ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Dowladda Iskudarka dib-u-habaynta dhaqaale ee ku dhisan awoodaha gudaha dalka waxay suurto-gelisay isbeddel weyn oo dhinaca dakhliga ah
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Dib-u-habaynta dhaqaale ee ku saleysan aragtida dowladda Iskudarka, kuna dhisan awoodaha iyo khayraadka gudaha dalka, ayaa suurto-gelisay in isbeddel la taaban karo laga gaaro dakhliga gudaha, sida ay sheegtay Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse. Itoobiya oo hirgelisay dib-u-habayn dhaqaale oo heer qaran ah isla markaana dejisay dhaqaale ku dhisan qaybo kala duwan, ayaa diiwaangelinaysa koboc dhaqaale oo muuqda. Tani waxay si toos ah uga muuqatay kororka joogtada ah ee dakhliga sannadlaha ah ee dalka. Tusaale ahaan, dakhliga la ururiyay sannadkii 2015 T.I wuxuu gaaray 442.2 bilyan oo birr ah, sannadkii 2016 T.I wuxuu noqday 512.1 bilyan oo birr ah, halka sannadkii 2017 T.I uu gaaray 615.1 bilyan oo birr ah. Dib-u-habaynta siyaasadda dhaqaale ee ay dowladda hirgelisay iyo isbeddelka heerka sarrifka lacagaha qalaad ayaa horseeday koror weyn oo ka yimid canshuuraha jibriyadda iyo kuwa gudaha. Arrintaas awgeed, waxaa la qorsheeyay in dakhliga sannadlaha ah ee dalka sannadka 2018 T.I kor loogu qaado ilaa ku dhowaad 1.5 tiriliyan oo birr ah. Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse, oo wareysi siisay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), ayaa sheegtay in aragtida Iskudarka ay faa’iidooyin badan u keentay dhaqaalaha Itoobiya. Waxay xustay in aragtidan si wax ku ool ah looga hirgeliyay qaybaha kala duwan ee dhaqaalaha dalka, isla markaana ay ka dhasheen natiijooyin badan oo la taaban karo. Waxay carrabka ku adkeysay in hawlaha dib-u-habayntu ay saldhig u yihiin kobaca dakhliga, gaar ahaan iyadoo la kordhiyay wax-soo-saarka iyo wax-tarka beeraha, la xoojiyay isku xirka suuqyada, lana abuuray dhaqdhaqaaq ganacsi oo ballaaran oo kor u qaadaya dakhliga canshuuraha. Sidoo kale, waxay sheegtay in la fududeeyay ballaarinta warshadaha, isla markaana qaybta wax-soo-saarku ay qaadato kaalmo weyn oo ku aaddan dakhliga canshuuraha gudaha. Aragtida Iskudarka, ayay tiri, waxay door muhiim ah ka ciyaartay in dhaqdhaqaaqa dhaqaale uu noqdo mid casri ah oo degdeg ah. Wasiiradu waxay sheegtay in hadafka ugu weyn ee dowladda Iskudarka uu yahay dhismaha dhaqaale ku tiirsan awoodaha gudaha, isla markaana si gaar ah diiradda loo saarayo in la helo nidaam canshuureed oo adag oo waara. Arrintan darteed, waxaa si ballaaran loo hirgelinayaa hawlo la xiriira isbeddelka dijitaalka ah si nidaamka dhaqaale uu ugu fududaado ururinta canshuuraha. Waxay sidoo kale tilmaantay in marka tiirarka waaweyn ee dhaqaaluhu ay gaaraan isbeddel muuqda, dakhliga ka dhasha loo adeegsanayo horumarinta dalka iyo dhiirrigelinta maalgashiga, iyadoo arrintaas si go’aan leh loogu shaqeynayo. Ugu dambeyn, Wasiirka Dakhliga ayaa xaqiijisay in hawlaha dib-u-habaynta ee la bilaabay ay sii xoogeysan doonaan, si dakhliga ka yimaada qaybahan kala duwan uu u noqdo dammaanad u ah barwaaqada iyo horumarka Itoobiya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dowladda Iskudarka dib-u-habaynta dhaqaale ee ku dhisan awoodaha gudaha dalka waxay suurto-gelisay isbeddel weyn oo dhinaca dakhliga ah
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Dib-u-habaynta dhaqaale ee ku saleysan aragtida dowladda Iskudarka, kuna dhisan awoodaha iyo khayraadka gudaha dalka, ayaa suurto-gelisay in isbeddel la taaban karo laga gaaro dakhliga gudaha, sida ay sheegtay Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse. Itoobiya oo hirgelisay dib-u-habayn dhaqaale oo heer qaran ah isla markaana dejisay dhaqaale ku dhisan qaybo kala duwan, ayaa diiwaangelinaysa koboc dhaqaale oo muuqda. Tani waxay si toos ah uga muuqatay kororka joogtada ah ee dakhliga sannadlaha ah ee dalka. Tusaale ahaan, dakhliga la ururiyay sannadkii 2015 T.I wuxuu gaaray 442.2 bilyan oo birr ah, sannadkii 2016 T.I wuxuu noqday 512.1 bilyan oo birr ah, halka sannadkii 2017 T.I uu gaaray 615.1 bilyan oo birr ah. Dib-u-habaynta siyaasadda dhaqaale ee ay dowladda hirgelisay iyo isbeddelka heerka sarrifka lacagaha qalaad ayaa horseeday koror weyn oo ka yimid canshuuraha jibriyadda iyo kuwa gudaha. Arrintaas awgeed, waxaa la qorsheeyay in dakhliga sannadlaha ah ee dalka sannadka 2018 T.I kor loogu qaado ilaa ku dhowaad 1.5 tiriliyan oo birr ah. Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse, oo wareysi siisay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), ayaa sheegtay in aragtida Iskudarka ay faa’iidooyin badan u keentay dhaqaalaha Itoobiya. Waxay xustay in aragtidan si wax ku ool ah looga hirgeliyay qaybaha kala duwan ee dhaqaalaha dalka, isla markaana ay ka dhasheen natiijooyin badan oo la taaban karo. Waxay carrabka ku adkeysay in hawlaha dib-u-habayntu ay saldhig u yihiin kobaca dakhliga, gaar ahaan iyadoo la kordhiyay wax-soo-saarka iyo wax-tarka beeraha, la xoojiyay isku xirka suuqyada, lana abuuray dhaqdhaqaaq ganacsi oo ballaaran oo kor u qaadaya dakhliga canshuuraha. Sidoo kale, waxay sheegtay in la fududeeyay ballaarinta warshadaha, isla markaana qaybta wax-soo-saarku ay qaadato kaalmo weyn oo ku aaddan dakhliga canshuuraha gudaha. Aragtida Iskudarka, ayay tiri, waxay door muhiim ah ka ciyaartay in dhaqdhaqaaqa dhaqaale uu noqdo mid casri ah oo degdeg ah. Wasiiradu waxay sheegtay in hadafka ugu weyn ee dowladda Iskudarka uu yahay dhismaha dhaqaale ku tiirsan awoodaha gudaha, isla markaana si gaar ah diiradda loo saarayo in la helo nidaam canshuureed oo adag oo waara. Arrintan darteed, waxaa si ballaaran loo hirgelinayaa hawlo la xiriira isbeddelka dijitaalka ah si nidaamka dhaqaale uu ugu fududaado ururinta canshuuraha. Waxay sidoo kale tilmaantay in marka tiirarka waaweyn ee dhaqaaluhu ay gaaraan isbeddel muuqda, dakhliga ka dhasha loo adeegsanayo horumarinta dalka iyo dhiirrigelinta maalgashiga, iyadoo arrintaas si go’aan leh loogu shaqeynayo. Ugu dambeyn, Wasiirka Dakhliga ayaa xaqiijisay in hawlaha dib-u-habaynta ee la bilaabay ay sii xoogeysan doonaan, si dakhliga ka yimaada qaybahan kala duwan uu u noqdo dammaanad u ah barwaaqada iyo horumarka Itoobiya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Fikradda dowladda “Iskudarka” ee ku saleysan in kala duwanaanshaha Itoobiya lagu xalliyo qiyamka dhaqanka dalka ayaa miro dhaleysa
Dec 23, 2025 16
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Fikradda dowladda ee “Iskudarka” ee ah in kala duwanaanshaha fikirka ee Itoobiya lagu xalliyo qiyamka iyo dhaqamada asaliga ah ee dalka ayaa bilaabeysa inay natiijooyin wax ku ool ah keento, sida uu sheegay Wasiirka Isuduwaha Xarunta Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Dr. Biqila Hurisa. Dr. Biqila Hurisa oo la hadlay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA) ayaa sheegay in dowladda Iskudarka ay leedahay mowqif cad oo ah in nabadda lagu xaqiijiyo keliya waddo nabadeed. Wuxuu xusay in dadka Itoobiya ay leeyihiin aqoon, waayo-aragnimo iyo qiyam soo jireen ah oo u sahlaya inay khilaafaadka ku xalliyaan si nabad ah, isla markaana ay nabad ku gaaraan. Isagoo tilmaamay in dhammaan deegaannada dalka ay ka jiraan qiyam dhaqameedyo dhidib u ah dhismaha nabadda, ayuu sheegay in ay lagama maarmaan tahay in la xoojiyo qiyamka siyaasadeed iyo kuwa bulsho. Wuxuu intaas ku daray in muwaadiniintu leeyihiin waayo-aragnimo qoto dheer oo ka dhalatay bulshada dhexdeeda, taasoo kobcisa isdhexgal wanaagsan, midnimo iyo wada noolaansho, islamarkaana aan laga soo min guurin dal kale. Arrintaas darteed, ayuu yiri, dowladda Iskudarka waxay rumeysan tahay in aqoonta iyo qiyamka asaliga ah ee dalka loo adeegsado dhismaha nabadda. Dr. Biqila Hurisa ayaa sidoo kale sheegay in dowladda Iskudarka ay aaminsan tahay in albaabbada nabadda ay mar walba furnaadaan, gacantuna ay u fidsanaato cid kasta oo doorata waddada nabadda iyo wadahadalka, xitaa haddii loo baahdo in masaafo dheer loo safro si loo soo dhaweeyo. Wuxuu xusay in dowladda ay mar walba diyaar u tahay inay wadahadal la gasho dhammaan dhinacyada, xitaa kuwa isku dayaya inay carqaladeeyaan nabadda muwaadiniinta, si jiilka soo socda loogu xaqiijiyo nabad waarta. Isagoo tilmaamay in ay jiraan kooxo isku dayaya inay burburiyaan qiyamka wada noolaanshaha shacabka Itoobiya, ayuu sheegay in ay waajib ku tahay inay ka faa’iideystaan gacanta nabadeed ee loo fidiyey si loo dhiso nabad togan. Ugu dambeyn, Dr. Biqila Hurisa ayaa caddeeyay in dowladda Iskidarka ay leedahay mowqif adag oo ah in nabad waarta lagu gaari karo oo keliya waddo nabadeed, iyadoo qiyamka asaliga ah ee bulshada laga soo min guuriyey loo beddelayo siyaasado iyo istiraatiijiyado wax ku ool ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in natiijooyin la taaban karo la diiwaangelinayo, iyadoo si ficil ah loo hirgelinayo sarreynta fikirka ee ku dhisan hab nabadeed, taasoo horseedaysa nabad waarta. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa la daahfuray
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa; Xoorreey 14/2018 (ENA): App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa maanta la daahfuray. Barnaamijka Daahfurka App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa maanta la qabtay. Xafiiska Ra'iisul Wasaaraha ayaa ku dhawaaqay in buugaagta uu qoray Raysall Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ee kala ah "Medemer/Iskudar", "Wadada Iskudarka", "Jiilka Iskudarka" iyo "Dowladda Iskudarka" ay ka caawiyeen Itoobiya inay u gudubto marxalad wanaagsan muddo gaaban gudaheed. Waxa kale uu xafiisku sheegay in fikradaha ku jira buugaagtan loo tarjumay dhaqan ka baxsan aragtida oo ay rajo wanaagsan u muujiyeen jiilka, wuxuu tilmaamay in buugaagta hadda loo turjumay maqal ahaan iyada oo loo marayo App-ka Moobaylka 'Medemer Books' , marka lagu daro in la daabacay. #Buugaagta_Medemer #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa la kulmay Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto
Dec 23, 2025 14
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa maanta magaalada Addis Ababa kula yeeshay wada-hadal Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto. Ra’iisul Wasaaraha ayaa boggiisa baraha bulshada ku sheegay in uu si rasmi ah u qaabilay Madaxweynaha Kenya Williyam Saamuweel Ruuto, oo booqasho shaqo oo hal maalin ah ku yimid Addis Ababa. Wuxuu tilmaamay in booqashadani ay ka tarjumayso xiriirka qoto dheer, taariikhiga ah, isla markaana walaaltinimo ee ka dhexeeya labada dal. Intii uu socday wada-hadalku, labada dhinac waxay is dhaafsadeen aragtiyo ku saabsan xoojinta xiriirka laba geesoodka ah, iyo sidoo kale arrimaha nabadda iyo amniga Geeska Afrika. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in wada-hadalladu ay muujinayaan mowqifkooda wadajirka ah ee ku aaddan nabadda, xasilloonida, iyo hirgelinta xalal Afrikaan ah oo ay Afrikaanku hoggaaminayaan #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
Dowladda Iskudarka dib-u-habaynta dhaqaale ee ku dhisan awoodaha gudaha dalka waxay suurto-gelisay isbeddel weyn oo dhinaca dakhliga ah
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Dib-u-habaynta dhaqaale ee ku saleysan aragtida dowladda Iskudarka, kuna dhisan awoodaha iyo khayraadka gudaha dalka, ayaa suurto-gelisay in isbeddel la taaban karo laga gaaro dakhliga gudaha, sida ay sheegtay Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse. Itoobiya oo hirgelisay dib-u-habayn dhaqaale oo heer qaran ah isla markaana dejisay dhaqaale ku dhisan qaybo kala duwan, ayaa diiwaangelinaysa koboc dhaqaale oo muuqda. Tani waxay si toos ah uga muuqatay kororka joogtada ah ee dakhliga sannadlaha ah ee dalka. Tusaale ahaan, dakhliga la ururiyay sannadkii 2015 T.I wuxuu gaaray 442.2 bilyan oo birr ah, sannadkii 2016 T.I wuxuu noqday 512.1 bilyan oo birr ah, halka sannadkii 2017 T.I uu gaaray 615.1 bilyan oo birr ah. Dib-u-habaynta siyaasadda dhaqaale ee ay dowladda hirgelisay iyo isbeddelka heerka sarrifka lacagaha qalaad ayaa horseeday koror weyn oo ka yimid canshuuraha jibriyadda iyo kuwa gudaha. Arrintaas awgeed, waxaa la qorsheeyay in dakhliga sannadlaha ah ee dalka sannadka 2018 T.I kor loogu qaado ilaa ku dhowaad 1.5 tiriliyan oo birr ah. Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse, oo wareysi siisay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), ayaa sheegtay in aragtida Iskudarka ay faa’iidooyin badan u keentay dhaqaalaha Itoobiya. Waxay xustay in aragtidan si wax ku ool ah looga hirgeliyay qaybaha kala duwan ee dhaqaalaha dalka, isla markaana ay ka dhasheen natiijooyin badan oo la taaban karo. Waxay carrabka ku adkeysay in hawlaha dib-u-habayntu ay saldhig u yihiin kobaca dakhliga, gaar ahaan iyadoo la kordhiyay wax-soo-saarka iyo wax-tarka beeraha, la xoojiyay isku xirka suuqyada, lana abuuray dhaqdhaqaaq ganacsi oo ballaaran oo kor u qaadaya dakhliga canshuuraha. Sidoo kale, waxay sheegtay in la fududeeyay ballaarinta warshadaha, isla markaana qaybta wax-soo-saarku ay qaadato kaalmo weyn oo ku aaddan dakhliga canshuuraha gudaha. Aragtida Iskudarka, ayay tiri, waxay door muhiim ah ka ciyaartay in dhaqdhaqaaqa dhaqaale uu noqdo mid casri ah oo degdeg ah. Wasiiradu waxay sheegtay in hadafka ugu weyn ee dowladda Iskudarka uu yahay dhismaha dhaqaale ku tiirsan awoodaha gudaha, isla markaana si gaar ah diiradda loo saarayo in la helo nidaam canshuureed oo adag oo waara. Arrintan darteed, waxaa si ballaaran loo hirgelinayaa hawlo la xiriira isbeddelka dijitaalka ah si nidaamka dhaqaale uu ugu fududaado ururinta canshuuraha. Waxay sidoo kale tilmaantay in marka tiirarka waaweyn ee dhaqaaluhu ay gaaraan isbeddel muuqda, dakhliga ka dhasha loo adeegsanayo horumarinta dalka iyo dhiirrigelinta maalgashiga, iyadoo arrintaas si go’aan leh loogu shaqeynayo. Ugu dambeyn, Wasiirka Dakhliga ayaa xaqiijisay in hawlaha dib-u-habaynta ee la bilaabay ay sii xoogeysan doonaan, si dakhliga ka yimaada qaybahan kala duwan uu u noqdo dammaanad u ah barwaaqada iyo horumarka Itoobiya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dowladda Iskudarka dib-u-habaynta dhaqaale ee ku dhisan awoodaha gudaha dalka waxay suurto-gelisay isbeddel weyn oo dhinaca dakhliga ah
