ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Miisaaniyaddeenna guud waxay diiradda saaraysaa yareynta saboolnimada – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 36
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Miisaaniyaddeennu guud ahaan waxay diiradda saartay sidii saboolnimada loo yarayn lahaa, wixii ka soo haraa waxaa loo adeegsadaa bixinta deymaha iyo waxyaabaha degdegga ah ee u baahan gargaar, ayuu yiri Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed. Isagoo sharraxaya wuxuu sheegay in miisaaniyadda inta badan loo qoondeeyay sidii saboolnimada hoos loogu dhigi lahaa, inta ka dhimanse loo adeegsanayo bixinta deymaha iyo waxyaabaha muhiimka ah ee u baahan taageero degdeg ah. Wuxuu sidoo kale caddeeyay in inta badan dhaqaalihii la helo lagu bixiyo deymaha iyo kharashaadka la midka ah, sidaas darteed inkastoo koror yar uu ka jiro miisaaniyadda dhismaha dalka, haddana waxa uu xusay in kororku aanu weynayn. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay: “Mar walba waxaan ka cabannaa sicir-barar, mushahar yari iyo dhibaatooyin kale, markaa haddii aan wax walba ku kharash garaynno horumar la’aan, mushkiladdu way sii kordhaysaa. Sidaas darteed, waxaa lagama maarmaan ah inaan si xikmad leh u wajahno.” Isagoo hadalkiisa sii wata ayuu sheegay in horumarka la cabbiro marka la eego inta kiintaal ee wax-soo-saarku kordhay, iyadoo Itoobiya aysan horay uga jirin horumar tayo leh, balse hadda ay waddadu tahay horumar tayo leh oo muuqda. Wuxuu intaa ku daray in haddii wax-soo-saarku muuqdo, dhaqaalaha Itoobiya sanadka soo socda uu gaari doono guulo la taaban karo. Laakiin wuxuu carrabka ku adkeeyay in taasi lagu gaari karo oo keliya marka qof walba ka hawlgalo, dadweynaha la wacyi-geliyo, musuqmaasuqa la yareeyo, wax-soo-saarka la rumaysto, laga bilaabo heer hoose ilaa heer sare, isla markaana qof walba rumaysto in dhismaha Itoobiya masuuliyad guud tahay. Ra’iisul Wasaaraha ayaa hadalkiisa ku soo gunaanaday: "Itobiya way horumaraysaa; Itoobiya way dhismaysaa; Itoobiya waxay bixisaa deymaheeda iyo waajibaadkeeda. Itoobiya barwaaqo gaadhay ayaan uga tagaynaa carruurteenna." #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
.jpg)
In ka badan 265 kun oo guryo ah ayaa Hadda laga Dhisayaa Dalka
Jul 3, 2025 40
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in xilligan la joogo in ka badan 265,000 oo guryo lawado dhismahooda. Isagoo ka jawaabayay su’aalo laga weydiiyay Golaha Wakiilada, wuxuu carrabka ku dhuftay in dowladda isbeddelka ay si dhow uga shaqaynayso sidii loo xallin lahaa baahida guryaha ay shacabka qabaan. Wuxuu sheegay in si wax looga qabto baahidaasi, mashruuca dhismaha guryaha uu socdo iyadoo lala kaashanayo: Dowladda, Qaybaha gaarka loo leeyahay, Iyo iskaashiga dowladda iyo ganacsatada. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in shantii sano ee la soo dhaafay la dhisay ku dhowaad hal milyan oo guri, halka hadda ay socdaan dhismayaal ka badan 265,000 oo guri. Sidoo kale, wuxuu sheegay in xilligii jiilaalka lagu guuleystay in la dhiso in ka badan 100,000 oo guri oo deeq ahaan loo dhisay, isagoo tilmaamay in shaqadaasi si xoogan ay u socoto. Shaqadan dhismaha kuma koobna magaalooyinka oo keliya, ee sidoo kale waxaa laga hirgelinayaa miyiga, iyadoo lagu bilaabay horumarinta “marinnada miyiga” si loo abuuro deegaan bilicsan, nadiif ah, oo la jaanqaadaya horumarka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
4.5 Milyan oo fursado shaqo ah ayaa la abuuray – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 25
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in sanadkan la abuuray fursado shaqo oo gaadhaya 4.5 milyan oo qof. Waxa uu xusay in 1.8 milyan oo qof ay shaqo ka heleen dhanka beeraha oo dib-u-habeyn lagu sameeyay, 1.6 milyan ay shaqo ka heleen adeegyada, 680 kun ay ka heleen warshadaha, In ka badan nus milyan loo diray shaqo dibedda ah, In ka badan 60 kun ay ka heleen shaqo qaab fogaan ah. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu carrabka ku adkeeyay in shaqooyinka dibadda iyo kuwa qaabka fogaanta ah ay yihiin kuwo casri ah oo la jaanqaadaya baahiyaha suuqa, balse weli loo baahan yahay shaqooyin dheeraad ah si loo daboolo baahida jirta. Dhinaca kale, isagoo ka hadlaya musuqmaasuqa, wuxuu sheegay in dowladda Itoobiya aysan lahayn nidaam rasmi ah oo musuq ah, isla markaana ay ku dadaalayaan in lacag kasta si toos ah loogu adeegsado shaqo wax tar leh. Si kastaba, wuxuu qiray in ay jiraan dhibaatooyin la xiriira musuq gaar ahaan dhanka adeegyada, wuxuuna xalka ugu weyn ku sheegay in la sameeyo dib-u-habayn lagu sameeyo adeegyada rayidka. Wuxuu sidoo kale faahfaahiyay in nidaamka adeegga halka goob ah laga bilaabay 8 hay’adood oo bixiya 41 adeeg, haatana la gaarsiiyay 23 hay’adood oo bixiya 124 adeegyo. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in dhammaadka bisha Kodxin ay xarumaha adeegga hal goob gaadhi doonaan in ka badan 17 goobood, ayna ku fidi doonaan dhamaan deegaannada iyo magaalada Addis Ababa iyo Diri Dhaba. Ugu dambeyntii, isagoo ka hadlayay adeegyada dijitaalka ah, wuxuu tilmaamay in sida ay adeegyada u fidayaan ay sabab u tahay in musuqmaasuqa la xiriira adeegyada si tartiib tartiib ah uu u yaraanayo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Horumarinta Marrinadu waxay noo saamaxaysaa inaan in ka badan 60% hantideenna ka faa’iidaysanno – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 34
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in horumarinta marinnada ay tahay talaabo muhiim ah oo kor loogu qaadayo magaalooyinka Itoobiya iyo dhaqaalaha guud ahaan dalka. Ra’iisul Wasaaruhu isagoo ka jawaabayay su’aalo kaga yimid xubnaha Golaha Wakiillada Shacabka ayaa tilmaamay in mashruuca horumarinta marinnadu yahay mid aan laga maarmin si loo kobciyo magaalooyinka. Wuxuu xusay in magaalooyinka Itoobiya ay sameeyaan in ka badan 60% wax-soo-saarka guud ee dalka, hase yeeshee, haddii magaalo aysan si fiican u horumarin, hantidaas badan lama heli karo si looga faa’iideysto. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in in ka badan 50% dhaqaalaha Itoobiya uu ku urursan yahay Addis Ababa, sidaas darteedna, haddii aan la horumarin Addis Ababa, lagama faa’iideyn karo dhaqaalahaasi si dhab ah. Wuxuu yiri: “Marka magaalo la kobciyo, waxa la kobciyay waa hantida qaranka.” Waxa kale oo uu xusay in wax kasta oo hadda laga qabtay Addis Ababa aysan sababin wax deyn ah, taasoo muujinaysa isku-tashi dhaqaale. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in magaalo kasta aysan is-beddelayn si fudud haddii aysan la imaan dakhli iyo is-beddel muuqda. Isagoo ka waramay xaaladdii hore ee Addis Ababa wuxuu yiri: “Marka aan hadda eegno, waa la yaab leh in la fahmo sida aan horey ugu noolayn qashinka dhexdiisa.” Wuxuu sheegay in dad badan ay doonayaan inay iyagu ka fogaadaan qashinka, halka dadka kale ee shacabka ahna ay ka dhaadhiciyeen inay ku noolaadaan qashinka dhexdiisa, taasina aanay cadaalad ahayn. Ugu dambayntii, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in is-beddelka ka dhacay Addis Ababa ay tahay in lagu dabaqo magaalooyin kale sida Jigjuga, Jimma, Goondhar iyo Baahir Dhaar, si horumar ballaaran looga gaaro guud ahaan dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
.jpg)
Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya ma jiro wax ka hor istaagi kara in la xadhigjaro – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 34
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in aanay jirin wax hor istaagi kara in la xadhigjaro in Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya taasoo bisha kodxin la xadhigjari doono. Ra’iisul Wasaaraha oo warbixin ka bixinayay waxqabadka qorshaha dowladda ee sanadka 2017 (TI) kana jawaabayay su’aalihii xubnaha Golaha Shacabka ayaa arrintan si cad u sheegay. Wuxuu xusay in dhismaha biyo-xireenka la dhammeeyay, wax harayna aanay jirin, wuxuuna yiri: “Waan xadhigjaridoonaa. Dad ayaa laga yaabaa inay yiraahdaan 'biyo-xireenka yaan la xadhigjarin' laakiin hadda ma jiro wax naga hor istaagi kara.” Wuxuu sidoo kale tilmaamay in la xadhigjari doono bisha kodxin ee soo socota. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya uusan wax dhibaato ah u geysanayn dalalka Masar iyo Suudaan, balse uu barako u yahay. Tusaale u soo qaatay biyo-xireenka Aswan ee Masar oo aanay xitaa hal litir biyo ah lumin, isagoo carrabka ku adkeeyay in Itoobiya aysan doonayn waxyeello in ay gaarto dalalka hoos yimaada Webiga Abaay. Wuxuu intaa ku daray in Itoobiya ay wali diyaar u tahay wadahadal, iskaashi iyo xal waara oo lala gaaro dalalka Masar iyo Suudaan iyo guud ahaan dalalka kale ee gobolka. Ugu dambayn, Ra’iisul Wasaaraha ayaa si cad ugu baaqay dowladda Masar, dowladda Suudaan iyo dalalka kale ee saamaynta ay khusayso in ay ka qaybgalaan farxadda buuxinta ugu dambeysa ee biyo-xireenka ee dhici doonta bisha Kodxin. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
.jpg)
In ka badan 265 kun oo guryo ah ayaa Hadda laga Dhisayaa Dalka
Jul 3, 2025 40
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in xilligan la joogo in ka badan 265,000 oo guryo lawado dhismahooda. Isagoo ka jawaabayay su’aalo laga weydiiyay Golaha Wakiilada, wuxuu carrabka ku dhuftay in dowladda isbeddelka ay si dhow uga shaqaynayso sidii loo xallin lahaa baahida guryaha ay shacabka qabaan. Wuxuu sheegay in si wax looga qabto baahidaasi, mashruuca dhismaha guryaha uu socdo iyadoo lala kaashanayo: Dowladda, Qaybaha gaarka loo leeyahay, Iyo iskaashiga dowladda iyo ganacsatada. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in shantii sano ee la soo dhaafay la dhisay ku dhowaad hal milyan oo guri, halka hadda ay socdaan dhismayaal ka badan 265,000 oo guri. Sidoo kale, wuxuu sheegay in xilligii jiilaalka lagu guuleystay in la dhiso in ka badan 100,000 oo guri oo deeq ahaan loo dhisay, isagoo tilmaamay in shaqadaasi si xoogan ay u socoto. Shaqadan dhismaha kuma koobna magaalooyinka oo keliya, ee sidoo kale waxaa laga hirgelinayaa miyiga, iyadoo lagu bilaabay horumarinta “marinnada miyiga” si loo abuuro deegaan bilicsan, nadiif ah, oo la jaanqaadaya horumarka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Horumarinta Marrinadu waxay noo saamaxaysaa inaan in ka badan 60% hantideenna ka faa’iidaysanno – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 34
