ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Horumarinta Marinnada Magaalada Addis Ababa ayaa kor u qaaday bilicda iyo tayada nolosha - Adhaanaj Abebe
Jul 11, 2025 16
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Duqa magaalada Addis Ababa, Marwo Adhaanaj Abebe, ayaa sheegtay in horumarinta waddooyinka magaalada ay Addis Ababa ka dhigeyso magaalo wanaagsan oo lagu noolaan karo, isla markaana soo jiidasho leh oo u fiican dadka deegaanka iyo booqdayaasha, iyadoo kor u qaadaysa muuqaalka wanaagsan ee dalka. Kalafadhiga caadiga ah ee 4aad ee Golaha Magaaladda Addis Ababa, ayaa si rasmi ah u furmay. Duqa magaalada Addis Ababa, Adhaanaj Abebe, oo warbixin ka jeedisay waxqabadka maamulka magaalada ee sannad-miisaaniyeedka 2017T.I., ayaa si gaar ah u iftiimisay dadaallada horumarineed ee socda, gaar ahaan wejiga labaad ee mashruuca horumarinta marinnada magaalada. Waxay sheegtay in wejiga labaad ee horumarinta waddooyinka lagu saleeyay qorshe wanaagsan oo laga faa’iideystay khibradaha laga helay wejiga hore, taasoo suurtagal ka dhigtay in si degdeg ah oo tayo leh howshu u socoto. Waxay sidoo kale sheegtay in shacabka lagu wargeliyay qorshayaasha mashruuca, lagana qaybgeliyay, taasoo sahashay in horumarku noqdo mid ay bulshada daneyso oo ka faa’iideysata. Waxaa la xusay in dadkii laga raray goobihii ay ku naalaayeen ee hore oo ay adkayd in lagu noaado la dejiyay guryo ku habboon, isla markaana loo dhisay kaabayaal ay ka mid yihiin: suuqyo, goobaha cagaaran, meelaha carruurta ku ciyaaraan, xarumo caafimaad, dugsiyaal iyo adeegyo kale oo bulsho. Wejiga labaad ee mashruuca horumarinta marinnada magaalada waxa uu ka kooban yahay: 135 km oo waddooyinka baabuurta ah, 246 km oo waddo loogu talagalay dadka lugeeya, 141 km oo waddooyin baaskiil loogu talagalay, Goobo loogu talagalay orodka, 53 buundooyin isgoysyo ah oo loogu talagalay dadka iyo baabuurta, Kanaallo biyaha roobka qaada iyo darbiyo difaac ah oo badan. Waxaa sidoo kale laga hirgaliyay xarumo baabuurta la dhigto iyo terminallo casri ah oo hal mar qaadi kara ilaa 35,000 oo gaari. Dhinaca korontada, waxaa la dhisay tiirar koronto oo tayo sare leh, kuwo casri ah iyo khadad koronto dhulka hoostiisa mara, taas oo ah horumar waara. Duqa magaalada waxay sheegtay in sidoo kale la hirgeliyay goobaha nasashada iyo madadaalada bulshada, kuwaas oo ka kooban: 431 hektar oo dhul cagaaran, 110 goobo madadaalo oo casri ah, 112 musqulo dadweyne oo ku yaal hareeraha waddooyinka. Waxay intaa ku dartay in horumarinta waddooyinka ay Addis Ababa ka dhigayso magaalo caalami ah oo tartan la gali karta caasimadaha kale. Waxaa sidoo kale la xusay in Addis Ababa ay ku guuleysatay abaalmarinta magaalo casri ah ee Afrika, kadib markii ay kaalinta koowaad ka gashay tartan caalami ah oo ay ka qayb galeen 115 magaalo, gaar ahaan qeybta isbeddelka magaalooyinka. Duqa magaalada waxay sheegtay in mashruuca horumarinta marinnada ujeeddadiisu tahay in cid walba ka faa’iideyso, cidna aysan dib uga harin, si loo xaqiijiyo horumar sinnaan ah. Waxay intaa ku dartay in mashruucu uu beddelay heerka magaalada, kobcinta awooda tartanka, isbeddelka dhaqanka shaqada, dhiirrigelinta ah "waa suurtagal”, sare u qaadidda hufnaanta hogaaminta mashruuca, iyo iskaashiga lala yeeshay daneeyayaasha kale — taasoo dhammmaan keentay natiijooyin muuqda. Ugu dambeyn, waxay xustay in mashruucu uu abuuray fursado shaqo oo ay ka faa’iideen boqolaal kun oo qof, isla markaana uu Addis Ababa u beddelay magaalo qurxoon, nadiif ah oo cagaaran, taasoo si weyn kor ugu qaaday muuqaalkii wanaagsan ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Hawlaha la fuliyey si looga guuro saboolnimada loogana gudbo dhinaca wax-soosaarka waxay gacan ka geysanayaan xaqiijinta ammaanka cunntada— Duqa Magaalada Diri Dhaba
Jul 11, 2025 8
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Duqa magaalada Diri Dhaba, Khadiir Juhaar, ayaa sheegay in dadaallada la sameeyey si looga guuro saboolnimada looguna gudbo dhinaca wax-soosaarka ay qayb ka yihiin qorshaha lagu xaqiijinayo sugnaanta cunntada. Waxaa sidoo kale la shaaciyey in in ka badan 400 qoys laga saaray saboolnimada muddadii la soo dhaafay. Maamulka Magaalada Diri Dhaba ayaa hadda sameynaya qiimeyn ku saabsan waxqabadka xafiisyada iyo waaxyaha kala duwan ee maamulka ee sanad-miisaaniyadeedka 2017-ka. Intii lagu jiray kormeerkaas, duqa magaalada Khadiir Juhaar ayaa sheegay in adeegyada la hirgeliyey ee lagu wajahayo baahiyaha horumarka bulshada iyo maamulka wanaagsan ay keeneen natiijooyin la taaban karo. Mashruucyo cusub iyo kuwii hore ee dhismaha kaabeyaasha dhaqaalaha ayaa si tayo leh oo xawli ah loo dhameystiray si loo daboolo baahiyaha bulshada, taas oo la tilmaamay in ay tusaale u tahay adeega iyo maamul wanaagga. Gaar ahaan, hawlaha kala duwan ee laga hirgeliyey tuulooyinka iyo magaalada gudaheeda ayaa lagu xaqiijinayaa sugnaanta cunntada, taas oo keentay in in ka badan 400 qoys laga saaro saboolnimada iyadoo laga saaray liiska shabakada badbaadada. Waxaa sidoo kale la xusay in dadaallada maamulka ee lagu horumarinayo wax-soosaarka iyo wax-tarka ay natiijooyin la taaban karo kasoo hoyeen, iyadoo fursado cusub loo abuuro bulshooyinka. Waxaa la qorsheeyey in horumarkan la sii xoojiyo iyadoo 107 hektar oo dhul ah loo diyaariyey in loo isticmaalo kaydka cuntada xaaladaha degdegga ah. Duqa magaalada ayaa intaa ku daray in sidoo kale la dhisayo awoodo gudaha ah oo bulshada u suurta-gelin kara inay iska kaashadaan wax-ka-qabashada xaaladaha degdegga ah. Intii lagu guda jiray sanadkii miisaaniyadeedka la soo gabagabeeyey, bulshada, shaqaalaha iyo hay’adaha iskaashiga la leh ayaa si iskaa wax u qabso ah uga qayb qaatay hawlahaas, iyagoo bixiyey dadaal nooc kasta ah – mid dhaqaale iyo mid naf ahaaneedba. Kulan-wadaagga qiimeynta waxaa ka qaybgalay masuuliyiinta ugu sarreeya maamulka, madaxda waaxyaha kala duwan, wakiillo ka socday bulshada, iyo la-taliyeyaal kuwaas oo dhammaan si dhow u eegaya warbixinta waxqabadka la soo bandhigay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxay hirgelinaysaa hab-dhaqan tusaale u ah dunida oo ku aaddan maaraynta qaxootiga
Jul 11, 2025 8
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Ku-xigeenka Madaxa Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan qaxootiga (UNHCR), Dhafid Karb, ayaa sheegay in Itoobiya ay ka mid tahay dalalka caalamka tusaale u ah qaab-habeynta iyo maaraynta qaxootiga ee lagu amaano. Waxa uu xusay in Itoobiya waqtigan ay martigelinayso in ka badan hal milyan oo qaxooti iyo dad magangelyo-doon ah oo ka kala yimid 25 dal oo kala duwan sababo la xiriira colaado, dhibaatooyin siyaasadeed iyo kuwo deegaan. Dhafid Karb ayaa u sheegay wakaaladda wararka Itoobiya (ENA) in Itoobiya ay u dhaqmayso si waafaqsan heerarka caalamiga ah ee ilaalinta xuquuqda qaxootiga, iyadoo adeegyo muhiim ah si hufan ugu fidinaysa dadkaas. Waxaa uu xusay in deegaannada qaxootigu ku sugan yihiin ay ka socdaan horumarin dhinaca kaabeyaasha dhaqaalaha ah sida waddooyinka, biyaha nadiifta ah, korontada, waxbarashada, caafimaadka iyo adeegyo kale oo aasaasi ah, si dadkaasi u helaan nolol wanaagsan. Sidoo kale, wuxuu sheegay in qaxootiga la barayo sida ay ula qabsan lahaayeen bulshada martigelisay, ayna ka faa’iidaystaan fursadaha shaqo, taas oo kor u qaadaysa is-dhexgalka iyo ka qaybgalka bulshada. Arrimahan, ayuu xusay, waxay Itoobiya ka dhigayaan mid ka mid ah dalalka ugu tixgalinta badan qaxootiga, taasina ay tahay arrin mudan in lagu bogaadiyo dowladda iyo shacabka dalkaas. Sidoo kale, waxa uu sheegay in waaxyaha kala duwan ee Qaramada Midoobay, gaar ahaan UNHCR, ay sii xoojin doonaan wada-shaqeynta iyo taageerada la siiyo Itoobiya si loo dar-dar galiyo habka maaraynta qaxootiga. Dhafid Karb ayaa ugu dambayn bogaadiyay dowladda iyo shacabka Itoobiya dadaalka ay ugu jiraan martigelinta iyo daryeelka qaxootiga, isagoo sheegay inay mudan yihiin mahadnaq iyo ixtiraam. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Horumaradii la diiwaangeliyey sanad-miisaaniyeedkii dhameeday ayaa si adag loo xoojin doonaa – Mustafe Muxumed
Jul 11, 2025 10
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Madaxweynaha Dowlad Deegaanka Soomaalida, Mustafe Muxumed, ayaa sheegay in dadaallada lagu xoojinayo waxqabadka miro-dhalka leh ee laga gaaray horumarka iyo maamulka suuban ee deegaanka, ay si rasmi ah u socon doonaan. Hadalkan ayuu ka jeediyay magaalada Jigjiga, xilli la soo gebagebeeyay madal socotay afar maalmood oo lagu qiimeynayay waxqabadka xafiisyada heer deegaan iyo maamulka gobollada deegaanka ee sanad-miisaaniyeedka 2017-ka Tirsi-Itoobiyanka. Madaxweyne Mustafe ayaa sheegay in sanadkii la soo dhaafay lagu guulaystay fulinta shaqooyin miro-dhal ah oo ku saleysan horumar iyo maamulka suuban. Waxa uu xusay in qiimaynta lagu saleeyay waxqabadka xooggan ee la taaban karo, iyadoo sidoo kalena xoog la saaray lafa-gurka dhinacyada daciifka ah, si loogu gudbo heer cusub oo ka sarreeya horumarka la gaaray. Wuxuu intaas ku daray in qorshayaal cad-cad laga dejiyay arrimaha mudnaanta u leh deegaanka, si mustaqbalka loogu wajaho si qorshaysan iyo hab wax-ku-ool ah. Madaxweynaha ayaa sidoo kale sheegay in madashu muhiim u ahayd in la kala saaro heerka adeegyada bulshada, lana xalliyo caqabadaha hortaagan hirgelinta qorshayaasha dowladda. Gaar ahaan, wuxuu adkeeyay muhiimadda ay leedahay in hay’adaha adeeg bixinta bulshada ay xoojiyaan isla xisaabtanka iyo hufnaanta; sidoo kalena, sanadka cusub ee miisaaniyadda ay lagama maarmaan tahay in la dardargeliyo bixinta adeegyada bulshada, hagaajinta nidaamka maamulka, iyo kobcinta kalsoonida shacabka ee hay’adaha dowladda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa ka qaybgalay Ololaha Dhir-beeris oo laga hirgaliyay buurta Yakaa