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Dib-u-habaynta dhaqaale ee ku saleysan aragtida dowladda Iskudarka, kuna dhisan awoodaha iyo khayraadka gudaha dalka, ayaa suurto-gelisay in isbeddel la taaban karo laga gaaro dakhliga gudaha, sida ay sheegtay Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse. Itoobiya oo hirgelisay dib-u-habayn dhaqaale oo heer qaran ah isla markaana dejisay dhaqaale ku dhisan qaybo kala duwan, ayaa diiwaangelinaysa koboc dhaqaale oo muuqda. Tani waxay si toos ah uga muuqatay kororka joogtada ah ee dakhliga sannadlaha ah ee dalka. Tusaale ahaan, dakhliga la ururiyay sannadkii 2015 T.I wuxuu gaaray 442.2 bilyan oo birr ah, sannadkii 2016 T.I wuxuu noqday 512.1 bilyan oo birr ah, halka sannadkii 2017 T.I uu gaaray 615.1 bilyan oo birr ah. Dib-u-habaynta siyaasadda dhaqaale ee ay dowladda hirgelisay iyo isbeddelka heerka sarrifka lacagaha qalaad ayaa horseeday koror weyn oo ka yimid canshuuraha jibriyadda iyo kuwa gudaha. Arrintaas awgeed, waxaa la qorsheeyay in dakhliga sannadlaha ah ee dalka sannadka 2018 T.I kor loogu qaado ilaa ku dhowaad 1.5 tiriliyan oo birr ah. Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse, oo wareysi siisay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), ayaa sheegtay in aragtida Iskudarka ay faa’iidooyin badan u keentay dhaqaalaha Itoobiya. Waxay xustay in aragtidan si wax ku ool ah looga hirgeliyay qaybaha kala duwan ee dhaqaalaha dalka, isla markaana ay ka dhasheen natiijooyin badan oo la taaban karo. Waxay carrabka ku adkeysay in hawlaha dib-u-habayntu ay saldhig u yihiin kobaca dakhliga, gaar ahaan iyadoo la kordhiyay wax-soo-saarka iyo wax-tarka beeraha, la xoojiyay isku xirka suuqyada, lana abuuray dhaqdhaqaaq ganacsi oo ballaaran oo kor u qaadaya dakhliga canshuuraha. Sidoo kale, waxay sheegtay in la fududeeyay ballaarinta warshadaha, isla markaana qaybta wax-soo-saarku ay qaadato kaalmo weyn oo ku aaddan dakhliga canshuuraha gudaha. Aragtida Iskudarka, ayay tiri, waxay door muhiim ah ka ciyaartay in dhaqdhaqaaqa dhaqaale uu noqdo mid casri ah oo degdeg ah. Wasiiradu waxay sheegtay in hadafka ugu weyn ee dowladda Iskudarka uu yahay dhismaha dhaqaale ku tiirsan awoodaha gudaha, isla markaana si gaar ah diiradda loo saarayo in la helo nidaam canshuureed oo adag oo waara. Arrintan darteed, waxaa si ballaaran loo hirgelinayaa hawlo la xiriira isbeddelka dijitaalka ah si nidaamka dhaqaale uu ugu fududaado ururinta canshuuraha. Waxay sidoo kale tilmaantay in marka tiirarka waaweyn ee dhaqaaluhu ay gaaraan isbeddel muuqda, dakhliga ka dhasha loo adeegsanayo horumarinta dalka iyo dhiirrigelinta maalgashiga, iyadoo arrintaas si go’aan leh loogu shaqeynayo. Ugu dambeyn, Wasiirka Dakhliga ayaa xaqiijisay in hawlaha dib-u-habaynta ee la bilaabay ay sii xoogeysan doonaan, si dakhliga ka yimaada qaybahan kala duwan uu u noqdo dammaanad u ah barwaaqada iyo horumarka Itoobiya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Fikradda dowladda “Iskudarka” ee ku saleysan in kala duwanaanshaha Itoobiya lagu xalliyo qiyamka dhaqanka dalka ayaa miro dhaleysa
Dec 23, 2025 16
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Fikradda dowladda ee “Iskudarka” ee ah in kala duwanaanshaha fikirka ee Itoobiya lagu xalliyo qiyamka iyo dhaqamada asaliga ah ee dalka ayaa bilaabeysa inay natiijooyin wax ku ool ah keento, sida uu sheegay Wasiirka Isuduwaha Xarunta Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Dr. Biqila Hurisa. Dr. Biqila Hurisa oo la hadlay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA) ayaa sheegay in dowladda Iskudarka ay leedahay mowqif cad oo ah in nabadda lagu xaqiijiyo keliya waddo nabadeed. Wuxuu xusay in dadka Itoobiya ay leeyihiin aqoon, waayo-aragnimo iyo qiyam soo jireen ah oo u sahlaya inay khilaafaadka ku xalliyaan si nabad ah, isla markaana ay nabad ku gaaraan. Isagoo tilmaamay in dhammaan deegaannada dalka ay ka jiraan qiyam dhaqameedyo dhidib u ah dhismaha nabadda, ayuu sheegay in ay lagama maarmaan tahay in la xoojiyo qiyamka siyaasadeed iyo kuwa bulsho. Wuxuu intaas ku daray in muwaadiniintu leeyihiin waayo-aragnimo qoto dheer oo ka dhalatay bulshada dhexdeeda, taasoo kobcisa isdhexgal wanaagsan, midnimo iyo wada noolaansho, islamarkaana aan laga soo min guurin dal kale. Arrintaas darteed, ayuu yiri, dowladda Iskudarka waxay rumeysan tahay in aqoonta iyo qiyamka asaliga ah ee dalka loo adeegsado dhismaha nabadda. Dr. Biqila Hurisa ayaa sidoo kale sheegay in dowladda Iskudarka ay aaminsan tahay in albaabbada nabadda ay mar walba furnaadaan, gacantuna ay u fidsanaato cid kasta oo doorata waddada nabadda iyo wadahadalka, xitaa haddii loo baahdo in masaafo dheer loo safro si loo soo dhaweeyo. Wuxuu xusay in dowladda ay mar walba diyaar u tahay inay wadahadal la gasho dhammaan dhinacyada, xitaa kuwa isku dayaya inay carqaladeeyaan nabadda muwaadiniinta, si jiilka soo socda loogu xaqiijiyo nabad waarta. Isagoo tilmaamay in ay jiraan kooxo isku dayaya inay burburiyaan qiyamka wada noolaanshaha shacabka Itoobiya, ayuu sheegay in ay waajib ku tahay inay ka faa’iideystaan gacanta nabadeed ee loo fidiyey si loo dhiso nabad togan. Ugu dambeyn, Dr. Biqila Hurisa ayaa caddeeyay in dowladda Iskidarka ay leedahay mowqif adag oo ah in nabad waarta lagu gaari karo oo keliya waddo nabadeed, iyadoo qiyamka asaliga ah ee bulshada laga soo min guuriyey loo beddelayo siyaasado iyo istiraatiijiyado wax ku ool ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in natiijooyin la taaban karo la diiwaangelinayo, iyadoo si ficil ah loo hirgelinayo sarreynta fikirka ee ku dhisan hab nabadeed, taasoo horseedaysa nabad waarta. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa la kulmay Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto
Dec 23, 2025 14
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa maanta magaalada Addis Ababa kula yeeshay wada-hadal Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto. Ra’iisul Wasaaraha ayaa boggiisa baraha bulshada ku sheegay in uu si rasmi ah u qaabilay Madaxweynaha Kenya Williyam Saamuweel Ruuto, oo booqasho shaqo oo hal maalin ah ku yimid Addis Ababa. Wuxuu tilmaamay in booqashadani ay ka tarjumayso xiriirka qoto dheer, taariikhiga ah, isla markaana walaaltinimo ee ka dhexeeya labada dal. Intii uu socday wada-hadalku, labada dhinac waxay is dhaafsadeen aragtiyo ku saabsan xoojinta xiriirka laba geesoodka ah, iyo sidoo kale arrimaha nabadda iyo amniga Geeska Afrika. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in wada-hadalladu ay muujinayaan mowqifkooda wadajirka ah ee ku aaddan nabadda, xasilloonida, iyo hirgelinta xalal Afrikaan ah oo ay Afrikaanku hoggaaminayaan #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Midowga Afrika iyo Mareykanku waxay leeyihiin iskaashi soo jireen ah — Madaxweyne Dhoonald Traamp
Dec 23, 2025 21
Addis Ababa; Xoorreey 14/2018 (ENA): Midowga Afrika iyo Mareykanka waxay leeyihiin iskaashi soo jireen ah oo ku salaysan danaha labada dhinac, ayuu yidhi Madaxweynaha Mareykanka Dhoonaald Traamp. Danjire Constanza Adelina Gasparas, Madaxa Hawlgalka Midowga Afrika ee Mareykanka, ayaa warqadaheeda magacaabista u gudbisay Madaxweynaha Mareykanka Dhoonaald Traamp. Madaxweyne Dhoonald Tramp ayaa si rasmi ah u aqbalay magacaabista Danjire Constanza xaflad ka dhacday Aqalka Cad. Danjiruhu waxay si rasmi ah u qabatay waajibaadkeeda Hawlgalka Midowga Afrika ee Mareykanka ee Washington, DC. Madaxweyne Tramp ayaa sheegay in doorashada Danjire Constanza ee madaxa howlgalka ay muujineyso iskaashiga xooggan ee ka dhexeeya Midowga Afrika iyo Mareykanka, iyadoo lagu saleynayo fursadaha dhaqaale ee la wadaago, hoggaanka madaxbannaanida, iyo nabadda iyo amniga. Midowga Afrika iyo Mareykanka waxay wada shaqeynayeen ku dhawaad labaatan sano si loo dhiso iskaashi xooggan oo ku salaysan xaqiijinta nabadda, barwaaqada, iyo xasilloonida Afrika, sida laga soo xigtay xogta Midowga.
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Fikradda dowladda “Iskudarka” ee ku saleysan in kala duwanaanshaha Itoobiya lagu xalliyo qiyamka dhaqanka dalka ayaa miro dhaleysa
Dec 23, 2025 16
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Fikradda dowladda ee “Iskudarka” ee ah in kala duwanaanshaha fikirka ee Itoobiya lagu xalliyo qiyamka iyo dhaqamada asaliga ah ee dalka ayaa bilaabeysa inay natiijooyin wax ku ool ah keento, sida uu sheegay Wasiirka Isuduwaha Xarunta Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Dr. Biqila Hurisa. Dr. Biqila Hurisa oo la hadlay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA) ayaa sheegay in dowladda Iskudarka ay leedahay mowqif cad oo ah in nabadda lagu xaqiijiyo keliya waddo nabadeed. Wuxuu xusay in dadka Itoobiya ay leeyihiin aqoon, waayo-aragnimo iyo qiyam soo jireen ah oo u sahlaya inay khilaafaadka ku xalliyaan si nabad ah, isla markaana ay nabad ku gaaraan. Isagoo tilmaamay in dhammaan deegaannada dalka ay ka jiraan qiyam dhaqameedyo dhidib u ah dhismaha nabadda, ayuu sheegay in ay lagama maarmaan tahay in la xoojiyo qiyamka siyaasadeed iyo kuwa bulsho. Wuxuu intaas ku daray in muwaadiniintu leeyihiin waayo-aragnimo qoto dheer oo ka dhalatay bulshada dhexdeeda, taasoo kobcisa isdhexgal wanaagsan, midnimo iyo wada noolaansho, islamarkaana aan laga soo min guurin dal kale. Arrintaas darteed, ayuu yiri, dowladda Iskudarka waxay rumeysan tahay in aqoonta iyo qiyamka asaliga ah ee dalka loo adeegsado dhismaha nabadda. Dr. Biqila Hurisa ayaa sidoo kale sheegay in dowladda Iskudarka ay aaminsan tahay in albaabbada nabadda ay mar walba furnaadaan, gacantuna ay u fidsanaato cid kasta oo doorata waddada nabadda iyo wadahadalka, xitaa haddii loo baahdo in masaafo dheer loo safro si loo soo dhaweeyo. Wuxuu xusay in dowladda ay mar walba diyaar u tahay inay wadahadal la gasho dhammaan dhinacyada, xitaa kuwa isku dayaya inay carqaladeeyaan nabadda muwaadiniinta, si jiilka soo socda loogu xaqiijiyo nabad waarta. Isagoo tilmaamay in ay jiraan kooxo isku dayaya inay burburiyaan qiyamka wada noolaanshaha shacabka Itoobiya, ayuu sheegay in ay waajib ku tahay inay ka faa’iideystaan gacanta nabadeed ee loo fidiyey si loo dhiso nabad togan. Ugu dambeyn, Dr. Biqila Hurisa ayaa caddeeyay in dowladda Iskidarka ay leedahay mowqif adag oo ah in nabad waarta lagu gaari karo oo keliya waddo nabadeed, iyadoo qiyamka asaliga ah ee bulshada laga soo min guuriyey loo beddelayo siyaasado iyo istiraatiijiyado wax ku ool ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in natiijooyin la taaban karo la diiwaangelinayo, iyadoo si ficil ah loo hirgelinayo sarreynta fikirka ee ku dhisan hab nabadeed, taasoo horseedaysa nabad waarta. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa la daahfuray
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa; Xoorreey 14/2018 (ENA): App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa maanta la daahfuray. Barnaamijka Daahfurka App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa maanta la qabtay. Xafiiska Ra'iisul Wasaaraha ayaa ku dhawaaqay in buugaagta uu qoray Raysall Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ee kala ah "Medemer/Iskudar", "Wadada Iskudarka", "Jiilka Iskudarka" iyo "Dowladda Iskudarka" ay ka caawiyeen Itoobiya inay u gudubto marxalad wanaagsan muddo gaaban gudaheed. Waxa kale uu xafiisku sheegay in fikradaha ku jira buugaagtan loo tarjumay dhaqan ka baxsan aragtida oo ay rajo wanaagsan u muujiyeen jiilka, wuxuu tilmaamay in buugaagta hadda loo turjumay maqal ahaan iyada oo loo marayo App-ka Moobaylka 'Medemer Books' , marka lagu daro in la daabacay. #Buugaagta_Medemer #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa la kulmay Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto
Dec 23, 2025 14
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa maanta magaalada Addis Ababa kula yeeshay wada-hadal Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto. Ra’iisul Wasaaraha ayaa boggiisa baraha bulshada ku sheegay in uu si rasmi ah u qaabilay Madaxweynaha Kenya Williyam Saamuweel Ruuto, oo booqasho shaqo oo hal maalin ah ku yimid Addis Ababa. Wuxuu tilmaamay in booqashadani ay ka tarjumayso xiriirka qoto dheer, taariikhiga ah, isla markaana walaaltinimo ee ka dhexeeya labada dal. Intii uu socday wada-hadalku, labada dhinac waxay is dhaafsadeen aragtiyo ku saabsan xoojinta xiriirka laba geesoodka ah, iyo sidoo kale arrimaha nabadda iyo amniga Geeska Afrika. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in wada-hadalladu ay muujinayaan mowqifkooda wadajirka ah ee ku aaddan nabadda, xasilloonida, iyo hirgelinta xalal Afrikaan ah oo ay Afrikaanku hoggaaminayaan #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Aasaaska Ciidanka Komaandhooga ee Booliska Federaalka waxa ay muujinaysaa dib-u-habaynta lagu sameeyey Booliska federaalka - Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh
Dec 23, 2025 21
Addis Ababa; Xoorreey 13/2018 (ENA):- Aasaaska Booliska Sare ee Itoobiya oo ah ciidan boolis oo gaar ah oo istiraatiiji ah waa muujin weyn oo ku saabsan dib-u-habaynta amniga, ayuu yiri Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka dalka Temesgen Tiruneh. Farriin uu ku soo dhigay boggiisa baraha bulshada, Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa yiri; Maanta, aad ayaan ugu faraxsanahay inaan ka soo qayb galo xafladda qalin-jabinta xubnaha booliiska komandhooska oo ay tababartay Akadeemiyada Booliska Sare ee Itoobiya markii ugu horreysay iyo inaan arko ciidankan booliiska ee geesiga ah. Dowladdeennu waxay hirgelisay dib-u-habayn ballaaran oo ku saabsan waaxda amniga; Wuxuu sidoo kale sheegay in Booliska Sare ee Itoobiya ay noqdeen ilaalo xooggan oo loogu talagalay nidaamka dastuuriga ah, oo ah hay'ad xirfad leh oo ku qalabaysan xirfad iyo tiknoolajiyad, oo lagu dhisay jacaylka iyo kalsoonida dadka. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in ciidankan sare ee booliska sare ay leeyihiin awood gaar ah oo ay si dhakhso leh oo hufan ugu xallin karaan khatar kasta oo amni oo adag. Wuxuu sidoo kale sheegay inay mas'uul ka tahay ka hortagga iyo xakamaynta isku dayada argagixisada iyo dambiyada halista ah ee caqabad ku ah madax-bannaanida dalkeenna iyo nabadda dadkeenna. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh ayaa farriintiisa ku sheegay in saldhigga ugu weyn ee guusha dalkeenna uu ka gaarayo dhinac walba ay tahay nabadda iyo amniga. Wuxuu sidoo kale ku nuuxnuuxsaday in xubnaha booliiska ee naftooda u huray nabaddan oo u istaagay inay xoojiyaan dalka ay mudan yihiin ixtiraam weyn. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in guusha ilaa hadda ay ugu wacan tahay shaqo adag. Wuxuu sheegay inuu kalsooni buuxda ku qabo in Ciidamadeenna Booliska Federaalka ay gudan doonaan waajibaadkooda taariikhiga ah si loo hubiyo in doorashooyinka qaran ee la qaban doono bisha Maajo ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo xor ah, in shirarka caalamiga ah iyo kuwa qaaradda sida COP32, iyo sidoo kale dabaaldegyada dadweynaha ee firfircoon, ay si nabad ah ku dhammaadaan. Wuxuu sidoo kale sharraxay in xubnaha maanta qalin-jabiyay ee Ciidanka Booliska Sare ay yihiin astaan midnimada qaranka iyo madaxbannaanida dadka Itoobiya. Wuxuu sidoo kale gudbiyay farriin isagoo leh wuxuu jeclaan lahaa inuu kugu aamino mas'uuliyaddaada inaad si daacad ah u ilaaliso dalka iyo nidaamka dastuuriga ah khatar kasta.
