ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
hawlha goyinta iyo sooururita qamadiga ee gobalka Fafen ee Degaanka Soomaalida
Dec 3, 2025 22
Jigjiga, gudba 24/2018 ENA: – Dalagyada xilliga dayrta ee degmada Awbare ee gobolka Faafan ee dawlada deegaanka Soomaalida ayaa dalagyada kala duwan lagu goynayaa cagafta beeraha sida uu sheegay xafiiska beeraha ee degmada. Deegaanka Soomaalida oo ah dhul Ku haboon waxsoosaarka beeraha iyo ilo badan oo biyo ah, ayaa muddo dheer aan looga fa'idaysan sidii la rabay iyada oo xoogga la saarayay dhaqashada xoolaha. Tan iyo isbeddelkii dalka, kedib xoola dhaqatadu iyada oo dhaqanaya xoolaha, waxay bilaabeen waxsoosaarka beeraha si loo xaqiijiyo isku-filnaanshaha cuntada, waxaana laga soo hooyay horumar la taaban karo leh. Dowladda deegaanka soomaalida xasiloonida ka taabagashay, waxay bulshada u suurtagelisay inay xoogga saaraan horumarka taas oo suurta gelisay in dhul ballaadhan lagu beero dalagyada kaladuwan. Gobolka Faafan ayaa ka mid ah gobolada Ku haboon waxsoosaark beeraha qamadiga kaasoo si ballaaran looga hirgeliyey waxsoosaarka beeraha. Degmada Awaare ee gobolka faafan, ayaa dalagyada qamadiga ee xilliga dayrta, ayaa haatan si casri ah loo goynayaa waxsoosarka iyada oo la adeegsanayo cagafyada goynta iyo cududa xooga dadka. Madaxa xafiiska beeraha ee degmada awbare mudane Iidle Muuse, ayaa u sheegay ENA in xilli beereedkii sanadkan degmada laga beeray dalagyada kala duwan ee Qamadiga,Galey, Heeda,Yaryaraha iyo dalagyo kale. Waxa uu sheegay Xilli beereedka sanadka 2017/18, degmada laga beeray dalagyada kala duwan dhul dhan 115,121 oo hektar, waxa uu sheegay in dhulkan uu kamid yahay 82,150 hektar oo lagu beeray qamadi. Waxa uu xusay in wax soosaarka sanadkan in laga filayo waxsoosaar ka badan 2 milyan iyo 500 oo kun oo kiintal isaga oo sheegay in beeraleyda la gaadhsiiyay abuurka tayada sare leh iyo agabkii kale ee beerah si kor loogu qaado wax-soo-saarka. Waxaa kale oo uu sheegay in marka dalagyada dayrta la ururiyo, in meelaha biyaha leh xoogga la saari doono waxsoosaarka waraabka xilliga jiilaalka.