Jul 11, 2025 9
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa maanta ka qaybgalay ololaha dhir-beerista ee ka dhacay buurta Yakaa. Madaxweynaha ayaa ololahan ku fuliyay isagoo ay weheliyaan shaqaalaha iyo madaxda xafiiska madaxtooyada. Madaxweynaha oo farriin ka jeediyay munaasabaddaas ayaa sheegay in ololaha dhir-beerista ee raadka cagaaran uu kor u qaadayo nolosha noolaha kala duwan ee Itoobiya ku nool. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in ololaha noocan ah ay ka mid yihiin dadaallada Itoobiya ay ugu jirto in ay ka qaybqaadato la-dagaallanka isbeddelka cimilada, isla markaana ay hesho aqoonsi caalami ah oo arrintaas la xiriira. Madaxweynaha ayaa xusay in dhir-beerista ay leedahay faa’iidooyin badan, wuxuuna ugu baaqay shacabka in ay kaalin weyn ka qaataan dhir-beerista iyo ilaalinteeda. Ololaha dhir-beerista ee sanadkan ayaa lagu qabtay hal-ku-dhagga “Abuuris iyo Horumarin,” waxaana dhir badan laga beerayaa guud ahaan dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa ka qaybgalay Ololaha Dhir-beeris oo laga hirgaliyay buurta Yakaa
Jul 11, 2025 9
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa maanta ka qaybgalay ololaha dhir-beerista ee ka dhacay buurta Yakaa. Madaxweynaha ayaa ololahan ku fuliyay isagoo ay weheliyaan shaqaalaha iyo madaxda xafiiska madaxtooyada. Madaxweynaha oo farriin ka jeediyay munaasabaddaas ayaa sheegay in ololaha dhir-beerista ee raadka cagaaran uu kor u qaadayo nolosha noolaha kala duwan ee Itoobiya ku nool. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in ololaha noocan ah ay ka mid yihiin dadaallada Itoobiya ay ugu jirto in ay ka qaybqaadato la-dagaallanka isbeddelka cimilada, isla markaana ay hesho aqoonsi caalami ah oo arrintaas la xiriira. Madaxweynaha ayaa xusay in dhir-beerista ay leedahay faa’iidooyin badan, wuxuuna ugu baaqay shacabka in ay kaalin weyn ka qaataan dhir-beerista iyo ilaalinteeda. Ololaha dhir-beerista ee sanadkan ayaa lagu qabtay hal-ku-dhagga “Abuuris iyo Horumarin,” waxaana dhir badan laga beerayaa guud ahaan dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Deegaanka Soomaalida ayaa soo xareeyay 18.5 bilyan oo Birr
Jul 11, 2025 12
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Dowlad Deegaanka Soomaalida ayaa sanad-miisaaniyeedkan soo xareeyay dakhli dhan 18.5 bilyan oo Birr. Madaxa Xafiiska Dakhliga Deegaanka, Mudane Maxamed Cabdi, ayaa sheegay in la hirgeliyay tallaabooyin ballaaran oo kor loogu qaadayo awoodda ururinta dakhliga deegaanka. Sanad-miisaaniyeedkan waxaa la qorsheeyay in la soo xareeyo 17.6 bilyan oo Birr, balse waxaa lasoo xareeyay 18.5 bilyan oo Birr, taas oo ka dhigan in 105% la dhaafay bartilmaameedkii la dejiyay. Sidoo kale, marka la barbardhigo dakhliga sanad-miisaaniyeedkii 2016 T.I. (2023/24 G.C.), waxaa muuqata in uu jiro koror dhan 36.5%. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Lacagta Birta Itoobiya ayaa lagu daray lacagaha bangiyada dalka Ruushka
Jul 11, 2025 16
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Bangiga Dhexe ee Ruushka ayaa si rasmi ah ugu dhawaaqay in uu lacagta Itoobiya ee Birta ku daray liiska lacagaha qalaad ee uu aqoonsan yahay. Tani waxay ka dhigan tahay in hadda kadib lacagta Birta itoobiya lagu beddelo/sarifto Ruble lacagta Ruushka, ama Ruble laga beddelo Birta. Sidoo kale, Bangigu wuxuu qiimeeyay isla markaana go'aamiyay in 100 Bir oo Itoobiya ah ay u dhiganto 57.5872 Ruble lacagta rushka taasoo ka dhigan in 1 Bir uu yahay 0.575872 Ruble. Bangigu wuxuu siiyay lacagta Birta koodhka lambar 230, wuxuuna sidoo kale maalin kasta shaacin doonaa isbeddelka qiimaha sarrifka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Mashruuca Keydka Biyaha ee Magaalada Shiniile oo xadhiga laga jaray
Jul 11, 2025 13
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Waxaa si rasmi ah xadhigga looga jaray mashruuca kaydka biyaha ee magaalada Shiniile, kaas oo ka mid ah mashaariicda sanad-miisaaniyadeedka 2017 ka laga fuliyay magaalada Shiniile ee xarunta gobolka Siti, iyadoo ay si wadajir ah xadhiga uga jareen Gudoomiyaha gobolka Siti, Mudane Ibraahim Xuseen, Madaxa xafiiska Xisbiga Barwaaqo ee gobolka, Mudane Sharma’arke Maxamuud iyo Gudoomiyaha degmada Shiniile, Mudane Jibriil Cumar. Mashruucan oo dhismihiisu socday muddo afar bilood ah ayaa leh awood uu ku kaydin karo 150 mitir-Cube oo biyo ah, Waxaana ku baxday in ka badan 5.3 milyan oo Birr. Ujeedada mashruuca ayaa ah inuu wax ka qabto baahida dhanka waraabka iyo helitaanka biyaha nadiifta ah ee ka jirtay magaalada Shiniile. Qaar ka mid ah waxgaradka kasoo qeybgalay munaasabadda ayaa si weyn usoo dhaweeyay, iyagoo tilmaamay inuu yahay xalka bilowga u ah dhibaatadii biyaha ee muddada dheer magaalada ka jirtay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Midowga Afrika waxa uu ku boorinayaa wadamada xubnaha ka ah inay dhaqan galiyaan xeerarka lagu fulinayo Aagga Ganacsiga Xorta ah ee Qaaradda
Jul 11, 2025 25
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Midowga Afrika ayaa ku booriyay dalalka xubnaha ka ah inay ansixiyaan oo ay dhaqan galiyaan xeerarka dhaqangelinta ee Aagga Ganacsiga Xorta ah ee Qaaradda. Magaalada Malabo ee dalka Ikuwatoriyal Gini waxaa maanta ka furmay shirkii caadiga ahaa ee 47-aad ee Golaha Fulinta Ururka Midowga Afrika. Kalfadhiga ayaa waxaa lagu qabtaa hal-ku-dhegga “Cadaaladda magdhowda Afrikaanka iyo Dadka Afrika u dhashay”. Guddoomiyaha Guddiga Midowga Afrika, Maxamuud Cali Yuusuf, ayaa sheegay in ajandaha ugu weyn ee Kalfadhiga uu yahay Miisaaniyadda 2026-ka ee Midowga Afrika. Dhanka kale, wuxuu sheegay in inkastoo shaqada is-maalgelinta miisaaniyada barnaamijka Ururka ay muujisay horumar, haddana wax badan ayaa dhiman yihiin. Si kastaba ha ahaatee, sannadkii 2016-kii, dalalka xubnaha ka ah Midowga Afrika ayaa qaatay go’aanka Kigali, kaasoo looga gol leeyahay in lagu xoojiyo awoodda dhaqaale ee Qaaradda, iyadoo lagu soo rogayo canshuur dhan 0.2% badeecadaha la soo xulayo ee soo galaya Afrika, balse ma fulin illaa heerkii loo baahnaa. Gudoomiyuhu waxa uu sheegay in 17 ka mid ah wadamada xubnaha ka ah Midowga Afrika ay fulinayaan heshiiskaasi, waxa uuna kula dar daarmay in ay ku dadaalaan sidii loo xaqiijin lahaa madax banaanida dhaqaale ee Midowga Afrika. Guddoomiyaha ayaa sheegay in xasillooni darrada siyaasadeed, xasaradaha bini’aadantinimo iyo dhibaatooyinka amni ee qaaradda oo ay ku jiraan Suudaan, Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Koongo, Soomaaliya iyo gobolka Saaxil, ay sii wadaan in ay hor istaagaan guul laga gaarayo qorshaha horumarinta Afrika. Ciidamada nabad ilaalinta Midowga Afrika ee AMISOM ayaa wajahaya dhibaato dhaqaale oo u baahan in si gaar ah isha loogu hayo. Iyadoo ay jiraan caqabadahaas, waxa uu soo xigtay heshiiska u dhexeeya Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo iyo Ruwanda, Gabon ku soo noqoshada nidaamka dastuuriga ah, iyo qorshaha kala guurka ee Gini sida horumarro rajo leh. Guddiga Midowga Afrika wuxuu sii wadi doonaa taageerada dadaallada nabadeed isagoo xoojinaya wadashaqeynta joogtada ah ee ay la leeyihiin bulshooyinka dhaqaalaha gobolka, Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee Midowga, iyo Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay. Guddoomiyaha ayaa sidoo kale ugu baaqay dowladaha xubnaha ka ah Ururka in ay dardargeliyaan dib u habeynta hay’adaha dowladda, ayna kaalintooda ka qaataan is-dhexgalka gobolka, si ay u ansixiyaan, una hirgeliyaan Aagga Ganacsiga Xorta ah ee Qaaradda Afrika (AfCFTA), sida lagu sheegay xogta ay heshay hay’adda. Kalfadhiga 47-aad ee Golaha Fulinta Midowga Afrika ayaa socon doona ilaa berri. Shir sannadeedka 7-aad ee Ururka waxa laqaban doonaa Afagaal/Hamle 7, 2017 T.I,. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Horumarinta Marinnada Magaalada Addis Ababa ayaa kor u qaaday bilicda iyo tayada nolosha - Adhaanaj Abebe
Jul 11, 2025 16
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Duqa magaalada Addis Ababa, Marwo Adhaanaj Abebe, ayaa sheegtay in horumarinta waddooyinka magaalada ay Addis Ababa ka dhigeyso magaalo wanaagsan oo lagu noolaan karo, isla markaana soo jiidasho leh oo u fiican dadka deegaanka iyo booqdayaasha, iyadoo kor u qaadaysa muuqaalka wanaagsan ee dalka. Kalafadhiga caadiga ah ee 4aad ee Golaha Magaaladda Addis Ababa, ayaa si rasmi ah u furmay. Duqa magaalada Addis Ababa, Adhaanaj Abebe, oo warbixin ka jeedisay waxqabadka maamulka magaalada ee sannad-miisaaniyeedka 2017T.I., ayaa si gaar ah u iftiimisay dadaallada horumarineed ee socda, gaar ahaan wejiga labaad ee mashruuca horumarinta marinnada magaalada. Waxay sheegtay in wejiga labaad ee horumarinta waddooyinka lagu saleeyay qorshe wanaagsan oo laga faa’iideystay khibradaha laga helay wejiga hore, taasoo suurtagal ka dhigtay in si degdeg ah oo tayo leh howshu u socoto. Waxay sidoo kale sheegtay in shacabka lagu wargeliyay qorshayaasha mashruuca, lagana qaybgeliyay, taasoo sahashay in horumarku noqdo mid ay bulshada daneyso oo ka faa’iideysata. Waxaa la xusay in dadkii laga raray goobihii ay ku naalaayeen ee hore oo ay adkayd in lagu noaado la dejiyay guryo ku habboon, isla markaana loo dhisay kaabayaal ay ka mid yihiin: suuqyo, goobaha cagaaran, meelaha carruurta ku ciyaaraan, xarumo caafimaad, dugsiyaal iyo adeegyo kale oo bulsho. Wejiga labaad ee mashruuca horumarinta marinnada magaalada waxa uu ka kooban yahay: 135 km oo waddooyinka baabuurta ah, 246 km oo waddo loogu talagalay dadka lugeeya, 141 km oo waddooyin baaskiil loogu talagalay, Goobo loogu talagalay orodka, 53 buundooyin isgoysyo ah oo loogu talagalay dadka iyo baabuurta, Kanaallo biyaha roobka qaada iyo darbiyo difaac ah oo badan. Waxaa sidoo kale laga hirgaliyay xarumo