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) iyo Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kulan ku yeeshay Addis Ababa
Dec 20, 2025 46
Addis Ababa, Xoorreey 10/2018 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Axmed (Dr.), ayaa maanta qaabilay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud. Ra’iisul Wasaaraha ayaa fariin uu ku daabacay bartiisa baraha bulshada ku sheegay in uu soo dhaweeyay Madaxweynaha Soomaaliya oo ku yimid booqasho shaqo oo hal maalin ah Addis Ababa. Wuxuu tilmaamay in wadahadalku ahaa mid miro dhal ah, islamarkaana uu daba socday doodihii iyo wada shaqeyntii ku saabsanaa xiriirka laba geesoodka ah ee labada dal oo ay sanadkii la soo dhaafay si joogto ah uga shaqeynayeen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sidoo kale sheegay in isdhaafsiga aragtiyaha uu dib u xoojiyay go’aanka wadajirka ah ee ku aaddan hirgelinta arrimaha mudnaanta wadaagga ah, xoojinta xiriirka labada dal, sugidda xasilloonida gobolka, iyo horumarinta horumar waara. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaa ahamiyad gaar ah la siin doonaa fududeynta gaadiidka badeecadaha la soo dejiyo iyo kuwa la dhoofiyo
Dec 20, 2025 42
Addis Ababa; Xoorreey 9/2018 (ENA): Itoobiya iyo Jabuuti waxay muujiyeen sida ay uga go'an tahay inay sii xoojiyaan xiriirkooda si ay u sii fududeeyaan gaadiidka badeecadaha la soo dejiyo iyo kuwa la dhoofiyo. Wafti heer sare ah oo uu hoggaaminayo Madaxa Xarunta Isku-dubaridka Dhismaha Dimuqraadiyadda lehna awwood Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen iyo Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Barwaaqo, Aaden Faarax, ayaa wadahadallo la yeeshay Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ah ee Jabuuti, Cabdulqaadir Xuseen. Intii ay socdeen wadahadalladooda, Itoobiya iyo Jabuuti waxay xaqiijiyeen inay ka go'an tahay inay sii fududeeyaan gaadiidka badeecadaha la soo dejiyo iyo kuwa la dhoofiyo iyo inay sii wadaan xoojinta xiriirkooda dhinacyo badan leh. Intii ay socdeen wadahadalladooda, labada dhinac waxay sidoo kale ka wada hadleen arrimo xoojin doona iskaashiga labada dal. Wafti heer sare ah oo ka socda dowladda oo uu hoggaaminayo Mudane Aaden Faarax, oo ay ku jiraan Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka, Alemu Sime (Dr.), iyo Madaxa Shirkadda Saamiyada ee Gaadiidka Tareenka ee Ethio-Djibouti, Takele Uma (inj), ayaa hadda booqasho shaqo ku jooga Jabuuti. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Iskaashiga Hindiya iyo Itoobiya ayaa sii xoogaysan doona
Dec 20, 2025 41
Addis Ababa; Xoorreey 9/2018 (ENA):- Iskaashiga Hindiya iyo Itoobiya ayaa sii xoojin doona oo ballaarin doona, ayuu yiri Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Hindiya Randhir Jaiswal. Waxaa la ogyahay in Ra'iisul Wasaaraha Hindiya Narendra Modi uu booqasho rasmi ah ku joogay Itoobiya labadii maalmood ee la soo dhaafay. Arrintan awgeed, Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Hindiya Randhir Jaiswal ayaa la hadlay Pulse of Africa Media (POA). Waraysigiisa wuxuu ku sheegay in Itoobiya iyo Hindiya ay wadaagaan arrimo badan oo taariikhi ah iyo kuwo dhaqameed ah, ayna leeyihiin waxyaabo badan oo ay wadaagaan. Tusaale ahaan, wuxuu xusay in dalalku ay yihiin ilbaxnimo hore. Wuxuu sidoo kale sheegay in Itoobiya iyo Hindiya ay yihiin waddamo leh taariikh dheer oo xiriir dad-ilaa-dad ah iyo dhaqan ah. Wuxuu xusay in xiriirkoodu uu sii xoogaysanayo; yoolalka dalalku waa isku xiran yihiin, fikradahooda ku saabsan iskaashiga Koonfur-Koonfurna ay sii xoojin doonaan. Wuxuu sheegay in tani ay ka faa'iideysan doonto Itoobiya iyo Hindiya inay iska kaashadaan sidii codadka waddamada soo koraya looga maqli lahaa goobaha caalamiga ah. Wuxuu sheegay in horumarinta xiriirka diblomaasiyadeed ee u dhexeeya dalalka, kuwaas oo sannado badan soo jiray, una gudbaya xiriir istiraatiiji ah, ay sidoo kale muujinayso saaxiibtinimadooda xooggan. Afhayeenka, oo tilmaamay in Addis Ababa ay tahay xarunta xiriirka Hindiya iyo Afrika; wuxuu tilmaamay in waddankiisu uu sidoo kale la shaqayn doono Midowga Afrika. Wuxuu sidoo kale ku nuuxnuuxsaday in saaxiibtinimada iyo iskaashiga Itoobiya guud ahaan ay aad muhiim u tahay oo ku habboon tahay Hindiya; wuxuu xaqiijiyay in iskaashiga qaybaha kala duwan uu sii xoojin doono. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya #ENA
Hadafka ugu weyn ee hay'adaha federaalku waa inay hirgeliyaan fikradda dowladda iskudarka - Tesfaye Beljge (Dr.)
Dec 20, 2025 42
Addis Ababa; Xoorreey 9/2018 (ENA): Hadafka ugu weyn ee hay'adaha federaalku waa inay hirgeliyaan fikradda dowladda iskudarka, ayuu yiri Tesfaye Beljge (Dr.). Tababar loogu talagalay xoojinta nidaamka xisbiyada ayaa la siiyay hoggaamiyeyaasha hay'adaha federaalka Xisbiga Barwaaqo. Hogaamiyayaasha hay'adaha federaalka ee xisbiga barwaaqo; hoggaamiyeyaasha kooxda iyo degmooyinka; hoggaamiyeyaasha kormeerka iyo anshaxa ee hay'adaha federaalka ee heerarka kala duwan ayaa ka qayb qaatay tababarka. Tesfaye Beljge (PhD), oo xubin ka ah Guddiga Fulinta ee Xisbiga Barwaaqo iyo Guddoomiyaha Waaxda Siyaasadda ee Ururka Hay'adaha Federaalka, ayaa ku nuuxnuuxsaday tababarka in hadafka ugu weyn ee hay'adaha federaalku uu yahay in la hirgeliyo fikradda dowladda iskudarka ee ka jirta hay'adahooda. Waxa kale oo uu sheegay in si loo gaaro hawshan, dadaallo lagu xoojinayo ururka, la dejinayo hababka hay'adaha, iyo in la abuuro hoggaan iyo dabeecad xooggan oo xubnaha ah iyo anshax ku salaysan tilmaamaha lagu dejiyay shirweynihii labaad ee xisbiga. Waxa kale oo uu sheegay in hawlaha kor u qaadista awoodda lagu fulinayo abaabulka hay'adaha federaalka, inta badan lagu saleynayo tilmaamaha shirweynaha iyo dib u eegista waxqabadka rubuclaha ah iyo natiijooyinka kormeerka. Dr. Tesfaye Beljige ayaa intaa ku daray in mid ka mid ah yoolalka ay tahay in la buuxiyo meelaha banaan ee la aqoonsaday iyada oo loo marayo tababar. Waxa kale oo uu xusay in tababarka la siinayo hoggaamiyeyaasha sare ee maanta uu gacan ka geysan doono abuurista hoggaan riyoon kara, qorsheyn kara, oo fulin kara. Waxa kale oo uu xusay in uu gacan ka geysan doono sidii si wax ku ool ah loogu fulin lahaa hawsha iyadoo la fahmayo nidaamka xisbiga. Waxa uu tilmaamay in shaqada siyaasadeed iyo urureed lagu darayo qorshayaasha 2018, iyo in arrimaha u baahan fiiro gaar ah la aqoonsanayo oo laga shaqeynayo. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Siyaasada
Fikradda dowladda “Iskudarka” ee ku saleysan in kala duwanaanshaha Itoobiya lagu xalliyo qiyamka dhaqanka dalka ayaa miro dhaleysa
Dec 23, 2025 16
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Fikradda dowladda ee “Iskudarka” ee ah in kala duwanaanshaha fikirka ee Itoobiya lagu xalliyo qiyamka iyo dhaqamada asaliga ah ee dalka ayaa bilaabeysa inay natiijooyin wax ku ool ah keento, sida uu sheegay Wasiirka Isuduwaha Xarunta Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Dr. Biqila Hurisa. Dr. Biqila Hurisa oo la hadlay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA) ayaa sheegay in dowladda Iskudarka ay leedahay mowqif cad oo ah in nabadda lagu xaqiijiyo keliya waddo nabadeed. Wuxuu xusay in dadka Itoobiya ay leeyihiin aqoon, waayo-aragnimo iyo qiyam soo jireen ah oo u sahlaya inay khilaafaadka ku xalliyaan si nabad ah, isla markaana ay nabad ku gaaraan. Isagoo tilmaamay in dhammaan deegaannada dalka ay ka jiraan qiyam dhaqameedyo dhidib u ah dhismaha nabadda, ayuu sheegay in ay lagama maarmaan tahay in la xoojiyo qiyamka siyaasadeed iyo kuwa bulsho. Wuxuu intaas ku daray in muwaadiniintu leeyihiin waayo-aragnimo qoto dheer oo ka dhalatay bulshada dhexdeeda, taasoo kobcisa isdhexgal wanaagsan, midnimo iyo wada noolaansho, islamarkaana aan laga soo min guurin dal kale. Arrintaas darteed, ayuu yiri, dowladda Iskudarka waxay rumeysan tahay in aqoonta iyo qiyamka asaliga ah ee dalka loo adeegsado dhismaha nabadda. Dr. Biqila Hurisa ayaa sidoo kale sheegay in dowladda Iskudarka ay aaminsan tahay in albaabbada nabadda ay mar walba furnaadaan, gacantuna ay u fidsanaato cid kasta oo doorata waddada nabadda iyo wadahadalka, xitaa haddii loo baahdo in masaafo dheer loo safro si loo soo dhaweeyo. Wuxuu xusay in dowladda ay mar walba diyaar u tahay inay wadahadal la gasho dhammaan dhinacyada, xitaa kuwa isku dayaya inay carqaladeeyaan nabadda muwaadiniinta, si jiilka soo socda loogu xaqiijiyo nabad waarta. Isagoo tilmaamay in ay jiraan kooxo isku dayaya inay burburiyaan qiyamka wada noolaanshaha shacabka Itoobiya, ayuu sheegay in ay waajib ku tahay inay ka faa’iideystaan gacanta nabadeed ee loo fidiyey si loo dhiso nabad togan. Ugu dambeyn, Dr. Biqila Hurisa ayaa caddeeyay in dowladda Iskidarka ay leedahay mowqif adag oo ah in nabad waarta lagu gaari karo oo keliya waddo nabadeed, iyadoo qiyamka asaliga ah ee bulshada laga soo min guuriyey loo beddelayo siyaasado iyo istiraatiijiyado wax ku ool ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in natiijooyin la taaban karo la diiwaangelinayo, iyadoo si ficil ah loo hirgelinayo sarreynta fikirka ee ku dhisan hab nabadeed, taasoo horseedaysa nabad waarta. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa la daahfuray
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa; Xoorreey 14/2018 (ENA): App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa maanta la daahfuray. Barnaamijka Daahfurka App-ka Moobaylka ee 'Medemer Books' ayaa maanta la qabtay. Xafiiska Ra'iisul Wasaaraha ayaa ku dhawaaqay in buugaagta uu qoray Raysall Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ee kala ah "Medemer/Iskudar", "Wadada Iskudarka", "Jiilka Iskudarka" iyo "Dowladda Iskudarka" ay ka caawiyeen Itoobiya inay u gudubto marxalad wanaagsan muddo gaaban gudaheed. Waxa kale uu xafiisku sheegay in fikradaha ku jira buugaagtan loo tarjumay dhaqan ka baxsan aragtida oo ay rajo wanaagsan u muujiyeen jiilka, wuxuu tilmaamay in buugaagta hadda loo turjumay maqal ahaan iyada oo loo marayo App-ka Moobaylka 'Medemer Books' , marka lagu daro in la daabacay. #Buugaagta_Medemer #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa la kulmay Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto
Dec 23, 2025 14
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa maanta magaalada Addis Ababa kula yeeshay wada-hadal Madaxweynaha Kenya Williyam Ruuto. Ra’iisul Wasaaraha ayaa boggiisa baraha bulshada ku sheegay in uu si rasmi ah u qaabilay Madaxweynaha Kenya Williyam Saamuweel Ruuto, oo booqasho shaqo oo hal maalin ah ku yimid Addis Ababa. Wuxuu tilmaamay in booqashadani ay ka tarjumayso xiriirka qoto dheer, taariikhiga ah, isla markaana walaaltinimo ee ka dhexeeya labada dal. Intii uu socday wada-hadalku, labada dhinac waxay is dhaafsadeen aragtiyo ku saabsan xoojinta xiriirka laba geesoodka ah, iyo sidoo kale arrimaha nabadda iyo amniga Geeska Afrika. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in wada-hadalladu ay muujinayaan mowqifkooda wadajirka ah ee ku aaddan nabadda, xasilloonida, iyo hirgelinta xalal Afrikaan ah oo ay Afrikaanku hoggaaminayaan #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Aasaaska Ciidanka Komaandhooga ee Booliska Federaalka waxa ay muujinaysaa dib-u-habaynta lagu sameeyey Booliska federaalka - Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh
Dec 23, 2025 21
Addis Ababa; Xoorreey 13/2018 (ENA):- Aasaaska Booliska Sare ee Itoobiya oo ah ciidan boolis oo gaar ah oo istiraatiiji ah waa muujin weyn oo ku saabsan dib-u-habaynta amniga, ayuu yiri Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka dalka Temesgen Tiruneh. Farriin uu ku soo dhigay boggiisa baraha bulshada, Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa yiri; Maanta, aad ayaan ugu faraxsanahay inaan ka soo qayb galo xafladda qalin-jabinta xubnaha booliiska komandhooska oo ay tababartay Akadeemiyada Booliska Sare ee Itoobiya markii ugu horreysay iyo inaan arko ciidankan booliiska ee geesiga ah. Dowladdeennu waxay hirgelisay dib-u-habayn ballaaran oo ku saabsan waaxda amniga; Wuxuu sidoo kale sheegay in Booliska Sare ee Itoobiya ay noqdeen ilaalo xooggan oo loogu talagalay nidaamka dastuuriga ah, oo ah hay'ad xirfad leh oo ku qalabaysan xirfad iyo tiknoolajiyad, oo lagu dhisay jacaylka iyo kalsoonida dadka. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in ciidankan sare ee booliska sare ay leeyihiin awood gaar ah oo ay si dhakhso leh oo hufan ugu xallin karaan khatar kasta oo amni oo adag. Wuxuu sidoo kale sheegay inay mas'uul ka tahay ka hortagga iyo xakamaynta isku dayada argagixisada iyo dambiyada halista ah ee caqabad ku ah madax-bannaanida dalkeenna iyo nabadda dadkeenna. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh ayaa farriintiisa ku sheegay in saldhigga ugu weyn ee guusha dalkeenna uu ka gaarayo dhinac walba ay tahay nabadda iyo amniga. Wuxuu sidoo kale ku nuuxnuuxsaday in xubnaha booliiska ee naftooda u huray nabaddan oo u istaagay inay xoojiyaan dalka ay mudan yihiin ixtiraam weyn. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in guusha ilaa hadda ay ugu wacan tahay shaqo adag. Wuxuu sheegay inuu kalsooni buuxda ku qabo in Ciidamadeenna Booliska Federaalka ay gudan doonaan waajibaadkooda taariikhiga ah si loo hubiyo in doorashooyinka qaran ee la qaban doono bisha Maajo ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo xor ah, in shirarka caalamiga ah iyo kuwa qaaradda sida COP32, iyo sidoo kale dabaaldegyada dadweynaha ee firfircoon, ay si nabad ah ku dhammaadaan. Wuxuu sidoo kale sharraxay in xubnaha maanta qalin-jabiyay ee Ciidanka Booliska Sare ay yihiin astaan midnimada qaranka iyo madaxbannaanida dadka Itoobiya. Wuxuu sidoo kale gudbiyay farriin isagoo leh wuxuu jeclaan lahaa inuu kugu aamino mas'uuliyaddaada inaad si daacad ah u ilaaliso dalka iyo nidaamka dastuuriga ah khatar kasta.