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in horumarinta marinnada ay tahay talaabo muhiim ah oo kor loogu qaadayo magaalooyinka Itoobiya iyo dhaqaalaha guud ahaan dalka. Ra’iisul Wasaaruhu isagoo ka jawaabayay su’aalo kaga yimid xubnaha Golaha Wakiillada Shacabka ayaa tilmaamay in mashruuca horumarinta marinnadu yahay mid aan laga maarmin si loo kobciyo magaalooyinka. Wuxuu xusay in magaalooyinka Itoobiya ay sameeyaan in ka badan 60% wax-soo-saarka guud ee dalka, hase yeeshee, haddii magaalo aysan si fiican u horumarin, hantidaas badan lama heli karo si looga faa’iideysto. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in in ka badan 50% dhaqaalaha Itoobiya uu ku urursan yahay Addis Ababa, sidaas darteedna, haddii aan la horumarin Addis Ababa, lagama faa’iideyn karo dhaqaalahaasi si dhab ah. Wuxuu yiri: “Marka magaalo la kobciyo, waxa la kobciyay waa hantida qaranka.” Waxa kale oo uu xusay in wax kasta oo hadda laga qabtay Addis Ababa aysan sababin wax deyn ah, taasoo muujinaysa isku-tashi dhaqaale. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in magaalo kasta aysan is-beddelayn si fudud haddii aysan la imaan dakhli iyo is-beddel muuqda. Isagoo ka waramay xaaladdii hore ee Addis Ababa wuxuu yiri: “Marka aan hadda eegno, waa la yaab leh in la fahmo sida aan horey ugu noolayn qashinka dhexdiisa.” Wuxuu sheegay in dad badan ay doonayaan inay iyagu ka fogaadaan qashinka, halka dadka kale ee shacabka ahna ay ka dhaadhiciyeen inay ku noolaadaan qashinka dhexdiisa, taasina aanay cadaalad ahayn. Ugu dambayntii, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in is-beddelka ka dhacay Addis Ababa ay tahay in lagu dabaqo magaalooyin kale sida Jigjuga, Jimma, Goondhar iyo Baahir Dhaar, si horumar ballaaran looga gaaro guud ahaan dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
.jpg)
Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya ma jiro wax ka hor istaagi kara in la xadhigjaro – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 34
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in aanay jirin wax hor istaagi kara in la xadhigjaro in Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya taasoo bisha kodxin la xadhigjari doono. Ra’iisul Wasaaraha oo warbixin ka bixinayay waxqabadka qorshaha dowladda ee sanadka 2017 (TI) kana jawaabayay su’aalihii xubnaha Golaha Shacabka ayaa arrintan si cad u sheegay. Wuxuu xusay in dhismaha biyo-xireenka la dhammeeyay, wax harayna aanay jirin, wuxuuna yiri: “Waan xadhigjaridoonaa. Dad ayaa laga yaabaa inay yiraahdaan 'biyo-xireenka yaan la xadhigjarin' laakiin hadda ma jiro wax naga hor istaagi kara.” Wuxuu sidoo kale tilmaamay in la xadhigjari doono bisha kodxin ee soo socota. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya uusan wax dhibaato ah u geysanayn dalalka Masar iyo Suudaan, balse uu barako u yahay. Tusaale u soo qaatay biyo-xireenka Aswan ee Masar oo aanay xitaa hal litir biyo ah lumin, isagoo carrabka ku adkeeyay in Itoobiya aysan doonayn waxyeello in ay gaarto dalalka hoos yimaada Webiga Abaay. Wuxuu intaa ku daray in Itoobiya ay wali diyaar u tahay wadahadal, iskaashi iyo xal waara oo lala gaaro dalalka Masar iyo Suudaan iyo guud ahaan dalalka kale ee gobolka. Ugu dambayn, Ra’iisul Wasaaraha ayaa si cad ugu baaqay dowladda Masar, dowladda Suudaan iyo dalalka kale ee saamaynta ay khusayso in ay ka qaybgalaan farxadda buuxinta ugu dambeysa ee biyo-xireenka ee dhici doonta bisha Kodxin. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Sannadkan, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa shaaciyay in Itoobiya ay soo booqdeen ku dhowaad 1.3 milyan oo dalxiisayaal ah oo ka yimid dibadda
Jul 3, 2025 29
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha ayaa hadalkan ka jeediyay intii lagu guda jiray kalfadhiga 42-aad ee caadiga ah ee Golaha Wakiillada Shacabka, halkaas oo uu uga jawaabayay su’aalihii ay xildhibaannadu weydiiyeen. Dr. Abiy wuxuu sheegay in marka si nidaamsan loo maareeyo adeegyada, awoodda Itoobiya ee kor u qaadista dhaqaalaha ay aad u sarreyso. Sidoo kale, wuxuu xusay in sanadkan Itoobiya ay martigelisay in ka badan 150 shirar caalami ah, taasoo aad uga badan sidii hore. Ra’iisul Wasaaraha wuxuu sheegay in isbeddelka lagu sameeyay nidaamka socdaalka, adeegyada diyaaradaha, ballaarinta hoteellada iyo goobaha martida lagu soo dhaweeyo, horumarinta marin-u-helidda goobaha muhiimka ah, iyo shaqooyin kale ay door muhiim ah ka qaateen kororka tirada dalxiisayaasha. Sidoo kale, wuxuu muujiyay in sanadkan kaliya, 1.5 milyan oo qof ay booqdeen seerooyinka dalxiis ee Midnimada, Fagaaraha Saaxiibtinimada, Matxafka Sayniska, iyo xarunta cusub ee Qasriga Madaxtooyada Qaranka, taasoo keentay in laga helo dakhliga ka badan nus bilyan birr. Sanadadii u dambeeyay, afartaas goobood waxaa guud ahaan booqday 13.5 milyan oo qof. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu intaas ku daray in horumarka laga sameeyay magaalada Addis Ababa uu si weyn u kordhiyay tirada dalxiisayaasha gudaha iyo kuwa ka yimaada dibadda. Isagoo ku sifeeyay dalxiiska inuu yahay tiir muhiim ah oo ka mid ah adeegyada dhaqaalaha, ayuu xusay in dowladda ay sii wadi doonto dadaallada lagu horumarinayo qeybta dalxiiska. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
.jpg)
Awoodda wax-soo-saarka warshadaha Itoobiya ayaa gaartay 65% – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 32
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa sheegay in awoodda wax-soo-saarka warshadaha dalka, oo hore u ahayd 59%, ay hadda kor u kacday oo gaartay 65%. Wuxuu sheegay in hadda laga shaqeynayo sidii 12% oo koror ah loogu keeni lahaa qeybta warshadaha, iyadoo qorshe ballaaran la dejiyay. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in ololaha “Itoobiya hasoo saarato” uu keenay horumar ballaaran oo dhinaca wax-soo-saarka ah, taasoo sababtay in awoodda wax-soo-saar ee warshadaha laga dhigo 65% lagana qaado 59%. Waxa uu sheegay in kororkaasi uu ka yimid dadaal lagu xoojinayo isticmaalka buuxa ee awoodda warshadaha, iyadoo baahida koronto ee warshadaha sanadkan gaartay 40%. Wuxuu ku tilmaamay horumarkaas mid weyn, isagoo sheegay in wax-soo-saarka sibidhka uu sare u kacay, sidoo kale warshadaha birta ay diiwaan geliyeen koboc gaaraya 18%. Dr. Abiy ayaa intaas ku daray in la bilaabay dhismaha awood wax-soo-saar biraha ah oo dabooli karta baahida birta ee dalka oo dhan. Sidoo kale, wuxuu sheegay in warshad soo saarta muraayadaha oo sanadkii soo saari doonta 600,000 oo tan ay haatan dhismaheedu socdaan, wuxuuna ku tilmaamay mid heer sare ah marka loo eego heerarka caalamiga ah. Wuxuu sheegay in bisha afaraad ama shanaad ee soo socota ay dhamaan doonaan dhismayaasha warshadaha soo saara baalayaasha qoraxda, iyadoo haatan la dhisayo. Ugu dambeyntii, wuxuu sheegay in dowladda ay si hagar la’aan ah ugu howlan tahay dadaallada lagu horumarinayo warshadaha dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
.jpg)
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in sanadkan uu yahay sanad la diiwaangeliyey guulo waaweyn oo aan horay loogu arag taariikhda Itoobiya, isla markaana uu yahay xilli la taaban karo oo muujinaya dib-u-dhis iyo horumar weyn oo dalka ka dhacay.
Jul 3, 2025 46
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu u mahadceliyay shacabka Itoobiya, oo ay ku jiraan xubnaha Golaha Wakiillada Shacabka, doorkii ay ka qaateen guulahaas iyo sida ay u muujiyeen taageero ballaaran. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu hadalkan ka jeediyay kalafadhiga 42-aad ee caadiga ah ee Golaha Wakiillada Shacabka isagoo halkaas kaga jawaabayay su’aalaha xubnaha golaha ee la xiriiray hirgelinta qorshaha dowladda ee sannad miisaaniyadeedka 2017. Isagoo sharaxaya dib-u-habaynta dhaqaalaha guud, waxa uu sheegay in siyaasadda, dhaqaalaha, arrimaha bulshada iyo hay’adaha la beddelayo iyada oo aan la burburin jiritaanka, balse laga buuxinayo meeshii ay ka banaanayd si wax looga beddelo. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu xusay in dib-u-habaynta la sameynayo ay salka ku hayso: In wax laga qabto cilladaha dhaqaalaha guud ee dalka, In la dhiirrigeliyo kobaca gaarka loo leeyahay, In la abuuro deegaan shaqo oo wanaagsan, In la xalliyo wax-soo-saarka hoose ee ka jira qaybaha beeraha iyo warshadaha, In la dhiso dhaqaale tartan leh. Sidoo kale, waxa uu tilmaamay in marka la eego isbeddelka nidaamka ganacsiga caalamiga ah, Itoobiya ay u baahan tahay in ay eegto sida ay u hirgelin karto hababka ay ku guuleysan karto. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu iftiimiyay in gargaarka dibadda ee Afrika la siiyo uu hoos u dhacay ilaa 7%, islamarkaana ay u badan tahay in hoos u dhacaasi uu sii socdo. Ugu dambeyn, waxa uu carabka ku adkeeyay in dib-u-habaynta ay tahay mid xisaabtan ku saleysan, taas oo ay Itoobiya ku tiirsanayso awooddeeda gudaha, taasoo horseedi karta in ay gaarto natiijooyin muuqda oo waara. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
.jpg)
Kalafadhiga Golaha Wakiillada Shacabka oo uu ka qaybgalayo Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa haatan socda
Jul 3, 2025 29
Qaar ka mid ah su’aalaha ay Xubnaha Golaha Wakiilladu u gudbiyeen Ra’iisul Wasaaraha waxaa ka mid ah: 👉Itoobiya waxay fulisay tallaabo aad u layaab leh oo tusaale u noqon karta dunida, iyadoo la jaanqaadaysa qorshaha cagaaran ee horumar waara. 👉Dowladda isbeddelka waxay suurtagelisay in arrinta dekedaha ay miiska wada hadalka soo saarto. Dhaqdhaqaaqyada diblomaasiyadeed ee ay dowladda wado waa kuwo aad u xooggan. Sidaa darteed, sharaxaad bal nagasii arrinta dekedaha. 👉Mashruuca horumarinta marinada ee ka socda magaalooyinka ilaa miyiga ayaa ah mid si weyn u beddeli kara muuqaalka Itoobiya. Haddaba, sharaxaad nagasii heerka uu hadda mashruucan marayo. 👉Musuqmaasuqu waa halis weyn oo saameeya nabaddeenna iyo horumarka qaranka. Haddaba, maxay tahay istiraatiijiyadda dowladda ee arrintan la xiriirta? 👉Inkastoo dhaqaalaha dalka uu muujinayo koboc sare, haddana bulshada ayaa wali ku jirta xaalad nololeed oo liidata waxayna la tacaalayaan maciishada iyo nolosha oo qaali ah. 👉Waxaa jira dadaallo la sameeyey si shaqo loo abuuro oo gaar ahaan dhalinyarada la siiyo fursado shaqo. Hase yeeshee, waa in dadaalladaas si xooggan loo sii xoojiyo. 👉In carruurta qaar ee meelo kala duwan oo dalka ah waxbarashada ka baxay dib loogu celiyo fursadda waxbarasho, haddii dowladda ay qorshe cad ka leedahay, sharaxaad bal nagasii. 👉Gobollo kala duwan oo dalka ah waxaa ka jira dhibaatooyin amni, iyadoo kooxo hubeysan ay dhibaato ku hayaan dad shacab ah, isla markaana ay dileen dad aan waxba galabsan. Haddaba, xal waara waa in laga gaaro arrintan. 👉Qiimaha badeecadaha ayaa si joogto ah kor ugu kacaya, taas oo wiiqday awoodda wax iibsiga ee shacabka. Shaqaalaha dowladda ayaa ah kuwa si gaar ah u saameynaya. Maxay tahay tallaabada ay dowladda arrintan ka qaadatay? 👉Si loo xoojiyo iskaashiga dhaqaale ee la leeyahay wadamada deriska ah iyo in la isku xiro deegaannada dalka dhexdiisa, waa muhiim in la dhiso kaabayaal dhaqaale sida jidad degdeg ah. Maxay tahay aragtida dowladda ee arrintan?
.jpg)
Golaha Wakiillada Shacabka ayaa saaka uu u furmay kulankoodii 42-aad ee joogtada ah iyadoo uu goob joog ka yahay Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jul 3, 2025 29
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu soo jeedinayaa waxqabadka dowladda ee sanad miisaaniyadeedka 2017, isaga oo sidoo kale ka jawaabi doona su’aalaha ay xildhibaanadu waydiinayaan. Sidoo kale, waxaa la filayaa in Golaha Wakiillada Shacabka uu ansixiyo miisaaniyadda dowladda federaalka ee sanadka miisaaniyadeedka 2018. Khudbadda iyo faahfaahinta uu Ra’iisul Wasaare Abiy (Dr) ka jeedinayo Golaha Wakiillada Shacabka waxaa si toos ah looga daawan karaa warbaahinta kala duwan ee dalka.
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa maanta sharraxaad iyo jawaabo ka bixin doona Barlamaanka.