Xuska Maalinta Qowmiyadaha iyo shucubta itoobiya ayaa gacan weyn ka geystay xoojinta midnimada qaranka iyo hubinta horumar waara- mudane agayhu Teshager,
Dec 3, 2025 25
Debrebirhan; Gudba 24/2018 (ENA):Afhayeenka Aqalka Sare ee fedreshinka , mudane agayhu Teshager, ayaa shegay in xuska Maalinta Qowmiyadaha iyo shucuubtu uu gacan weyn ka geystay xoojinta midnimada qaranka iyo hubinta horumar waara. Xuska 20-aad ee, Qowmiyadaha iyo shucuubta Itoobiya ayaa si xamaasad leh loogu xusay degaanka Amxaarada magaalada Debrebirhan. Sida uu sheegay Afhayeenka Aqalka Saree e federshinka , mudane aganyhahu tashaager , oo ka soo qayb galay xuska , Maalinta,Qowmiyadaha iyo shucubta ayaa yidhi waa maalin ay dadka Itoobiya ku heshiiyeen inay wada noolaadaan. Wuxuu sidoo kale sheegay in maalintu ay tahay maalin ay quruumaha, qowmiyadaha iyo dadyowga si fagaare ah isugu soo baxaan oo ay muujiyaan dhaqankooda iyo qiyamkooda. Sidaa darteed, wuxuu tilmaamay in isagoo aasaasaya nidaam federaal ah oo dhisi kara waddan xooggan, uu gacan weyn ka geystay xoojinta qarannimada iyo hubinta in dadku ay si wadajir ah ugu noolaadaan midnimo. Wuxuu intaas ku daray in Maalinta Qowmiyadaha, iyo Dadyowga ay aasaaska u u tahay dhismaha caddaaladda, sinnaanta iyo dimuqraadiyadda. Afhayeenka Golaha Deegaanka Amxaarada Marwo Fantu Tesfaye ayaa sheegtay in munaasibada loga dabaaldagaayo degaanadu ay tahay mid xojinaysa midnimada qaranka iyada oo loo marayo waxbarasho, adeeg iskaa wax u qabso ah, iyo xiriirka dadweynaha. Waxana y shegtay in xuska maalinta uu leeyahay sharci iyo dastuuri ah; wuxuu sheegay inay abuurtay fursad ay dadku u isticmaalaan, dhaqankooda iyo qiyamkooda si ay u dhisaan mustaqbal wadajir ah. Waxana ay intaaaa kudartay xuska sanadkan in yahay mid kaduwan kuwii hore sababtoo ah waxaan soo beegmayaa xilli la dhammeeyay Biyo-xireenka Weyn ee Abayi oo aan siwadjira ah u dismay iyo mashaariic kale oo waaweyn oo dalka ka faa'iidaysta la qorsheeyay oo la hirgeliyay. Waxaa la shaaciyay in munaasibada xuska maalinta qomiyada iyo shucubta ee 20 naad sanadkan lagu qabanaayo Hosanna, Bartamaha Itoobiya, hidaar 29, 2018. #Hay'adda_Wararka_Itoobiya
Waxaan diyaar u nahay inaan abaal gudno dadkii aan dulminay – xodagii hubaysnaa ee hore
Dec 3, 2025 18
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):-xodagii hubaysnaa ayaa sheegay inay diyaar u yihiin inay magdhow siiyaan dadkii aan dulminay iyagoo raacaya waddo khaldan. xodagii hubaysnaa ee horeka howlgalayay aagga Dans Gundo ee Degmada Metema ee gobalka Galbeedka Gondar ayaa aqbalay baaqa nabadeed ee losojediyay oo hubkoodii oo dhan ku wareejiyeen dowladda. mid ka mid ah xubnahani , Mebrati Aweke, ayaa muujiyay inuu ka xun yahay inuu u dhaqaaqay jihada khaldan oo uu dadka iyo aagga u bandhigay dhibaatooyin. Iyagoo ogaaday inaysan habboonayn in waxyeello loo geysto iyadoo la kicinayo colaad marka dhibaatooyinka lagu xalliyo wadahadal nabadeed, waxay aqbaleenbaaqii nabadda waxayna sheegeen inay diyaar u yihiin inay abaal gudaan dadkii la dulminay iyagoo raacaya waddada khaldan waxayna ka towbad keeneen dhibaatadii ay geysteen. xodagii hubaysnaa ee horeu ahaa aqbalay baaqii nabadda ee dowladda oo la soo laabtay asxaabtiisa ayaa ahaa xodagii hubaysnaa ee hore. Waxaan dadkeenna u horseednay dhibaato annagoo raacayna waddo khaldan; Waxaan diyaar u nahay inaan dadka aan ku qaldamay ka magdhowno horumar, ayuu yiri. Sida laga soo xigtay Maamulaha Guud ee gobalka Galbeedka Gondar, Ato Iyasu Yilaki, waxaan si adag uga shaqeyneynaa sidii loo xoojin lahaa nabadda aagga iyo gobolka. #Ethiopian_News_Agency #ENA