baabuurta la dhigto iyo terminallo casri ah oo hal mar qaadi kara ilaa 35,000 oo gaari. Dhinaca korontada, waxaa la dhisay tiirar koronto oo tayo sare leh, kuwo casri ah iyo khadad koronto dhulka hoostiisa mara, taas oo ah horumar waara. Duqa magaalada waxay sheegtay in sidoo kale la hirgeliyay goobaha nasashada iyo madadaalada bulshada, kuwaas oo ka kooban: 431 hektar oo dhul cagaaran, 110 goobo madadaalo oo casri ah, 112 musqulo dadweyne oo ku yaal hareeraha waddooyinka. Waxay intaa ku dartay in horumarinta waddooyinka ay Addis Ababa ka dhigayso magaalo caalami ah oo tartan la gali karta caasimadaha kale. Waxaa sidoo kale la xusay in Addis Ababa ay ku guuleysatay abaalmarinta magaalo casri ah ee Afrika, kadib markii ay kaalinta koowaad ka gashay tartan caalami ah oo ay ka qayb galeen 115 magaalo, gaar ahaan qeybta isbeddelka magaalooyinka. Duqa magaalada waxay sheegtay in mashruuca horumarinta marinnada ujeeddadiisu tahay in cid walba ka faa’iideyso, cidna aysan dib uga harin, si loo xaqiijiyo horumar sinnaan ah. Waxay intaa ku dartay in mashruucu uu beddelay heerka magaalada, kobcinta awooda tartanka, isbeddelka dhaqanka shaqada, dhiirrigelinta ah "waa suurtagal”, sare u qaadidda hufnaanta hogaaminta mashruuca, iyo iskaashiga lala yeeshay daneeyayaasha kale — taasoo dhammmaan keentay natiijooyin muuqda. Ugu dambeyn, waxay xustay in mashruucu uu abuuray fursado shaqo oo ay ka faa’iideen boqolaal kun oo qof, isla markaana uu Addis Ababa u beddelay magaalo qurxoon, nadiif ah oo cagaaran, taasoo si weyn kor ugu qaaday muuqaalkii wanaagsan ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Horumaradii la diiwaangeliyey sanad-miisaaniyeedkii dhameeday ayaa si adag loo xoojin doonaa – Mustafe Muxumed
Jul 11, 2025 10
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Madaxweynaha Dowlad Deegaanka Soomaalida, Mustafe Muxumed, ayaa sheegay in dadaallada lagu xoojinayo waxqabadka miro-dhalka leh ee laga gaaray horumarka iyo maamulka suuban ee deegaanka, ay si rasmi ah u socon doonaan. Hadalkan ayuu ka jeediyay magaalada Jigjiga, xilli la soo gebagebeeyay madal socotay afar maalmood oo lagu qiimeynayay waxqabadka xafiisyada heer deegaan iyo maamulka gobollada deegaanka ee sanad-miisaaniyeedka 2017-ka Tirsi-Itoobiyanka. Madaxweyne Mustafe ayaa sheegay in sanadkii la soo dhaafay lagu guulaystay fulinta shaqooyin miro-dhal ah oo ku saleysan horumar iyo maamulka suuban. Waxa uu xusay in qiimaynta lagu saleeyay waxqabadka xooggan ee la taaban karo, iyadoo sidoo kalena xoog la saaray lafa-gurka dhinacyada daciifka ah, si loogu gudbo heer cusub oo ka sarreeya horumarka la gaaray. Wuxuu intaas ku daray in qorshayaal cad-cad laga dejiyay arrimaha mudnaanta u leh deegaanka, si mustaqbalka loogu wajaho si qorshaysan iyo hab wax-ku-ool ah. Madaxweynaha ayaa sidoo kale sheegay in madashu muhiim u ahayd in la kala saaro heerka adeegyada bulshada, lana xalliyo caqabadaha hortaagan hirgelinta qorshayaasha dowladda. Gaar ahaan, wuxuu adkeeyay muhiimadda ay leedahay in hay’adaha adeeg bixinta bulshada ay xoojiyaan isla xisaabtanka iyo hufnaanta; sidoo kalena, sanadka cusub ee miisaaniyadda ay lagama maarmaan tahay in la dardargeliyo bixinta adeegyada bulshada, hagaajinta nidaamka maamulka, iyo kobcinta kalsoonida shacabka ee hay’adaha dowladda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Xiriirka diblomaasiyadeed ee Itoobiya iyo Saambiya ayaa sii xoogeysanaya dhanka iskaashiga dhinacyo badan – Danjire Roosa Saakaalaa
Jul 11, 2025 12
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 3/2017 (ENA): Danjiraha Saambiya u fadhiya Itoobiya, Danjire Roosa Saakaalaa, ayaa sheegtay in xiriirka taariikhiga ah ee ka dhaxeeya Itoobiya iyo Saambiya uu si weyn ugu sii fidayo dhinacyo badan oo iskaashi ah. Intii ay waraysiga siineysay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), Danjire Saakaalaa waxay xustay in labada dal ay leeyihiin xiriir muddo dheer soo socday, kaasoo sii xoogaysanayay sannadba sannadka ka dambeeya. Waxay sheegtay in tan iyo markii safaaradda Saambiya laga furay Itoobiya, iskaashiga labada dhinac uu si isdaba joog ah u kobcayay, iyadoo la hirgelinayo mashaariic kala duwan oo iskaashi. Danjiraha ayaa xustay in labada dowladood ay sanadkii 2017 si rasmi ah u aas-aaseen guddiga wadajirka ah, taasoo horseeday fursado badan oo la iska kaashado. Waxay tilmaamtay in labada dal ay leeyihiin awoodo waaweyn oo la is dhaafsan karo, ayna bilaabeen abaabulka ganacsatada iyo la-hawlgalayaasha kale si loo sii xoojiyo xiriirka. Guddiga wadajirka ah ayaa ka shaqeynaya kobcinta iskaashiga dhinacyada ganacsiga, maalgashiga, gaar ahaan dhanka beeraha iyo gaadiidka cirka. Danjire Roosa Saakaalaa waxay sheegtay in Saambiya ay door muuqda ka ciyaartay xoojinta midnimada Afrika iyo isku dubbaridka ajendayaal qaran oo Afrika ah, iyada oo ka qeyb qaadanaysa shirar kala duwan oo heer gobol iyo qaaradeedba ah. Waxay carrabka ku dhufatay in maqnaanshaha wakiilnimo rasmi ah oo Afrika ku yeelato Qaramada Midoobay uu yahay cadaaladd-daro aan la aqbali karin. Waxay sidoo kale sheegtay in Saambiya ay kaalin muuqata ka qaadatay dadaallada lagu doonayo in lagu gaaro midnimo dhaqaale oo Afrika ah, iyadoo taageereysa mabda’a Pan-Africanism ee Midnimo Afrikaanimo oo sal u ah dadaalladaas. Ugu dambeyntii, waxay sheegtay in Ajendaha Midowga Afrika ee 2063 uu yahay ajende dahabi ah oo siinaya Afrika fursado badan, ayna muhiim tahay in la hirgeliyo iyada oo loo marayo iskaashi buuxa. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Golaha Wakiilada Shacabka ayaa howlaha sharci dejinta, kormeerka iyo dabagalka u fuliyaa isagoo ku xoojinaya cilmi-baadhis iyo daraasad
Jul 11, 2025 14
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Afhayeenka Golaha, Taageesse Jaafo, ayaa sheegay in shirweynaha shanaad ee sannadlaha ah ee cilmi-baarista baarlamaanka oo halkudheg u ah “Nidaam baarlamaan oo hufan oo qeyb ka ah horumarka waara ee ku saleysan aqoon iyo isla xisaabtan” uu si rasmi ah u furmay. Afhayeenka ayaa sheegay in horumar waara iyo dhisidda saldhig adag oo dhaqaale aan suurtagal ku noqon karin la’aanta dhaqanka cilmi-baarista, taasoo muhiim u ah barwaaqo waarta iyo qorshe cad. Sida uu sheegay, shirkan cilmi-baarista ah wuxuu door muhiim ah ku leeyahay dejinta siyaasadaha, sharciyada iyo howlaha baarlamaanka ee la xiriira kormeerka iyo dabagalka. Waxaa intaa dheer, Golaha Wakiiladu wuxuu ku howlan yahay inuu hubiyo in howlaha sharci-dejinta, kormeerka, metelaadda shacabka iyo diblomaasiyadda baarlamaanka ay noqdaan kuwo ku saleysan cilmi-baaris iyo daraasad, si wax looga qabto cabashooyinka shacabka. Sidoo kale, wuxuu xusay in Golaha uu ku dadaalayo in cabashooyinka shacabka lagu baaro si cilmiyeed oo lagu daro sharciyada iyo siyaasadaha la dejinayo, si xal waara loo helo. Wuxuuna intaa raaciyay in iskaashiga ay la leeyihiin hay’adaha cilmi-baarista uu sii socon doono. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxay sanadkan hirgelisay hawlo diblomaasiyadeed oo xooggan oo ilaalinaya danaha qaranka – Wasaaradda Arrimaha Dibadda
Jul 11, 2025 14
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 3/2017 (ENA): Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya ayaa sheegtay in dalka uu sanad miisaaniyaddeedkan dhammaaday ee 2017 T.I. ku guulaystay hirgelinta hawlo diblomaasiyadeed oo xooggan oo ilaalinaya danaha qaranka. Afhayeenka wasaaradda, Danjire Nabiyaat Geetaajaw, ayaa isagoo ka hadlaya waxqabadka sanad-miisaaniyeedka, wuxuu iftiimiyay in dowladda Itoobiya ay ka shaqeysay hawlo diblomaasiyadeed oo dhammaan dariiqyada diblomaasiyadda ah taabanaya si loo ilaaliyo danaha qaranka loona muujiyo sumcadda dalka. Waxa uu sidoo kale xusay in Itoobiya ay xoojisay xiriirka ay la leedahay wadamada deriska ah iyadoo diiradda saartay faa’iido wadaag ku dhisan iskaashi dhanka korontada iyo horumarinta kaabeyaasha sida waddooyinka, iyo in horumar laga sameeyay dadaallada lagu xoojinayo nabadda waarta ee Geeska Afrika. Afhayeenku waxa uu carabka ku adkeeyay in sanadkan Itoobiya ay ku guulaysatay in bulshada caalamka la fahamsiiso xaqa ay u leedahay ka faa’iidaysiga mashruuca weyn ee biyo-xireenka Abaay si caddaalad ku jirto. Waxaa kaloo la sheegay in heshiisyo badan oo laba geesood iyo kuwo badan-geesood ah lala saxiixday wadamo kala duwan intii lagu jiray sanad-miisaaniyeedka, kuwaasoo loogu talagalay ilaalinta danaha qaranka iyo kor u qaadidda sumcadda iyo doorka Itoobiya ee masraxa caalamka. Dhanka kale, diblomaasiyadda u janjeedha danaha muwaadiniinta, ayaa lagu guulaystay in muwaadiniin Itoobiyaan ah oo ku sugnaa xaalado adag wadamo kale lagu soo celiyo iyadoo la dhowrayay nabadgelyadooda iyo karaamadooda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynaha Taaye Asqasilaase ayaa sagootiyey Dr. Ramis Alakbarof oo dhammaystay muddadii shaqadiisa
Jul 9, 2025 19
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Madaxweynaha Itoobiya, Taaye Asqasilaase, ayaa sagootin sharaf leh u sameeyey Dr. Ramiz Alakbarov, oo ahaa Kaaliyaha Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay iyo Kooxda Isku-dubaridka Gargaarka Bani’aadamnimo ee Itoobiya, kaddib markii uu dhammaystay muddadii shaqadiisa. Dr. Ramis Alakbarof ayaa lagu ammaanay dadaalkiisii iyo go’aankiisii uu ku bixiyey sidii loo hirgelin lahaa yoolalka horumarineed intii uu ka shaqaynayey gudaha Itoobiya. Madaxweynuhu, isaga oo fariin ku baahiyey barta X (horay loo oran jiray Twitter), waxa uu Dr. Ramis u rajeeyey mustaqbal wanaagsan iyo in uu guulo ka gaaro hawlaha cusub ee uu qaban doono. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Shirkii 17-aad ee BRICS waxaa lagu aqoonsaday dadaalka Itoobiya ee lagu dhisayo dhaqaale cagaaran oo adkaysi leh - Fitsum Assefa (Dr.)