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) iyo Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa kulan ku yeeshay Addis Ababa
Dec 20, 2025 46
Addis Ababa, Xoorreey 10/2018 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Axmed (Dr.), ayaa maanta qaabilay Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud. Ra’iisul Wasaaraha ayaa fariin uu ku daabacay bartiisa baraha bulshada ku sheegay in uu soo dhaweeyay Madaxweynaha Soomaaliya oo ku yimid booqasho shaqo oo hal maalin ah Addis Ababa. Wuxuu tilmaamay in wadahadalku ahaa mid miro dhal ah, islamarkaana uu daba socday doodihii iyo wada shaqeyntii ku saabsanaa xiriirka laba geesoodka ah ee labada dal oo ay sanadkii la soo dhaafay si joogto ah uga shaqeynayeen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sidoo kale sheegay in isdhaafsiga aragtiyaha uu dib u xoojiyay go’aanka wadajirka ah ee ku aaddan hirgelinta arrimaha mudnaanta wadaagga ah, xoojinta xiriirka labada dal, sugidda xasilloonida gobolka, iyo horumarinta horumar waara. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaa ahamiyad gaar ah la siin doonaa fududeynta gaadiidka badeecadaha la soo dejiyo iyo kuwa la dhoofiyo
Dec 20, 2025 42
Addis Ababa; Xoorreey 9/2018 (ENA): Itoobiya iyo Jabuuti waxay muujiyeen sida ay uga go'an tahay inay sii xoojiyaan xiriirkooda si ay u sii fududeeyaan gaadiidka badeecadaha la soo dejiyo iyo kuwa la dhoofiyo. Wafti heer sare ah oo uu hoggaaminayo Madaxa Xarunta Isku-dubaridka Dhismaha Dimuqraadiyadda lehna awwood Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen iyo Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Barwaaqo, Aaden Faarax, ayaa wadahadallo la yeeshay Wasiirka Arrimaha Dibadda iyo Iskaashiga Caalamiga ah ee Jabuuti, Cabdulqaadir Xuseen. Intii ay socdeen wadahadalladooda, Itoobiya iyo Jabuuti waxay xaqiijiyeen inay ka go'an tahay inay sii fududeeyaan gaadiidka badeecadaha la soo dejiyo iyo kuwa la dhoofiyo iyo inay sii wadaan xoojinta xiriirkooda dhinacyo badan leh. Intii ay socdeen wadahadalladooda, labada dhinac waxay sidoo kale ka wada hadleen arrimo xoojin doona iskaashiga labada dal. Wafti heer sare ah oo ka socda dowladda oo uu hoggaaminayo Mudane Aaden Faarax, oo ay ku jiraan Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka, Alemu Sime (Dr.), iyo Madaxa Shirkadda Saamiyada ee Gaadiidka Tareenka ee Ethio-Djibouti, Takele Uma (inj), ayaa hadda booqasho shaqo ku jooga Jabuuti. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Iskaashiga Hindiya iyo Itoobiya ayaa sii xoogaysan doona
Dec 20, 2025 41
Addis Ababa; Xoorreey 9/2018 (ENA):- Iskaashiga Hindiya iyo Itoobiya ayaa sii xoojin doona oo ballaarin doona, ayuu yiri Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Hindiya Randhir Jaiswal. Waxaa la ogyahay in Ra'iisul Wasaaraha Hindiya Narendra Modi uu booqasho rasmi ah ku joogay Itoobiya labadii maalmood ee la soo dhaafay. Arrintan awgeed, Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Hindiya Randhir Jaiswal ayaa la hadlay Pulse of Africa Media (POA). Waraysigiisa wuxuu ku sheegay in Itoobiya iyo Hindiya ay wadaagaan arrimo badan oo taariikhi ah iyo kuwo dhaqameed ah, ayna leeyihiin waxyaabo badan oo ay wadaagaan. Tusaale ahaan, wuxuu xusay in dalalku ay yihiin ilbaxnimo hore. Wuxuu sidoo kale sheegay in Itoobiya iyo Hindiya ay yihiin waddamo leh taariikh dheer oo xiriir dad-ilaa-dad ah iyo dhaqan ah. Wuxuu xusay in xiriirkoodu uu sii xoogaysanayo; yoolalka dalalku waa isku xiran yihiin, fikradahooda ku saabsan iskaashiga Koonfur-Koonfurna ay sii xoojin doonaan. Wuxuu sheegay in tani ay ka faa'iideysan doonto Itoobiya iyo Hindiya inay iska kaashadaan sidii codadka waddamada soo koraya looga maqli lahaa goobaha caalamiga ah. Wuxuu sheegay in horumarinta xiriirka diblomaasiyadeed ee u dhexeeya dalalka, kuwaas oo sannado badan soo jiray, una gudbaya xiriir istiraatiiji ah, ay sidoo kale muujinayso saaxiibtinimadooda xooggan. Afhayeenka, oo tilmaamay in Addis Ababa ay tahay xarunta xiriirka Hindiya iyo Afrika; wuxuu tilmaamay in waddankiisu uu sidoo kale la shaqayn doono Midowga Afrika. Wuxuu sidoo kale ku nuuxnuuxsaday in saaxiibtinimada iyo iskaashiga Itoobiya guud ahaan ay aad muhiim u tahay oo ku habboon tahay Hindiya; wuxuu xaqiijiyay in iskaashiga qaybaha kala duwan uu sii xoojin doono. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya #ENA
Hadafka ugu weyn ee hay'adaha federaalku waa inay hirgeliyaan fikradda dowladda iskudarka - Tesfaye Beljge (Dr.)
Dec 20, 2025 42
Addis Ababa; Xoorreey 9/2018 (ENA): Hadafka ugu weyn ee hay'adaha federaalku waa inay hirgeliyaan fikradda dowladda iskudarka, ayuu yiri Tesfaye Beljge (Dr.). Tababar loogu talagalay xoojinta nidaamka xisbiyada ayaa la siiyay hoggaamiyeyaasha hay'adaha federaalka Xisbiga Barwaaqo. Hogaamiyayaasha hay'adaha federaalka ee xisbiga barwaaqo; hoggaamiyeyaasha kooxda iyo degmooyinka; hoggaamiyeyaasha kormeerka iyo anshaxa ee hay'adaha federaalka ee heerarka kala duwan ayaa ka qayb qaatay tababarka. Tesfaye Beljge (PhD), oo xubin ka ah Guddiga Fulinta ee Xisbiga Barwaaqo iyo Guddoomiyaha Waaxda Siyaasadda ee Ururka Hay'adaha Federaalka, ayaa ku nuuxnuuxsaday tababarka in hadafka ugu weyn ee hay'adaha federaalku uu yahay in la hirgeliyo fikradda dowladda iskudarka ee ka jirta hay'adahooda. Waxa kale oo uu sheegay in si loo gaaro hawshan, dadaallo lagu xoojinayo ururka, la dejinayo hababka hay'adaha, iyo in la abuuro hoggaan iyo dabeecad xooggan oo xubnaha ah iyo anshax ku salaysan tilmaamaha lagu dejiyay shirweynihii labaad ee xisbiga. Waxa kale oo uu sheegay in hawlaha kor u qaadista awoodda lagu fulinayo abaabulka hay'adaha federaalka, inta badan lagu saleynayo tilmaamaha shirweynaha iyo dib u eegista waxqabadka rubuclaha ah iyo natiijooyinka kormeerka. Dr. Tesfaye Beljige ayaa intaa ku daray in mid ka mid ah yoolalka ay tahay in la buuxiyo meelaha banaan ee la aqoonsaday iyada oo loo marayo tababar. Waxa kale oo uu xusay in tababarka la siinayo hoggaamiyeyaasha sare ee maanta uu gacan ka geysan doono abuurista hoggaan riyoon kara, qorsheyn kara, oo fulin kara. Waxa kale oo uu xusay in uu gacan ka geysan doono sidii si wax ku ool ah loogu fulin lahaa hawsha iyadoo la fahmayo nidaamka xisbiga. Waxa uu tilmaamay in shaqada siyaasadeed iyo urureed lagu darayo qorshayaasha 2018, iyo in arrimaha u baahan fiiro gaar ah la aqoonsanayo oo laga shaqeynayo. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Arrimaha Bulshada
Waxa Xarumaha gobollada iyo Maamul magaalooyinka Deegaanka Soomaaloda ka socda wadatashiyo u dhexeeya shacabka, Xukuumadda iyo Xisbiga Barwaaqo
Dec 22, 2025 29
Addis Ababa, Xoorreey 12/2018 (ENA): Kulamadan waxaa lagu soo bandhigay Bishaarooyinkii Guba iyo waxqabadka Dawladda Iskudarka ee heer dal iyo heer deegaan. Shacabka ayaa si weyn u bogaadiyey waxqabadka Xukuumadda Dawladda Iskudarka, iyagoo muujiyey horumarka muuqda ee laga sameeyey dhinacyada kala duwan ee adeegyada iyo kaabayaasha horumarka, isla markaana adkeeyey kalsoonida ay ku qabaan jihada guud ee dalka iyo deegaanku u socdaan. Dhanka kale, shacabka ayaa si daahfuran u soo bandhigay baahiyaha Aasaasiga ah ee kaabayaasha dhaqaalaha, sicir-bararka iyo maciishadda, tahriibka, iyo dabagalka mashaariicda. Arrimahan waxaa si wadajir ah la isula qaatay in Xukuumaddu, heerarkeeda kala duwan, ay si buuxda mas’uuliyadda uga qaadato, iyadoo mudnaan gaar ah la siinayo baahiyaha degdegga ah ee bulshada. Ujeedada kulamadan wadatashiga ah ee mudooyinkii udambeeyey deegaanka kasocday ayaa ah in la xoojiyo xiriirka shacabka iyo Xukuumadda, dhageysiga tabashooyinka iyo baahiyaha bulshada. Kulamadani waxay sidoo kale saldhig u yihiin in si masuuliyad leh looga jawaabo caqabadaha jira, iyadoo mudnaan la siinayo baahiyaha aas-aasiga ah ee shacabka deegaanka.