Xafladda sogabgabaynta Maalinta Qowmiyadaha iyo shucubta ee Heer deganka ayaa kaqabsomay magaalada Debre Birhan
Dec 3, 2025 18
Debre Birhan; Gudba 23/2018 (ENA):Xafladda soxidhitaanka Maalinta Qowmiyadaha iyo shucuubta Itoobiya ee 20aad ayaa ka qabsomay magaalada Debre Birhan. Xafladda xuska ee xidhitaanka ee heer degaan waxaa hal kudhig loga dhigay "Isku raaca Dimuqraadiyadda ee Midnimada Qaranka". Barnaamijka waxaa ka soo qayb galay Afhayeenka Aqalka federeshinka , Aganyhu Teshager, Afhayeenka Golaha wakiilada degaanka Amxaarada, Fantu Tesfaye, Afhayeenka golaha chafe ee degaanka Oromia, Saada Abdurahman, Afhayeenka Golaha shacabka degaanka Afar, Asia Kemal, Afhayeenka Golaha Maamulka Magaalada Addis Ababa, Buzena Alkedir, iyo sidoo kale mas'uuliyiin sare oo heer federaal iyo heer degaan . #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Hay'adaha iyo waaxyaha waa inay u adeegsadaan sancada sirdoonka macmalka ee Ai halbeeg waxqabadkooda - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Dec 3, 2025 15
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa ku nuuxnuuxsaday in hay'ad kasta iyo waax kasta ay u isticmaasho sancada sirdoonka macmalka ee AI , halbeeg waxqabadkeeda iyo yoolalkeeda. "Aragtida Dowladda ISKUTAGA / Medemer/, Horumarka Waaxyaha" Mid ka mid ah fikradaha uu Ra'iisul Wasaare Abiy AXmed (Dr.) u soo jeediyay gabagabadii tababarkii u socday hoggaamiyeyaasha sare ee Xisbiga Barwaaqada ayaa ahaa qaybta dijitaalka ah. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in qaybta dijitaalka ah ay tahay awood isku xirta hawlaha waaxya . wuxuuna tilmaamay in dowladdu ay ka shaqeyneyso ballaarinta aqoonsiga dijitaalka ah, bangiyada moobaylka iyo hababka lacag bixinta casriga ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in sirdoonka macmalka ah ee Ai ay si isa soo taraysa u saameeyaan sida dadku u nool yihiin, u shaqeeyaan iyo u fikiraan. Ra'iisul Wasaaraha, oo sheegay in aan qaadanno tiknoolajiyada, ayaa sharraxay in sirdoonka macmalka ah uu dib u qorayo sharciyada awoodda, wax soo saarka iyo ka qaybgalka. Waxa kale oo uu xusay in faa'iidooyinka, baasaboorrada, adeg kahelida hal daaq , bangiyada moobaylka, hababka lacag bixinta casriga ah, adeegyada dijitaalka ah ee kastamka iyo dakhliga iyo Nidaamka Macluumaadka Maareynta Maaliyadda ee Isku-dhafan (IFMIS) ay tahay in dalka laga horumariyo .. Wuxuu sheegay in haddii aynaan bilaabin cabbiraadda inta sirdoonka macmalka ah loo adeegsaday qaybaha kala duwan, ma gaari doonno xitaa haddii aan rabno. Wuxuu tilmaamay in tignoolajiyada loo baahan yahay in lagu isticmaalo dhammaan shaqooyinka wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in loo baahan yahay in la isku daro tignoolajiyada kala duwan si loo hubiyo barwaaqo dhammaystiran. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale xusay in magaalo kasta ay furto adeeg hal daaq ah iyadoo la raacayo fikraddiisa hal yool. Waxa kale oo uu sheegay in si loo gaaro yoolalka boqolkiiba boqol, si buuxda loo qaadnaayo aqoonsiga faa'iidooyinka Itoobiya, wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in dhammaan qaab-dhismeedka maamulka ay si adag uga shaqeeyaan arrintan. Wuxuu tilmaamay in Hindisaha Shanta Milyan ee tababarka Cod-bixiyeyaasha uu yahay hawl aad muhiim u ah, wuxuuna sheegay in hindisaha la gaaro boqolkiiba boqol. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale sheegay in hay'ad kasta iyo waax kasta ay tahay inay dejiso yool ku saabsan adegsiga sirdoonka macmalka ah ee la isticmaalay. Waxa kale oo uu tilmaamay in haddii aan la kordhin isticmaalka sirdoonka macmalka ah, aysan suurtogal ahayn in la keeno isbeddelka iyo isku xirnaanta la filayo. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in ku dadaalidda xaqiijinta tayada iyo tirada iyada oo loo marayo hal-abuurka iyo xawaaraha ay tahay hawl muhiim ah oo ay qabato dowladda cusub. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Muuqaal Ahaan
hawlha goyinta iyo sooururita qamadiga ee gobalka Fafen ee Degaanka Soomaalida
Dec 3, 2025 22
Jigjiga, gudba 24/2018 ENA: – Dalagyada xilliga dayrta ee degmada Awbare ee gobolka Faafan ee dawlada deegaanka Soomaalida ayaa dalagyada kala duwan lagu goynayaa cagafta beeraha sida uu sheegay xafiiska beeraha ee degmada. Deegaanka Soomaalida oo ah dhul Ku haboon waxsoosaarka beeraha iyo ilo badan oo biyo ah, ayaa muddo dheer aan looga fa'idaysan sidii la rabay iyada oo xoogga la saarayay dhaqashada xoolaha. Tan iyo isbeddelkii dalka, kedib xoola dhaqatadu iyada oo dhaqanaya xoolaha, waxay bilaabeen waxsoosaarka beeraha si loo xaqiijiyo isku-filnaanshaha cuntada, waxaana laga soo hooyay horumar la taaban karo leh. Dowladda deegaanka soomaalida xasiloonida ka taabagashay, waxay bulshada u suurtagelisay inay xoogga saaraan horumarka taas oo suurta gelisay in dhul ballaadhan lagu beero dalagyada kaladuwan. Gobolka Faafan ayaa ka mid ah gobolada Ku haboon waxsoosaark beeraha qamadiga kaasoo si ballaaran looga hirgeliyey waxsoosaarka beeraha. Degmada Awaare ee gobolka faafan, ayaa dalagyada qamadiga ee xilliga dayrta, ayaa haatan si casri ah loo goynayaa waxsoosarka iyada oo la adeegsanayo cagafyada goynta iyo cududa xooga dadka. Madaxa xafiiska beeraha ee degmada awbare mudane Iidle Muuse, ayaa u sheegay ENA in xilli beereedkii sanadkan degmada laga beeray dalagyada kala duwan ee Qamadiga,Galey, Heeda,Yaryaraha iyo dalagyo kale. Waxa uu sheegay Xilli beereedka sanadka 2017/18, degmada laga beeray dalagyada kala duwan dhul dhan 115,121 oo hektar, waxa uu sheegay in dhulkan uu kamid yahay 82,150 hektar oo lagu beeray qamadi. Waxa uu xusay in wax soosaarka sanadkan in laga filayo waxsoosaar ka badan 2 milyan iyo 500 oo kun oo kiintal isaga oo sheegay in beeraleyda la gaadhsiiyay abuurka tayada sare leh iyo agabkii kale ee beerah si kor loogu qaado wax-soo-saarka. Waxaa kale oo uu sheegay in marka dalagyada dayrta la ururiyo, in meelaha biyaha leh xoogga la saari doono waxsoosaarka waraabka xilliga jiilaalka.