Jul 9, 2025 21
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Shirka 17-aad ee BRICS ayaa lagu aqoonsaday dadaalka Itoobiya ay ku dhiseyso dhaqaalaha cagaaran ee u adkeysan kara cimilada, ayay tidhi Wasiirka Qorsheynta iyo Horumarinta Fitsum Assefa (Dr.). Waxa kale oo ay xustay in Itoobiya ay isku diyaarinayso in ay ku soo bandhigto ajandaheeda ka hortagga isbeddelka cimilada shirka COP30 ee ka dhacaya Brasiil. Magaalada Riyo de Janeiro ee dalka Brasiil waxaa ka furmay shir madaxeedka 17-aad ee wadamada BRICS oo ay ka qeyb galayaan wafdi ka socda dowladda Itoobiya oo uu hoggaaminayo Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.). Wasiirka Qorshaynta iyo Horumarinta Fitsum Assefa (Dr.) ayaa ka warbixisey ka qayb galka weftiga ee shir madaxeedka. Faahfaahinteexa, ayay ku sheegtay in mowqifka adag ee shir-madaxeedka uu arrintan ka taagan yahay uu saamayn togan ku leeyahay Itoobiya, gobolka iyo Afrika, xilli dunidu aanay wax ka qaban isbeddelka cimilada sidii loo baahnaa. Waxay xustay in shir madaxeedka BRICS lagu sheegay in dalalka u nugul isbeddelka cimilada oo ay Itoobiya ka mid tahay ay dhistaan dhaqaale cagaaran oo adkaysi leh oo barbar socda horumarkooda. Waxa ay sheegtay in beesha caalamka loogu baaqay in ay taageero dhaqaale u fidiyaan wadamada ay ka jiraan saameynta isbedelka cimilada. Ajandayaasha looga hadlay shir madaxeedka ayaa waxaa ka mid ahaa tallaabooyinka ay dalalku qaadayaan si looga hortago isbeddelka cimilada. Hadalkeeda wasiirku waxa ay ku sheegtay in Itoobiya ay aqoonsatay ilaalinta iyo dhiraynta kaymaha, tamarta iyo beeraha oo ay ku socoto dhaqdhaqaaqa raadka cagaaran. Waxay xustay in beesha caalamku laga dalbaday inay taageero maaliyadeed u fudiyaan hawlaha ka hortagga isbeddelka cimilada ee Itoobiya. Waxa uu sheegtay in aqoonsiga ay utoobiya ka heshay BRICS uu wax weyn ka tarayo dadaalka ay Itoobiya ugu jirto sidii loo dhisi lahaa dhaqaale cagaaran oo u adkaysta isbedelka cimilada. Waxa uu tilmaamtay in heshiiska ay gaareen dallaka BRICS uu u abuuri doono jawi wanaagsan dalalka sida Itoobiya oo kale ah ee u nugul isbeddelka cimilada si ay u helaan maalgelin kale. Shirweynihii 30-aad ee Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP30) ayaa lagu qaban doonaa magaalada Belem ee dalka Brasiil bisha Gudba/Tiqimt 2018 T.I. Wasiir Fitsum Assefa (Dr.) ayaa tilmaamtay in Itoobiya ay soo bandhigi doonto soo jeedintii ay ka samaysay Rio de Janeiro ee ku saabsan isbeddelka cimilada ee ajandaha COP30. Bandhig muujinaya hawlaga raadka cagaaran iyo shaqada laga qabanayo ilaalinta deegaanka ee lagu qabanayo COP30 ayaa u furnaan doona dadka booqanaya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Kulamada ka dhacay Shirka BRICS ayaa diiradda lagu saaray isbeddelka cimilada—Dr. Fitsum Asafaa
Jul 9, 2025 29
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 1/2017 (ENA): Wasiirka Qorsheynta iyo Horumarinta ee Itoobiya, Dr. Fitsum Asafaa, ayaa sheegay in Itoobiya ay si weyn diiradda u saartay baahida loo qabo dhismaha dhaqaale u adkaysan kara isbeddelka cimilada, xilli uu ka qaybgalayay shirkii 17aad ee BRICS ee ka dhacay dalka Braasiil. Dr. Fitsum Asafaa ayaa iyadoo ka warramaysa safarka wafdiga Itoobiya oo uu hoggaaminayay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Dr. Abiy Axmed, ee ka qaybgalay shir madaxeedkaas. Wasiirka ayaa tilmaantay in dalalka soo koraya sida Itoobiya ay la kulmayaan culays aad u weyn oo la xiriira isbeddelka cimilada, sidaas darteedna ay lagama maarmaan tahay in iskaashi caalami ah la sameeyo. Waxa uu xusay in Itoobiya ay si weyn u waddo dadaallada la xiriira ilaalinta kaymaha iyo deegaanka iyada oo loo marayo barnaamijka "Raadka Cagaaran", isla markaana ay beesha caalamka ugu baaqday in si adag dhaqaale loogu taageero. Waxa sidoo kale laga hadlay muhiimadda ah in dalalka horumaray ee si weyn ugu lug leh sii deynta gaasaska waxyeellada leh ay bixiyaan taageero dhaqaale oo ballaaran, taas oo ay isku raaceen madaxda ka qaybgalay shirka BRICS. Waxaa sidoo kale lagu xusay in dalalka xubnaha ka ah BRICS ay si gaar ah diiradda u saareen arrinta cimilada, isla markaana ay isla qaateen in la xoojiyo iskaashiga dhinacyada tignoolajiyadda iyo maalgelinta si wax looga qabto dhibaatada isbeddelka cimilada, taas oo Itoobiya ay ka mid tahay wadamada ka faa’iidi doona. Dr. Fitsum Asafaa waxa uu carrabka ku adkeeyay in Itoobiya ay dadaal xoog leh ugu jirto horumarinta tamarta la cusboonaysiin karo, iyadoo tusaale cad uu yahay mashruuca weyn ee Biyaha Wabiga Abay ee GERD (Biyo-xireenka Horumarka Itoobiya), kaasoo lagaga hortagayo sii deynta gaaska waxyeellada leh isla markaana kobcinaya tamarta nadiifta ah. Mashruucan GERD ayaa noqonaya mid wax weyn ka tari doona yareynta gaasaska waxyeellada leh iyo xoojinta awoodda tamarta dalka oo la gaarsiin karo dalalka kale. Wasiirku wuxuu sidoo kale xusay in horumarka laga sameeyay dhismaha waddooyinka istiraatiijiga ah uu yahay mid si weyn uga qayb qaadanaya dhaqaalaha iyo adeegyada gaadiidka, isla markaana uu door weyn ka ciyaarayo dhimista ciriiriga taraafikada, yareynta isticmaalka shidaalka iyo dhimista qiiqa hawada wasaqeeya, iyadoo la adeegsanayo gaadiidka korontada ku shaqeeya. Ugu dambayn, Dr. Fitsum Asafaa ayaa sheegay in Itoobiya ay tusaale u tahay dagaalka lagula jiro isbeddelka cimilada, iyada oo ka sokow barnaamijka cagaaran, si ballaaran u waddo adeegsiga baabuurta korontada ku shaqeysa, taasoo muujinaysa sida ay uga go’an tahay ka hortagga cawaaqibka isbeddelka cimilada. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Siyaasada
Horumarinta Marinnada Magaalada Addis Ababa ayaa kor u qaaday bilicda iyo tayada nolosha - Adhaanaj Abebe
Jul 11, 2025 16
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Duqa magaalada Addis Ababa, Marwo Adhaanaj Abebe, ayaa sheegtay in horumarinta waddooyinka magaalada ay Addis Ababa ka dhigeyso magaalo wanaagsan oo lagu noolaan karo, isla markaana soo jiidasho leh oo u fiican dadka deegaanka iyo booqdayaasha, iyadoo kor u qaadaysa muuqaalka wanaagsan ee dalka. Kalafadhiga caadiga ah ee 4aad ee Golaha Magaaladda Addis Ababa, ayaa si rasmi ah u furmay. Duqa magaalada Addis Ababa, Adhaanaj Abebe, oo warbixin ka jeedisay waxqabadka maamulka magaalada ee sannad-miisaaniyeedka 2017T.I., ayaa si gaar ah u iftiimisay dadaallada horumarineed ee socda, gaar ahaan wejiga labaad ee mashruuca horumarinta marinnada magaalada. Waxay sheegtay in wejiga labaad ee horumarinta waddooyinka lagu saleeyay qorshe wanaagsan oo laga faa’iideystay khibradaha laga helay wejiga hore, taasoo suurtagal ka dhigtay in si degdeg ah oo tayo leh howshu u socoto. Waxay sidoo kale sheegtay in shacabka lagu wargeliyay qorshayaasha mashruuca, lagana qaybgeliyay, taasoo sahashay in horumarku noqdo mid ay bulshada daneyso oo ka faa’iideysata. Waxaa la xusay in dadkii laga raray goobihii ay ku naalaayeen ee hore oo ay adkayd in lagu noaado la dejiyay guryo ku habboon, isla markaana loo dhisay kaabayaal ay ka mid yihiin: suuqyo, goobaha cagaaran, meelaha carruurta ku ciyaaraan, xarumo caafimaad, dugsiyaal iyo adeegyo kale oo bulsho. Wejiga labaad ee mashruuca horumarinta marinnada magaalada waxa uu ka kooban yahay: 135 km oo waddooyinka baabuurta ah, 246 km oo waddo loogu talagalay dadka lugeeya, 141 km oo waddooyin baaskiil loogu talagalay, Goobo loogu talagalay orodka, 53 buundooyin isgoysyo ah oo loogu talagalay dadka iyo baabuurta, Kanaallo biyaha roobka qaada iyo darbiyo difaac ah oo badan. Waxaa sidoo kale laga hirgaliyay xarumo baabuurta la dhigto iyo terminallo casri ah oo hal mar qaadi kara ilaa 35,000 oo gaari. Dhinaca korontada, waxaa la dhisay tiirar koronto oo tayo sare leh, kuwo casri ah iyo khadad koronto dhulka hoostiisa mara, taas oo ah horumar waara. Duqa magaalada waxay sheegtay in sidoo kale la hirgeliyay goobaha nasashada iyo madadaalada bulshada, kuwaas oo ka kooban: 431 hektar oo dhul cagaaran, 110 goobo madadaalo oo casri ah, 112 musqulo dadweyne oo ku yaal hareeraha waddooyinka. Waxay intaa ku dartay in horumarinta waddooyinka ay Addis Ababa ka dhigayso magaalo caalami ah oo tartan la gali karta caasimadaha kale. Waxaa sidoo kale la xusay in Addis Ababa ay ku guuleysatay abaalmarinta magaalo casri ah ee Afrika, kadib markii ay kaalinta koowaad ka gashay tartan caalami ah oo ay ka qayb galeen 115 magaalo, gaar ahaan qeybta isbeddelka magaalooyinka. Duqa magaalada waxay sheegtay in mashruuca horumarinta marinnada ujeeddadiisu tahay in cid walba ka faa’iideyso, cidna aysan dib uga harin, si loo xaqiijiyo horumar sinnaan ah. Waxay intaa ku dartay in mashruucu uu beddelay heerka magaalada, kobcinta awooda tartanka, isbeddelka dhaqanka shaqada, dhiirrigelinta ah "waa suurtagal”, sare u qaadidda hufnaanta hogaaminta mashruuca, iyo iskaashiga lala yeeshay daneeyayaasha kale — taasoo dhammmaan keentay natiijooyin muuqda. Ugu dambeyn, waxay xustay in mashruucu uu abuuray fursado shaqo oo ay ka faa’iideen boqolaal kun oo qof, isla markaana uu Addis Ababa u beddelay magaalo qurxoon, nadiif ah oo cagaaran, taasoo si weyn kor ugu qaaday muuqaalkii wanaagsan ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Horumaradii la diiwaangeliyey sanad-miisaaniyeedkii dhameeday ayaa si adag loo xoojin doonaa – Mustafe Muxumed
Jul 11, 2025 10
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Madaxweynaha Dowlad Deegaanka Soomaalida, Mustafe Muxumed, ayaa sheegay in dadaallada lagu xoojinayo waxqabadka miro-dhalka leh ee laga gaaray horumarka iyo maamulka suuban ee deegaanka, ay si rasmi ah u socon doonaan. Hadalkan ayuu ka jeediyay magaalada Jigjiga, xilli la soo gebagebeeyay madal socotay afar maalmood oo lagu qiimeynayay waxqabadka xafiisyada heer deegaan iyo maamulka gobollada deegaanka ee sanad-miisaaniyeedka 2017-ka Tirsi-Itoobiyanka. Madaxweyne Mustafe ayaa sheegay in sanadkii la soo dhaafay lagu guulaystay fulinta shaqooyin miro-dhal ah oo ku saleysan horumar iyo maamulka suuban. Waxa uu xusay in qiimaynta lagu saleeyay waxqabadka xooggan ee la taaban karo, iyadoo sidoo kalena xoog la saaray lafa-gurka dhinacyada daciifka ah, si loogu gudbo heer cusub oo ka sarreeya horumarka la gaaray. Wuxuu intaas ku daray in qorshayaal cad-cad laga dejiyay arrimaha mudnaanta u leh deegaanka, si mustaqbalka loogu wajaho si qorshaysan iyo hab wax-ku-ool ah. Madaxweynaha ayaa sidoo kale sheegay in madashu muhiim u ahayd in la kala saaro heerka adeegyada bulshada, lana xalliyo caqabadaha hortaagan hirgelinta qorshayaasha dowladda. Gaar ahaan, wuxuu adkeeyay muhiimadda ay leedahay in hay’adaha adeeg bixinta bulshada ay xoojiyaan isla xisaabtanka iyo hufnaanta; sidoo kalena, sanadka cusub ee miisaaniyadda ay lagama maarmaan tahay in la dardargeliyo bixinta adeegyada bulshada, hagaajinta nidaamka maamulka, iyo kobcinta kalsoonida shacabka ee hay’adaha dowladda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Xiriirka diblomaasiyadeed ee Itoobiya iyo Saambiya ayaa sii xoogeysanaya dhanka iskaashiga dhinacyo badan – Danjire Roosa Saakaalaa
Jul 11, 2025 12