Somali-MESOB oo la isugu keenay adeegyadii muhiimka ahaa ee ku kala firidhsanaa xafiisyada ayaa si rasmi ah loo daah-furay
Dec 20, 2025 48
Jigjiga, Xoorreey 11/2018 (ENA): – Madaxweynaha DDS, Mudane Mustafe Muxummed Cumar, ayaa maanta daah-furay adeegga hal-goob (MESOB), oo ah adeeg casri ah oo lagu horumarinayo nidaamka bixinta adeegyada dadweynaha isla markaana lagu fududaynayo helitaanka adeegyada dowliga ah. Munaasabadda furitaanka waxaa ka qayb galay, Mudane Aklili Tadase, Wasiir Dawlaha Xafiiska Ra'iisul Wasaaraha, masuuliyiin sare oo ka tirsan Xukuumadda DDS iyo marti-sharaf kala duwan. Madaxweynaha ayaa khudbad uu ka jeediyay munaasabadda ku sheegay in adeegga MESOB uu yahay tallaabo muhiim ah oo lagu dardargelinayo adeeg-bixinta bulshada, isla markaana kor loogu qaadayo qanacsanaanta dadka loo adeegayo. Adeegga MESOB (One Stop Service) waxa uu door weyn ka qaadan doonaa casriyeynta adeegyada, yareynta caqabadihii ka jiray helitaanka adeegyada dowliga ah iyo xoojinta kalsoonida u dhexeysa dowladda iyo shacabka. Waa adeeg mideynaya adeegyo kala duwan, isla markaana u sahlaya muwaadiniinta inay si degdeg ah oo daah-furan, hal-goob uga helaan guud ahaan adeegyada muhiimka ah ee ay u baahan yihiin. 8-dii bisha Kodxin (Maskaram) ayay kal-fadhigoodii saddexaad Golaha Fulinta DDS ku ansixiyeen xeer-nidaameedka Maamulka Miisaaniyadda iyo Kheyraadka ee MESOB, oo saddex bilood gudahood maanta la daahfuray. Qorshahan ayaana lagu ballaadhin doonaa guud ahaan magaalooyinka Deegaanka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Adeegga Hal-Goob ee Somali MESOB ayaa kor u qaadi doona adeegbixinta lasiiyo bulshada — Mudane Ibraahim Cusmaan
Dec 20, 2025 40
Addis Ababa, Xoorreey 10/2018 (ENA): Adeegga Hal-Goob ee Somali MESOB waxa uu meesha ka saari doonaa habacsanaantii dhanka adeegyada loo fidiyo bulshada, waxayna hal goob ah ka heli doonaan adeegyadii ay u baahnaayeen Xafiiska Adeegga Shacabka Deegaanka Soomaalida ayaa qabtay tababarka wareegga labaad ee Adeegga Hal-Goob (MESOB), oo loo qabtay qaar ka mid ah xafiisyada heer deegaan, gobollada iyo maamul-magaalooyinka Deegaanka. Tababarkan oo uu furay Madaxweyne-ku-xigeenka DDS, Mudane Ibraahim Cusmaan, ayaa sheegay in Adeegga Hal-Goob (MESOB) uu si weyn kor ugu qaadi doono qanacsanaanta muwaadiniinta, isla markaana uu fududeyn doono helitaanka adeegyada, sidoo kalena hal meel ah laga heli doono adeegyadii horey uga furnaa goobo kala duwan. Dhanka kale, Madaxa Xafiiska Adeegga Shacabka Deegaanka Soomaalida, Marwo Khadra Bashiir, ayaa sheegtay in Adeegga Hal-Goob (MESOB) loo dhaadhicin doono gobollada iyo magaalooyinka waaweyn ee Deegaanka, si macaamiishu u helaan adeeg hufan. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra'iisul Wasaare ku xigeenka Tamasgan Tiruneh ayaa booqday Matxafka Bilaalul Xabashi
Dec 20, 2025 41
Addis Ababa, Xoorreey 10/2018 (ENA): Tamasgan Tiruneh ayaa fariin uu ku daabacay bartiisa baraha bulshada ku sheegay in Bilalul Xabashi ay diyaarisay matxaf si faahfaahsan u soo bandhigaya safarka iyo taariikhda Islaamka ee Itoobiya, laga soo bilaabo bilowgii ilaa maanta, taas oo qayb ka ah taariikhda guud ee dalka. Isagoo xusay in matxafyo xusuusinaya taariikhda Islaamka ee Itoobiya ay aad u yar yihiin, ayuu sheegay in matxafkan uu leeyahay qiime iyo muhiimad weyn. Wuxuu tilmaamay in matxafkan lagu arki karo taariikhda laga soo bilaabo Hijradii ugu horreysay, taas oo muujinaysa in Itoobiya ay ahayd hoy ay ku nastaan saxaabo badan, meel ay ku noolaayeen culimo waaweyn, isla markaana ay hoy u tahay dhaxal Islaami ah oo qiimo badan. Sidoo kale, wuxuu amaanay kaalinta weyn ee ay matxafku ka qaadanayso tababarka xirfadeed ee dhalinyarada, diyaarintooda suuqa shaqada, taageeridda dadka danyarta ah, dhiirrigelinta cilmi-baarista iyo daraasaadka, iyo abuurista goobo ku habboon dhalinyarada. Ra'iisul Wasaare ku xigeenka Tamasgan Tiruneh wuxuu carrabka ku adkeeyay in Bilalul Habashi ay tusaale u tahay hay’ad muujinaysa in “midnimo” marka ay ka gudbaan ujeeddooyinkooda caadiga ah ay wax weyn ka beddeli karaan nolosha bulshada. Ugu dambayn, Ra'iisul Wasaare ku xigeenka ayaa ugu baaqay shacabka in ay taageeraan matxafka, si loo ilaaliyo taariikhda dalka loona awood siiyo dhalinyarada. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Dowladda Iskudarka dib-u-habaynta dhaqaale ee ku dhisan awoodaha gudaha dalka waxay suurto-gelisay isbeddel weyn oo dhinaca dakhliga ah
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Dib-u-habaynta dhaqaale ee ku saleysan aragtida dowladda Iskudarka, kuna dhisan awoodaha iyo khayraadka gudaha dalka, ayaa suurto-gelisay in isbeddel la taaban karo laga gaaro dakhliga gudaha, sida ay sheegtay Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse. Itoobiya oo hirgelisay dib-u-habayn dhaqaale oo heer qaran ah isla markaana dejisay dhaqaale ku dhisan qaybo kala duwan, ayaa diiwaangelinaysa koboc dhaqaale oo muuqda. Tani waxay si toos ah uga muuqatay kororka joogtada ah ee dakhliga sannadlaha ah ee dalka. Tusaale ahaan, dakhliga la ururiyay sannadkii 2015 T.I wuxuu gaaray 442.2 bilyan oo birr ah, sannadkii 2016 T.I wuxuu noqday 512.1 bilyan oo birr ah, halka sannadkii 2017 T.I uu gaaray 615.1 bilyan oo birr ah. Dib-u-habaynta siyaasadda dhaqaale ee ay dowladda hirgelisay iyo isbeddelka heerka sarrifka lacagaha qalaad ayaa horseeday koror weyn oo ka yimid canshuuraha jibriyadda iyo kuwa gudaha. Arrintaas awgeed, waxaa la qorsheeyay in dakhliga sannadlaha ah ee dalka sannadka 2018 T.I kor loogu qaado ilaa ku dhowaad 1.5 tiriliyan oo birr ah. Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse, oo wareysi siisay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), ayaa sheegtay in aragtida Iskudarka ay faa’iidooyin badan u keentay dhaqaalaha Itoobiya. Waxay xustay in aragtidan si wax ku ool ah looga hirgeliyay qaybaha kala duwan ee dhaqaalaha dalka, isla markaana ay ka dhasheen natiijooyin badan oo la taaban karo. Waxay carrabka ku adkeysay in hawlaha dib-u-habayntu ay saldhig u yihiin kobaca dakhliga, gaar ahaan iyadoo la kordhiyay wax-soo-saarka iyo wax-tarka beeraha, la xoojiyay isku xirka suuqyada, lana abuuray dhaqdhaqaaq ganacsi oo ballaaran oo kor u qaadaya dakhliga canshuuraha. Sidoo kale, waxay sheegtay in la fududeeyay ballaarinta warshadaha, isla markaana qaybta wax-soo-saarku ay qaadato kaalmo weyn oo ku aaddan dakhliga canshuuraha gudaha. Aragtida Iskudarka, ayay tiri, waxay door muhiim ah ka ciyaartay in dhaqdhaqaaqa dhaqaale uu noqdo mid casri ah oo degdeg ah. Wasiiradu waxay sheegtay in hadafka ugu weyn ee dowladda Iskudarka uu yahay dhismaha dhaqaale ku tiirsan awoodaha gudaha, isla markaana si gaar ah diiradda loo saarayo in la helo nidaam canshuureed oo adag oo waara. Arrintan darteed, waxaa si ballaaran loo hirgelinayaa hawlo la xiriira isbeddelka dijitaalka ah si nidaamka dhaqaale uu ugu fududaado ururinta canshuuraha. Waxay sidoo kale tilmaantay in marka tiirarka waaweyn ee dhaqaaluhu ay gaaraan isbeddel muuqda, dakhliga ka dhasha loo adeegsanayo horumarinta dalka iyo dhiirrigelinta maalgashiga, iyadoo arrintaas si go’aan leh loogu shaqeynayo. Ugu dambeyn, Wasiirka Dakhliga ayaa xaqiijisay in hawlaha dib-u-habaynta ee la bilaabay ay sii xoogeysan doonaan, si dakhliga ka yimaada qaybahan kala duwan uu u noqdo dammaanad u ah barwaaqada iyo horumarka Itoobiya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dowladda Iskudarka dib-u-habaynta dhaqaale ee ku dhisan awoodaha gudaha dalka waxay suurto-gelisay isbeddel weyn oo dhinaca dakhliga ah
Dec 23, 2025 18
Addis Ababa, Xoorreey 14/2018 (ENA): Dib-u-habaynta dhaqaale ee ku saleysan aragtida dowladda Iskudarka, kuna dhisan awoodaha iyo khayraadka gudaha dalka, ayaa suurto-gelisay in isbeddel la taaban karo laga gaaro dakhliga gudaha, sida ay sheegtay Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse. Itoobiya oo hirgelisay dib-u-habayn dhaqaale oo heer qaran ah isla markaana dejisay dhaqaale ku dhisan qaybo kala duwan, ayaa diiwaangelinaysa koboc dhaqaale oo muuqda. Tani waxay si toos ah uga muuqatay kororka joogtada ah ee dakhliga sannadlaha ah ee dalka. Tusaale ahaan, dakhliga la ururiyay sannadkii 2015 T.I wuxuu gaaray 442.2 bilyan oo birr ah, sannadkii 2016 T.I wuxuu noqday 512.1 bilyan oo birr ah, halka sannadkii 2017 T.I uu gaaray 615.1 bilyan oo birr ah. Dib-u-habaynta siyaasadda dhaqaale ee ay dowladda hirgelisay iyo isbeddelka heerka sarrifka lacagaha qalaad ayaa horseeday koror weyn oo ka yimid canshuuraha jibriyadda iyo kuwa gudaha. Arrintaas awgeed, waxaa la qorsheeyay in dakhliga sannadlaha ah ee dalka sannadka 2018 T.I kor loogu qaado ilaa ku dhowaad 1.5 tiriliyan oo birr ah. Wasiirka Dakhliga, Aynaalem Niguse, oo wareysi siisay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), ayaa sheegtay in aragtida Iskudarka ay faa’iidooyin badan u keentay dhaqaalaha Itoobiya. Waxay xustay in aragtidan si wax ku ool ah looga hirgeliyay qaybaha kala duwan ee dhaqaalaha dalka, isla markaana ay ka dhasheen natiijooyin badan oo la taaban karo. Waxay carrabka ku adkeysay in hawlaha dib-u-habayntu ay saldhig u yihiin kobaca dakhliga, gaar ahaan iyadoo la kordhiyay wax-soo-saarka iyo wax-tarka beeraha, la xoojiyay isku xirka suuqyada, lana abuuray dhaqdhaqaaq ganacsi oo ballaaran oo kor u qaadaya dakhliga canshuuraha. Sidoo kale, waxay sheegtay in la fududeeyay ballaarinta warshadaha, isla markaana qaybta wax-soo-saarku ay qaadato kaalmo weyn oo ku aaddan dakhliga canshuuraha gudaha. Aragtida Iskudarka, ayay tiri, waxay door muhiim ah ka ciyaartay in dhaqdhaqaaqa dhaqaale uu noqdo mid casri ah oo degdeg ah. Wasiiradu waxay sheegtay in hadafka ugu weyn ee dowladda Iskudarka uu yahay dhismaha dhaqaale ku tiirsan awoodaha gudaha, isla markaana si gaar ah diiradda loo saarayo in la helo nidaam canshuureed oo adag oo waara. Arrintan darteed, waxaa si ballaaran loo hirgelinayaa hawlo la xiriira isbeddelka dijitaalka ah si nidaamka dhaqaale uu ugu fududaado ururinta canshuuraha. Waxay sidoo kale tilmaantay in marka tiirarka waaweyn ee dhaqaaluhu ay gaaraan isbeddel muuqda, dakhliga ka dhasha loo adeegsanayo horumarinta dalka iyo dhiirrigelinta maalgashiga, iyadoo arrintaas si go’aan leh loogu shaqeynayo. Ugu dambeyn, Wasiirka Dakhliga ayaa xaqiijisay in hawlaha dib-u-habaynta ee la bilaabay ay sii xoogeysan doonaan, si dakhliga ka yimaada qaybahan kala duwan uu u noqdo dammaanad u ah barwaaqada iyo horumarka Itoobiya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Machadka ayaa bilaabay nidaamka waxbarashada beeraha si uu u ballaariyo beeraha dijitaalka ah
Dec 20, 2025 45
Addis Ababa; Xoorreey 9/2018 (ENA): Machadka kalaguurka Beeraha ee Itoobiya ayaa bilaabay nidaam waxbarasho oo dijitaal ah oo loogu magac daray AgriLearn, kaas oo xoojinaya dadaalladiisa lagu ballaarinayo beeraha dijitaalka ah. Nidaamka waxbarashada dijitaalka ah ayaa la sheegay inuu yahay hab dijitaal ah oo dhalinyarada ku hawlan qaybta beeraha ay ku heli karaan waxbarasho dhammaystiran oo ku saabsan beeraha. Ujeeddada ugu weyn ee codsiga waa in la bixiyo dhaqamada beeraha ee casriga ah, isticmaalka tignoolajiyada iyo dhaqamada ugu wanaagsan si dijitaal ah, taas oo gacan ka geysan doonta kordhinta wax soo saarka. Sida laga soo xigtay Agaasimaha Guud ee Machadka Isbeddelka Beeraha ee Itoobiya, Mandhefro Nigusse (Dr.), AgriLearn wuxuu kuu ogolaanayaa inaad raacdo casharro meel kasta oo aad ka hesho xiriir internet. Waxa kale oo uu sheegay in AgriLearn ay qayb ka tahay istaraatiijiyadda ballaaran ee Itoobiya ee lagu ballaarinayo beeraha dijitaalka ah. Waxay siisaa dhalinyarada xirfadaha iyo kalsoonida ay ku galaan ganacsiga beeraha waxayna sidoo kale gacan ka geysaneysaa dhisidda Itoobiya oo barwaaqo ah oo xooggan. Wuxuu sheegay inay tahay madal waxbarasho dijitaal ah oo casri ah si loo sii dardargeliyo isbeddelka beeraha, iyo in uu jiro nidaam ay dhallinyaradu ku heli karaan shahaado online ah marka ay dhammaystiraan koorsada tababarka oo dhan. Wuxuu sheegay inay dhalinyarada u suurtogelin doonto inay helaan aqoon ku filan oo ku saabsan teknoolojiyada beeraha iyo isticmaalka kheyraadka. Hayle Dheresa, Agaasimaha Barnaamijka Aday ee Machadka, ayaa sheegay in nidaamka waxbarashada dijitaalka ah uu hadda ka kooban yahay shan nooc oo maadooyin ah. Wuxuu sheegay inay ku jiraan sida loo fuliyo avokado, galleyda, wax soo saarka iniinaha basasha, dhigista digaagga iyo dhaqidda shinnida iyo kheyraadka lagama maarmaanka ah. Wuxuu tilmaamay in la wado shaqo lagu darayo 41 nooc oo badeecooyin ah iyo hababka wax soo saarka mustaqbalka, taasoo muujinaysa inay muhiim u tahay muwaadiniinta ku hawlan ganacsiga beeraha. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Aqoonsiga Dijitaalka ah ee Fayda waa arrin muhiim u ah Kalaguurka beeraha iyo miyiga - Wasiir Adhisu Arega
Dec 16, 2025 69
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Maadaama aqoonsiga dijitaalka ah ee Fayda uu yahay arrin muhiim u ah kalaguurka beeraha iyo miyiga, beeralayda iyo xoolo dhaqatada waa inay si wadajir ah isu diiwaangeliyaan, ayuu yiri Wasiirka Beeraha Adhisu Arega. Waxa kale oo uu xusay in yool la dejiyay in 12 milyan oo beeralay iyo xoolo dhaqato ah ay iska diiwaangeliyaan aqoonsiga dijitaalka ah ee Fayda saddexda bilood ee soo socota. Wasaaradda Beeraha, oo ay weheliyaan madaxda Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka iyo Xafiiska Beeraha Deegaannada, ayaa yeeshay dood ku saabsan yoolalka loo dejiyay in lagu ballaariyo aqoonsiga dijitaalka ah ee meelaha miyiga ah. Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa sheegay in ka dhigista aqoonsiga dijitaalka ah mid qof walba uu heli karo ay lagama maarmaan u tahay guusha kalaguurka beeraha iyo miyiga. Wuxuu sheegay in dadaal isku xiran la sameeyo si loo diiwaangeliyo loona ilaaliyo aqoonsiga dijitaalka ah oo ka faa'iideysan doona beeralayda iyo xoolo dhaqatada siyaabo kala duwan. Waxa kale oo uu xusay in faa'iidada Aqoonsiga ay tahay arrin muhiim u ah isbeddelka beeraha, maaliyadda miyiga, maaraynta macluumaadka beeraleyda, iyo casriyeynta nidaamka maamulka dhulka. Sidaa darteed, wuxuu sheegay in loo baahan yahay dadaal kasta si loo gaaro qorshaha lagu diiwaan gelinayo in ka badan 12 milyan oo deggan miyiga oo haysta aqoonsi qaran saddexda bilood ee soo socota. Wuxuu tilmaamay in iyadoo la raacayo yoolka ah in la gaaro ku-tiirsanaan eber ah, bartilmaameed loo dejiyay in ka badan afar milyan oo ka-faa'iideystayaal badbaado oo horumarineed oo miyiga ah laga xoreeyo ku-tiirsanaan marka la gaaro Xoorreey 25, 2018 T.I. Sidaa darteed, wuxuu sheegay in deegaannadu ay xoojinayaan dadaallada isku-dubaridka ah si loo gaaro qorshaha looga gudbayo ku-tiirsanaan una gudbayo wax-soo-saarka. Yodhaahe Arayaslasse, Agaasimaha Guud ee Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka, ayaa sheegay in dadaallo lagu gaarayo 90 milyan oo rukhsad haysta Aqoonsiga Aqoonsiga Faida marka la gaaro Agaali 30/2018 T.I. Wuxuu sheegay in Aqoonsiga Dijital ah ee Fayda uu gacan weyn ka geysanayo casriyeynta waaxda beeraha iyo in iskaashiga daneeyayaasha ay sii wadaan xoojinta saddexda bilood ee soo socota si loo gaaro yoolka la qorsheeyay. Wuxuu sheegay in aqoonsiga dijitaalka ah uu gacan weyn ka geysanayo dardargelinta helitaanka dhaqaalaha, wax-soo-saarka beeraha, iyo helitaanka adeegyada. Getu Gemejuu, Madaxa Xafiiska Beeraha ee Deegaanka Oromiya, ayaa sheegay inuu si go'aan leh uga shaqayn doono sidii loo gaari lahaa yoolka loo dejiyay diiwaangelinta dadka miyiga ku nool ee haysta aqoonsiga dijitaalka ah ee gobolka marka laga reebo yoolka la qorsheeyay. Wuxuu sidoo kale xusay in dadaallada lagu xoraynayo muwaadiniinta ka faa'iidaysta shabakadda badbaadada ee deegaanka saboolnimada ay sii socdaan. Merihun Fikru (Dr.), Madaxweyne ku xigeenka Koonfurta Itoobiya iyo Madaxa Xafiiska Beeraha Deegaanka, ayaa sheegay in shaqadu ay bilaabatay si loo xoreeyo beeraleyda iyo xoolo dhaqatada ku tiirsanaanta iyo dhiirigelinta wax-soo-saarka ay xaalad wanaagsan ku jirto gobolka. Wuxuu tilmaamay inuu ka shaqayn doono sidii loo gaari lahaa diiwaangelinta aqoonsiga dijitaalka ah ee qaranka, taas oo muhiim u ah abuurista beeraley casri ah. Osman Surur, Ku-xigeenka Madaxweyne ku xigeenka Dawlad Goboleedka Badhtmaha Itoobiya iyo Madaxa Xafiiska Beeraha deegaanka, ayaa sheegay in shaqada la qabtay si beeraleyda looga xoreeyo ku tiirsanaanta ay guulaysato. Wuxuu sheegay inaan ka shaqayn doono sidii loo xoojin lahaa wacyigelinta ku saabsan aqoonsiga dijitaalka ah iyo sidii beeraleyda si ballaaran loogu diiwaangelin lahaa.