Jul 3, 2025 28
Addis Ababa; Agaali/Sane 26/2017 (ENA):- Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa maanta hor iman doona shirka golaha wakiillada shacabka, waxaana uu sharaxaad iyo jawaabo ka bixin doonaa su’aalaha ay goluhu weydiin doonaan. Golaha Wakiilada Shacabka ayaa maanta yeelanaya kalfadhigii 42-aad ee caadiga ahaa. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sharaxaad iyo jawaabo ka bixin doona kulanka xildhibaanada golaha shacabka ee la xiriira waxqabadka qorshaha miisaaniyada dowladda ee sannadka 2017-ka. Goluhu waxa uu sidoo kale ku tilmaamay xogta loo diray ENA in golaha laga sugayo in ay ansixiyaan Miisaaniyadda sanadka 2018-ka. Safiiro ka kala socda dalal kala duwan iyo wakiilo ka socda hay’adaha caalamiga ah, culumaa’udiin, shaqsiyaad caan ah iyo madaxda xisbiyada tartamaya ayaa goobjoog ka noqon doona kulanka.
40 Khabiir oo ka tirsan Adeegga Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka ayaa la guddoonsiiyay Shahaado Caalami ah
Jul 3, 2025 30
Addis Ababa, Agaali/Sane 25/2017 (ENA): Khabiiro ka tirsan Hay'adda Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka oo gaaraya 40, kuwaas oo tababarro sare oo la xiriira hubinta tayada ammaanka hawada iyo maaraynta musiibooyinka qaatay, ayaa la guddoonsiiyay shahaado heer caalami ah. Adeeggan ayaa la shaqaynaya Hay’adda Duulista Rayidka Adduunka (ICAO) si uu u siiyo xirfadlayaashan tababarka ku saabsan hubinta tayada ammaanka hawada iyo maaraynta musiibooyinka duulista. Hay’addu waxay leedahay masuuliyadda ugu sarreysa ee hoggaaminta hawlaha ammaanka duulista gudaha Itoobiya, sidaas darteed waxay sheegtay in tababarkan uu u suurto geliyay 40-ka khabiir in ay helaan shahaado heer caalami ah. Sidoo kale, waxaa la xusuustaa in Hay’adda Duulista Rayidka Adduunka (ICAO) ay markii ugu horreysay muddo 12 sano ah kaddib samaysay kormeer ammaanka duulista Itoobiya, taas oo ay ku xaqiijisay in aysan jirin wax cabsi ama dhibaato ah oo dhanka ammaanka ah oo dalka ka jira. Kadibna, iyadoo la kaashanayo xiriirka wanaagsan ee kala dhexeeya Agaasinka Guud ee Ammaanka Duulista Rayidka, tababarkan caalamiga ah waxaa markii ugu horreysay lagu qabtay Itoobiya intii u dhaxaysay 9-24-ka bisha Agaali 2017 T.K waxaana bixiyay khabiiro ka socda ICAO. Macallimiinta tababarka bixiyay ayaa sheegay in shahaadadan caalamiga ah ay xirfadlayaasha u ogolaanayso inay si buuxda uga shaqeeyaan hawlaha hubinta tayada ammaanka duulista dal kasta oo ay diyaaradaha ka shaqeeyaan. Waxay sidoo kale tilmaameen in xirfadlayaashan ay si guul leh u dhamaysteen tababarka, taas oo ah guul weyn. Hay'adda Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka ayaa sheegay in aqoonta la helay ay sare u qaadi doonto awoodda dalka ee fulinta hawlaha ammaanka hawada, isla markaana ay cadayn u tahay sida Itoobiya diiradda u saaraysay horumarinta laamaha ammaanka hawada. Warbixintu waxay intaas ku dartay in tababarku uu yahay masuuliyad ka saaran dalalka xubnaha ka ah ICAO si ay u sugaan hirgelinta nidaam tayo leh oo ku saabsan kormeerka ammaanka iyo diyaar u ahaanshaha ka jawaabida musiibooyinka. Waxay sidoo kale sheegtay in tababarkani uu muhiim u yahay hubinta in warshadaha duulista Itoobiya ay la jaanqaadaan heerarka ammaanka ee caalamiga ah. Ugu dambayn, waxaa la xusay in aqoonta, xirfadda iyo isbeddelka fekerka ee laga helay tababarkan ay muhiim u yihiin xoojinta doorka caalamiga ah ee Itoobiya ee ku aaddan ammaanka duulista, iyadoo lagu xoojinayo sumcadda shirkadda Diyaaradaha Itoobiya oo si toos ah uga faa’iidaysanaysa, isla markaana faa’iido qarannimo u leh dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa berri hortagi doona Golaha Wakiillada Shacabka si uu usoo jeediyo warbixinta waxqabadka xukuumada
Jul 2, 2025 32
Addis Ababa, Agaali/Sane 25/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa la filayaa inuu berrito oo Khamiis ah, bisha Agaalu 26, sanadka 2017T.I., uu hortago Golaha Wakiillada Shacabka si uu usoo jeediyo warbixinta waxqabadka dowladda ee sanad miisaaniyaddeedkan 2017. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu sidoo kale Golaha uga jawaabi doonaa su’aalaha ay xubnaha Golaha Wakiilladu ka weydiin doonaan waxqabadka xukuumadda ee sanadka 2017 iyo arrimo kale oo muhiim ah. Kalafadhigan ayay kasoo qeyb geli doonaan marti sharaf lagu casuumay oo ay ka mid yihiin danjirayaal ka socda wadamo kala duwan, wakiillo ka socda hay’ado caalami ah, hoggaamiyeyaasha diimaha, dad caan ah iyo madaxda xisbiyada mucaaradka ee fadhigoodu yahay gudaha dalka. Sidoo kale, waxa la filayaa in Golaha Wakiillada Shacabku ansixiyo miisaaniyadda ku meel gaarka ah ee dowladda federaalka ee sanad miisaaniyaddeedka 2018 T.I. Kulanka Golaha Wakiillada Shacabka ee 6-aad, sanad shaqeedkiisa afraad, waxa uu dhacayaa berrito Khamiis, Agaali 26, laga bilaabo 2:30 subaxnimo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In ka badan 25 magaalo, aqoonsiga Qaran ee casriga ah ee Fayda ayaa qasab noqon doona furashada koonto bangi oo cusub
Jul 1, 2025 46
Addis Ababa, Agaali/Sane 24/2017 (ENA): Xafiiska Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka ee Itoobiya ayaa ku dhawaaqay in aqoonsiga Qaran ee Casriga ah ee Fayda uu noqday shuruud lagama maarmaan u ah si qof loogu furo xisaab bangi cusub 25 magaalo oo ku yaalla dalka laga bilaabo 24-ka Agaali 2017 T.I. Abeenaser Feleqa, Agaasimaha Isgaarsiinta Istaraatiijiga ah ee xafiiska, ayaa sheegay in laga bilaabo taariikhdaas wixii ka dambeeya, qofkasta oo raba in uu xisaab bangi cusub ka furto magaalooyinkaasi, ay qasab ku noqonayso in uu haysto aqoonsiga Fayda, taasoo noqotay shardi hordhac ah. Wuxuu sheegay in nidaamkani uu hadda si rasmi ah uga hirgalay dhammaan bangiyada dalka. Wuxuu intaa ku daray in nidaamkani si tartiib tartiib ah loogu ballaarin doono magaalooyinka kale ee dowlad-deegaannada. Waxaa sidoo kale la sheegay in nidaam cusub lagu xirinayo lambarka koontada bangiyada dadka horey u lahaa koontooyin, iyo aqoonsigooda Fayda, si xogtoodu u noqoto mid isku xiran. Sida uu sheegay Agaasimaha, in ka badan 18 milyan oo qof ayaa horey u noqday dad isticmaala aqoonsiga dhijitaalka ah ee Fayda. Waxa uu sidoo kale xusay in laba sano ee soo socda, in ka badan 70 milyan oo qof la doonayo in la diiwaan geliyo, iyadoo in ka badan 1,000 xarumood oo diiwaangelin ah laga hirgelinayo guud ahaan dalka. Qof kasta oo wata dukumeenti muujinaya aqoonsigiisa sharci ah, waxa uu iska diiwaan gelin karaa xarumaha ugu dhow ee Itiyo Telekom ama xafiisyada dakhliga. Aqoonsiga Fayda waa aqoonsi dhijitaal ah oo qof walba ka dhiga mid gaar ah, islamarkaana suurtagal ka dhigaya in qof kasta uu si sharci ah u noqdo mulkiilaha aqoonsi casri ah, meel kasta oo uu joogo gudaha dalka. Aqoonsigani ma ahan mid keliya u gaar ah muwaadiniinta Itoobiya balse waxaa sidoo kale heli kara muwaadiniinta ajnabiga ah ee sharciga ku deggan dalka, ama haysta rukhsad shaqo. Ugu dambayntii, aqoonsigan qaran ayaa ah mid si buuxda loogu adeegsan karo dhammaan adeegyada gudaha dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxqabadka Ra'iisul Wasaaraha ee Bishii Juun 2025
Jul 1, 2025 52
Bishii Juun 2025, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa hormuud u ahaa dhowr hawlgal oo saameyn weyn leh, kuwaas oo muujinaya sida dawladdiisu uga go’an tahay in ay horumariso isbeddelka dhaqaalaha, hal-abuurka tiknoolajiyadda, diblomaasiyadda istaraatiijiga ah, iyo horumarka waara ee qaranka. Intii lagu guda jiray bishan, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale la yeeshay wadatashi ballaaran daneeyeyaasha muhiimka ah si kor loogu qaado dhaqanka doodaha wax dhisaya iyo wada hadalka siyaasadeed ee dimoqraadiga ah. Si gaar ah, Ra’iisul Wasaaraha ayaa si wadajir ah Madaxweyne ku-xigeenka Nigeria Kashim Shettima, mas’uuliyiinta sare ee dowladda iyo xubno ka tirsan diblomaasiyiinta—si rasmi ah u furay Barnaamijka Sanadlaha ah ee Hindisaha Raadka Cagaaran, taasoo mar kale muujinaysa doorka hogaamineed ee Itoobiya ku leedahay dhaqaalaha adkaysiga cimilada. Maalmaha hore ee bisha Juun 2025, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa abaal-marinta ugu sarraysa ee Dawladda Itoobiya — Ethiopia Special Order — ku guddoonsiiyey Mr. Bill Gates xaflad ka dhacday Qasriga Madaxtooyada Qaranka. Abaalmarintan la qadariyo waxa uu ku mutaystay saameynta qoto dheer ee hay’adda Gates ay ku yeelatay Itoobiya 25-kii sano ee la soo dhaafay. Waxqabadka hay’adda ee dhinacyada caafimaadka, beeraha, aqoonsiga dhijitaalka ah, iyo hal-abuurka ayaa la xusay, iyo sidoo kale iskaashiga xushmada leh ee ay la leedahay Itoobiya. Hindisaha horumarinta marrinada Miyiga oo loo dajiyay in lagu horumariyo nolosha bulshada miyiga ayaa hadda loo ballaariyay dalka oo dhan. Bishii Juun, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu dhagax-dhigay dhismaha tuulooyin tusaale u ah horumarka, kuwaas oo laga hirgelinayo gobollo kala duwan oo ka tirsan Deegaanka Bartamaha Itoobiya. Tuulooyinkan la dhisayo, waxaa loo sameeyay in ay beeraleydu ku helaan nolol caafimaad leh oo wanaagsan. Deegaanada ku xeeran ayaa isbedel weyn ku socda, iyadoo kumannaan hektar lagu daray waraabka, abuurka galleyda ee wax-soosaarka sare leh la tarayo, khudaarta iyo mirahana si buuxda loo beerayo—taasoo gobol horey u dhibbanayd biyo-xireen iyo abaar ah ka dhigtay astaan horumarineed oo adkaysi cimiladeed leh. Qodobka muhiimka ah oo dhacay bishii Juun wuxuu ahaa wareysi afara qeybood ka kooban oo dheer oo Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed uu siiyay Telefishinka Itoobiya, isagoo dib u milicsaday safarka Itoobiya toddobadii sano ee la soo dhaafay. Wareysigan ballaaran ayuu kaga hadlay guulaha iyo caqabadaha ka jira waaxyaha kala duwan, isagoo caddeeyay aragtidiisa ku aaddan kobaca dalka, nabadda waarta, iyo barwaaqada. Iyadoo qayb ka ah hawlihiisa diblomaasiyadeed ee bisha Juun 2025, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu marti-geliyay ganacsadaha reer Nigeria Aliko Dangote, waxayna yeesheen wadahadal heer sare ah oo ku saabsanaa fursadaha maalgashi ee la jaanqaadaya mudnaanta horumarka Itoobiya. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu muujiyay rajo ku aaddan iskaashi sii qoto dheeraan doona. Sidoo kale, wuxuu la kulmay Taliyaha Guud ee Ciidanka Badda ee Mareykanka iyo AFRICOM, Jeneral Mikaaeel Langley, iyagoo ka wada hadlay arrimaha labada dhinac iyo gobolka ee danaha wadajirka ah. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed wuxuu sidoo kale kulan la qaatay Agaasimaha Guud ee Hey’adda Caalamiga ee Tamarta Atomeedka (IAEA), Rafael Mariano Grossi. Taageerada IAEA ee Itoobiya waxay dabooshaa qaybo badan oo ay ka mid yihiin daryeelka kansarka, caafimaadka xoolaha, ciribtirka gooryaanka, injineerniyada nukliyeerka, iyo nidaamka sharci dejinta. Sidaas darteed, labada dhinac waxay ka wadahadleen taageerada socda iyo fursadaha iskaashiga mustaqbalka. Dadaallada lagu xoojinayo doodda siyaasadeed iyo wadahadalka dhisaya ee gudaha dalka, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu wadatashi la yeeshay qeybaha kala duwan ee bulshada bishii Juun. Kuwaas waxaa ka mid ahaa madaxda xisbiyada mucaaradka, aqoonyahannada, fanka iyo dhaqanka, macallimiinta, wariyeyaasha, howl-wadeennada caafimaadka, iyo qaybaha kale ee bulshada. Wadahadallada waxaa diiradda lagu saaray helidda fursado iyo horumar, iyo sidii loo xallin lahaa caqabadaha jira. Sidoo kale, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu si gaar ah diiradda u saaray horumarinta tiknoolajiyadda iyo hal-abuurka dalka. Taasi darteed, furitaanka rasmiga ah ee qeybta joogtada ah ee Bandhigga Sayniska ee Matxafka Sayniska ayaa dhacay iyadoo uu goob joog ka ahaa. Bandhiggan cusub waxa uu ka kooban yahay shan qaybood oo qoto dheer oo ku saabsan Garaadka Macmalka ah, isbeddelka cimilada iyo jawaabta Itoobiya, beeraha, korontada biyaha laga dhaliyo, hawada iyo duulista — kuwaas oo muujinaya sida dalka uu uga go’an yahay in uu sayniska iyo tiknoolajiyadda u adeegsado horumarinta. Waxa kale oo la daah-furay xarunta xiddigaha ugu horreeya noociisa oo leh miisaan dhulka ka badan 1,000 mitir oo laba jibbaaran iyo dhexroor dhan 36 mitir, lehna qalab casri ah oo 4K ah, waxaana hal mar daawan kara in ka badan 200 oo qof. Waxay si qurux badan u soo bandhigtaa muuqaal muuqaal sare leh oo meel fog inoo soo dhoweynaya. Dhinaca deegaanka, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed wuxuu si rasmi ah u furay Hindisaha Raadka Cagaaran ee sannadkan bishii Juun oo halku-dhigg looga dhigay “Soo-nooleyn iyada oo wax la beero.” Barnaamijkan qaranka ee hormuudka ah waxa uu astaan u yahay dadaalka Itoobiya ay ugu jirto dib-u-habeynta deegaanka, adkaysiga cimilada, iyo horumar waara. Guud ahaan, bishii Juun waxay ahayd bil firfircoon oo uu Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed sameeyay talaabooyin muhiim ah oo dhinacyo badan leh—siyaasadeed, dhaqaale, bulsho, deegaan, iyo tiknoolajiyadeed. Dadaalladan ballaaran waxay hore u sii wadeen ajandaha horumarka qaranka ee Itoobiya waxayna xoojiyeen doorka ay ku leedahay masraxa caalamka. #XafiiskaRa’iisulWasaarahaItoobiya
Siyaasada
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in sanadkan uu yahay sanad la diiwaangeliyey guulo waaweyn oo aan horay loogu arag taariikhda Itoobiya, isla markaana uu yahay xilli la taaban karo oo muujinaya dib-u-dhis iyo horumar weyn oo dalka ka dhacay.