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 3/2017 (ENA): Danjiraha Saambiya u fadhiya Itoobiya, Danjire Roosa Saakaalaa, ayaa sheegtay in xiriirka taariikhiga ah ee ka dhaxeeya Itoobiya iyo Saambiya uu si weyn ugu sii fidayo dhinacyo badan oo iskaashi ah. Intii ay waraysiga siineysay Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), Danjire Saakaalaa waxay xustay in labada dal ay leeyihiin xiriir muddo dheer soo socday, kaasoo sii xoogaysanayay sannadba sannadka ka dambeeya. Waxay sheegtay in tan iyo markii safaaradda Saambiya laga furay Itoobiya, iskaashiga labada dhinac uu si isdaba joog ah u kobcayay, iyadoo la hirgelinayo mashaariic kala duwan oo iskaashi. Danjiraha ayaa xustay in labada dowladood ay sanadkii 2017 si rasmi ah u aas-aaseen guddiga wadajirka ah, taasoo horseeday fursado badan oo la iska kaashado. Waxay tilmaamtay in labada dal ay leeyihiin awoodo waaweyn oo la is dhaafsan karo, ayna bilaabeen abaabulka ganacsatada iyo la-hawlgalayaasha kale si loo sii xoojiyo xiriirka. Guddiga wadajirka ah ayaa ka shaqeynaya kobcinta iskaashiga dhinacyada ganacsiga, maalgashiga, gaar ahaan dhanka beeraha iyo gaadiidka cirka. Danjire Roosa Saakaalaa waxay sheegtay in Saambiya ay door muuqda ka ciyaartay xoojinta midnimada Afrika iyo isku dubbaridka ajendayaal qaran oo Afrika ah, iyada oo ka qeyb qaadanaysa shirar kala duwan oo heer gobol iyo qaaradeedba ah. Waxay carrabka ku dhufatay in maqnaanshaha wakiilnimo rasmi ah oo Afrika ku yeelato Qaramada Midoobay uu yahay cadaaladd-daro aan la aqbali karin. Waxay sidoo kale sheegtay in Saambiya ay kaalin muuqata ka qaadatay dadaallada lagu doonayo in lagu gaaro midnimo dhaqaale oo Afrika ah, iyadoo taageereysa mabda’a Pan-Africanism ee Midnimo Afrikaanimo oo sal u ah dadaalladaas. Ugu dambeyntii, waxay sheegtay in Ajendaha Midowga Afrika ee 2063 uu yahay ajende dahabi ah oo siinaya Afrika fursado badan, ayna muhiim tahay in la hirgeliyo iyada oo loo marayo iskaashi buuxa. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Golaha Wakiilada Shacabka ayaa howlaha sharci dejinta, kormeerka iyo dabagalka u fuliyaa isagoo ku xoojinaya cilmi-baadhis iyo daraasad
Jul 11, 2025 14
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Afhayeenka Golaha, Taageesse Jaafo, ayaa sheegay in shirweynaha shanaad ee sannadlaha ah ee cilmi-baarista baarlamaanka oo halkudheg u ah “Nidaam baarlamaan oo hufan oo qeyb ka ah horumarka waara ee ku saleysan aqoon iyo isla xisaabtan” uu si rasmi ah u furmay. Afhayeenka ayaa sheegay in horumar waara iyo dhisidda saldhig adag oo dhaqaale aan suurtagal ku noqon karin la’aanta dhaqanka cilmi-baarista, taasoo muhiim u ah barwaaqo waarta iyo qorshe cad. Sida uu sheegay, shirkan cilmi-baarista ah wuxuu door muhiim ah ku leeyahay dejinta siyaasadaha, sharciyada iyo howlaha baarlamaanka ee la xiriira kormeerka iyo dabagalka. Waxaa intaa dheer, Golaha Wakiiladu wuxuu ku howlan yahay inuu hubiyo in howlaha sharci-dejinta, kormeerka, metelaadda shacabka iyo diblomaasiyadda baarlamaanka ay noqdaan kuwo ku saleysan cilmi-baaris iyo daraasad, si wax looga qabto cabashooyinka shacabka. Sidoo kale, wuxuu xusay in Golaha uu ku dadaalayo in cabashooyinka shacabka lagu baaro si cilmiyeed oo lagu daro sharciyada iyo siyaasadaha la dejinayo, si xal waara loo helo. Wuxuuna intaa raaciyay in iskaashiga ay la leeyihiin hay’adaha cilmi-baarista uu sii socon doono. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxay sanadkan hirgelisay hawlo diblomaasiyadeed oo xooggan oo ilaalinaya danaha qaranka – Wasaaradda Arrimaha Dibadda
Jul 11, 2025 14
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 3/2017 (ENA): Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya ayaa sheegtay in dalka uu sanad miisaaniyaddeedkan dhammaaday ee 2017 T.I. ku guulaystay hirgelinta hawlo diblomaasiyadeed oo xooggan oo ilaalinaya danaha qaranka. Afhayeenka wasaaradda, Danjire Nabiyaat Geetaajaw, ayaa isagoo ka hadlaya waxqabadka sanad-miisaaniyeedka, wuxuu iftiimiyay in dowladda Itoobiya ay ka shaqeysay hawlo diblomaasiyadeed oo dhammaan dariiqyada diblomaasiyadda ah taabanaya si loo ilaaliyo danaha qaranka loona muujiyo sumcadda dalka. Waxa uu sidoo kale xusay in Itoobiya ay xoojisay xiriirka ay la leedahay wadamada deriska ah iyadoo diiradda saartay faa’iido wadaag ku dhisan iskaashi dhanka korontada iyo horumarinta kaabeyaasha sida waddooyinka, iyo in horumar laga sameeyay dadaallada lagu xoojinayo nabadda waarta ee Geeska Afrika. Afhayeenku waxa uu carabka ku adkeeyay in sanadkan Itoobiya ay ku guulaysatay in bulshada caalamka la fahamsiiso xaqa ay u leedahay ka faa’iidaysiga mashruuca weyn ee biyo-xireenka Abaay si caddaalad ku jirto. Waxaa kaloo la sheegay in heshiisyo badan oo laba geesood iyo kuwo badan-geesood ah lala saxiixday wadamo kala duwan intii lagu jiray sanad-miisaaniyeedka, kuwaasoo loogu talagalay ilaalinta danaha qaranka iyo kor u qaadidda sumcadda iyo doorka Itoobiya ee masraxa caalamka. Dhanka kale, diblomaasiyadda u janjeedha danaha muwaadiniinta, ayaa lagu guulaystay in muwaadiniin Itoobiyaan ah oo ku sugnaa xaalado adag wadamo kale lagu soo celiyo iyadoo la dhowrayay nabadgelyadooda iyo karaamadooda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynaha Taaye Asqasilaase ayaa sagootiyey Dr. Ramis Alakbarof oo dhammaystay muddadii shaqadiisa
Jul 9, 2025 19
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Madaxweynaha Itoobiya, Taaye Asqasilaase, ayaa sagootin sharaf leh u sameeyey Dr. Ramiz Alakbarov, oo ahaa Kaaliyaha Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay iyo Kooxda Isku-dubaridka Gargaarka Bani’aadamnimo ee Itoobiya, kaddib markii uu dhammaystay muddadii shaqadiisa. Dr. Ramis Alakbarof ayaa lagu ammaanay dadaalkiisii iyo go’aankiisii uu ku bixiyey sidii loo hirgelin lahaa yoolalka horumarineed intii uu ka shaqaynayey gudaha Itoobiya. Madaxweynuhu, isaga oo fariin ku baahiyey barta X (horay loo oran jiray Twitter), waxa uu Dr. Ramis u rajeeyey mustaqbal wanaagsan iyo in uu guulo ka gaaro hawlaha cusub ee uu qaban doono. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Shirkii 17-aad ee BRICS waxaa lagu aqoonsaday dadaalka Itoobiya ee lagu dhisayo dhaqaale cagaaran oo adkaysi leh - Fitsum Assefa (Dr.)
Jul 9, 2025 21
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Shirka 17-aad ee BRICS ayaa lagu aqoonsaday dadaalka Itoobiya ay ku dhiseyso dhaqaalaha cagaaran ee u adkeysan kara cimilada, ayay tidhi Wasiirka Qorsheynta iyo Horumarinta Fitsum Assefa (Dr.). Waxa kale oo ay xustay in Itoobiya ay isku diyaarinayso in ay ku soo bandhigto ajandaheeda ka hortagga isbeddelka cimilada shirka COP30 ee ka dhacaya Brasiil. Magaalada Riyo de Janeiro ee dalka Brasiil waxaa ka furmay shir madaxeedka 17-aad ee wadamada BRICS oo ay ka qeyb galayaan wafdi ka socda dowladda Itoobiya oo uu hoggaaminayo Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.). Wasiirka Qorshaynta iyo Horumarinta Fitsum Assefa (Dr.) ayaa ka warbixisey ka qayb galka weftiga ee shir madaxeedka. Faahfaahinteexa, ayay ku sheegtay in mowqifka adag ee shir-madaxeedka uu arrintan ka taagan yahay uu saamayn togan ku leeyahay Itoobiya, gobolka iyo Afrika, xilli dunidu aanay wax ka qaban isbeddelka cimilada sidii loo baahnaa. Waxay xustay in shir madaxeedka BRICS lagu sheegay in dalalka u nugul isbeddelka cimilada oo ay Itoobiya ka mid tahay ay dhistaan dhaqaale cagaaran oo adkaysi leh oo barbar socda horumarkooda. Waxa ay sheegtay in beesha caalamka loogu baaqay in ay taageero dhaqaale u fidiyaan wadamada ay ka jiraan saameynta isbedelka cimilada. Ajandayaasha looga hadlay shir madaxeedka ayaa waxaa ka mid ahaa tallaabooyinka ay dalalku qaadayaan si looga hortago isbeddelka cimilada. Hadalkeeda wasiirku waxa ay ku sheegtay in Itoobiya ay aqoonsatay ilaalinta iyo dhiraynta kaymaha, tamarta iyo beeraha oo ay ku socoto dhaqdhaqaaqa raadka cagaaran. Waxay xustay in beesha caalamku laga dalbaday inay taageero maaliyadeed u fudiyaan hawlaha ka hortagga isbeddelka cimilada ee Itoobiya. Waxa uu sheegtay in aqoonsiga ay utoobiya ka heshay BRICS uu wax weyn ka tarayo dadaalka ay Itoobiya ugu jirto sidii loo dhisi lahaa dhaqaale cagaaran oo u adkaysta isbedelka cimilada. Waxa uu tilmaamtay in heshiiska ay gaareen dallaka BRICS uu u abuuri doono jawi wanaagsan dalalka sida Itoobiya oo kale ah ee u nugul isbeddelka cimilada si ay u helaan maalgelin kale. Shirweynihii 30-aad ee Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP30) ayaa lagu qaban doonaa magaalada Belem ee dalka Brasiil bisha Gudba/Tiqimt 2018 T.I. Wasiir Fitsum Assefa (Dr.) ayaa tilmaamtay in Itoobiya ay soo bandhigi doonto soo jeedintii ay ka samaysay Rio de Janeiro ee ku saabsan isbeddelka cimilada ee ajandaha COP30. Bandhig muujinaya hawlaga raadka cagaaran iyo shaqada laga qabanayo ilaalinta deegaanka ee lagu qabanayo COP30 ayaa u furnaan doona dadka booqanaya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Kulamada ka dhacay Shirka BRICS ayaa diiradda lagu saaray isbeddelka cimilada—Dr. Fitsum Asafaa
Jul 9, 2025 29
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 1/2017 (ENA): Wasiirka Qorsheynta iyo Horumarinta ee Itoobiya, Dr. Fitsum Asafaa, ayaa sheegay in Itoobiya ay si weyn diiradda u saartay baahida loo qabo dhismaha dhaqaale u adkaysan kara isbeddelka cimilada, xilli uu ka qaybgalayay shirkii 17aad ee BRICS ee ka dhacay dalka Braasiil. Dr. Fitsum Asafaa ayaa iyadoo ka warramaysa safarka wafdiga Itoobiya oo uu hoggaaminayay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Dr. Abiy Axmed, ee ka qaybgalay shir madaxeedkaas. Wasiirka ayaa tilmaantay in dalalka soo koraya sida Itoobiya ay la kulmayaan culays aad u weyn oo la xiriira isbeddelka cimilada, sidaas darteedna ay lagama maarmaan tahay in iskaashi caalami ah la sameeyo. Waxa uu xusay in Itoobiya ay si weyn u waddo dadaallada la xiriira ilaalinta kaymaha iyo deegaanka iyada oo loo marayo barnaamijka "Raadka Cagaaran", isla markaana ay beesha caalamka ugu baaqday in si adag dhaqaale loogu taageero. Waxa sidoo kale laga hadlay muhiimadda ah in dalalka horumaray ee si weyn ugu lug leh sii deynta gaasaska waxyeellada leh ay bixiyaan taageero dhaqaale oo ballaaran, taas oo ay isku raaceen madaxda ka qaybgalay shirka BRICS. Waxaa sidoo kale lagu xusay in dalalka xubnaha ka ah BRICS ay si gaar ah diiradda u saareen arrinta cimilada, isla markaana ay isla qaateen in la xoojiyo iskaashiga dhinacyada tignoolajiyadda iyo maalgelinta si wax looga qabto dhibaatada isbeddelka cimilada, taas oo Itoobiya ay ka mid tahay wadamada ka faa’iidi doona. Dr. Fitsum Asafaa waxa uu carrabka ku adkeeyay in Itoobiya ay dadaal xoog leh ugu jirto horumarinta tamarta la cusboonaysiin karo, iyadoo tusaale cad uu yahay mashruuca weyn ee Biyaha Wabiga Abay ee GERD (Biyo-xireenka Horumarka Itoobiya), kaasoo lagaga hortagayo sii deynta gaaska waxyeellada leh isla markaana kobcinaya tamarta nadiifta ah. Mashruucan GERD ayaa noqonaya mid wax weyn ka tari doona yareynta gaasaska waxyeellada leh iyo xoojinta awoodda tamarta dalka oo la gaarsiin karo dalalka kale. Wasiirku wuxuu sidoo kale xusay in horumarka laga sameeyay dhismaha waddooyinka istiraatiijiga ah uu yahay mid si weyn uga qayb qaadanaya dhaqaalaha iyo adeegyada gaadiidka, isla markaana uu door weyn ka ciyaarayo dhimista ciriiriga taraafikada, yareynta isticmaalka shidaalka iyo dhimista qiiqa hawada wasaqeeya, iyadoo la adeegsanayo gaadiidka korontada ku shaqeeya. Ugu dambayn, Dr. Fitsum Asafaa ayaa sheegay in Itoobiya ay tusaale u tahay dagaalka lagula jiro isbeddelka cimilada, iyada oo ka sokow barnaamijka cagaaran, si ballaaran u waddo adeegsiga baabuurta korontada ku shaqeysa, taasoo muujinaysa sida ay uga go’an tahay ka hortagga cawaaqibka isbeddelka cimilada. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Arrimaha Bulshada
Hawlaha la fuliyey si looga guuro saboolnimada loogana gudbo dhinaca wax-soosaarka waxay gacan ka geysanayaan xaqiijinta ammaanka cunntada— Duqa Magaalada Diri Dhaba
Jul 11, 2025 8