Muuqaalo
.jpg)
.jpg)
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Istaraatiijiyadda Dhijitaal Itoobiya 2030 waxay abuuraysa Fursad lagu hubinayo Barwaaqo loo dhan yahay - Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh
Dec 23, 2025 20
Addis Ababa; Xoorreey 14/2018 (ENA): Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen ahna Guddoomiyaha Golaha Isbeddelka Dhijitaalka ah ee Qaranka Temesgen Tiruneh ayaa sheegay in Istaraatiijiyadda Dhijitaal Itoobiya 2030 ay abuuri doonto jawi wanaagsan oo lagu hubinayo barwaaqada loo dhan yahay ee la beegsanayo. Waxa kale oo uu ku boorriyay qof walba inuu doorkiisa ka qaato waxtarka istaraatiijiyadda. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) waxaa la ogyahay inuu shaaca ka qaaday Istaraatiijiyadda Dhijitaal Itoobiya 2030. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka dalka ahna Guddoomiyaha Golaha Isbeddelka Dijitaalka ah ee Qaranka Temesgen Tiruneh ayaa farriin ku saabsan dhammaystirka Dijitaalka ah ee Itoobiya 2025 iyo daahfurka rasmiga ah ee Istaraatiijiyadda Dijitaalka ah ee Itoobiya 2030. Fariintiisa, wuxuu ku sheegay in Itoobiya ay tahay waddan leh rabitaan ah inuu koro iyo awood uu ku koro. Wuxuu sheegay in waxa aan u baahanahay dal ahaan ay tahay istaraatiijiyad isku xirta rabitaankayaga ah inaan korno iyo awooddeenna aan ku korno, wuxuuna tilmaamay in awooddan isku xirka ah la shaqeynayo iyadoo la aaminsan yahay in tignoolajiyada dijitaalka ah ay tahay furaha. Wuxuu xusay in dowladdu ay billowday barnaamijka Dijitaalka Itoobiya iyadoo lagu saleynayo dib-u-habaynta dhaqaalaha dalka, qorshaha horumarinta ee 10-ka sano ah, iyo istaraatiijiyadaha isbeddelka qaaradda Afrika. Wuxuu sheegay in istaraatiijiyadda Dijitaalka Itoobiya ee 2025, oo lagu sameeyay arrintan, ay safarka dijitaalka ah ee Itoobiya u qaadday marxalad kale. Wuxuu xusay in istaraatiijiyadda ay beddeshay dhaqammo kala duwan oo heer qaran ah, oo ay ku jiraan nidaamyada maaliyadeed, bixinta adeegga, xiriirka dadweynaha, nidaamyada ganacsiga, helitaanka dowladda, amniga iyo badbaadada, iyo waaxda warbaahinta. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa sheegay in fikirka, cilmi-nafsiga, iyo dhaqamada dhallinyarada ay isbeddeleen, deegaanka la abuurayna uu door muhiim ah ka ciyaaray kobaca qaybta dijitaalka ah. Wuxuu sheegay in Istaraatiijiyadda Dijitaalka Itoobiya ee 2030 ay tahay tallaabo taariikhi ah oo Itoobiya u ah, iyo in istaraatiijiyaddan ay dhawaan ansixisay Golaha Wasiirrada. Istaraatiijiyadan cusub waa qaab-dhismeed lagu dardar gelinayo ballaarinta degdegga ah ee hindisayaasha dijitaalka ah ee lagu bilaabay dadaallo wadajir ah, dadaal, iyo iskaashi, dhisidda nidaam dijitaal ah oo firfircoon, abuurista wax soo saar dijitaal oo waara, iyo hubinta isbeddelka qaranka. Wuxuu xusay in Istaraatiijiyadda Dijitaalka ah ee Itoobiya 2030 ay tahay qaab-dhismeed lagu ballaarinayo nidaam dowladeed oo muwaadiniintu ku xiran yihiin, bixinta adeegyo dijitaal oo dhammaystiran oo loo dhan yahay, ballaarinta nidaamyada dijitaalka ah ee madaxbannaan oo ammaan ah, iyo dhiirigelinta hal-abuurka gudaha.
Hibadu waxa ay kamid tahay kaabayaasha Horumarka ugu muhiimsan ee dalka - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Dec 23, 2025 20
Addis Ababa; Xoorreey 14/2018 (ENA):- Hibadu waxa ay kamid tahay kaabayaasha Horumarka ugu muhiimsan ee dalka, waana in si la mid ah loo maalgeliyaa horumarinta hibada, ayuu yiri Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.). Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa ka jawaabay su'aalo ka yimid ka qaybgalayaasha Soo Koobidda hindisaha dhijitaal Itoobiya 2025 iyo Xafladda Daahfurka Rasmiga ah ee Istaraatiijiyadda dhijitaal Itoobiya 2030 wuxuuna bixiyay sharraxaad. Sharaxaaddiisa, Ra'iisul Wasaaraha ayaa sheegay in mid ka mid ah awoodaha hal-abuurka tignoolajiyada ay tahay awooddooda ay kaga sarreeyaan tartamayaashooda. Wuxuu sidoo kale xaqiijiyay in dowladdu ay kor u qaadi doonto oo ay taageeri doonto hal-abuurka caafimaadka iyo qaybaha kale. Ujeeddada ugu weyn ee istraateejiyadda dhijitaal Itoobiya 2030 waa in la helo ugu yaraan hal robot oo gabi ahaan lagu sameeyay dalka gudihiisa; Wuxuu sheegay in ay tahay in la abuuro awoodda lagu dhiso wax soo saarka qalabka kaas oo abuuri kara taleefanno iyo iPads, taas oo noo abuuri doonta fursad aan kaga fogaanno barnaamijyada oo aan ku dhisno qalabka. Dhanka kale, wuxuu sheegay in dhoofinta bunka ay saddex jibbaar korodhay, waana in tan loo dhoofiyaa iyada oo loo marayo dijitaalaynta iyo qiimaha lagu daray, dawladduna ay si adag uga shaqaynayso arrintan. Wuxuu sidoo kale sheegay in dawladdu ay si buuxda u taageeri doonto shirkadaha tignoolajiyada ee alaabadooda ka dhoofiya suuqa Itoobiya una dhoofiya suuqa Afrika. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in dawladdu ay aaminsan tahay in kartidu ay tahay kaabayaal muhiim ah, sida korontada, waddooyinka, iyo isgaarsiinta, wuxuuna sharraxay inay qabatay hawlo badan oo ujeeddadaas ah. Iskuullada xagaaga ee laga bilaabay oo la sii xoojinayo ee INSA, tartanka robot-ka ee sanadlaha ah ee lagu qabtay Maktabadda Abrhot, iyo dhismaha kaabayaasha cusub ee dhawaan la bilaabay ee Machadka garaadka Macmalka ah ayaa ah tusaalooyin arrintan. Wuxuu sidoo kale raaciyay in la sameeyay xafiisyo dawladeed oo tayo leh iyo goobo loogu talagalay shirkadaha cusub. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) wuxuu sheegay in mas'uuliyiinta dawladdu ay tahay inay si siman u maalgashadaan kartida shaqada aan qabanno, isagoo ku nuuxnuuxsaday inay tahay mas'uuliyadda laba-geesoodka ah ee mas'uuliyiinta dawladdu inay hubiyaan in shirkadaha yaryar ee cusub ay koraan oo aysan baaba'in.
Helitaanka korontada iyo isku xirnaanta khadka isgaadhsinta ayaa muhiim u ah gaaritaanka hadafka Dijitaalka ah ee Itoobiya 2030 - Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.)
Dec 23, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 13/2018 (ENA):- Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) ayaa ku nuuxnuuxsaday in gaaritaanka aragtida Dijitaalka ah ee Itoobiya 2030 la gaari karo oo keliya marka la helo koronto iyo isku xirnaan dhonaca isgaadhsiinta . Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) ayaa soo bandhigay xafladdii rasmiga ahayd ee daahfurka Soo gabagabayinta mashruuca hore ee Dijitaalka Itoobiya ee 2025 iyo daahfurka Istaraatiijiyadda Dijitaalka ah ee Itoobiya 2030. Isla mar ahaantaana, wuxuu xusay in aragtida Dijitaalka ah ee Itoobiya 2030 (sahayda, fursadda iyo kalsoonida) la gaari karo oo keliya marka la buuxiyo qodobbada muhiimka ah ee helitaanka korontada iyo isku xirnaanta khadadka networka . Korontadu waa shidaalka tiknoolajiyada kala duwan oo ay ku jiraan taleefannada, baabuurta iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, waana in si habboon loo bixiyaa; haddii kale, tiknoolajiyaddu ma awoodi doonto inay bixiso adeegyada la filayo, ayuu yiri. Sidaa darteed, Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) wuxuu sheegay in loo baahan yahay in la sameeyo koronto, oo ah cuntada tignoolajiyada, oo la heli karo; Wuxuu tilmaamay in habka loo maro aysan daruuri ahayn inuu noqdo shabakadda qaranka. Sidaa darteed, wuxuu tilmaamay in qaar ka mid ah ay noqon karaan shabakado yaryar, qaarna ay noqon karaan kuwo aan shabakad lahayn; tusaale ahaan, wuxuu sheegay in dadaallo la sameynayo si loo ballaariyo nidaamyada tamarta qorraxda ee guryaha beeraley kasta oo ku yaal dhulkeenna miyiga ah. Wuxuu tilmaamay in Itoobiya ay hadda bilowday soo saarista unugyada qorraxda oo ay siinayso suuqa dibadda qiimo dhan 20 ilaa 25 milyan oo doolar bishii; wuxuu sheegay inay suurtagal tahay in unuggan lagu ballaariyo miyiga Itoobiya iyadoo la buuxinayo shuruudaha harsan. Marka la soo koobo, ma hubin karno horumarka iyada oo aan la hubin helitaanka korontada. Wuxuu sheegay in tamarta loo baahan yahay si loo gaaro horumar dhammaystiran; si kastaba ha ahaatee, tamarta waa in aan lagu koobin magaalooyinka iyo masaafada dhow, laakiin waa inay noqotaa mid ay heli karaan dhammaan muwaadiniinta, ayuu yiri. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in isku xirnaantu ay door muhiim ah ka ciyaarto gaaritaanka yoolalka Itoobiya ee Dijitaalka ah 2030; Magaalooyin dhowr ah ayaa bilaabay isticmaalka shabakadaha 4G iyo 5G. Sida loogu xidhi karo waa in la isticmaalo 4G iyo 5G, laakiin meelaha miyiga ah ee aan si fudud u heli karin fiilooyinka in badalaadisa lo isticmaalkaro fursadaha dayax-gacmeedka iyadoo la adeegsanayo tiknoolajiyada aan hadda isticmaalno, ayuu yidhi. Waa inaan Itoobiya boqolkiiba boqol ku ku gaadhsiino dalka adeyada as aska , shanta sano ee soo socota; tani waa suurtagal, ayuu yidhi Ra'iisul Wasaaruhu; haddii aan rumaysanno inay suurtagal tahay oo aan isku xidhno, muwaadiniintu ma heli doonaan fursado siman, ayuu yidhi. Waxa kale oo uu xusay in korontadu ay la mid tahay cuntada; isku xidhku waa simitaan iyo waax aan si adag uga shaqayno si loo hubiyo fursado siman oo ay helaan dhammaan muwaadiniinta. Wuxuu sheegay in marka aan tan gaarno oo aan kordhinno aqoonta, aan si buuxda u xaqiijin karno tigsigeena .
Aqoonsiga Dhijitaalka ah ayaa loo hirgeliyay maadaama uu arrin muhiim ah u yahay hirgelinta Hindisaha Dhijitaal Itoobiya 2030.