Jul 3, 2025 46
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu u mahadceliyay shacabka Itoobiya, oo ay ku jiraan xubnaha Golaha Wakiillada Shacabka, doorkii ay ka qaateen guulahaas iyo sida ay u muujiyeen taageero ballaaran. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu hadalkan ka jeediyay kalafadhiga 42-aad ee caadiga ah ee Golaha Wakiillada Shacabka isagoo halkaas kaga jawaabayay su’aalaha xubnaha golaha ee la xiriiray hirgelinta qorshaha dowladda ee sannad miisaaniyadeedka 2017. Isagoo sharaxaya dib-u-habaynta dhaqaalaha guud, waxa uu sheegay in siyaasadda, dhaqaalaha, arrimaha bulshada iyo hay’adaha la beddelayo iyada oo aan la burburin jiritaanka, balse laga buuxinayo meeshii ay ka banaanayd si wax looga beddelo. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu xusay in dib-u-habaynta la sameynayo ay salka ku hayso: In wax laga qabto cilladaha dhaqaalaha guud ee dalka, In la dhiirrigeliyo kobaca gaarka loo leeyahay, In la abuuro deegaan shaqo oo wanaagsan, In la xalliyo wax-soo-saarka hoose ee ka jira qaybaha beeraha iyo warshadaha, In la dhiso dhaqaale tartan leh. Sidoo kale, waxa uu tilmaamay in marka la eego isbeddelka nidaamka ganacsiga caalamiga ah, Itoobiya ay u baahan tahay in ay eegto sida ay u hirgelin karto hababka ay ku guuleysan karto. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu iftiimiyay in gargaarka dibadda ee Afrika la siiyo uu hoos u dhacay ilaa 7%, islamarkaana ay u badan tahay in hoos u dhacaasi uu sii socdo. Ugu dambeyn, waxa uu carabka ku adkeeyay in dib-u-habaynta ay tahay mid xisaabtan ku saleysan, taas oo ay Itoobiya ku tiirsanayso awooddeeda gudaha, taasoo horseedi karta in ay gaarto natiijooyin muuqda oo waara. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Kalafadhiga Golaha Wakiillada Shacabka oo uu ka qaybgalayo Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa haatan socda
Jul 3, 2025 29
Qaar ka mid ah su’aalaha ay Xubnaha Golaha Wakiilladu u gudbiyeen Ra’iisul Wasaaraha waxaa ka mid ah: 👉Itoobiya waxay fulisay tallaabo aad u layaab leh oo tusaale u noqon karta dunida, iyadoo la jaanqaadaysa qorshaha cagaaran ee horumar waara. 👉Dowladda isbeddelka waxay suurtagelisay in arrinta dekedaha ay miiska wada hadalka soo saarto. Dhaqdhaqaaqyada diblomaasiyadeed ee ay dowladda wado waa kuwo aad u xooggan. Sidaa darteed, sharaxaad bal nagasii arrinta dekedaha. 👉Mashruuca horumarinta marinada ee ka socda magaalooyinka ilaa miyiga ayaa ah mid si weyn u beddeli kara muuqaalka Itoobiya. Haddaba, sharaxaad nagasii heerka uu hadda mashruucan marayo. 👉Musuqmaasuqu waa halis weyn oo saameeya nabaddeenna iyo horumarka qaranka. Haddaba, maxay tahay istiraatiijiyadda dowladda ee arrintan la xiriirta? 👉Inkastoo dhaqaalaha dalka uu muujinayo koboc sare, haddana bulshada ayaa wali ku jirta xaalad nololeed oo liidata waxayna la tacaalayaan maciishada iyo nolosha oo qaali ah. 👉Waxaa jira dadaallo la sameeyey si shaqo loo abuuro oo gaar ahaan dhalinyarada la siiyo fursado shaqo. Hase yeeshee, waa in dadaalladaas si xooggan loo sii xoojiyo. 👉In carruurta qaar ee meelo kala duwan oo dalka ah waxbarashada ka baxay dib loogu celiyo fursadda waxbarasho, haddii dowladda ay qorshe cad ka leedahay, sharaxaad bal nagasii. 👉Gobollo kala duwan oo dalka ah waxaa ka jira dhibaatooyin amni, iyadoo kooxo hubeysan ay dhibaato ku hayaan dad shacab ah, isla markaana ay dileen dad aan waxba galabsan. Haddaba, xal waara waa in laga gaaro arrintan. 👉Qiimaha badeecadaha ayaa si joogto ah kor ugu kacaya, taas oo wiiqday awoodda wax iibsiga ee shacabka. Shaqaalaha dowladda ayaa ah kuwa si gaar ah u saameynaya. Maxay tahay tallaabada ay dowladda arrintan ka qaadatay? 👉Si loo xoojiyo iskaashiga dhaqaale ee la leeyahay wadamada deriska ah iyo in la isku xiro deegaannada dalka dhexdiisa, waa muhiim in la dhiso kaabayaal dhaqaale sida jidad degdeg ah. Maxay tahay aragtida dowladda ee arrintan?
Golaha Wakiillada Shacabka ayaa saaka uu u furmay kulankoodii 42-aad ee joogtada ah iyadoo uu goob joog ka yahay Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jul 3, 2025 29
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu soo jeedinayaa waxqabadka dowladda ee sanad miisaaniyadeedka 2017, isaga oo sidoo kale ka jawaabi doona su’aalaha ay xildhibaanadu waydiinayaan. Sidoo kale, waxaa la filayaa in Golaha Wakiillada Shacabka uu ansixiyo miisaaniyadda dowladda federaalka ee sanadka miisaaniyadeedka 2018. Khudbadda iyo faahfaahinta uu Ra’iisul Wasaare Abiy (Dr) ka jeedinayo Golaha Wakiillada Shacabka waxaa si toos ah looga daawan karaa warbaahinta kala duwan ee dalka.
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa maanta sharraxaad iyo jawaabo ka bixin doona Barlamaanka.
Jul 3, 2025 28
Addis Ababa; Agaali/Sane 26/2017 (ENA):- Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa maanta hor iman doona shirka golaha wakiillada shacabka, waxaana uu sharaxaad iyo jawaabo ka bixin doonaa su’aalaha ay goluhu weydiin doonaan. Golaha Wakiilada Shacabka ayaa maanta yeelanaya kalfadhigii 42-aad ee caadiga ahaa. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sharaxaad iyo jawaabo ka bixin doona kulanka xildhibaanada golaha shacabka ee la xiriira waxqabadka qorshaha miisaaniyada dowladda ee sannadka 2017-ka. Goluhu waxa uu sidoo kale ku tilmaamay xogta loo diray ENA in golaha laga sugayo in ay ansixiyaan Miisaaniyadda sanadka 2018-ka. Safiiro ka kala socda dalal kala duwan iyo wakiilo ka socda hay’adaha caalamiga ah, culumaa’udiin, shaqsiyaad caan ah iyo madaxda xisbiyada tartamaya ayaa goobjoog ka noqon doona kulanka.