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Duqa magaalada Diri Dhaba, Khadiir Juhaar, ayaa sheegay in dadaallada la sameeyey si looga guuro saboolnimada looguna gudbo dhinaca wax-soosaarka ay qayb ka yihiin qorshaha lagu xaqiijinayo sugnaanta cunntada. Waxaa sidoo kale la shaaciyey in in ka badan 400 qoys laga saaray saboolnimada muddadii la soo dhaafay. Maamulka Magaalada Diri Dhaba ayaa hadda sameynaya qiimeyn ku saabsan waxqabadka xafiisyada iyo waaxyaha kala duwan ee maamulka ee sanad-miisaaniyadeedka 2017-ka. Intii lagu jiray kormeerkaas, duqa magaalada Khadiir Juhaar ayaa sheegay in adeegyada la hirgeliyey ee lagu wajahayo baahiyaha horumarka bulshada iyo maamulka wanaagsan ay keeneen natiijooyin la taaban karo. Mashruucyo cusub iyo kuwii hore ee dhismaha kaabeyaasha dhaqaalaha ayaa si tayo leh oo xawli ah loo dhameystiray si loo daboolo baahiyaha bulshada, taas oo la tilmaamay in ay tusaale u tahay adeega iyo maamul wanaagga. Gaar ahaan, hawlaha kala duwan ee laga hirgeliyey tuulooyinka iyo magaalada gudaheeda ayaa lagu xaqiijinayaa sugnaanta cunntada, taas oo keentay in in ka badan 400 qoys laga saaro saboolnimada iyadoo laga saaray liiska shabakada badbaadada. Waxaa sidoo kale la xusay in dadaallada maamulka ee lagu horumarinayo wax-soosaarka iyo wax-tarka ay natiijooyin la taaban karo kasoo hoyeen, iyadoo fursado cusub loo abuuro bulshooyinka. Waxaa la qorsheeyey in horumarkan la sii xoojiyo iyadoo 107 hektar oo dhul ah loo diyaariyey in loo isticmaalo kaydka cuntada xaaladaha degdegga ah. Duqa magaalada ayaa intaa ku daray in sidoo kale la dhisayo awoodo gudaha ah oo bulshada u suurta-gelin kara inay iska kaashadaan wax-ka-qabashada xaaladaha degdegga ah. Intii lagu guda jiray sanadkii miisaaniyadeedka la soo gabagabeeyey, bulshada, shaqaalaha iyo hay’adaha iskaashiga la leh ayaa si iskaa wax u qabso ah uga qayb qaatay hawlahaas, iyagoo bixiyey dadaal nooc kasta ah – mid dhaqaale iyo mid naf ahaaneedba. Kulan-wadaagga qiimeynta waxaa ka qaybgalay masuuliyiinta ugu sarreeya maamulka, madaxda waaxyaha kala duwan, wakiillo ka socday bulshada, iyo la-taliyeyaal kuwaas oo dhammaan si dhow u eegaya warbixinta waxqabadka la soo bandhigay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxay hirgelinaysaa hab-dhaqan tusaale u ah dunida oo ku aaddan maaraynta qaxootiga
Jul 11, 2025 8
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Ku-xigeenka Madaxa Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan qaxootiga (UNHCR), Dhafid Karb, ayaa sheegay in Itoobiya ay ka mid tahay dalalka caalamka tusaale u ah qaab-habeynta iyo maaraynta qaxootiga ee lagu amaano. Waxa uu xusay in Itoobiya waqtigan ay martigelinayso in ka badan hal milyan oo qaxooti iyo dad magangelyo-doon ah oo ka kala yimid 25 dal oo kala duwan sababo la xiriira colaado, dhibaatooyin siyaasadeed iyo kuwo deegaan. Dhafid Karb ayaa u sheegay wakaaladda wararka Itoobiya (ENA) in Itoobiya ay u dhaqmayso si waafaqsan heerarka caalamiga ah ee ilaalinta xuquuqda qaxootiga, iyadoo adeegyo muhiim ah si hufan ugu fidinaysa dadkaas. Waxaa uu xusay in deegaannada qaxootigu ku sugan yihiin ay ka socdaan horumarin dhinaca kaabeyaasha dhaqaalaha ah sida waddooyinka, biyaha nadiifta ah, korontada, waxbarashada, caafimaadka iyo adeegyo kale oo aasaasi ah, si dadkaasi u helaan nolol wanaagsan. Sidoo kale, wuxuu sheegay in qaxootiga la barayo sida ay ula qabsan lahaayeen bulshada martigelisay, ayna ka faa’iidaystaan fursadaha shaqo, taas oo kor u qaadaysa is-dhexgalka iyo ka qaybgalka bulshada. Arrimahan, ayuu xusay, waxay Itoobiya ka dhigayaan mid ka mid ah dalalka ugu tixgalinta badan qaxootiga, taasina ay tahay arrin mudan in lagu bogaadiyo dowladda iyo shacabka dalkaas. Sidoo kale, waxa uu sheegay in waaxyaha kala duwan ee Qaramada Midoobay, gaar ahaan UNHCR, ay sii xoojin doonaan wada-shaqeynta iyo taageerada la siiyo Itoobiya si loo dar-dar galiyo habka maaraynta qaxootiga. Dhafid Karb ayaa ugu dambayn bogaadiyay dowladda iyo shacabka Itoobiya dadaalka ay ugu jiraan martigelinta iyo daryeelka qaxootiga, isagoo sheegay inay mudan yihiin mahadnaq iyo ixtiraam. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Mashruuca Keydka Biyaha ee Magaalada Shiniile oo xadhiga laga jaray
Jul 11, 2025 13
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Waxaa si rasmi ah xadhigga looga jaray mashruuca kaydka biyaha ee magaalada Shiniile, kaas oo ka mid ah mashaariicda sanad-miisaaniyadeedka 2017 ka laga fuliyay magaalada Shiniile ee xarunta gobolka Siti, iyadoo ay si wadajir ah xadhiga uga jareen Gudoomiyaha gobolka Siti, Mudane Ibraahim Xuseen, Madaxa xafiiska Xisbiga Barwaaqo ee gobolka, Mudane Sharma’arke Maxamuud iyo Gudoomiyaha degmada Shiniile, Mudane Jibriil Cumar. Mashruucan oo dhismihiisu socday muddo afar bilood ah ayaa leh awood uu ku kaydin karo 150 mitir-Cube oo biyo ah, Waxaana ku baxday in ka badan 5.3 milyan oo Birr. Ujeedada mashruuca ayaa ah inuu wax ka qabto baahida dhanka waraabka iyo helitaanka biyaha nadiifta ah ee ka jirtay magaalada Shiniile. Qaar ka mid ah waxgaradka kasoo qeybgalay munaasabadda ayaa si weyn usoo dhaweeyay, iyagoo tilmaamay inuu yahay xalka bilowga u ah dhibaatadii biyaha ee muddada dheer magaalada ka jirtay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
131,014 Itoobiyaan ah ayaa dib ugu soo laabtay dalkooda
Jul 11, 2025 14
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 3/2017 (ENA): Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa sheegtay in 131,014 muwaadiniin Itoobiyaan ah dib loogu soo celiyay dalkooda intii lagu guda jiray sannad-miisaaniyeedka 2017 T.I. Afhayeenka Wasaaradda, Danjire Nabiyaat Geetaachaw, oo ka hadlayay waxqabadka diblomaasiyadeed ee sannadka iyo dhacdooyinka toddobaadlaha ah, ayaa sheegay in sidoo kale 968 arday oo ka kala yimid dalalka deriska ah loo fidiyay fursad waxbarasho oo heer jaamacadeed ah si bilaash ah. Wuxuu xusay in tani ay qeyb ka tahay dadaalka Itoobiya ay ugu jirto xoojinta xiriirka joogtada ah ee ay la leedahay wadamada kale. Sidoo kale, wuxuu sheegay in dib-u-soo-celinta 131,014 muwaadiniin ah lagu guuleystay iyadoo la adeegsanayo diblomaasiyad laba geesood iyo mid dhinacyo badan leh, isla markaana ay wasaaraddu ka shaqeysay hawlo badan oo diblomaasiyadeed. Ugu dambayntii, Danjire Nabiyaat wuxuu intaa ku daray in sannadkan sidoo kale la saxiixay 198 heshiisyo oo dan guud ka dhaxeeya Itoobiya iyo dalal kale oo caalami ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Deegaanka Soomaalida ayaa soo xareeyay 18.5 bilyan oo Birr
Jul 11, 2025 12
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Dowlad Deegaanka Soomaalida ayaa sanad-miisaaniyeedkan soo xareeyay dakhli dhan 18.5 bilyan oo Birr. Madaxa Xafiiska Dakhliga Deegaanka, Mudane Maxamed Cabdi, ayaa sheegay in la hirgeliyay tallaabooyin ballaaran oo kor loogu qaadayo awoodda ururinta dakhliga deegaanka. Sanad-miisaaniyeedkan waxaa la qorsheeyay in la soo xareeyo 17.6 bilyan oo Birr, balse waxaa lasoo xareeyay 18.5 bilyan oo Birr, taas oo ka dhigan in 105% la dhaafay bartilmaameedkii la dejiyay. Sidoo kale, marka la barbardhigo dakhliga sanad-miisaaniyeedkii 2016 T.I. (2023/24 G.C.), waxaa muuqata in uu jiro koror dhan 36.5%. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Lacagta Birta Itoobiya ayaa lagu daray lacagaha bangiyada dalka Ruushka
Jul 11, 2025 16
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Bangiga Dhexe ee Ruushka ayaa si rasmi ah ugu dhawaaqay in uu lacagta Itoobiya ee Birta ku daray liiska lacagaha qalaad ee uu aqoonsan yahay. Tani waxay ka dhigan tahay in hadda kadib lacagta Birta itoobiya lagu beddelo/sarifto Ruble lacagta Ruushka, ama Ruble laga beddelo Birta. Sidoo kale, Bangigu wuxuu qiimeeyay isla markaana go'aamiyay in 100 Bir oo Itoobiya ah ay u dhiganto 57.5872 Ruble lacagta rushka taasoo ka dhigan in 1 Bir uu yahay 0.575872 Ruble. Bangigu wuxuu siiyay lacagta Birta koodhka lambar 230, wuxuuna sidoo kale maalin kasta shaacin doonaa isbeddelka qiimaha sarrifka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Midowga Afrika waxa uu ku boorinayaa wadamada xubnaha ka ah inay dhaqan galiyaan xeerarka lagu fulinayo Aagga Ganacsiga Xorta ah ee Qaaradda
Jul 11, 2025 25
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Midowga Afrika ayaa ku booriyay dalalka xubnaha ka ah inay ansixiyaan oo ay dhaqan galiyaan xeerarka dhaqangelinta ee Aagga Ganacsiga Xorta ah ee Qaaradda. Magaalada Malabo ee dalka Ikuwatoriyal Gini waxaa maanta ka furmay shirkii caadiga ahaa ee 47-aad ee Golaha Fulinta Ururka Midowga Afrika. Kalfadhiga ayaa waxaa lagu qabtaa hal-ku-dhegga “Cadaaladda magdhowda Afrikaanka iyo Dadka Afrika u dhashay”. Guddoomiyaha Guddiga Midowga Afrika, Maxamuud Cali Yuusuf, ayaa sheegay in ajandaha ugu weyn ee Kalfadhiga uu yahay Miisaaniyadda 2026-ka ee Midowga Afrika. Dhanka kale, wuxuu sheegay in inkastoo shaqada is-maalgelinta miisaaniyada barnaamijka Ururka ay muujisay horumar, haddana wax badan ayaa dhiman yihiin. Si kastaba ha ahaatee, sannadkii 2016-kii, dalalka xubnaha ka ah Midowga Afrika ayaa qaatay go’aanka Kigali, kaasoo looga gol leeyahay in lagu xoojiyo awoodda dhaqaale ee Qaaradda, iyadoo lagu soo rogayo canshuur dhan 0.2% badeecadaha la soo xulayo ee soo galaya Afrika, balse ma fulin illaa heerkii loo baahnaa. Gudoomiyuhu waxa uu sheegay in 17 ka mid ah wadamada xubnaha ka ah Midowga Afrika ay fulinayaan heshiiskaasi, waxa uuna kula dar daarmay in ay ku dadaalaan sidii loo xaqiijin lahaa madax banaanida dhaqaale ee Midowga Afrika. Guddoomiyaha ayaa sheegay in xasillooni darrada siyaasadeed, xasaradaha bini’aadantinimo iyo dhibaatooyinka amni ee qaaradda oo ay ku jiraan Suudaan, Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Koongo, Soomaaliya iyo gobolka Saaxil, ay sii wadaan in ay hor istaagaan guul laga gaarayo qorshaha horumarinta Afrika. Ciidamada nabad ilaalinta Midowga Afrika ee AMISOM ayaa wajahaya dhibaato dhaqaale oo u baahan in si gaar ah isha loogu hayo. Iyadoo ay jiraan caqabadahaas, waxa uu soo xigtay heshiiska u dhexeeya Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo iyo Ruwanda, Gabon ku soo noqoshada nidaamka dastuuriga ah, iyo qorshaha kala guurka ee Gini sida horumarro rajo leh. Guddiga Midowga Afrika wuxuu sii wadi doonaa taageerada dadaallada nabadeed isagoo xoojinaya wadashaqeynta joogtada ah ee ay la leeyihiin bulshooyinka dhaqaalaha gobolka, Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee Midowga, iyo Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay. Guddoomiyaha ayaa sidoo kale ugu baaqay dowladaha xubnaha ka ah Ururka in ay dardargeliyaan dib u habeynta hay’adaha dowladda, ayna kaalintooda ka qaataan is-dhexgalka gobolka, si ay u ansixiyaan, una hirgeliyaan Aagga Ganacsiga Xorta ah ee Qaaradda Afrika (AfCFTA), sida lagu sheegay xogta ay heshay hay’adda. Kalfadhiga 47-aad ee Golaha Fulinta Midowga Afrika ayaa socon doona ilaa berri. Shir sannadeedka 7-aad ee Ururka waxa laqaban doonaa Afagaal/Hamle 7, 2017 T.I,. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In ka badan 6 bilyan oo Birr oo dakhli ah ayaa la ururiyey deegaanka Canfarta
Jul 11, 2025 50
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 3/2017 (ENA): Deegaanka Canfarta ayaa ku guuleystay inuu ururiyo 6 bilyan, 40 milyan, 398 kun, 943 Birr sanad-miisaaniyeedkii dhammaaday ee 2017T.I, inkastoo horay loo qorsheeyay in la ururiyo 5.5 bilyan oo Birr, sida uu shaaciyay Xafiiska Dakhliga ee deegaanka. Madaxa Xafiiska Dakhliga, Awal Cabdu, ayaa sheegay in marka la barbar dhigo sanadkii hore, dakhliga uu kor u kacay 1.9 bilyan oo Birr, taasoo u dhiganta 46% kobac. Waxa uu xusay in dakhliga la helay uu ka yimid ilo kala duwan sida: Canshuurta tooska ah, Canshuuraha aan tooska ahayn, iyo ilo kale oo dakhliga ah oo aan la canshuurin si toos ah. Sidoo kale, intii lagu jiray sanad-miisaaniyeedkii la soo dhaafay, tallaabo sharciyeed iyo maamulka la xiriirta ayaa laga qaaday in ka badan 1,000 cashuur-bixiyeyaal oo si sharci-darro ah uga baaqday bixinta canshuuraha. Mas’uulka ayaa intaas ku daray in sanad-miisaaniyeedka cusub diiradda la saari doono sidii si buuxda loola jaanqaadi lahaa awoodda ballaaran ee deegaanka, loona ururin lahaa dakhli ka tarjumaya kartidiisa dhaqaale. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaalo
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Hindisaha Dhijitaal Itoobiya 2025 waxay soo saartay natiijooyin aad u wanaagsan dhinica nidaamka dhijitaalka ah - Belete Mola (Dr.)