Dec 21, 2025 33
Addis Ababa; Xoorreey 12/2018 (ENA): Aqoonsiga dijitaalka ah ayaa loo hirgeliyay maadaama uu arrin muhiim ah u yahay hirgelinta hindisaha dhijitaal Itoobiya 2030, ayuu yiri Yodhaahe Arayaslesse, Isuduwaha Guud ee Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka. Hindisaha Dhijital Itoobiya 2030 ayaa si rasmi ah loo daahfuray iyadoo uu goobjoog ka ahaa Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.). Isagoo ka hadlayay madasha, Yodhaahe Arayaslesse, Isuduwaha Guud ee Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka, ayaa sheegay in Aqoonsiga Dijital ah loo hirgeliyay maadaama uu arrin muhiim ah u yahay hirgelinta hinidsha Dijital itoobiya 2030. Wuxuu intaas ku daray in 30 milyan oo muwaadiniin ah ay hadda iska diiwaan geliyeen Aqoonsiga qaran ee Dijitalka ah. Wuxuu sheegay in Aqoonsiga qaran ee Dijitalka ah la siiyay fiiro gaar ah oo istiraatiijiyadeed oo ku saabsan Tigidhada Dijital ah ee 2030, shaqadana ay socoto si loo helo si buuxda. Wuxuu sheegay inuu si dadaal leh uga shaqeyn doono sidii loo gaari lahaa yoolalka lagu dejiyay istaraatiijiyadda, gaar ahaan isku xirka adeegyada iyo gunta hoose. Mudane Yodhaahe Arayaslese wuxuu ku nuuxnuuxsaday in qof walba uu si buuxda uga shaqeeyo in lagu guuleysto hirgelinta hinidsahan.
Ciyaaraha
Koobka kubada cagta ee qaarada Afirka ee 35-aad ayaa maanta furmaya
Dec 22, 2025 34
Addis Ababa; Xoorreey 12/2018 (ENA):: Koobka kubada Qaramada Afrika ee 35-aad, oo ay martigelinayso Morocco, ayaa maanta furmaya. Ciyaarta furitaanka tartankan ayaa 4-ta galabnimo waxa ay Group-ka A ku dhex mari doontaa xulalka Morocco iyo Comoros oo marti galin doona garoonka Prince Moulay Abdallah Stadium. Tani waa markii 20-aad ee Morocco ay ka soo muuqato Koobka Qaramada Afrika, halka Comoros ay ciyaari doonto markii seddexaad. Waa markii labaad oo ay labada dal ku kulmaan koobka Qaramada Afrika, iyadoo Cameroon ay 2-0 ku garaacday Morocco oo ku wada jira Group C ee koobka 33aad ee Qaramada Afrika 2022. Saddexdii ciyaarood ee kale, Morocco ayaa badisay laba jeer, hal kulanna barbaro ayay gashay. Morocco ayaa ku jirta kaalinta 11-aad ee qiimeynta FIFA World Cup. Morocco ayaa noqotay waddankii ugu horreeyay ee Afrikaan ah ee gaara semi-finalka Koobka Adduunka ee 22-aad ee Qatar 2022. Marooko waxa ay ku guulaysatay koobka kaliya ee qaaradaha 1976, markaas oo ay ku guulaysatay koobkii 10-aad ee qaramada Afrika, oo ay martigelisay Itoobiya. Comoros oo ku jirta kaalinta 108-aad ee qiimaynta FIFA World Cup ayaa u soo baxday wareega 16-aad ee koobka qaramada Afrika, waana markii ugu horaysay ee ay ka soo muuqato tartankan. 52-da kulan ee koobka qaramada Afrika ayaa lagu ciyaari doonaa sagaal garoon oo ku yaala lix magaalo oo ku yaala dalka Morocco. Xidhiidhka kubbada cagta Afrika ee CAF ayaa u qoondeeyay ka qaybgalayaasha tartanka lacag dhan 32 milyan oo dollar. Koobka Qaramada Afrika ee 35-aad ayaa socon doona ilaa dharabley 10, 2018
Itoobiya oo ku guulaysatay bilada dahabka ee sadexaad ee ciyaaraha dhalinyarada Afrika
Dec 13, 2025 86
Addis Ababa; Xoorreey 3/2018 (ENA): : Ciyaaraha Dhallinyarada Afrika ee Afraad oo ka socda magaalada Luanda ee dalka Angola, ayaa maanta galay maalintii saddexaad. Mahder Desta ayaa ku guulaystay bilad dahab ah tartankii baaskiilka ee dumarka. Dahabka Mahder uu ka helay ciyaarihii labaad ee dhalinyarada Olombikada Itoobiya ayaa ka dhigan bilada dahabka ee seddexaad ee Itoobiya ay ka hesho tartanka, sida ay sheegtay wasaaradda dhaqanka iyo ciyaaraha. Itoobiya ayaa ku guulaysatay billadaha dahabka ah ee 3000m ee haweenka iyo kooxda baaskiilka ee hawenka. Ciyaaraha ay Itoobiya ka qayb galayso ayaa kala ah:ciyaara Fudud, Baaskiilka, Taekwondo-ga Adduunka, Karate, Tennis-ka, Dabaasha iyo Culayska qaadida. Ciyaartoyda ka qayb galaya ciyaaraha dhalinyarada Afrika ayaa lagu soo xulay qaab ciyaareedkooda ciyaarihii 2-aad ee Itoobiya oo dhawaan la soo gabagabeeyay. 54 wadan ayaa ka qayb galaya 33 ciyaarood. Munaasabadda ciyaaraha qaaradaha ayaa socon doonta ilaa tahsaas 16, 2018. Ciyaaraha Dhallinyarada Afrika waa is-reeb-reeb iyo diyaar-garow loogu jiro 4-aad ee Ciyaaraha Olombikada Dhallinyarada Jiilaalka oo lagu qabanayo dalka Senegal sanadka 2019.
Xulka Kubadda Cagta Qaranka ee ka hooseeya 17-jirka ayaa la guddoonsiiyay Abaalmarin 10 Milyan oo Bir ah.
Dec 3, 2025 125
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):- Wasaaradda Dhaqanka iyo Ciyaaraha ayaa guddoonsiisay abaal-marin lacageed oo dhan 10 milyan oo birr Xulka Kubadda Cagta Qaranka ee 17-jirada ka hooseeya ka dib markii ay ka qayb qaateen Koobka Qaramada Afrika. Wasaaraddu waxay guddoonsiisay abaalmarin lacageed oo dhan 10 milyan oo birr kooxda qaranka intii lagu jiray barnaamijka, Wasiirka Dhaqanka iyo Ciyaaraha Shewit Shanka ayaa guddoonsiisay abaalmarinta lacageed. Wasiir Shewit Shanka ayaa sheegay in guusha la gaaray xilligaas ay ka dhalatay dadaalka wadajirka ah ee dowladda iyo Xiriirka Kubadda Cagta Itoobiya. Waxayna muujisay sida ay ugu faraxsan tahay in kooxda qaranka ay si guul leh uga qaybgasho Koobka Qaramada Afrika. Munaasabadda waxaa ka soo qayb galay mas'uuliyiin sare oo ka tirsan Wasaaradda Dhaqanka iyo Ciyaaraha, Madaxweynaha Xiriirka Kubadda Cagta Itoobiya Isayas Jira iyo mas'uuliyiin kale oo ka tirsan xiriirka, iyo sidoo kale marti sharaf lagu casuumay. Xulka qaranka ee da'doodu ka yar tahay 17 sano ee Itoobiya ayaa xaqiijiyay u soo bixitaankooda heerka qaaradda iyagoo maanta 3-0 kaga badiyay Kiiniya isreebreebka CECAFA. Xulka qaranka ayaa dib ugu soo laaban doonta Koobka Qaramada Afrika 22 sano kadib. Waa markii afraad ee Itoobiya ay ka qaybgasho Koobka Qaramada Afrika ee da'doodu ka yar tahay 17 sano. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Itoobiya ayaa u soo baxday tartanka Koobka kubada ee qaarada Afrika ee 17-jirada kahosaysa
Dec 2, 2025 137
Addis Ababa; Gudba 23/2018 (ENA): Xulka qaranka Itoobiya ee da'ida 17-jirada ka hosaysa ayaa xaqiijiyay kaqaybgalka tartanka CAFA EE 2026 kaqabssomidona Moroko iyagoo 2-0 kaga badiyay Kenya isreebreebka CAFA. Ciyaartii ka dhacday garoonka Abebe Kila, Dawit Kassau ayaa dhaliyay goolka guusha daqiiqadii 66-aad iyo Ambelu Binyamin Abraha daqiiqadii 79-aad. Natiijada ka dib, Itoobiya waxay noqotay waddankii saddexaad ee u soo baxa Koobka Qaarda Afrika ee ee 17-jirada kahosaysa oo ay martigelin doonto Morocco sanadka 2026. Itoobiya ayaa markii ugu dambeysay ka qayb gashay Koobka Qaramada Afrika ee 17-jirada ka hosaysa sanadkii 2003, oo ay martigelinayso Switzerland. Waxay noqon doontaa markii ugu horreysay muddo 22 sano ah oo Itoobiya ay ka qayb qaadan doonto tartanka.
Ilaalinta Deegaanka
Kulanka Raysl wasaare Dr. Abiy Axmed iyo Maxamuud Cali Yuusuf, Komishinka Midowga Afrika ee laxdhidha qaban qaabada shirka COP32
Dec 18, 2025 54
Farriinta Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed waxaan kulan la yeeshay Guddoomiyaha Komishinka Midowga Afrika, anagoo ka hadlaynay sida ay Itoobiya iyo Midowga Afrika si dhow isaga kaashan karaan diyaarinta COP32 oo si dhab ah u metelaya Afrika. Waxaan fahmay in, Maxamuud Cali Yuusuf, Komishinka Midowga Afrika ay si buuxda uga go’an tahay in COP32 guul noqoto, isla markaana Itoobiya ay noqoto lammaane muhiim ah oo arrintan door muuqda ka qaata. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In Itoobiya loo doortay martigelinta COP-32, waa guul diblomaasiyadeed oo weyn
Dec 13, 2025 80
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Duqa Maamulka Magaalada Addis Ababa, Adhaanaj Abebe, ayaa sheegtay in in Itoobiya loo doorto martigelinta shirka COP-32 ay tahay guul diblomaasiyadeed oo ka dhalatay hoggaanka diblomaasiyadeed ee Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed. Waxay ku tilmaantay arrintan mid muujinaysa kalsoonida caalamku ku qabo Itoobiya. Doorashaduna ay tahay guul qaran. Adhaanaj Abebe waxay sheegtay in natiijooyinka laga gaaray barnaamijka Raadka Cagaaran iyo horumarinta magaalooyinka ay Itoobiya ka dhigeen dal ku habboon martigelinta shirkan. Waxay xustay in Addis Ababa ay noqotay xarun soo jiidata shirarka caalamiga ah. COP-32-na uu yahay shir si weyn indhaha dunida lagu hayo. Waxay ugu baaqday dhammaan daneeyayaasha inay dowladda la shaqeeyaan. Diyaargarow wadajir ah ayay ku tilmaantay mid lama huraan ah. Wasiirka Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha iyo Arrimaha Golaha Wasiirrada, Alemsahay Baawloos, ayaa sheegtay in awoodda Itoobiya ee martigelinta shirarka caalamiga ah ay si joogto ah u korortay. Waxay xustay in dalka uu hadda leeyahay kaabayaal iyo waayo-aragnimo ku filan. Guulaha la gaarayna ay yihiin kuwo wadajir lagu hantiyay. Alemsahay Baawloos waxay sheegtay in Itoobiya ay tartan caalami ah u gashay helidda martigelinta COP-32, isla markaana lagu doortay natiijooyinka horumarinta cagaaran. Waxay intaas ku dartay in shanta bilood ee ugu horreysay sanad-miisaaniyadeedkan la qabtay in ka badan 105 munaasabadood. Taasna ay caddeyn u tahay in Itoobiya si guul leh u martigelin karto COP-32. Ugu dambayn, masuuliyiintu waxay ku adkeeyeen in martigelinta shirka COP-32 ay Itoobiya u tahay fursad taariikhi ah oo lagu muujiyo horumarka cagaaran, awoodda martigelinta iyo kaalinta ay ku leedahay arrimaha caalamka. Waxay ku baaqeen in dhammaan daneeyayaasha ay si wadajir ah uga shaqeeyaan diyaarinta shirka. Taasina ay saldhig u noqon doonto guul qaran iyo sumcad caalami ah. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Soosaarida, Qaybinta iyo Isticmaalka Tamarta Itoobiya ayaa lagu dhisayo iskaashi goboleed iyo horumar waara – Aadan Faarax
Dec 10, 2025 97
Aadan Faarax, ku-xigeenka Madaxweynaha Xisbiga Barwaaqo iyo Madaxa Xarunta Iskudiwada Nidaamka Dimuqraadiyadda lehna Awood Ra'iisul Wasaare Kuxigeen, ayaa maanta ka qayb galay Shirweynaha Waxqabadka Waxtarka Tamarta Afrika oo ka dhacaya Addis Ababa. Aadan Faarax ayaa shirkan ku sheegay in Itoobiya ay soo bandhigtay tusaale wax ku ool ah oo ku saabsan hoggaaminta, qaybinta iyo isticmaalka tamarta, iyadoo la adeegsanayo iskaashi bulsho iyo tijaabooyin guuleystay oo ay ka faa’iidaystaan dhallinyarada iyo fursadaha tamarta cusub. Sidoo kale, Itoobiya ayaa ku dartay arrimaha saameynta deegaanka ee ka dhasha soo saarista tamarta, si loo hubiyo in horumarka tamarta uu yahay mid waara oo ilaalinaya deegaanka. Nidaamkan waxa uu saldhig u yahay wada-shaqeyn waxtar leh, isaga oo kor u qaadaya iskaashiga goboleed iyo horumarka waara, sidoo kalena ka faa’iideysanayaan waddamada deriska ah. Aadan Faarax ayaa intaas ku daray in Itoobiya, iyadoo leh awoodda tamarta ee Afrika, ay ka go’an tahay in ay horumariso nidaamyada tamarta si waxtar leh, iyadoo xoogga saaraysa iskaashiga, wax-soo-saarka iyo isticmaalka hufan ee tamarta, lana sii xoojinayo khibradda iyo waayo-aragnimada dalka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In Itoobiya loo doortay martigelinta COP-32, waxay muujinaysaa waxqabadka waxtarka leh oo isbeddelka cimilada
Dec 10, 2025 93
Addis Ababa, Xoorreey 1/2018 (ENA): Wakiilka Arrimaha Dibadda ee Safaaradda Jarmalka ee Itoobiya, Dr. Ferdinand Fon Weyhe, ayaa sheegay in doorashada Itoobiya ee martigelinta shirweynaha 32-aad ee Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP-32) ay ka tarjumeyso waxqabad waxtar leh oo lagu dhisayo saameynta isbeddelka cimilada. Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Dr. Abiy Axmed, ayaa horay u bilaabay qorshe horumarineed oo ku aaddan tamarta cagaaran sanadka 2019 ee taariikhda Itoobiya, kaasoo xoogga saaraya ilaalinta deegaanka iyo amniga deegaanka. Doorashadan waxaa lagu dhawaaqay intii lagu guda jiray shirweynihii COP-30 ee ka dhacay Belem, Braasiil, taasoo cadeynaysa in Itoobiya ay diyaar u tahay martigelinta COP-32. Dr. Ferdinand Fon Weyhe ayaa tilmaamay in guulaha Itoobiya ay ka gaartay tamarta korontada ka timaadda biyaha, horumarinta tamarta cagaaran iyo mashaariic kale oo la xiriira tamarta cagaaran ay caddeynayaan waxqabadkeeda. Waxay sidoo kale muujinaysaa sida ay u qaadatay mas’uuliyadda ilaalinta deegaanka iyo ka hortagga dhibaatooyinka isbeddelka cimilada. Itoobiya waxay ku tallaabsatay mashaariic wax ku ool ah oo ku saabsan tamarta cagaaran, tamarta cusub, iyo horumarinta waara, kuwaasoo door muhiim ah ka ciyaaraya martigelinta COP-32. Waxay sidoo kale dhiirrigelineysaa saameyn muuqata oo gudaha dalka iyo caalamka ah, iyadoo ku saleysan qorshayaasha horumarineed ee waxtarka leh. Ugu dambayntii, Jarmalku waxa uu aqoonsaday dadaallada Itoobiya ee ku saabsan horumarinta tamarta cagaaran, wuxuuna caddeeyay in mashaariicda waxtarka leh ay sii xoojin doonaan kartida Itoobiya ee martigelinta shirweynaha COP-32 iyo ka qayb qaadashada hawlaha isbeddelka cimilada ee caalamiga ah. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wararka Caalamka
Midowga Afrika iyo Mareykanku waxay leeyihiin iskaashi soo jireen ah — Madaxweyne Dhoonald Traamp
Dec 23, 2025 21
Addis Ababa; Xoorreey 14/2018 (ENA): Midowga Afrika iyo Mareykanka waxay leeyihiin iskaashi soo jireen ah oo ku salaysan danaha labada dhinac, ayuu yidhi Madaxweynaha Mareykanka Dhoonaald Traamp. Danjire Constanza Adelina Gasparas, Madaxa Hawlgalka Midowga Afrika ee Mareykanka, ayaa warqadaheeda magacaabista u gudbisay Madaxweynaha Mareykanka Dhoonaald Traamp. Madaxweyne Dhoonald Tramp ayaa si rasmi ah u aqbalay magacaabista Danjire Constanza xaflad ka dhacday Aqalka Cad. Danjiruhu waxay si rasmi ah u qabatay waajibaadkeeda Hawlgalka Midowga Afrika ee Mareykanka ee Washington, DC. Madaxweyne Tramp ayaa sheegay in doorashada Danjire Constanza ee madaxa howlgalka ay muujineyso iskaashiga xooggan ee ka dhexeeya Midowga Afrika iyo Mareykanka, iyadoo lagu saleynayo fursadaha dhaqaale ee la wadaago, hoggaanka madaxbannaanida, iyo nabadda iyo amniga. Midowga Afrika iyo Mareykanka waxay wada shaqeynayeen ku dhawaad labaatan sano si loo dhiso iskaashi xooggan oo ku salaysan xaqiijinta nabadda, barwaaqada, iyo xasilloonida Afrika, sida laga soo xigtay xogta Midowga.