40 Khabiir oo ka tirsan Adeegga Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka ayaa la guddoonsiiyay Shahaado Caalami ah
Jul 3, 2025 30
Addis Ababa, Agaali/Sane 25/2017 (ENA): Khabiiro ka tirsan Hay'adda Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka oo gaaraya 40, kuwaas oo tababarro sare oo la xiriira hubinta tayada ammaanka hawada iyo maaraynta musiibooyinka qaatay, ayaa la guddoonsiiyay shahaado heer caalami ah. Adeeggan ayaa la shaqaynaya Hay’adda Duulista Rayidka Adduunka (ICAO) si uu u siiyo xirfadlayaashan tababarka ku saabsan hubinta tayada ammaanka hawada iyo maaraynta musiibooyinka duulista. Hay’addu waxay leedahay masuuliyadda ugu sarreysa ee hoggaaminta hawlaha ammaanka duulista gudaha Itoobiya, sidaas darteed waxay sheegtay in tababarkan uu u suurto geliyay 40-ka khabiir in ay helaan shahaado heer caalami ah. Sidoo kale, waxaa la xusuustaa in Hay’adda Duulista Rayidka Adduunka (ICAO) ay markii ugu horreysay muddo 12 sano ah kaddib samaysay kormeer ammaanka duulista Itoobiya, taas oo ay ku xaqiijisay in aysan jirin wax cabsi ama dhibaato ah oo dhanka ammaanka ah oo dalka ka jira. Kadibna, iyadoo la kaashanayo xiriirka wanaagsan ee kala dhexeeya Agaasinka Guud ee Ammaanka Duulista Rayidka, tababarkan caalamiga ah waxaa markii ugu horreysay lagu qabtay Itoobiya intii u dhaxaysay 9-24-ka bisha Agaali 2017 T.K waxaana bixiyay khabiiro ka socda ICAO. Macallimiinta tababarka bixiyay ayaa sheegay in shahaadadan caalamiga ah ay xirfadlayaasha u ogolaanayso inay si buuxda uga shaqeeyaan hawlaha hubinta tayada ammaanka duulista dal kasta oo ay diyaaradaha ka shaqeeyaan. Waxay sidoo kale tilmaameen in xirfadlayaashan ay si guul leh u dhamaysteen tababarka, taas oo ah guul weyn. Hay'adda Sirdoonka iyo Nabadsugida Qaranka ayaa sheegay in aqoonta la helay ay sare u qaadi doonto awoodda dalka ee fulinta hawlaha ammaanka hawada, isla markaana ay cadayn u tahay sida Itoobiya diiradda u saaraysay horumarinta laamaha ammaanka hawada. Warbixintu waxay intaas ku dartay in tababarku uu yahay masuuliyad ka saaran dalalka xubnaha ka ah ICAO si ay u sugaan hirgelinta nidaam tayo leh oo ku saabsan kormeerka ammaanka iyo diyaar u ahaanshaha ka jawaabida musiibooyinka. Waxay sidoo kale sheegtay in tababarkani uu muhiim u yahay hubinta in warshadaha duulista Itoobiya ay la jaanqaadaan heerarka ammaanka ee caalamiga ah. Ugu dambayn, waxaa la xusay in aqoonta, xirfadda iyo isbeddelka fekerka ee laga helay tababarkan ay muhiim u yihiin xoojinta doorka caalamiga ah ee Itoobiya ee ku aaddan ammaanka duulista, iyadoo lagu xoojinayo sumcadda shirkadda Diyaaradaha Itoobiya oo si toos ah uga faa’iidaysanaysa, isla markaana faa’iido qarannimo u leh dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa berri hortagi doona Golaha Wakiillada Shacabka si uu usoo jeediyo warbixinta waxqabadka xukuumada
Jul 2, 2025 32
Addis Ababa, Agaali/Sane 25/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa la filayaa inuu berrito oo Khamiis ah, bisha Agaalu 26, sanadka 2017T.I., uu hortago Golaha Wakiillada Shacabka si uu usoo jeediyo warbixinta waxqabadka dowladda ee sanad miisaaniyaddeedkan 2017. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu sidoo kale Golaha uga jawaabi doonaa su’aalaha ay xubnaha Golaha Wakiilladu ka weydiin doonaan waxqabadka xukuumadda ee sanadka 2017 iyo arrimo kale oo muhiim ah. Kalafadhigan ayay kasoo qeyb geli doonaan marti sharaf lagu casuumay oo ay ka mid yihiin danjirayaal ka socda wadamo kala duwan, wakiillo ka socda hay’ado caalami ah, hoggaamiyeyaasha diimaha, dad caan ah iyo madaxda xisbiyada mucaaradka ee fadhigoodu yahay gudaha dalka. Sidoo kale, waxa la filayaa in Golaha Wakiillada Shacabku ansixiyo miisaaniyadda ku meel gaarka ah ee dowladda federaalka ee sanad miisaaniyaddeedka 2018 T.I. Kulanka Golaha Wakiillada Shacabka ee 6-aad, sanad shaqeedkiisa afraad, waxa uu dhacayaa berrito Khamiis, Agaali 26, laga bilaabo 2:30 subaxnimo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In ka badan 25 magaalo, aqoonsiga Qaran ee casriga ah ee Fayda ayaa qasab noqon doona furashada koonto bangi oo cusub
Jul 1, 2025 46
Addis Ababa, Agaali/Sane 24/2017 (ENA): Xafiiska Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka ee Itoobiya ayaa ku dhawaaqay in aqoonsiga Qaran ee Casriga ah ee Fayda uu noqday shuruud lagama maarmaan u ah si qof loogu furo xisaab bangi cusub 25 magaalo oo ku yaalla dalka laga bilaabo 24-ka Agaali 2017 T.I. Abeenaser Feleqa, Agaasimaha Isgaarsiinta Istaraatiijiga ah ee xafiiska, ayaa sheegay in laga bilaabo taariikhdaas wixii ka dambeeya, qofkasta oo raba in uu xisaab bangi cusub ka furto magaalooyinkaasi, ay qasab ku noqonayso in uu haysto aqoonsiga Fayda, taasoo noqotay shardi hordhac ah. Wuxuu sheegay in nidaamkani uu hadda si rasmi ah uga hirgalay dhammaan bangiyada dalka. Wuxuu intaa ku daray in nidaamkani si tartiib tartiib ah loogu ballaarin doono magaalooyinka kale ee dowlad-deegaannada. Waxaa sidoo kale la sheegay in nidaam cusub lagu xirinayo lambarka koontada bangiyada dadka horey u lahaa koontooyin, iyo aqoonsigooda Fayda, si xogtoodu u noqoto mid isku xiran. Sida uu sheegay Agaasimaha, in ka badan 18 milyan oo qof ayaa horey u noqday dad isticmaala aqoonsiga dhijitaalka ah ee Fayda. Waxa uu sidoo kale xusay in laba sano ee soo socda, in ka badan 70 milyan oo qof la doonayo in la diiwaan geliyo, iyadoo in ka badan 1,000 xarumood oo diiwaangelin ah laga hirgelinayo guud ahaan dalka. Qof kasta oo wata dukumeenti muujinaya aqoonsigiisa sharci ah, waxa uu iska diiwaan gelin karaa xarumaha ugu dhow ee Itiyo Telekom ama xafiisyada dakhliga. Aqoonsiga Fayda waa aqoonsi dhijitaal ah oo qof walba ka dhiga mid gaar ah, islamarkaana suurtagal ka dhigaya in qof kasta uu si sharci ah u noqdo mulkiilaha aqoonsi casri ah, meel kasta oo uu joogo gudaha dalka. Aqoonsigani ma ahan mid keliya u gaar ah muwaadiniinta Itoobiya balse waxaa sidoo kale heli kara muwaadiniinta ajnabiga ah ee sharciga ku deggan dalka, ama haysta rukhsad shaqo. Ugu dambayntii, aqoonsigan qaran ayaa ah mid si buuxda loogu adeegsan karo dhammaan adeegyada gudaha dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxqabadka Ra'iisul Wasaaraha ee Bishii Juun 2025
Jul 1, 2025 52
Bishii Juun 2025, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa hormuud u ahaa dhowr hawlgal oo saameyn weyn leh, kuwaas oo muujinaya sida dawladdiisu uga go’an tahay in ay horumariso isbeddelka dhaqaalaha, hal-abuurka tiknoolajiyadda, diblomaasiyadda istaraatiijiga ah, iyo horumarka waara ee qaranka. Intii lagu guda jiray bishan, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale la yeeshay wadatashi ballaaran daneeyeyaasha muhiimka ah si kor loogu qaado dhaqanka doodaha wax dhisaya iyo wada hadalka siyaasadeed ee dimoqraadiga ah. Si gaar ah, Ra’iisul Wasaaraha ayaa si wadajir ah Madaxweyne ku-xigeenka Nigeria Kashim Shettima, mas’uuliyiinta sare ee dowladda iyo xubno ka tirsan diblomaasiyiinta—si rasmi ah u furay Barnaamijka Sanadlaha ah ee Hindisaha Raadka Cagaaran, taasoo mar kale muujinaysa doorka hogaamineed ee Itoobiya ku leedahay dhaqaalaha adkaysiga cimilada. Maalmaha hore ee bisha Juun 2025, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa abaal-marinta ugu sarraysa ee Dawladda Itoobiya — Ethiopia Special Order — ku guddoonsiiyey Mr. Bill Gates xaflad ka dhacday Qasriga Madaxtooyada Qaranka. Abaalmarintan la qadariyo waxa uu ku mutaystay saameynta qoto dheer ee hay’adda Gates ay ku yeelatay Itoobiya 25-kii sano ee la soo dhaafay. Waxqabadka hay’adda ee dhinacyada caafimaadka, beeraha, aqoonsiga dhijitaalka ah, iyo hal-abuurka ayaa la xusay, iyo sidoo kale iskaashiga xushmada leh ee ay la leedahay Itoobiya. Hindisaha horumarinta marrinada Miyiga oo loo dajiyay in lagu horumariyo nolosha bulshada miyiga ayaa hadda loo ballaariyay dalka oo dhan. Bishii Juun, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu dhagax-dhigay dhismaha tuulooyin tusaale u ah horumarka, kuwaas oo laga hirgelinayo gobollo kala duwan oo ka tirsan Deegaanka Bartamaha Itoobiya. Tuulooyinkan la dhisayo, waxaa loo sameeyay in ay beeraleydu ku helaan nolol caafimaad leh oo wanaagsan. Deegaanada ku xeeran ayaa isbedel weyn ku socda, iyadoo kumannaan hektar lagu daray waraabka, abuurka galleyda ee wax-soosaarka sare leh la tarayo, khudaarta iyo mirahana si buuxda loo beerayo—taasoo gobol horey u dhibbanayd biyo-xireen iyo abaar ah ka dhigtay astaan horumarineed oo adkaysi cimiladeed leh. Qodobka muhiimka ah oo dhacay bishii Juun wuxuu ahaa wareysi afara qeybood ka kooban oo dheer oo Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed uu siiyay Telefishinka Itoobiya, isagoo dib u milicsaday safarka Itoobiya toddobadii sano ee la soo dhaafay. Wareysigan ballaaran ayuu kaga hadlay guulaha iyo caqabadaha ka jira waaxyaha kala duwan, isagoo caddeeyay aragtidiisa ku aaddan kobaca dalka, nabadda waarta, iyo barwaaqada. Iyadoo qayb ka ah hawlihiisa diblomaasiyadeed ee bisha Juun 2025, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu marti-geliyay ganacsadaha reer Nigeria Aliko Dangote, waxayna yeesheen wadahadal heer sare ah oo ku saabsanaa fursadaha maalgashi ee la jaanqaadaya mudnaanta horumarka Itoobiya. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu muujiyay rajo ku aaddan iskaashi sii qoto dheeraan doona. Sidoo kale, wuxuu la kulmay Taliyaha Guud ee Ciidanka Badda ee Mareykanka iyo AFRICOM, Jeneral Mikaaeel Langley, iyagoo ka wada hadlay arrimaha labada dhinac iyo gobolka ee danaha wadajirka ah. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed wuxuu sidoo kale kulan la qaatay Agaasimaha Guud ee Hey’adda Caalamiga ee Tamarta Atomeedka (IAEA), Rafael Mariano Grossi. Taageerada IAEA ee Itoobiya waxay dabooshaa qaybo badan oo ay ka mid yihiin daryeelka kansarka, caafimaadka xoolaha, ciribtirka gooryaanka, injineerniyada nukliyeerka, iyo nidaamka sharci dejinta. Sidaas darteed, labada dhinac waxay ka wadahadleen taageerada socda iyo fursadaha iskaashiga mustaqbalka. Dadaallada lagu xoojinayo doodda siyaasadeed iyo wadahadalka dhisaya ee gudaha dalka, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu wadatashi la yeeshay qeybaha kala duwan ee bulshada bishii Juun. Kuwaas waxaa ka mid ahaa madaxda xisbiyada mucaaradka, aqoonyahannada, fanka iyo dhaqanka, macallimiinta, wariyeyaasha, howl-wadeennada caafimaadka, iyo qaybaha kale ee bulshada. Wadahadallada waxaa diiradda lagu saaray helidda fursado iyo horumar, iyo sidii loo xallin lahaa caqabadaha jira. Sidoo kale, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu si gaar ah diiradda u saaray horumarinta tiknoolajiyadda iyo hal-abuurka dalka. Taasi darteed, furitaanka rasmiga ah ee qeybta joogtada ah ee Bandhigga Sayniska ee Matxafka Sayniska ayaa dhacay iyadoo uu goob joog ka ahaa. Bandhiggan cusub waxa uu ka kooban yahay shan qaybood oo qoto dheer oo ku saabsan Garaadka Macmalka ah, isbeddelka cimilada iyo jawaabta Itoobiya, beeraha, korontada biyaha laga dhaliyo, hawada iyo duulista — kuwaas oo muujinaya sida dalka uu uga go’an yahay in uu sayniska iyo tiknoolajiyadda u adeegsado horumarinta. Waxa kale oo la daah-furay xarunta xiddigaha ugu horreeya noociisa oo leh miisaan dhulka ka badan 1,000 mitir oo laba jibbaaran iyo dhexroor dhan 36 mitir, lehna qalab casri ah oo 4K ah, waxaana hal mar daawan kara in ka badan 200 oo qof. Waxay si qurux badan u soo bandhigtaa muuqaal muuqaal sare leh oo meel fog inoo soo dhoweynaya. Dhinaca deegaanka, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed wuxuu si rasmi ah u furay Hindisaha Raadka Cagaaran ee sannadkan bishii Juun oo halku-dhigg looga dhigay “Soo-nooleyn iyada oo wax la beero.” Barnaamijkan qaranka ee hormuudka ah waxa uu astaan u yahay dadaalka Itoobiya ay ugu jirto dib-u-habeynta deegaanka, adkaysiga cimilada, iyo horumar waara. Guud ahaan, bishii Juun waxay ahayd bil firfircoon oo uu Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed sameeyay talaabooyin muhiim ah oo dhinacyo badan leh—siyaasadeed, dhaqaale, bulsho, deegaan, iyo tiknoolajiyadeed. Dadaalladan ballaaran waxay hore u sii wadeen ajandaha horumarka qaranka ee Itoobiya waxayna xoojiyeen doorka ay ku leedahay masraxa caalamka. #XafiiskaRa’iisulWasaarahaItoobiya
Arrimaha Bulshada
In ka badan 265 kun oo guryo ah ayaa Hadda laga Dhisayaa Dalka
Jul 3, 2025 40