Jul 1, 2025 76
Addis Ababa; Agaali/Sane 24/2017 (ENA): Hindisaha Dhijitaal Itoobiya 2025, oo la hirgeliyey shantii sano ee la soo dhaafay, waxa ay keentay natiijada nidaamka digital, ayuu yiri Wasiirka halabuurka iyo teknoolojiyadda Belete Mola (Dr.). Sida uu sheegay wasiirku, waraysi uu siiyay ENA, horumarka baaxadda leh ee dalka waxa lagu xaqiijin karaa marka nidaamka hawlgalka lagu taageero sayniska, tignoolajiyada iyo hal-abuurka. Waxa uu sheegay in Itoobiya ay sidoo kale bilowday in ay ka shaqeyso diyaarinta qaab-dhismeedka sharciga iyo istaraatiijiyad u sahlaysa in ay gasho nidaamka dhijitaalka ah. Waxa kale oo uu shaaca ka qaaday in la dhamaystiray kaabayaashii u sahli lahaa in uu nidaamka dhijitaalka ah galo oo la hirgaliyo. Waxa uu sidoo kale sheegay in istaraatiijiyaddan loo fulinayo si waafaqsan dib-u-habaynta dhaqaalaha dalka iyo istaraatijiyadaha qorshaha horumarinta guud ee 10-ka sano, iyo sidoo kale Istaraatijiyadda Isbeddelka dhijitaal Afrika. Waxa uu sheegay in Istaraatiijiyadda dhijitaal Itoobiya 2025, oo la hirgeliyay sanadihii u dambeeyay, ay ku dhammayn doonto muddo bil gudaheed ah, isla markaana la diyaarinayo istiraatijiyad 5 sano ah oo la fulinayo illaa 2030-ka. Wasiirka ayaa shaaca ka qaaday in Istaraatiijiyadda dhijitaal Itoobiya 2025, oo la hirgeliyay shantii sano ee la soo dhaafay, ay natiijooyin wanaagsan ka gaartay dhinacyada sayniska, tignoolajiyada iyo hal-abuurka. Waxa uu xusay in shantii sano ee la soo dhaafay la qabtay shaqo wax ku ool ah oo ku saabsan hirgelinta nidaamka lacag-bixinta dhijitaalka ah, ballaarinta adeegyada dhijitaalka ah, iyo ka dhigista aqoonsiga dhijitaalka ah oo la heli karo. Waxa uu sheegay in Xarunta Adeegga goob ee Wasaaradda Arrimaha Bulshada ay ka mid tahay hawlaha lagu guulaystay ee lagu xaqiijinayo Digital itoobiya 2025 ee la xidhiidha casriyaynta nidaamka shaqo ee dawladda. Waxa uu shaaca ka qaaday in xaruntu ay bixiso adeegyo iyadoo la isku xirayo adeegyada kala duwan ee dowladda iyadoo la adeegsanayo tignoolajiyada casriga ah. Isagoo hadalkiisa sii wata ayaa waxuu sheegay in adeega hal mar ee Wasaaradda Warfaafinta iyo Isgaarsiinta ay ku baahineyso Magaalooyinka deegaannada si ay uga faa’ideystaan adeegaasi. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Waxaa Si Rasmi ah Loo Furay Bandhigga Joogtada ah ee Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed
Jun 14, 2025 162
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Xafiiska Raysal wasaaraha ayaa shaaciyay in si rasmi ah loo furay qeybta joogtada ah ee bandhigga Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed. Dhacdadan cajiibka ah waxay ka kooban tahay shan qaybood oo bandhig ah oo diiradda saaraya Garaadka Macmalka, Isbeddelka Cimmilada iyo Mashruuca Jawaabta Itoobiya, Beeraha, Kortontada iyo Tamarta laga Dhalinayo Biyaha and, Duulitaanka and Diyaaradaha. Tani waxay muujinaysaa rabitaanka xooggan ee dalkeenu u qabo adeegsiga sayniska iyo tignoolajiyada. Intaa waxa dheer, Masrixii ugu horreeyay ee dalkeenna u qaabaysan meel bannaan oo la daah-furay. Tiyaatarkan oo cabirkiisu dhan yahay 1000 mitir oo laba jibbaaran iyo dhexroorkiisu yahay 36 mitir ayaa waxaa lagu qalabeeyay tignoolajiyada casriga ah ee 4K. Masraxa bannaanka wuxuu u soo bandhigayaa adduunka booska si aad u soo jiidasho leh isagoo soo bandhigaya sawirro tayo sare leh oo aad u xiiso badan. Matxafka Sayniska, oo ah meel lagu sahamiyo, lagu barto laguna dhiirrigeliyo, hadda waxay u furan tahay booqdayaasha. Waxaa lagugu martiqaadayaa inaad timaaddo oo aad aragto mustaqbalka Sayniska iyo Tignoolajiyada Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Xafiiska Qorshaynta DDS iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi
May 31, 2025 269
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 23/2017 (ENA): Xafiiska Qorshaynta Dawlad Deegaanka Soomaalida iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi oo ku saleysan wada shaqeyn dhinacyada cilmi-baarista, daraasaadyada, iyo kobcinta awoodaha fulineed ee shaqaalaha labada dhinac. Munaasabadda saxiixa heshiiskan waxaa goobjoog ka ahaa masuuliyiin sare, khubaro iyo qayb kamid ah shaqaalaha labada dhinac. Dhanka Xafiiska Qorshaynta waxaa heshiiska u saxiixay Madaxa Xafiiska, Mudane Cumar-Faaruuq Warfaa, halka dhanka Jaamacadda uu saxiixay Dr. Ilyaas Cabdullaahi, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Jaamacadda ee arrimaha cilmi-baarista, bulshada iyo tiknoolajiyadda. Mudane Cumar-Faaruuq ayaa sheegay in mid ka mid ah yoolalka Xafiiska Qorshayntu yahay in xal loo helo caqabadaha bulshada iyo kuwa dhaqaale ee deegaanka ka jira, iyada oo loo marayo siyaasado ku dhisan istiraatijiyad cilmiyeed iyo daraasaad xaqiiqo ku dhisan. Wuxuu carrabka ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay in la xoojiyo awoodda cilmi-baarista ee xafiiska iyo isticmaalka tiknoolojiyadaha casriga ah, isagoo xusay in Jaamacadda Jigjiga ay tahay bahwadaag ku habboon arrimahaas, maadaama ay tahay jaamacad cilmiyeed leh karti iyo khibrad ay ku taageeri karto horumarinta deegaanka. Dhankiisa, Dr. Ilyaas Cabdullaahi ayaa sheegay in Jaamacadda Jigjiga ay diyaar u tahay inay ballaariso doorkeeda ku aaddan tacliinta, cilmi-baarista, iyo adeegyada bulshada, iyadoo sidoo kalena door muuqda ka qaadanaysa horumarinta deegaanka. Wuxuu hoosta ka xariiqay in Jaamacaddu ay diyaar u tahay in ay noqoto xarun cilmiyeed kaalin muuqata ku leh go’aan-qaadashada horumarinta deegaanka iyo dalka oo dhan. Ugu dambayntii, Heshiiskan ayaa la filayaa inuu furo waddo cusub oo iskaashi wax ku ool ah oo dhex mara labada dhinac, loogana faa’iideeyo bulshada deegaanka si hufan oo cilmi ku dhisan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Machadka ayaa sheegay in uu soo saaray cilmi-baarisyo wax ku ool ah oo lagaga hortago cudurrada – Brof. Afework Kassu
May 30, 2025 267
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 22, 2017 (E.N.A) – agaasimaha guud ee machadka Brofessor Afework Kasu ayaa sheegay in Machadka Cilmi-baadhista ee Armauer Hansen uu soo saaro cilmi-baadhisyo kala duwan oo wax ku ool ah oo lagaga hortagayo cudurrada. Brof. Afework Kassu oo waraysi siiyay wakaaladda wararka ee ENA ayaa sheegay in machadku si gaar ah diiradda u saarayo cilmi-baarisyo xal u noqon kara cudurrada kala duwan ee dalka ka jira. Waxa uu xusay in sannadihii lasoo dhaafay uu machadku qabtay cilmi-baarisyo wax tar u yeeshay adeegyadii caafimaad ee dalka, kuwaas oo natiijadoodu ay gacan ka geysteen horumarinta daaweynta cudurrada. Machadku waxa uu sii xoojinayaa dadaalladiisa cilmi-baariseed, isagoo xoogga saaraya in dalka gudihiisa lagu soo saaro dawooyin iyo tallaalo, si loo yareeyo ku-tiirsanaanta wax-soo-saarka dibadda. Sidoo kale, Brof. Afework waxa uu sheegay in machadku uu bilaabay cilmi-baarisyo la xiriira sidii dalka gudihiisa loogu beddeli lahaa walxaha muhiimka u ah soo saarista dawooyinka, kuwaas oo hadda laga keeno dibadda. Waxa uu sheegay in mashruuca lagu soo saarayo walxaha aasaasiga ah ee dawooyinka uu u socdo si wadajir ah oo qorshaysan iyadoo lala kaashanayo jaamacadaha iyo warshadaha dalka. Brof. Afework Kassu waxa uu xusay in dadaal xooggan la gelinayo sidii tayada iyo heerka dawooyinka Itoobiya loo gaarsiin lahaa heer caalami ah, si ay ugu tartami karaan suuqyada caalamiga ah. Dhanka kale, machadku waxa uu horey u sameeyay cilmi-baaris hoos u dhigtay muddada daweynta cudurka TB-da ah – hoos ugu dhigtg laga bilaabo sagaal bilood ilaa lix bilood, taas oo loo ah guul muhiim ah. Sidoo kale, cilmi-baarisyo cusub oo wax ku ool ah ayaa lagu sameeyay tallaalka ka hortagga cudurrada Qoorgooyaha iyo daacuunka, kuwaas oo ah kuwo lagu guuleystay, sida uu sheegay Brof. Afework. Tallaaladan la horumariyay ayaa waxaa aqoonsaday Hay’adda Caafimaadka Adduunka (WHO) iyo hay’ado kale oo caalami ah, iyadoo dalal badan oo ay Itoobiya ku jirto ay bilaabeen adeegsigooda. Machadku waxa uu sidoo kale wadaa cilmi-baaris ku saabsan cudurka duumada, isagoo baadhaya saameynta isbeddelka cimilada iyo deegaanka ka jiri kara faafitaanka cudurka iyo noocyada kaneecada gudbisa. Cilmi-baaris horay ugu bilaabatay cudurrada maqaarka ayaa hadda u gudubtay baaritaanka cudurrada faafa iyo kuwa aan faafin ee ay ka mid yihiin kansarka, taas oo muujinaysa ballaarinta howlaha cilmi baariseed ee machadka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Ciyaaraha
Orodiyahanka Solomon Barega Ayaa Ku Guuleystay Tartanka 10-KM ee Manjester
May 19, 2025 338
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 10, 2017 (ENA) – Orodiyahanka Itoobiyaanka ah ee Solomon Barega ayaa ku guuleystay tartanka ragga ee 10-kiloo mitir ee lagu qabtay magaalada Manchester. Solomon Barega ayaa kaalinta koowaad galay isagoo tartanka ku dhammaystay waqti dhan 27 daqiiqo iyo 49 ilbiriqsi. Orodiyahanka kale oo Itoobiyaanka ah, ee Mosinet Geremew, ayaa galay kaalinta afraad isagoo ku dhameeyay 28 daqiiqo iyo 21 ilbiriqsi, sida ay sheegtayso xogta laga helayo Xiriirka orodka Itoobiya. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya#ENA
Tigist Assefa ayaa heshay Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah
Apr 28, 2025 509
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Orodyahannad Tigist Assefa, oo jebisay rikoodhka tartanka Marathon-ka London, ayaa heshay aqoonsi rasmi ah oo uga yimid Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah (World Guinness Book of Records). Tigist ayaa dhigtay rikoodh cusub iyadoo ku orodday 2 saacadood, 15 daqiiqo iyo 50 ilbiriqsi tartanka Marathon-ka ee ay haweenka oo keliya ka qayb galeen, iyadoo aysan jirin rag tartanka ka qayb qaadanayay.