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 1452
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 1776
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 1951
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4300
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 3907
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) hawlgallo muhiim ah oo heer qaran iyo heer caalami ah 2dii bilood ee laga sogudbay
Dec 2, 2025 147
Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) hawlgallo muhiim ah oo heer qaran iyo heer caalami ah 2dii bilood ee laga sogudbay dalkeenu wuxuu gaaray guul diblomaasiyadeed oo weyn isagoo ka qaybgalay shirkii ugu horreeyay ee G20 oo ay martigelisay Koonfur Afrika. Ka qaybgalka Ra'iisul Wasaaraha ee shirka ayaa u adeegay kor u qaadista danaha qaranka Itoobiya iyo xoojinta codka wadajirka ah ee Afrika. Tani waxay xaqiijinaysaa saameynta sii kordheysa ee qaaradda ee arrimaha caalamiga ah. Mashruuca Horumarinta Waraabka iyo Hawlaha Horumarinta Dalxiiska Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa dib u eegay horumarka Mashruuca Horumarinta Waraabka Megech intii uu booqanayay magaalada Gondar ee deegaanka Amxaarada. Mashruucu wuxuu daboolayaa dhul dhan 870 hektar waxaana la filayaa inuu waraabiyo 17,000 hektar oo dhul ah. Guud ahaan, Biyo-xireenka Megech, marka la dhammeeyo, wuxuu si weyn u kordhin doonaa wax soo saarka beeraha ee deegaanka. Ra'iisul Wasaare Abiy, isagoo sii wada booqashadiisa magaalada Gondhar, wuxuu furay qasriga Fasil Gibi oo la dayactiray iyadoo ay weheliso Marwada Koowaad ee Zinash Tayachew iyo mas'uuliyiin sare oo dowladda ka tirsan. Shaqada dayactirka ballaaran ee laga sameeyay goobta ayaa neef cusub ku abuurtay goobta dhaxalka iyadoo la ilaalinayo taariikhdeeda jirta iyo hagaajinta quruxdeeda iyo helitaankeeda. Shaqada dayactirka waxaa ka mid ahaa dayactirka qaab-dhismeedka dhismaha ee qasriga, hagaajinta waddooyinka lugta, iyo soo celinta dhismayaasha muhiimka ah iyadoo la adeegsanayo agab dhaqameed sida geed kedar ah iyo wattle si loo ilaaliyo muuqaalka iyo dareenka gaarka ah ee goobta. Xarumaha booqdayaasha ayaa sidoo kale si weyn loo casriyeeyay. Xarun dalxiis oo cusub ayaa sidoo kale la furay. Musqulo casri ah, nalalka la hagaajiyay iyo nidaamyada amniga ayaa sidoo kale la rakibay. Qasriyada imbraadoor Fasil, imbraadoor Yohannes I iyo imbraadoor Iyasu I si taxaddar leh ayaa loo dayactiray, iyo sidoo kale buundooyinka, musqulaha, albaabada taariikhiga ah, iwm. Intaa waxaa dheer, in ka badan 40,000 oo mitir oo laba jibbaaran oo shaqo dhul-beereed ah ayaa la sameeyay. Tani waxay abuurtay jawi soo jiidasho leh oo loogu talagalay booqdayaasha. Shaqada dayactirka oo dhan waxay qaadatay wax ka yar hal sano waxaana loo sameeyay si loo ilaaliyo goobtan taariikhiga ah iyo dhaqanka ee cajiibka ah muddada dheer. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sidoo kale bilaabay doonta Gorgora Tananesh II. Iyada oo qaadi karta in ka badan 180 rakaab ah, Tananesh waxay safarka Gorgora Eco Lodge ka dhigaysaa mid ku habboon dalxiiska, madadaalada iyo sahaminta deegaanka dabiiciga ah ee cajiibka ah ee Harada Tana. Sidoo kale, intii uu ku sugnaa magaalada Bahir Dar, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu kormeeray Garoonka Caalamiga ah ee Bahir Dar iyo shaqooyinka socda si magaalada looga dhigo mid ku habboon waaxda dalxiiska. Ra'iisul Wasaare Abiy ayaa sidoo kale arkay in Garoonka Caalamiga ah ee Bahir Dar loo casriyeynayo heerarka uu dejiyay Xiriirka Kubadda Cagta Afrika (CAF). Garoonka wuxuu qaadi karaa 52,000 oo daawadayaal ah, rakibidda kuraasta iyo cawskana waa la dhammeeyay. Shaqooyinka kale ee kaabayaasha dhaqaalaha ee garoonka, oo ay ku jiraan nalalka, ayaa sidoo kale si degdeg ah loo fulinayaa. Intaa waxaa dheer, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu kormeeray Fele Gion Resort, kaas oo lagu dhisayo saldhigga Gorgora Eco Resort ee xeebta Harada Tana ee Bahir Dar; wuxuu xilligaas sheegay in goobta dalxiiska aysan kaliya kicin doonin dalxiiska magaalada laakiin sidoo kale ay abuuri doonto fursado shaqo oo loogu talagalay dhalinyaro badan. Dhanka kale, isla bishaas, Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) wuxuu booqday magaalada Misi, oo ah xarunta Maamulka Aagga Qowmiyadaha Oromada ee Deegaanka Amxaarada. Wuxuu sheegay in shaqada horumarinta marinnada magaalada ee ka socota ay marayso marxalad hore, laakiin waddada baaskiillada ee 1.3-kiiloomitir iyo marinnada lugeynaya waa kuwo lagu ammaano. Dire, [12/2/2025 11:07 AM] Wuxuu sheegay in shaqada horumarinta marinnada ay muujinayso in fikradda ah in la casriyeeyo goobaha dadweynaha laga hirgelinayo dhammaan heerarka kala duwan ee Itoobiya. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale booqday Warshadda Horumarinta Beeraha ee Isku-dhafan ee Elfora Agro-Industry, taas oo gacan ka geysanaysa horumarka waara ee magaalada. Waxsoosaarka Itoobiya iyada oo loo marayo Sirdoonka Macmalka ah (AI) Ka dib markii la raray Machadka Sirdoonka Macmalka ah ee Itoobiya (EAI), Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa booqday xarunta wuxuuna arkay hawlaheeda. Intii uu ku guda jiray booqashadiisa, wuxuu sheegay in sannad gudaheed, uu awooday inuu u abuuro jawi aad u raaxo leh shaqaalihiisa isagoo muujinaya isbeddello dhisme oo cajiib ah iyo farshaxan casri ah oo goobta shaqada ah. Hay'addu waxay fulinaysaa kaalinteeda hoggaamineed ee qaybaha caafimaadka, beeraha, iyo adeegga shantii sano ee la soo dhaafay, waxayna horumarinaysaa awooddeeda ku aaddan xisaabinta daruuraha, xogta waaweyn, macdan qodista xogta, robotics-ka, iyo teknoolojiyadaha is-dhexgalka. Ra'iisul Wasaaraha ayaa sheegay in Xarunta Bilaabidda Sirdoonka Macmalka ah ee dhawaan la bilaabay ay siin doonto muwaadiniinta fursad ay fikrad ku yimaadaan, ku abuuraan tusaalooyin, ku celceliyaan, oo ay kula xiriiraan maalgashadayaasha shirkadaha gaarka loo leeyahay; wuxuu tilmaamay in 200 oo abuureyaal fikradeed ay ka faa'iideysteen fursaddan ilaa hadda. Isla bishaas, Golaha Wasiirrada, ka dib dood ballaaran, waxay si wadajir ah u go'aansadeen in la hirgeliyo Istaraatiijiyadda Itoobiya ee Dijitaalka ah 2030 laga bilaabo taariikhda ay ansixisay Golaha. Shirkii G20 Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) wuxuu si guul leh u raacay ballanqaadyo diblomaasiyadeed oo laba geesood ah iyo kuwo dhinacyo badan leh oo xaqiijinaya danaha istaraatiijiyadeed ee Itoobiya ee Shirkii G20 ee ay martigelisay Koonfur Afrika. Ra'iisul Wasaaraha ayaa la kulmay Madaxweynaha dalka martida loo yahay, siyril Ramafosa, habeenka shir-madaxeedka. Sidoo kale, intii uu socday shirka, Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed wuxuu kala hadlay Agaasimaha Guud ee IMF Kristalina Georgieva isbeddellada dhaqaale ee adduunka, dib-u-habaynta dhaqaalaha ee Itoobiya, iyo fursadaha lagu xoojinayo iskaashiga si loo taageero kobaca waara oo loo dhan yahay. Wuxuu sidoo kale la kulmay Madaxweynaha cusub ee Bangiga Horumarinta Afrika, Dr. Cidi Cuud Tah, si uu ugala hadlo doorka muhiimka ah ee Bangiga uu ku leeyahay horumarinta kobaca loo dhan yahay ee Afrika oo dhan. Intaa waxaa dheer, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu la kulmay hoggaamiyeyaal dhowr ah oo ku sugnaa shirka si ay uga wada hadlaan iskaashiga labada dhinac iyo kan istaraatiijiyadeed, oo ay ku jiraan Amiirka Dhaxalka ah ee Abu Dhabi, Madaxweynaha Turkiga, Madaxweynaha Finland, Madaxweynaha Faransiiska, iyo Ra'iisul Wasaaraha Jarmalka. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) wuxuu sidoo kale wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Ra'iisul Wasaaraha Norway, iyo sidoo kale hoggaamiyeyaasha Hindiya, Vietnam, Kuuriyada Koonfureed, iyo Australia. Wuxuu sidoo kale wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Ra'iisul Wasaaraha Boqortooyada Ingiriiska, Madaxweynaha Brazil, Ra'iisul Wasaaraha Netherlands, Ra'iisul Wasaaraha Talyaaniga, iyo Madaxweyne Ku-xigeenka Indonesia. Wadahadalladooda waxaa ka mid ahaa iskaashiga ilaalinta cimilada, casriyeynta beeraha iyadoo diiradda la saarayo ganacsiga iyo madaxbannaanida cuntada oo ah mudnaanta koowaad, iyo horumarinta dhaqaalaha iyo kaabayaasha dhaqaalaha. Ra'iisul Wasaare Abiy: Intii uu socday Shirkii G20, wuxuu kala hadlay Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres siyaabaha loo xoojin karo danaha caalamiga ah iyo xoojinta danaha la wadaago sida ficilka cimilada, nabadda iyo amniga, iyo horumarka waara. Waxay sidoo kale ka wada hadleen taageerada ay Itoobiya siin karto maadaama ay tahay dalka martigelinaya COP32. Waxay sidoo kale ku heshiiyeen in la sii xoojiyo iskaashiga dhinacyo kala duwan la yeeshaan Madaxweynaha Golaha Yurub Antonio Costa si loo xoojiyo xiriirka Itoobiya iyo Midowga Yurub. Dire, [12/2/2025 11:07 AM] Isla kulanka labada dhinac, Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Madaxweynaha CAF Dr. Patrice Motsepe iyo Madaxweynaha Bangiga Adduunka Ajayi Banga. Wadahadal Diblomaasiyadeed oo lala yeeshay Hoggaamiyeyaasha Malaysia iyo Singapore Bishii Nofeembar, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu martigeliyay Ra'iisul Wasaaraha Malaysia Dato' Seri Anwar bin Ibrahim iyo Ra'iisul Wasaaraha Singapore Lawrence Wong oo ku sugan Qasriga Qaranka. Labada booqasho waxaa ka mid ahaa xaflad geed beeris ah, booqashooyin lagu tagay Matxafka Qasriga, iyo wadahadallo laba geesood ah. Itoobiya iyo Singapore waxay saxiixeen heshiisyo ku saabsan tababarka xirfadaha iyo ganacsiga kaarboonka. Sidoo kale, Itoobiya iyo Malaysia waxay saxiixeen dukumentiyo ku saabsan dalxiiska, caafimaadka, adeegyada gaadiidka cirka, iyo iskaashiga magaalooyinka. Booqashooyinkan waxay iftiimiyeen iskaashiga sii kordhaya ee Koonfur-bari Aasiya. Xulashada Itoobiya ee COP 32 Ka dib magacaabista Dr. Gideon Timothy, Wasiirka Arrimaha Dibadda Itoobiya, oo ah Madaxweynaha COP 32; Ra'iisul Wasaare Abiy ayaa ka qayb galay kulan ay yeesheen Guddiga Isku-dubaridka Qaranka si loo isku dubbarido hawlaha muhiimka ah ee diyaarinta. Kulanka ayaa muujiyay sida ay dawladdu uga go'an tahay inay hubiso in Itoobiya ay martigeliso COP 32 isla markaana ay qabato shir loo dhan yahay oo si wanaagsan loo diyaariyay. Guud ahaan, bilihii Dirir iyo Gudba 2018 T.I, hoggaanka Ra'iisul Wasaare Abiy ee ku aaddan kor u qaadista mashaariicda waraabka, horumarinta dalxiiska, iyo isticmaalka Garaadka macmalka ah ee Itoobiya, iyo sidoo kale kor u qaadista diblomaasiyadda dalka, ayaa ahaa mid miro dhal ah. Dabayaaqadii bisha, Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu la kulmay Jeneraal Dougvin R. M. Anderson, oo ah Taliyaha Taliska Mareykanka ee Afrika, si uu uga wada hadlo arrimaha amniga gobolka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 1471
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4408
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 3679
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6943
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4577
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4503
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4408
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4300
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6943
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4577
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4503
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4408
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Qodobada Tilmaamaha