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in xilligan la joogo in ka badan 265,000 oo guryo lawado dhismahooda. Isagoo ka jawaabayay su’aalo laga weydiiyay Golaha Wakiilada, wuxuu carrabka ku dhuftay in dowladda isbeddelka ay si dhow uga shaqaynayso sidii loo xallin lahaa baahida guryaha ay shacabka qabaan. Wuxuu sheegay in si wax looga qabto baahidaasi, mashruuca dhismaha guryaha uu socdo iyadoo lala kaashanayo: Dowladda, Qaybaha gaarka loo leeyahay, Iyo iskaashiga dowladda iyo ganacsatada. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in shantii sano ee la soo dhaafay la dhisay ku dhowaad hal milyan oo guri, halka hadda ay socdaan dhismayaal ka badan 265,000 oo guri. Sidoo kale, wuxuu sheegay in xilligii jiilaalka lagu guuleystay in la dhiso in ka badan 100,000 oo guri oo deeq ahaan loo dhisay, isagoo tilmaamay in shaqadaasi si xoogan ay u socoto. Shaqadan dhismaha kuma koobna magaalooyinka oo keliya, ee sidoo kale waxaa laga hirgelinayaa miyiga, iyadoo lagu bilaabay horumarinta “marinnada miyiga” si loo abuuro deegaan bilicsan, nadiif ah, oo la jaanqaadaya horumarka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
4.5 Milyan oo fursado shaqo ah ayaa la abuuray – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 25
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in sanadkan la abuuray fursado shaqo oo gaadhaya 4.5 milyan oo qof. Waxa uu xusay in 1.8 milyan oo qof ay shaqo ka heleen dhanka beeraha oo dib-u-habeyn lagu sameeyay, 1.6 milyan ay shaqo ka heleen adeegyada, 680 kun ay ka heleen warshadaha, In ka badan nus milyan loo diray shaqo dibedda ah, In ka badan 60 kun ay ka heleen shaqo qaab fogaan ah. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu carrabka ku adkeeyay in shaqooyinka dibadda iyo kuwa qaabka fogaanta ah ay yihiin kuwo casri ah oo la jaanqaadaya baahiyaha suuqa, balse weli loo baahan yahay shaqooyin dheeraad ah si loo daboolo baahida jirta. Dhinaca kale, isagoo ka hadlaya musuqmaasuqa, wuxuu sheegay in dowladda Itoobiya aysan lahayn nidaam rasmi ah oo musuq ah, isla markaana ay ku dadaalayaan in lacag kasta si toos ah loogu adeegsado shaqo wax tar leh. Si kastaba, wuxuu qiray in ay jiraan dhibaatooyin la xiriira musuq gaar ahaan dhanka adeegyada, wuxuuna xalka ugu weyn ku sheegay in la sameeyo dib-u-habayn lagu sameeyo adeegyada rayidka. Wuxuu sidoo kale faahfaahiyay in nidaamka adeegga halka goob ah laga bilaabay 8 hay’adood oo bixiya 41 adeeg, haatana la gaarsiiyay 23 hay’adood oo bixiya 124 adeegyo. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in dhammaadka bisha Kodxin ay xarumaha adeegga hal goob gaadhi doonaan in ka badan 17 goobood, ayna ku fidi doonaan dhamaan deegaannada iyo magaalada Addis Ababa iyo Diri Dhaba. Ugu dambeyntii, isagoo ka hadlayay adeegyada dijitaalka ah, wuxuu tilmaamay in sida ay adeegyada u fidayaan ay sabab u tahay in musuqmaasuqa la xiriira adeegyada si tartiib tartiib ah uu u yaraanayo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Sannadkan, Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa shaaciyay in Itoobiya ay soo booqdeen ku dhowaad 1.3 milyan oo dalxiisayaal ah oo ka yimid dibadda
Jul 3, 2025 29
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha ayaa hadalkan ka jeediyay intii lagu guda jiray kalfadhiga 42-aad ee caadiga ah ee Golaha Wakiillada Shacabka, halkaas oo uu uga jawaabayay su’aalihii ay xildhibaannadu weydiiyeen. Dr. Abiy wuxuu sheegay in marka si nidaamsan loo maareeyo adeegyada, awoodda Itoobiya ee kor u qaadista dhaqaalaha ay aad u sarreyso. Sidoo kale, wuxuu xusay in sanadkan Itoobiya ay martigelisay in ka badan 150 shirar caalami ah, taasoo aad uga badan sidii hore. Ra’iisul Wasaaraha wuxuu sheegay in isbeddelka lagu sameeyay nidaamka socdaalka, adeegyada diyaaradaha, ballaarinta hoteellada iyo goobaha martida lagu soo dhaweeyo, horumarinta marin-u-helidda goobaha muhiimka ah, iyo shaqooyin kale ay door muhiim ah ka qaateen kororka tirada dalxiisayaasha. Sidoo kale, wuxuu muujiyay in sanadkan kaliya, 1.5 milyan oo qof ay booqdeen seerooyinka dalxiis ee Midnimada, Fagaaraha Saaxiibtinimada, Matxafka Sayniska, iyo xarunta cusub ee Qasriga Madaxtooyada Qaranka, taasoo keentay in laga helo dakhliga ka badan nus bilyan birr. Sanadadii u dambeeyay, afartaas goobood waxaa guud ahaan booqday 13.5 milyan oo qof. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu intaas ku daray in horumarka laga sameeyay magaalada Addis Ababa uu si weyn u kordhiyay tirada dalxiisayaasha gudaha iyo kuwa ka yimaada dibadda. Isagoo ku sifeeyay dalxiiska inuu yahay tiir muhiim ah oo ka mid ah adeegyada dhaqaalaha, ayuu xusay in dowladda ay sii wadi doonto dadaallada lagu horumarinayo qeybta dalxiiska. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Shirkadda Diyaaraddaha Itoobiya waxay hal sano gudaheed ku daabushay in ka badan 19 milyan oo qof— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 26
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in Shirkadda Diyaaraddaha Itoobiya ay gudaha iyo dibaddaba sanadkan u kala daabushey dad ka badan 19 milyan. Waxa uu xusay in ka hor isbeddelada la sameeyay, adeegyada shirkaddu ay ahaayeen kuwa aad uga hooseeya heerka ay maanta gaartay. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu intaa ku daray in sanadkan Shirkadda Diyaaraddaha Itoobiya ay iibsatay 13 diyaaradood oo dheeraad ah, taasoo ka dhigtay in tirada guud ee diyaaradaha shirkaddu hadda ay gaarto 180 diyaaradood oo si buuxda u shaqaynaya. Sidoo kale, waxa uu sheegay in muddo hal sano ah lagu daray lix xarumood oo cusub, kuwaasoo lagu kordhiyay adeegyada gudaha iyo kuwa caalamiga ah ee shirkaddu bixiso. Ugu dambayntii, Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu tilmaamay in shirkadu ay noqotay mid si cad u muujisay horumar muuqda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Miisaaniyaddeenna guud waxay diiradda saaraysaa yareynta saboolnimada – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 36
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Miisaaniyaddeennu guud ahaan waxay diiradda saartay sidii saboolnimada loo yarayn lahaa, wixii ka soo haraa waxaa loo adeegsadaa bixinta deymaha iyo waxyaabaha degdegga ah ee u baahan gargaar, ayuu yiri Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed. Isagoo sharraxaya wuxuu sheegay in miisaaniyadda inta badan loo qoondeeyay sidii saboolnimada hoos loogu dhigi lahaa, inta ka dhimanse loo adeegsanayo bixinta deymaha iyo waxyaabaha muhiimka ah ee u baahan taageero degdeg ah. Wuxuu sidoo kale caddeeyay in inta badan dhaqaalihii la helo lagu bixiyo deymaha iyo kharashaadka la midka ah, sidaas darteed inkastoo koror yar uu ka jiro miisaaniyadda dhismaha dalka, haddana waxa uu xusay in kororku aanu weynayn. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay: “Mar walba waxaan ka cabannaa sicir-barar, mushahar yari iyo dhibaatooyin kale, markaa haddii aan wax walba ku kharash garaynno horumar la’aan, mushkiladdu way sii kordhaysaa. Sidaas darteed, waxaa lagama maarmaan ah inaan si xikmad leh u wajahno.” Isagoo hadalkiisa sii wata ayuu sheegay in horumarka la cabbiro marka la eego inta kiintaal ee wax-soo-saarku kordhay, iyadoo Itoobiya aysan horay uga jirin horumar tayo leh, balse hadda ay waddadu tahay horumar tayo leh oo muuqda. Wuxuu intaa ku daray in haddii wax-soo-saarku muuqdo, dhaqaalaha Itoobiya sanadka soo socda uu gaari doono guulo la taaban karo. Laakiin wuxuu carrabka ku adkeeyay in taasi lagu gaari karo oo keliya marka qof walba ka hawlgalo, dadweynaha la wacyi-geliyo, musuqmaasuqa la yareeyo, wax-soo-saarka la rumaysto, laga bilaabo heer hoose ilaa heer sare, isla markaana qof walba rumaysto in dhismaha Itoobiya masuuliyad guud tahay. Ra’iisul Wasaaraha ayaa hadalkiisa ku soo gunaanaday: "Itobiya way horumaraysaa; Itoobiya way dhismaysaa; Itoobiya waxay bixisaa deymaheeda iyo waajibaadkeeda. Itoobiya barwaaqo gaadhay ayaan uga tagaynaa carruurteenna." #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Horumarinta Marrinadu waxay noo saamaxaysaa inaan in ka badan 60% hantideenna ka faa’iidaysanno – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 34
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in horumarinta marinnada ay tahay talaabo muhiim ah oo kor loogu qaadayo magaalooyinka Itoobiya iyo dhaqaalaha guud ahaan dalka. Ra’iisul Wasaaruhu isagoo ka jawaabayay su’aalo kaga yimid xubnaha Golaha Wakiillada Shacabka ayaa tilmaamay in mashruuca horumarinta marinnadu yahay mid aan laga maarmin si loo kobciyo magaalooyinka. Wuxuu xusay in magaalooyinka Itoobiya ay sameeyaan in ka badan 60% wax-soo-saarka guud ee dalka, hase yeeshee, haddii magaalo aysan si fiican u horumarin, hantidaas badan lama heli karo si looga faa’iideysto. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in in ka badan 50% dhaqaalaha Itoobiya uu ku urursan yahay Addis Ababa, sidaas darteedna, haddii aan la horumarin Addis Ababa, lagama faa’iideyn karo dhaqaalahaasi si dhab ah. Wuxuu yiri: “Marka magaalo la kobciyo, waxa la kobciyay waa hantida qaranka.” Waxa kale oo uu xusay in wax kasta oo hadda laga qabtay Addis Ababa aysan sababin wax deyn ah, taasoo muujinaysa isku-tashi dhaqaale. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in magaalo kasta aysan is-beddelayn si fudud haddii aysan la imaan dakhli iyo is-beddel muuqda. Isagoo ka waramay xaaladdii hore ee Addis Ababa wuxuu yiri: “Marka aan hadda eegno, waa la yaab leh in la fahmo sida aan horey ugu noolayn qashinka dhexdiisa.” Wuxuu sheegay in dad badan ay doonayaan inay iyagu ka fogaadaan qashinka, halka dadka kale ee shacabka ahna ay ka dhaadhiciyeen inay ku noolaadaan qashinka dhexdiisa, taasina aanay cadaalad ahayn. Ugu dambayntii, Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in is-beddelka ka dhacay Addis Ababa ay tahay in lagu dabaqo magaalooyin kale sida Jigjuga, Jimma, Goondhar iyo Baahir Dhaar, si horumar ballaaran looga gaaro guud ahaan dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya ma jiro wax ka hor istaagi kara in la xadhigjaro – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jul 3, 2025 34
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in aanay jirin wax hor istaagi kara in la xadhigjaro in Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya taasoo bisha kodxin la xadhigjari doono. Ra’iisul Wasaaraha oo warbixin ka bixinayay waxqabadka qorshaha dowladda ee sanadka 2017 (TI) kana jawaabayay su’aalihii xubnaha Golaha Shacabka ayaa arrintan si cad u sheegay. Wuxuu xusay in dhismaha biyo-xireenka la dhammeeyay, wax harayna aanay jirin, wuxuuna yiri: “Waan xadhigjaridoonaa. Dad ayaa laga yaabaa inay yiraahdaan 'biyo-xireenka yaan la xadhigjarin' laakiin hadda ma jiro wax naga hor istaagi kara.” Wuxuu sidoo kale tilmaamay in la xadhigjari doono bisha kodxin ee soo socota. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya uusan wax dhibaato ah u geysanayn dalalka Masar iyo Suudaan, balse uu barako u yahay. Tusaale u soo qaatay biyo-xireenka Aswan ee Masar oo aanay xitaa hal litir biyo ah lumin, isagoo carrabka ku adkeeyay in Itoobiya aysan doonayn waxyeello in ay gaarto dalalka hoos yimaada Webiga Abaay. Wuxuu intaa ku daray in Itoobiya ay wali diyaar u tahay wadahadal, iskaashi iyo xal waara oo lala gaaro dalalka Masar iyo Suudaan iyo guud ahaan dalalka kale ee gobolka. Ugu dambayn, Ra’iisul Wasaaraha ayaa si cad ugu baaqay dowladda Masar, dowladda Suudaan iyo dalalka kale ee saamaynta ay khusayso in ay ka qaybgalaan farxadda buuxinta ugu dambeysa ee biyo-xireenka ee dhici doonta bisha Kodxin. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa Bixisay 92 Bilyan oo Birr oo deyn ah, iyadoo deyn cusub oo ganacsina aan la qaadan 7 Sano
Jul 3, 2025 30
Addis Ababa, Agaali/Sane 26/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa sheegay in dalka Itoobiya uu bixiyay deyn dhan 92 bilyan oo Birr, iyadoo muddo 7 sano ah aan la qaadan wax deyn ganacsi ah. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu tilmaamay in siyaasadda dowladda ee xagga deynta ay tahay mid taxaddar leh, loona dhigay istaraatiijiyad lagu yareynayo culayska daymaha. Wuxuu sidoo kale sheegay in dadaalladaasi la sii wadi doono. Sidoo kale, wuxuu xusay in wasaaradda maaliyaddu ay heshiis rasmi ah la saxiixatay dowladda Faransiiska si loo dhammeeyo geeddi-socodka dib-u-habaynta deymaha, taasoo qayb ka ahayd dadaallada madasha alabaadeynta deymaha caalamiga ah. Heshiiskan ayaa Itoobiya u suurageliyay in la yareeyo culayska deyn dhan 3.5 bilyan oo doolar, taas oo ka timid deymaha dalal hore u siiyay dalka, sida uu caddeeyay Ra’iisul Wasaaruhu. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaalo
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Hindisaha Dhijitaal Itoobiya 2025 waxay soo saartay natiijooyin aad u wanaagsan dhinica nidaamka dhijitaalka ah - Belete Mola (Dr.)