Liifarbuul ayaa markii 20-aad xaqiijisay hanashada Horyaalka Briimar Liigga Ingiriiska.
Apr 28, 2025 510
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 19/2017 (ENA): Kooxda kubadda cagta Liifarbuul ayaa 5-1 ku garaacday Tootanhaam Hotspar kulan ka tirsan todobaadkii 34-aad ee horyaalka Briimar Liigga. Goolasha guusha ayaa waxaa u dhaliyay Luwiis Diyas, Muxammed Salaax, Koodhi Gakbo, Aleeksis Makalistar iyo goolkii shanaad uu iska dhaliy laacibka Tootanham Odujee, oo Tottenham u ciyaara, halka uu Solanke goolka qura u dhaliyay Tootanhaam. Natiijadii ka dib, Liifarbuul ayaa xaqiijisay hanashada horyaalkeedii 20-aad iyadoo leh 82 dhibcood iyo afar ciyaarood ka hadhan yahay gabagabda horyaalkaas. Tani waxa ay ka dhigeysaa in Liifarbuul ay ku jirto rikoorka ah in ay ku guuleysato horyaalka marar badan iyada oo ay iska mid ka tahay, kooxda ay xafiiltamaan ee Manjistar Yunaytidh.
Itoobiya ayaa ku guulaysatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir
Apr 28, 2025 512
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Tartanka ciyaaraha ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika ee 5-aad, Itoobiya ayaa dhammaan billadaha ka qaadatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir. Iyadoo la xusayo sanad-guurada 116-aad ee aas-aaska Booliska Itoobiya, ayaa maanta xafladda furitaanka tartanka ciyaaraha ee dalalka xubnaha ka ah Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika lagu qabtay garoonka Abebe Bikila Stadium ee Addis Ababa. Xafladda furitaanka waxaa lagu qabtay tartamada orodka dumarka ee 1,500 mitir iyo orodka ragga ee 400 mitir oo isdhaafsi ah. Tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir, saddexda orodyahan ee Itoobiya u metelayay – Worqnesh Mesela, Yenenesh Shimelket iyo Matebe Feqadhu – ayaa sida ay u kala horeeyaan u galay kaalmaha 1aad ilaa 3aad, iyagoo dhammaan billadaha hantay. Tartanka orodka ragga ee 400 mitir, Kenya ayaa kaalinta 1aad gashay, Itoobiya 2aad, halka Tansaaniya ay 3aad gashay. Ciyaartoyda guuleysatay ayaa billadaha ka gudoomay Ra’iisul Wasaare ku xigeenka Itoobiya, Tamamagan Tiruneh. Tartankan ciyaareed ee 5-aad ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika, oo ay Itoobiya ku jirto iyo toddobo dal oo kale, waxa uu socon doonaa ilaa 25-ka bisha May, 2017 T.I. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ilaalinta Deegaanka
Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa ka qaybgalay Ololaha Dhir-beeris oo laga hirgaliyay buurta Yakaa
Jul 11, 2025 9
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 4/2017 (ENA): Madaxweyne Taaye Asqasilaase ayaa maanta ka qaybgalay ololaha dhir-beerista ee ka dhacay buurta Yakaa. Madaxweynaha ayaa ololahan ku fuliyay isagoo ay weheliyaan shaqaalaha iyo madaxda xafiiska madaxtooyada. Madaxweynaha oo farriin ka jeediyay munaasabaddaas ayaa sheegay in ololaha dhir-beerista ee raadka cagaaran uu kor u qaadayo nolosha noolaha kala duwan ee Itoobiya ku nool. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in ololaha noocan ah ay ka mid yihiin dadaallada Itoobiya ay ugu jirto in ay ka qaybqaadato la-dagaallanka isbeddelka cimilada, isla markaana ay hesho aqoonsi caalami ah oo arrintaas la xiriira. Madaxweynaha ayaa xusay in dhir-beerista ay leedahay faa’iidooyin badan, wuxuuna ugu baaqay shacabka in ay kaalin weyn ka qaataan dhir-beerista iyo ilaalinteeda. Ololaha dhir-beerista ee sanadkan ayaa lagu qabtay hal-ku-dhagga “Abuuris iyo Horumarin,” waxaana dhir badan laga beerayaa guud ahaan dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Barnaamijka Dhirbeerista ee Raadka Cagaaran ee Itoobiya waa isbeddel muuqda oo weyn – Dr. Ramis Alakbarof
Jul 9, 2025 17
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Dr. Ramis Alakbarof, Kaaliyaha Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay iyo Isuduwaha Gargaarka Bani’aadannimo ee Qaramada Midoobay ee Itoobiya, ayaa sheegay in barnaamijka dhir-beerista ee Itoobiya, oo ka mid ah kuwa ugu waaweyn caalamka, uu yahay isbeddel muuqda oo aad u weyn. Madaxweynaha Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Federaalka ee Itoobiya, Taaye Asqasilaase, ayaa sagootin sharaf leh u sameeyey Dr. Ramis Alakbarof, oo dhammaystay muddadii shaqadiisa ee Qaramada Midoobay ee Itoobiya. Madaxweynuhu wuxuu ammaanay iskaashiga wax-ku-oolka ahaa ee ka dhaxeeyey Qaramada Midoobay iyo Itoobiya intii uu xilka hayey Dr. Ramis, wuxuuna sheegay inay rajeynayaan in iskaashigaasi uu sii socdo mustaqbalka. Intii uu waraysi siinayey wakaaladda wararka ENA, Dr. Ramis Alakbarof wuxuu sheegay in labadii sano ee uu joogay Itoobiya uu arkay isbeddello cajiib ah oo la taaban karo. Wuxuu si gaar ah uga hadlay horumarka ka socda magaalooyinka iyo miyiga, isagoo xusay in ay la yaab ku noqotay sida ballaaran ee isbeddelka u socda. Wuxuu si gaar ah u xusay mashruuca horumarinta waddooyinka isku xira magaalooyinka (corridor development project), kaasoo Addis Ababa iyo magaalooyin kale oo goboleed si weyn u beddelay. Dr. Ramis wuxuu kaloo muujiyey in barnaamijka cagaaran ee Itoobiya, oo ah dhir-beeris ballaaran, uu yahay mid aan caalamka laga helin, isagoo yiri: "Weligay ma arag dal malaayiin geed ku beera sanad walba." Wuxuu sheegay in Itoobiya ay si dhab ah uga go’antahay hirgelinta yoolalka horumarineed ee waara, isagoo tilmaamay in ay gaartay horumar la taaban karo. Sidoo kale, wuxuu xaqiijiyey in iskaashiga u dhexeeya Itoobiya iyo Qaramada Midoobay uu sii socon doono, isaga oo xusay in dhowaan ay kala saxiixdeen heshiis iskaashi oo ah lix bilyan oo doolar ah, kaasoo socon doona shanta sano ee soo socota, isla markaana gacan weyn ka geysan doona hirgelinta qorshayaasha horumarineed ee waaweyn ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
.jpg)
Dhirbeerista Barnaamijka Raadka Cagaaran ayaa si baaxad leh loogu beeray dalka
Jul 9, 2025 18
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 1/2017 (ENA): Wasiirka Maaliyadda Itoobiya, Axmed Shide, ayaa sheegay in dhismaha waddanku uu suurtagal ku yahay oo keliya iskaashi iyo ka-qaybgal dadweyne oo mideysan, isagoo xusay in dhammaan muwaadiniinta laga filayo in ay door mug leh ka qaataan barnaamijka cagaaran ee dhir-beerista. Barnaamijka dhir-beerista ee sannadka 2017 T.I. oo halkudheg looga dhigay "Ilaalinta Dhulka iyada oo la tallaalayo", ayaa si rasmi ah loo daahfuray 20-ka bisha Agaali 2017 waxaana horkacay Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed. Waxaa barnaamijka ka qaybgalay saraakiisha sare ee Wasaaradda Maaliyadda, Wasaaradda Qorsheynta iyo Horumarinta, iyo hay’adaha kale ee khuseeya, sidoo kale khubaro iyo masuuliyiin ka socday maamulka ilaalinta deegaanka ee magaalada Addis Ababa. Dhammaan waxay maanta ka qaybgaleen dhir-beeris lagu qabtay Beerta Entoto. Intii uu halkaas ka hadlayay, Wasiirka Maaliyadda Axmed Shide wuxuu hoosta ka xariiqay in dalka lagu dhisi karo oo keliya ka-qaybgal dadweyne oo mideysan, isagoo xusay in guusha laga gaaray barnaamijka dhir-beerista ay tusaale u tahay sida shacabka Itoobiya ugu heellan yihiin dhismaha qarankooda. Wuxuu sidoo kale sheegay in sannadadii hore lagu guuleystay in dhirta lagu beddelo deegaannada ay dhibaatadu ka jirto, taasoo wax weyn ka tartay in Itoobiya ay sumcad ka hesho bulshada caalamka. Waxa uu xusay in heerka sare ee ka-qaybgalka dadweynuhu uu ahaa sababta guusha barnaamijka raadka cagaaran. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhirbeerista Barnaamijka Raadka Cagaaran ayaa si baaxad leh loogu beeray dalka
Jul 9, 2025 18
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 1/2017 (ENA): Wasiirka Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha iyo Arrimaha Golaha Wasiirrada, Marwo Alemsahay Bawlos, ayaa sheegay in Barnaamijka Raadka Cagaaran ee sannadkan si baaxad leh loogu wado ilaalinta dhulka iyo biyaha. Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Dr. Abiy Axmed, ayaa ka qayb qaatay hawsha isagoo ku beeray buurta Yeka, isla markaana uu la shaqaynayey madaxda iyo shaqaalaha xafiiska ra’iisul wasaaraha. Barnaamijka Raadka Cagaaran ee sannadkan wuxuu si gaar ah diiradda u saaray dhir-beerista la xiriirta ilaalinta dhulka iyo biyaha, waxaana lagu fuliyey meelaha hore loogu diyaariyey arrintan. Sida ay sheegtay Wasiirka Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha Marwo Alemsahay Bawlos, tan iyo markii si rasmi ah uu Ra’iisul Wasaaruhu u daah-furay ololaha sannadkan, dad badan oo rayid ah ayaa si is-xilqaan ah uga qayb qaadanayey. Shaqaalaha iyo madaxda xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sidoo kale si firfircoon uga qayb qaadanaya, iyagoo sheegay inay qorsheynayaan in ay beeraan 100,000 oo geed cagaaran ah. Hawsha maanta la sameeyey ayaa lagu qabtay meelo horey looga fuliyey mashaariicda ilaalinta dhulka iyo biyaha, meelahaas oo sidoo kale lagu beeray geedo badan. Waxaa la xaqiijiyey in shaqaalaha xafiiska ra’iisul wasaaraha ay si baaxad leh uga qayb qaadanayaan Barnaamijka Raadka Cagaaran ee sannadkan oo si gaar ah isugu xiran ilaalinta dhulka iyo biyaha. Wasiirka Beeraha, Dr. Girma Amente, oo isna ka qayb galay hawsha, ayaa xusay in sannadkan diiradda la saarayo in la is-waafajiyo geed-beerista iyo ilaalinta deegaanka. Warbixinta wakaaladda wararka Itoobiya (ENA) ayaa tilmaantay in hawlo ilaalin dhul iyo biyo ah laga fuliyey dhul dhan 3.7 milyan hektar, iyadoo 2 milyan hektar oo ka mid ah lagu beeri doono geedaha Barnaamijka Raadka Cagaaran. Barnaamijka maanta la qabtay ayaa loo arkay mid dhiirrigelinaya dadaallada deegaanka lagu ilaalinayo. Wasiirka Marwo Alemsahay Bawlos ayaa sidoo kale sheegay in Barnaamijka Raadka Cagaaran aysan ahayn oo keliya hawl maanta ah, balse ay tahay dhaxal loo dhigo jiilasha dambe. Wuxuu ugu baaqay dhammaan shacabka Itoobiya in ay si firfircoon uga qayb qaataan barnaamijkan, iyagoo ku beera geedaha cagaaran deegaanka ay ku sugan yihiin. Barnaamijka Raadka Cagaaran oo lagu hagayo fikradda ah "Geed-beerid si loo badbaadiyo deegaanka" ayaa qorshuhu yahay in lagu beero 7.5 bilyan oo geed sannadkan gudihiisa. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wararka Caalamka
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 174
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 427
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 564
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 673
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2868
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 2612
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 218
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2763
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 2504
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 2568
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 4040
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2868
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2833
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2789
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2763
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 4040
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2868
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2833
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2789
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Qodobada Tilmaamaha