Xuska Maalinta Qowmiyadaha iyo shucubta itoobiya ayaa gacan weyn ka geystay xoojinta midnimada qaranka iyo hubinta horumar waara- mudane agayhu Teshager,
Dec 3, 2025 25
Debrebirhan; Gudba 24/2018 (ENA):Afhayeenka Aqalka Sare ee fedreshinka , mudane agayhu Teshager, ayaa shegay in xuska Maalinta Qowmiyadaha iyo shucuubtu uu gacan weyn ka geystay xoojinta midnimada qaranka iyo hubinta horumar waara. Xuska 20-aad ee, Qowmiyadaha iyo shucuubta Itoobiya ayaa si xamaasad leh loogu xusay degaanka Amxaarada magaalada Debrebirhan. Sida uu sheegay Afhayeenka Aqalka Saree e federshinka , mudane aganyhahu tashaager , oo ka soo qayb galay xuska , Maalinta,Qowmiyadaha iyo shucubta ayaa yidhi waa maalin ay dadka Itoobiya ku heshiiyeen inay wada noolaadaan. Wuxuu sidoo kale sheegay in maalintu ay tahay maalin ay quruumaha, qowmiyadaha iyo dadyowga si fagaare ah isugu soo baxaan oo ay muujiyaan dhaqankooda iyo qiyamkooda. Sidaa darteed, wuxuu tilmaamay in isagoo aasaasaya nidaam federaal ah oo dhisi kara waddan xooggan, uu gacan weyn ka geystay xoojinta qarannimada iyo hubinta in dadku ay si wadajir ah ugu noolaadaan midnimo. Wuxuu intaas ku daray in Maalinta Qowmiyadaha, iyo Dadyowga ay aasaaska u u tahay dhismaha caddaaladda, sinnaanta iyo dimuqraadiyadda. Afhayeenka Golaha Deegaanka Amxaarada Marwo Fantu Tesfaye ayaa sheegtay in munaasibada loga dabaaldagaayo degaanadu ay tahay mid xojinaysa midnimada qaranka iyada oo loo marayo waxbarasho, adeeg iskaa wax u qabso ah, iyo xiriirka dadweynaha. Waxana y shegtay in xuska maalinta uu leeyahay sharci iyo dastuuri ah; wuxuu sheegay inay abuurtay fursad ay dadku u isticmaalaan, dhaqankooda iyo qiyamkooda si ay u dhisaan mustaqbal wadajir ah. Waxana ay intaaaa kudartay xuska sanadkan in yahay mid kaduwan kuwii hore sababtoo ah waxaan soo beegmayaa xilli la dhammeeyay Biyo-xireenka Weyn ee Abayi oo aan siwadjira ah u dismay iyo mashaariic kale oo waaweyn oo dalka ka faa'iidaysta la qorsheeyay oo la hirgeliyay. Waxaa la shaaciyay in munaasibada xuska maalinta qomiyada iyo shucubta ee 20 naad sanadkan lagu qabanaayo Hosanna, Bartamaha Itoobiya, hidaar 29, 2018. #Hay'adda_Wararka_Itoobiya
Waxaan diyaar u nahay inaan abaal gudno dadkii aan dulminay – xodagii hubaysnaa ee hore
Dec 3, 2025 18
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):-xodagii hubaysnaa ayaa sheegay inay diyaar u yihiin inay magdhow siiyaan dadkii aan dulminay iyagoo raacaya waddo khaldan. xodagii hubaysnaa ee horeka howlgalayay aagga Dans Gundo ee Degmada Metema ee gobalka Galbeedka Gondar ayaa aqbalay baaqa nabadeed ee losojediyay oo hubkoodii oo dhan ku wareejiyeen dowladda. mid ka mid ah xubnahani , Mebrati Aweke, ayaa muujiyay inuu ka xun yahay inuu u dhaqaaqay jihada khaldan oo uu dadka iyo aagga u bandhigay dhibaatooyin. Iyagoo ogaaday inaysan habboonayn in waxyeello loo geysto