Jul 1, 2025 36
Addis Ababa; Agaali/Sane 24/2017 (ENA): Hindisaha Dhijitaal Itoobiya 2025, oo la hirgeliyey shantii sano ee la soo dhaafay, waxa ay keentay natiijada nidaamka digital, ayuu yiri Wasiirka halabuurka iyo teknoolojiyadda Belete Mola (Dr.). Sida uu sheegay wasiirku, waraysi uu siiyay ENA, horumarka baaxadda leh ee dalka waxa lagu xaqiijin karaa marka nidaamka hawlgalka lagu taageero sayniska, tignoolajiyada iyo hal-abuurka. Waxa uu sheegay in Itoobiya ay sidoo kale bilowday in ay ka shaqeyso diyaarinta qaab-dhismeedka sharciga iyo istaraatiijiyad u sahlaysa in ay gasho nidaamka dhijitaalka ah. Waxa kale oo uu shaaca ka qaaday in la dhamaystiray kaabayaashii u sahli lahaa in uu nidaamka dhijitaalka ah galo oo la hirgaliyo. Waxa uu sidoo kale sheegay in istaraatiijiyaddan loo fulinayo si waafaqsan dib-u-habaynta dhaqaalaha dalka iyo istaraatijiyadaha qorshaha horumarinta guud ee 10-ka sano, iyo sidoo kale Istaraatijiyadda Isbeddelka dhijitaal Afrika. Waxa uu sheegay in Istaraatiijiyadda dhijitaal Itoobiya 2025, oo la hirgeliyay sanadihii u dambeeyay, ay ku dhammayn doonto muddo bil gudaheed ah, isla markaana la diyaarinayo istiraatijiyad 5 sano ah oo la fulinayo illaa 2030-ka. Wasiirka ayaa shaaca ka qaaday in Istaraatiijiyadda dhijitaal Itoobiya 2025, oo la hirgeliyay shantii sano ee la soo dhaafay, ay natiijooyin wanaagsan ka gaartay dhinacyada sayniska, tignoolajiyada iyo hal-abuurka. Waxa uu xusay in shantii sano ee la soo dhaafay la qabtay shaqo wax ku ool ah oo ku saabsan hirgelinta nidaamka lacag-bixinta dhijitaalka ah, ballaarinta adeegyada dhijitaalka ah, iyo ka dhigista aqoonsiga dhijitaalka ah oo la heli karo. Waxa uu sheegay in Xarunta Adeegga goob ee Wasaaradda Arrimaha Bulshada ay ka mid tahay hawlaha lagu guulaystay ee lagu xaqiijinayo Digital itoobiya 2025 ee la xidhiidha casriyaynta nidaamka shaqo ee dawladda. Waxa uu shaaca ka qaaday in xaruntu ay bixiso adeegyo iyadoo la isku xirayo adeegyada kala duwan ee dowladda iyadoo la adeegsanayo tignoolajiyada casriga ah. Isagoo hadalkiisa sii wata ayaa waxuu sheegay in adeega hal mar ee Wasaaradda Warfaafinta iyo Isgaarsiinta ay ku baahineyso Magaalooyinka deegaannada si ay uga faa’ideystaan adeegaasi. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Waxaa Si Rasmi ah Loo Furay Bandhigga Joogtada ah ee Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed
Jun 14, 2025 128
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Xafiiska Raysal wasaaraha ayaa shaaciyay in si rasmi ah loo furay qeybta joogtada ah ee bandhigga Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed. Dhacdadan cajiibka ah waxay ka kooban tahay shan qaybood oo bandhig ah oo diiradda saaraya Garaadka Macmalka, Isbeddelka Cimmilada iyo Mashruuca Jawaabta Itoobiya, Beeraha, Kortontada iyo Tamarta laga Dhalinayo Biyaha and, Duulitaanka and Diyaaradaha. Tani waxay muujinaysaa rabitaanka xooggan ee dalkeenu u qabo adeegsiga sayniska iyo tignoolajiyada. Intaa waxa dheer, Masrixii ugu horreeyay ee dalkeenna u qaabaysan meel bannaan oo la daah-furay. Tiyaatarkan oo cabirkiisu dhan yahay 1000 mitir oo laba jibbaaran iyo dhexroorkiisu yahay 36 mitir ayaa waxaa lagu qalabeeyay tignoolajiyada casriga ah ee 4K. Masraxa bannaanka wuxuu u soo bandhigayaa adduunka booska si aad u soo jiidasho leh isagoo soo bandhigaya sawirro tayo sare leh oo aad u xiiso badan. Matxafka Sayniska, oo ah meel lagu sahamiyo, lagu barto laguna dhiirrigeliyo, hadda waxay u furan tahay booqdayaasha. Waxaa lagugu martiqaadayaa inaad timaaddo oo aad aragto mustaqbalka Sayniska iyo Tignoolajiyada Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Xafiiska Qorshaynta DDS iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi
May 31, 2025 234
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 23/2017 (ENA): Xafiiska Qorshaynta Dawlad Deegaanka Soomaalida iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi oo ku saleysan wada shaqeyn dhinacyada cilmi-baarista, daraasaadyada, iyo kobcinta awoodaha fulineed ee shaqaalaha labada dhinac. Munaasabadda saxiixa heshiiskan waxaa goobjoog ka ahaa masuuliyiin sare, khubaro iyo qayb kamid ah shaqaalaha labada dhinac. Dhanka Xafiiska Qorshaynta waxaa heshiiska u saxiixay Madaxa Xafiiska, Mudane Cumar-Faaruuq Warfaa, halka dhanka Jaamacadda uu saxiixay Dr. Ilyaas Cabdullaahi, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Jaamacadda ee arrimaha cilmi-baarista, bulshada iyo tiknoolajiyadda. Mudane Cumar-Faaruuq ayaa sheegay in mid ka mid ah yoolalka Xafiiska Qorshayntu yahay in xal loo helo caqabadaha bulshada iyo kuwa dhaqaale ee deegaanka ka jira, iyada oo loo marayo siyaasado ku dhisan istiraatijiyad cilmiyeed iyo daraasaad xaqiiqo ku dhisan. Wuxuu carrabka ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay in la xoojiyo awoodda cilmi-baarista ee xafiiska iyo isticmaalka tiknoolojiyadaha casriga ah, isagoo xusay in Jaamacadda Jigjiga ay tahay bahwadaag ku habboon arrimahaas, maadaama ay tahay jaamacad cilmiyeed leh karti iyo khibrad ay ku taageeri karto horumarinta deegaanka. Dhankiisa, Dr. Ilyaas Cabdullaahi ayaa sheegay in Jaamacadda Jigjiga ay diyaar u tahay inay ballaariso doorkeeda ku aaddan tacliinta, cilmi-baarista, iyo adeegyada bulshada, iyadoo sidoo kalena door muuqda ka qaadanaysa horumarinta deegaanka. Wuxuu hoosta ka xariiqay in Jaamacaddu ay diyaar u tahay in ay noqoto xarun cilmiyeed kaalin muuqata ku leh go’aan-qaadashada horumarinta deegaanka iyo dalka oo dhan. Ugu dambayntii, Heshiiskan ayaa la filayaa inuu furo waddo cusub oo iskaashi wax ku ool ah oo dhex mara labada dhinac, loogana faa’iideeyo bulshada deegaanka si hufan oo cilmi ku dhisan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Machadka ayaa sheegay in uu soo saaray cilmi-baarisyo wax ku ool ah oo lagaga hortago cudurrada – Brof. Afework Kassu
May 30, 2025 234
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 22, 2017 (E.N.A) – agaasimaha guud ee machadka Brofessor Afework Kasu ayaa sheegay in Machadka Cilmi-baadhista ee Armauer Hansen uu soo saaro cilmi-baadhisyo kala duwan oo wax ku ool ah oo lagaga hortagayo cudurrada. Brof. Afework Kassu oo waraysi siiyay wakaaladda wararka ee ENA ayaa sheegay in machadku si gaar ah diiradda u saarayo cilmi-baarisyo xal u noqon kara cudurrada kala duwan ee dalka ka jira. Waxa uu xusay in sannadihii lasoo dhaafay uu machadku qabtay cilmi-baarisyo wax tar u yeeshay adeegyadii caafimaad ee dalka, kuwaas oo natiijadoodu ay gacan ka geysteen horumarinta daaweynta cudurrada. Machadku waxa uu sii xoojinayaa dadaalladiisa cilmi-baariseed, isagoo xoogga saaraya in dalka gudihiisa lagu soo saaro dawooyin iyo tallaalo, si loo yareeyo ku-tiirsanaanta wax-soo-saarka dibadda. Sidoo kale, Brof. Afework waxa uu sheegay in machadku uu bilaabay cilmi-baarisyo la xiriira sidii dalka gudihiisa loogu beddeli lahaa walxaha muhiimka u ah soo saarista dawooyinka, kuwaas oo hadda laga keeno dibadda. Waxa uu sheegay in mashruuca lagu soo saarayo walxaha aasaasiga ah ee dawooyinka uu u socdo si wadajir ah oo qorshaysan iyadoo lala kaashanayo jaamacadaha iyo warshadaha dalka. Brof. Afework Kassu waxa uu xusay in dadaal xooggan la gelinayo sidii tayada iyo heerka dawooyinka Itoobiya loo gaarsiin lahaa heer caalami ah, si ay ugu tartami karaan suuqyada caalamiga ah. Dhanka kale, machadku waxa uu horey u sameeyay cilmi-baaris hoos u dhigtay muddada daweynta cudurka TB-da ah – hoos ugu dhigtg laga bilaabo sagaal bilood ilaa lix bilood, taas oo loo ah guul muhiim ah. Sidoo kale, cilmi-baarisyo cusub oo wax ku ool ah ayaa lagu sameeyay tallaalka ka hortagga cudurrada Qoorgooyaha iyo daacuunka, kuwaas oo ah kuwo lagu guuleystay, sida uu sheegay Brof. Afework. Tallaaladan la horumariyay ayaa waxaa aqoonsaday Hay’adda Caafimaadka Adduunka (WHO) iyo hay’ado kale oo caalami ah, iyadoo dalal badan oo ay Itoobiya ku jirto ay bilaabeen adeegsigooda. Machadku waxa uu sidoo kale wadaa cilmi-baaris ku saabsan cudurka duumada, isagoo baadhaya saameynta isbeddelka cimilada iyo deegaanka ka jiri kara faafitaanka cudurka iyo noocyada kaneecada gudbisa. Cilmi-baaris horay ugu bilaabatay cudurrada maqaarka ayaa hadda u gudubtay baaritaanka cudurrada faafa iyo kuwa aan faafin ee ay ka mid yihiin kansarka, taas oo muujinaysa ballaarinta howlaha cilmi baariseed ee machadka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Ciyaaraha
Orodiyahanka Solomon Barega Ayaa Ku Guuleystay Tartanka 10-KM ee Manjester
May 19, 2025 303
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 10, 2017 (ENA) – Orodiyahanka Itoobiyaanka ah ee Solomon Barega ayaa ku guuleystay tartanka ragga ee 10-kiloo mitir ee lagu qabtay magaalada Manchester. Solomon Barega ayaa kaalinta koowaad galay isagoo tartanka ku dhammaystay waqti dhan 27 daqiiqo iyo 49 ilbiriqsi. Orodiyahanka kale oo Itoobiyaanka ah, ee Mosinet Geremew, ayaa galay kaalinta afraad isagoo ku dhameeyay 28 daqiiqo iyo 21 ilbiriqsi, sida ay sheegtayso xogta laga helayo Xiriirka orodka Itoobiya. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya#ENA
Tigist Assefa ayaa heshay Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah
Apr 28, 2025 474
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Orodyahannad Tigist Assefa, oo jebisay rikoodhka tartanka Marathon-ka London, ayaa heshay aqoonsi rasmi ah oo uga yimid Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah (World Guinness Book of Records). Tigist ayaa dhigtay rikoodh cusub iyadoo ku orodday 2 saacadood, 15 daqiiqo iyo 50 ilbiriqsi tartanka Marathon-ka ee ay haweenka oo keliya ka qayb galeen, iyadoo aysan jirin rag tartanka ka qayb qaadanayay.
