinayo doorka Afrika ee hoggaaminta caalamka ee la dagaalanka isbeddelka cimilada iyo dhiirrigelinta horumar cagaaran. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Afrika waxay u baahan tahay maalgashi wadajir ah, ee uma baahna kaalmo ka caawinaya isbeddelka cimilada - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Sep 13, 2025 54
Addis Ababa; Bagumen 3/2017 (ENA): Afrika waxay u baahan tahay maalgashi wadajir ah, ee uma baahna gargaar, si loo helo isbeddelka cimilada, ayuu yiri Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.). Shirkii labaad ee isbedelka Cimilada Afrika ayaa ka furmay Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Addis. Shirkan ayaa waxaa ka soo qeyb galay Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.), madaxda gobolka iyo wadamo kala duwan oo Afrikaan ah, madaxda hay’adaha caalamiga ah, cilmi-baarayaasha isbeddelka cimilada. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) oo khudbad ka jeediyay furitaankii shirka ayaa sheegay in ay waajib nagu tahay in aan ka soo bilowno halka aan joogno, ee ma ahan in aan ka soo bilowno halka ay naga maqan tahay, si aan wax uga qabanno caqabadaha isbedalka cimilada. Waxa kale uu sheegay in Afrika ay leedahay dhalinyaro aad u badan, dhul beereed, iyo awood weyn oo tamar la cusboonaysiin karo. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in aan halkan u joogno sidii aan xal ugu heli lahayn isbeddelka cimilada adduunka. Sidaa darteed, wuxuu sharaxay in Afrika ay kori karto iyada oo aan waxyeello u geysanayn hab-nololeedkeeda. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in Afrika aysan u baahneyn in laga caawiyo isbeddelka cimilada, balse ay u baahan tahay maalgashi wadajir ah, wuxuuna carrabka ku adkeeyey in faa’iidada maalgashiga ee isbeddelka cimilada ay tahay mid muhiim ah. Waxa uu sidoo kale soo jeediyay in la sameeyo qaab ay ku lug leeyihiin jaamacadaha iyo cilmi-baarayaasha qaaradda, iyo sidoo kale dadka kale ee ay khuseyso, iyo bixinta xal habaysan oo isbeddelka cimilada. Waxa kale uu sidoo kale tilmaamay in Itoobiya ay beeratay in ka badan 48 bilyan oo geedo ah iyadoo la adeegsanayo barnaamijka raadka Cagaaran oo ay bilowday 7 sano ka hor. Waxa uu tilmaamay in barnaamijka raadka Cagaaran marka laga soo tago ilaalinta deegaanka uu fursad weyn u abuuray ka soo kabashada meelaha burburay, sugnaanta cuntada iyo shaqo abuurka. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu sheegay in biyo xidheenka weyn ee Itoobiya oo dhawaan la daah-furi doono uu soo saari doono in ka badan 5,000 oo Watt oo tamarta la cusboonaysiin karo, taas oo faa’iido u leh Itoobiya iyo gobolkaba. Ugu danbayntii waxa uu sidoo kale xusay in Itoobiya ay aad u daneyneyso in ay martigeliso shirka Qaramada Midoobay ee is bedelka cimilada. #Ethiopian_News_Agency #somali #Ethiopia
Wararka Caalamka
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 810
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 1066
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 1244
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 1347
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 3645
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 3280
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 892
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 3543
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 3112
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 3199
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6018
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 3681
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 3645
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 3560
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 3543
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6018
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 3681
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 3645
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 3560
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Qodobada Tilmaamaha