iyadoo la kicinayo colaad marka dhibaatooyinka lagu xalliyo wadahadal nabadeed, waxay aqbaleenbaaqii nabadda waxayna sheegeen inay diyaar u yihiin inay abaal gudaan dadkii la dulminay iyagoo raacaya waddada khaldan waxayna ka towbad keeneen dhibaatadii ay geysteen. xodagii hubaysnaa ee horeu ahaa aqbalay baaqii nabadda ee dowladda oo la soo laabtay asxaabtiisa ayaa ahaa xodagii hubaysnaa ee hore. Waxaan dadkeenna u horseednay dhibaato annagoo raacayna waddo khaldan; Waxaan diyaar u nahay inaan dadka aan ku qaldamay ka magdhowno horumar, ayuu yiri. Sida laga soo xigtay Maamulaha Guud ee gobalka Galbeedka Gondar, Ato Iyasu Yilaki, waxaan si adag uga shaqeyneynaa sidii loo xoojin lahaa nabadda aagga iyo gobolka. #Ethiopian_News_Agency #ENA
Xafladda sogabgabaynta Maalinta Qowmiyadaha iyo shucubta ee Heer deganka ayaa kaqabsomay magaalada Debre Birhan
Dec 3, 2025 18
Debre Birhan; Gudba 23/2018 (ENA):Xafladda soxidhitaanka Maalinta Qowmiyadaha iyo shucuubta Itoobiya ee 20aad ayaa ka qabsomay magaalada Debre Birhan. Xafladda xuska ee xidhitaanka ee heer degaan waxaa hal kudhig loga dhigay "Isku raaca Dimuqraadiyadda ee Midnimada Qaranka". Barnaamijka waxaa ka soo qayb galay Afhayeenka Aqalka federeshinka , Aganyhu Teshager, Afhayeenka Golaha wakiilada degaanka Amxaarada, Fantu Tesfaye, Afhayeenka golaha chafe ee degaanka Oromia, Saada Abdurahman, Afhayeenka Golaha shacabka degaanka Afar, Asia Kemal, Afhayeenka Golaha Maamulka Magaalada Addis Ababa, Buzena Alkedir, iyo sidoo kale mas'uuliyiin sare oo heer federaal iyo heer degaan . #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Hay'adaha iyo waaxyaha waa inay u adeegsadaan sancada sirdoonka macmalka ee Ai halbeeg waxqabadkooda - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Dec 3, 2025 15
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa ku nuuxnuuxsaday in hay'ad kasta iyo waax kasta ay u isticmaasho sancada sirdoonka macmalka ee AI , halbeeg waxqabadkeeda iyo yoolalkeeda. "Aragtida Dowladda ISKUTAGA / Medemer/, Horumarka Waaxyaha" Mid ka mid ah fikradaha uu Ra'iisul Wasaare Abiy AXmed (Dr.) u soo jeediyay gabagabadii tababarkii u socday hoggaamiyeyaasha sare ee Xisbiga Barwaaqada ayaa ahaa qaybta dijitaalka ah. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in qaybta dijitaalka ah ay tahay awood isku xirta hawlaha waaxya . wuxuuna tilmaamay in dowladdu ay ka shaqeyneyso ballaarinta aqoonsiga dijitaalka ah, bangiyada moobaylka iyo hababka lacag bixinta casriga ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in sirdoonka macmalka ah ee Ai ay si isa soo taraysa u saameeyaan sida dadku u nool yihiin, u shaqeeyaan iyo u fikiraan. Ra'iisul Wasaaraha, oo sheegay in aan qaadanno tiknoolajiyada, ayaa sharraxay in sirdoonka macmalka ah uu dib u qorayo sharciyada awoodda, wax soo saarka iyo ka qaybgalka. Waxa kale oo uu xusay