Liifarbuul ayaa markii 20-aad xaqiijisay hanashada Horyaalka Briimar Liigga Ingiriiska.
Apr 28, 2025 475
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 19/2017 (ENA): Kooxda kubadda cagta Liifarbuul ayaa 5-1 ku garaacday Tootanhaam Hotspar kulan ka tirsan todobaadkii 34-aad ee horyaalka Briimar Liigga. Goolasha guusha ayaa waxaa u dhaliyay Luwiis Diyas, Muxammed Salaax, Koodhi Gakbo, Aleeksis Makalistar iyo goolkii shanaad uu iska dhaliy laacibka Tootanham Odujee, oo Tottenham u ciyaara, halka uu Solanke goolka qura u dhaliyay Tootanhaam. Natiijadii ka dib, Liifarbuul ayaa xaqiijisay hanashada horyaalkeedii 20-aad iyadoo leh 82 dhibcood iyo afar ciyaarood ka hadhan yahay gabagabda horyaalkaas. Tani waxa ay ka dhigeysaa in Liifarbuul ay ku jirto rikoorka ah in ay ku guuleysato horyaalka marar badan iyada oo ay iska mid ka tahay, kooxda ay xafiiltamaan ee Manjistar Yunaytidh.
Itoobiya ayaa ku guulaysatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir
Apr 28, 2025 478
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Tartanka ciyaaraha ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika ee 5-aad, Itoobiya ayaa dhammaan billadaha ka qaadatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir. Iyadoo la xusayo sanad-guurada 116-aad ee aas-aaska Booliska Itoobiya, ayaa maanta xafladda furitaanka tartanka ciyaaraha ee dalalka xubnaha ka ah Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika lagu qabtay garoonka Abebe Bikila Stadium ee Addis Ababa. Xafladda furitaanka waxaa lagu qabtay tartamada orodka dumarka ee 1,500 mitir iyo orodka ragga ee 400 mitir oo isdhaafsi ah. Tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir, saddexda orodyahan ee Itoobiya u metelayay – Worqnesh Mesela, Yenenesh Shimelket iyo Matebe Feqadhu – ayaa sida ay u kala horeeyaan u galay kaalmaha 1aad ilaa 3aad, iyagoo dhammaan billadaha hantay. Tartanka orodka ragga ee 400 mitir, Kenya ayaa kaalinta 1aad gashay, Itoobiya 2aad, halka Tansaaniya ay 3aad gashay. Ciyaartoyda guuleysatay ayaa billadaha ka gudoomay Ra’iisul Wasaare ku xigeenka Itoobiya, Tamamagan Tiruneh. Tartankan ciyaareed ee 5-aad ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika, oo ay Itoobiya ku jirto iyo toddobo dal oo kale, waxa uu socon doonaa ilaa 25-ka bisha May, 2017 T.I. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ilaalinta Deegaanka
Barnaamijka Raadka Cagaaran wuxuu si weyn uga qayb qaadanayaa dadaallada lagu horumarinayo dhaqaalaha Itoobiya— Wasiiradda
Jun 30, 2025 38
Addis Ababa, Agaali/Sane 23/2017 (ENA): Wasiiradu waxay sheegeen in barnaamijka Raadka Cagaaran uu door muuqda ka qaadanayo hirgelinta qorshaha kor-u-qaadista dhaqaalaha Itoobiya. Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed, Madaxweyne ku-xigeenka Naayjeeriya Kashim Shetima, iyo masuuliyiin sare oo ka tirsan dowladaha federaalka iyo kuwa deegaannada ayaa ka qaybgalay xaflad lagu qabtay Addis Ababa oo lagu bilaabay wejiga cusub ee qorshaha abuurista dhirta ee ka dhaca hareeraha wabiyada. Wasiiraddu waxay sheegeen in barnaamijka raadka cagaaran uu si toos ah uga qayb qaadanayo hirgelinta himilooyinka horumarineed ee la xiriira dhaqaalaha, isla markaana uu bixinayo natiijooyin muuqda. Waxay sidoo kale sheegeen in barnaamijkan uu yahay hadiyad loo hibaynayo jiilasha soo socda, iyadoo la tilmaamay in natiijooyin la taaban karo laga helayo hawsha socda. Wasiirka Qorsheynta iyo Horumarinta Dr. Fitsum Asefa ayaa sheegtay in lixdii sano ee la soo dhaafay, in ka badan 40 bilyan oo geedo ah laga beeray dalka oo dhan. Waxay intaas ku dartay in barnaamijku uu gacan ka geysanayo kobaca dhaqaalaha dalka, isla markaana uu tusaale u yahay horumar la taaban karo. Waxaa sidoo kale la sheegay in kumannaan geedo bun ah la beeray, taasoo kor u qaaday dakhligii laga helayay dhoofinta bunka dalka Itoobiya. Waxaa sidoo kale la dhoofiyay miro kala duwan sida afokaadho, taasoo keentay in dakhli dibada uu kordhay. Sidoo kale, barnaamijkan wuxuu gacan ka geysanayaa kobcinta wax-soo-saarka la beegsanayo suuqyada dibadda. Barnaamijka Raadka Cagaaran ayaa lagu tilmaamay mid aan laga reebi karin dadaallada horumarineed ee qaranka. Wasiirka Nabadda Maxamed Idriis ayaa isna sheegay in barnaamijku uu yahay hadiyad la siiyay jiilasha mustaqbalka. Waxa uu sidoo kale xusay in barnaamijku uu door ka ciyaarayo abuurista deegaan nololeed oo wanaagsan, marka laga soo tago kobaca dhaqaalaha. Wasiirka Biyaha iyo Tamarta Dr. Inj. Habtaamu Itefaa ayaa sheegay in barnaamijku uu sare u qaaday tayada biyaha dhulka iyo kor u qaadista dhulka la beeri karo. Waxa uu xusay in laga shaqaysiiyay ilo biyood aan horay u shaqayn, gaar ahaan harada Haromaya oo dib u xoogaysteen biyaheedu. Waxaa sidoo kale la sheegay in barnaamijku uu ka hortgayai nabaadguurka carrada iyo in buuxinta barkadaha. Waxaa la shaaciyay in sannadkan oo keliya la beeri doono 7.5 bilyan oo geedo ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Daahfurka tabarucaadka bilaha xagaaga ayaa lagu daahfuray degmada celwayne ee xarunta gobalka nogob.
Jun 30, 2025 41
Addis Ababa; Agaali/Sane 22/2017 (ENA): Daahfurka tabarucaadka bilaha xagaaga ayaa lagu daahfuray degmada celwayne ee xarunta gobalka nogob. Daahfurkan oo socon doona mudo 3 bilood ah waxaa ka so qayb galay dahfurka madaxa xarunta dhaxe e gobalka nogob mudane Maxamed Shaafi Bare iyo guddoomiyaha degmada mudane Shaafi Maxamed Cabdi. Daahfurkan arrimaha tabarucaadka ee bilaha xagaaga oo ah qorshe guud oo dowladu qaadatay ayaa loogu talo'galay inay hogaaminta sare iyo hogaaminta dhexe kaalintooda ka qaataan islamarkaana sameeyaan sida arrimaha dhiigshubista, nadaafada, dhirbeerista iyo wacyigalinta arrimaha bulshada oo ay ka mid tahay garab istaaga dadka danyarta.
Waxa la sii wadi doonaa hawlaha ay Addis Ababa ku sii ahaanayso mid nadiif ah oo raaxo leh - Maayar Adhaanej Abebe
Jun 30, 2025 39
Addis Ababa; Agaali/Sane 22/2017 (ENA): Maayar Adhaanej Abebe ayaa sheegtay in shaqada la bilaabay ee ah in Addis ababa ay ahaato mid ay ku raaxaystaan dadka degani la sii xoojin doono. Daah-furka Barnaamijka raadka Cagaaran ee 7-aad ee heer magaalo ayaa si habsami leh uga socda hal-ku-dheggiisu yahay “ dib u-Cusboonaysiinta iyadoo la beeranayo”. Maayar Adhaanej Abebe, Gudoomiyaha Golaha ilaalinta Deegaanka Addis Ababa Buzena Alkadir, Madaxa Xafiiska Barwaaqo ee Laanta Addis Ababa Moges Baalja, Culimaa’udiin, Fanaaniin, Bahda ciyaaraha, Hogaamiyayaasha Xisbiyada Tartamaysa iyo dadweyne kale. Maayarka ayaa sidoo kale sheegay in lixdii sano ee lasoo dhaafay ay dhamaan shacabka Itoobiya ka qaybqaateen oo ay beerteen 40 bilyan oo geed. Waxa kale oo ay xustay in 85 milyan oo geedo ah lagu beeray magaalada Addis Ababa lixdii sano ee la soo dhaafay, waxaana kaymaha caasimadu ay kor u kaceen 2.8 boqolkiiba ilaa 22 boqolkiiba. Maayarka ayaa sheegtay in Itoobiya ay ku dadaalayso sidii ay taariikh u samayn lahayd beerista dhirta, isagoo xusay in 916 hektar oo dhul ah loo diyaariyay beerista sanadkan, taas oo muujinaysa in wax-beeristu ay dhisi doonto dhaqaale u adkaysta isbeddelka cimilada. Waxa ay sidoo kale sheegtay in shaqada la bilaabay in Addis Ababa ay noqoto mid lagu noolaado oo nadiif ah ay sii xoojin doonto. Maayarka ayaa sheegay in wabiyada ay bilaabeen in ay dib u soo nooleeyaan ka dib markii la sameeyay raadka cagaaran ee la sameeyay sanadihii la soo dhaafay,sidoo kale waxaa la bilaabay in la arko natiijada ka soo baxda ilaalinta ciidda iyo biyaha. Madaxa Xafiiska Bilicda iyo Horumarinta Cagaarka ee Maamulka Caasimada mudane Girma Seifu ayaa sheegay in barnaamijka raadka Cagaaran uu tusaale u yahay in jiilka hadda jira uu daneeyo jiilka mustaqbalka. Waxa kale oo uu sheegay in barnaamijka raadka cagaaran uu u gogol xaarayo socdaalka sare ee Itoobiya, isla markaana uu dhidibbada u taagayo sii socoshada geeddi-socodkii qaran-dhisidda ee billowday. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #itoobiya #raadka_cagaaran
Barnaamijka Raadka Cagaaran ee Itoobiya ayaa Tusaale u ah dalalka kale oo dhan - Madaxweyne ku xigeenka Nayjeeriya Kashim Shettima
Jun 30, 2025 39
Addis Ababa; Agaali/Sane 21/2017 (ENA): Barnaamijka raadka cagaaran ee Itoobiya ayaa tusaale u ah dhamaan wadamada sida ay uga jawaabayaan isbadalka cimilada,sida uu sheegay madaxwayne ku xigeenka Nayjeeriya Kashim Shettima. Waxa uu intaa ku daray in Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu yahay tusaale hoggaaminta casriga ah ee ka dhigi kara in Raadka Cagaaran ee Itoobiya uu guulaysto. Madaxweyne ku xigeenka nayjeeriya Kashim Shettima; waxa uu ka soo qayb galay daah-furka Barnaamijka Cagaaran ee Raadka Cagaaran ee Itoobiya, kaas oo lagu qabtay halku dhegga “Dib-u-soo-noolaynta iyada oo loo beeranayo”. Dhambaalkiisa waxa uu ku bogaadiyay horumarka ay Itoobiya ka samaynayso barnaamijkeeda raadka cagaaran, kaas oo wax weyn ka taraya la dagaalanka isbedelka cimilada. Madaxweyne ku-xigeenku waxa uu sheegay in isbeddelka cimiladu tahay arrin caadi ah oo khatar weyn ku haysa, una baahan waxqabad muuqda; Arrintaas ayuu sheegay in Itoobiya ay qabatay shaqo ku dayasho mudan oo ay si dhab ah uga jawaabtay dhibaatada dhacday. Wuxuu sheegay in tani ay muujinayso aragtida iyo dadaalka Itoobiya. Madaxweyne ku xigeenka ayaa sheegay in Itoobiya iyo Nayjeeriya ay yihiin dalalka ugu dadka badan Afrika; taasi waxay ku tusinaysaa in labada dal ay iska kaashadaan masiirka wanaagsan ee Afrika oo ay ku riyoonayaan. Wuxuu kaloo sheegay inay fursad weyn tahay in boqolkiiba 70 shacabka labada dal ay da’doodu ka yar tahay 25 sano jir. Waxa uu sidoo kale xusay in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu tusaale u yahay hoggaaminta casriga ah ee ka dhigista raadka cagaaran ee Itoobiya mid lagu guulaysto.
Wararka Caalamka
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 134
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 389
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 527
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 640
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2829
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 2577
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 184
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2731
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 2471
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 2534
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3965
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2829
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2801
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2757
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2731
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3965
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2829
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2801
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2757
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Qodobada Tilmaamaha