in faa'iidooyinka, baasaboorrada, adeg kahelida hal daaq , bangiyada moobaylka, hababka lacag bixinta casriga ah, adeegyada dijitaalka ah ee kastamka iyo dakhliga iyo Nidaamka Macluumaadka Maareynta Maaliyadda ee Isku-dhafan (IFMIS) ay tahay in dalka laga horumariyo .. Wuxuu sheegay in haddii aynaan bilaabin cabbiraadda inta sirdoonka macmalka ah loo adeegsaday qaybaha kala duwan, ma gaari doonno xitaa haddii aan rabno. Wuxuu tilmaamay in tignoolajiyada loo baahan yahay in lagu isticmaalo dhammaan shaqooyinka wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in loo baahan yahay in la isku daro tignoolajiyada kala duwan si loo hubiyo barwaaqo dhammaystiran. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale xusay in magaalo kasta ay furto adeeg hal daaq ah iyadoo la raacayo fikraddiisa hal yool. Waxa kale oo uu sheegay in si loo gaaro yoolalka boqolkiiba boqol, si buuxda loo qaadnaayo aqoonsiga faa'iidooyinka Itoobiya, wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in dhammaan qaab-dhismeedka maamulka ay si adag uga shaqeeyaan arrintan. Wuxuu tilmaamay in Hindisaha Shanta Milyan ee tababarka Cod-bixiyeyaasha uu yahay hawl aad muhiim u ah, wuxuuna sheegay in hindisaha la gaaro boqolkiiba boqol. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale sheegay in hay'ad kasta iyo waax kasta ay tahay inay dejiso yool ku saabsan adegsiga sirdoonka macmalka ah ee la isticmaalay. Waxa kale oo uu tilmaamay in haddii aan la kordhin isticmaalka sirdoonka macmalka ah, aysan suurtogal ahayn in la keeno isbeddelka iyo isku xirnaanta la filayo. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in ku dadaalidda xaqiijinta tayada iyo tirada iyada oo loo marayo hal-abuurka iyo xawaaraha ay tahay hawl muhiim ah oo ay qabato dowladda cusub. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Waxaan diyaar u nahay inaan abaal gudno dadkii aan dulminay – xodagii hubaysnaa ee hore
Dec 3, 2025 18
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):-xodagii hubaysnaa ayaa sheegay inay diyaar u yihiin inay magdhow siiyaan dadkii aan dulminay iyagoo raacaya waddo khaldan. xodagii hubaysnaa ee horeka howlgalayay aagga Dans Gundo ee Degmada Metema ee gobalka Galbeedka Gondar ayaa aqbalay baaqa nabadeed ee losojediyay oo hubkoodii oo dhan ku wareejiyeen dowladda. mid ka mid ah xubnahani , Mebrati Aweke, ayaa muujiyay inuu ka xun yahay inuu u dhaqaaqay jihada khaldan oo uu dadka iyo aagga u bandhigay dhibaatooyin. Iyagoo ogaaday inaysan habboonayn in waxyeello loo geysto iyadoo la kicinayo colaad marka dhibaatooyinka lagu xalliyo wadahadal nabadeed, waxay aqbaleenbaaqii nabadda waxayna sheegeen inay diyaar u yihiin inay abaal gudaan dadkii la dulminay iyagoo raacaya waddada khaldan waxayna ka towbad keeneen dhibaatadii ay geysteen. xodagii hubaysnaa ee horeu ahaa aqbalay baaqii nabadda ee dowladda oo la soo laabtay asxaabtiisa ayaa ahaa xodagii hubaysnaa ee hore. Waxaan dadkeenna u horseednay dhibaato annagoo raacayna waddo khaldan; Waxaan diyaar u nahay inaan dadka aan ku qaldamay ka magdhowno horumar, ayuu yiri. Sida laga soo xigtay Maamulaha Guud ee gobalka Galbeedka Gondar, Ato Iyasu Yilaki, waxaan si adag uga shaqeyneynaa sidii loo xoojin lahaa nabadda aagga iyo gobolka. #Ethiopian_News_Agency #ENA
Abaalmarinnada Warbaahinta IGAD ee Saddexaad ayaa maanta iyo berri lagu qaban doonaa Addis Ababa
Nov 29, 2025 59
Addis Ababa; Gudba 20/2018 (ENA):- Abaalmarinnada Warbaahinta ee Hay'adda Horumarinta Dowladaha Hoose (IGAD) 2025 ayaa maanta iyo berri lagu qaban doonaa Hotelka Skylight ee Addis Ababa. Xafladda abaal-marinta waxaa cinwaan looga dhigay "Warbixinta Cimilada ee Waxtarka leh ee Gobol Ammaan ah, Adkeysi leh oo Xasilloon". IGAD ayaa soo qabanqaabisay munaasabadda gobolka iyadoo la kaashanaysa Dowladda Itoobiya. Warbaahinta Pulse ee Afrika waa lammaane warbaahineed oo keliya oo abaalmarinnada bixiya. Bangiga Soo Dejinta iyo Dhoofinta Afrika (AfriExim Bank) ayaa sidoo kale ku dhawaaqay taageerada uu u hayo barnaamijka. Abaalmarinnada sanadkan waxay aqoonsanayaan saxafiyiinta iyo filim sameeyayaasha diiwaan geliyay isbeddelka cimilada ee wax ku oolka ah ee Geeska Afrika. Munaasabadda labada maalmood ah waxay soo bandhigi doontaa warbixinno iyo fikrado xooggan oo ku saabsan cimilada, iyo sidoo kale iskaashiga gobolka, sida ay IGAD ku sheegtay bayaan ay u dirtay ENA. Abaalmarinnada Warbaahinta IGAD ee 2025 waxaa lagu qaban doonaa 10 qaybood. Qaybaha abaalmarinta waa Saxaafadda Daabacaadda, Saxaafadda Raadiyaha, Saxaafadda Telefishanka, Warbaahinta Dijital ah, Sawir-qaadista, Warbixinta Luqadda Dadka Asaliga ah/Qaranka, Qofka Saameeya/Abuuraha Mawduuca Sanadka, Dadka Saameeya Baraha Bulshada iyo Abaalmarinta Guusha Nolosha. Abaalmarinta Warbaahinta IGAD waa dhacdo sannadle ah oo la qaban jiray tan iyo 2023. Abaalmarinnada 2023 waxaa lagu qaban doonaa Jabuuti, halka abaalmarinnada 2024 lagu qaban doono Nairobi, Kenya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waa inay qayb ka noqotaa marinada ganacsiga caalamiga - Taliyaha Ciidamada Dhulka ee Faransiiska, Jeneral Piyer Skil
Nov 29, 2025 55
Addis Ababa; Gudba 20/2018 (ENA): Taliyaha Ciidamada Dhulka ee Faransiiska Jeneral Piyer Skil ayaa sheegay in Itoobiya ay qayb ka noqoto marinada ganacsiga caalamiga ah. Jeneraal Piyerr Skil, oo la tashaday Janaraalada Ciidamada Difaaca Federaalka arrimaha militariga ee labada dhinac dhowr maalmood ka hor, ayaa booqday hay'ado kala duwan, sidoo kalena wuxuu la hadlay Taliyaha Guud ee Ciidamada Itoobiya, Fiildh Marshal Berhanu Jula. Isagoo ka jawaabaya su'aal ay weydiiyeen saxafiyiinta warbaahinta difaaca, Jeneraal Piyer Skill ayaa yiri; "Itoobiya waa waddan aad u weyn, oo leh dhaqaale iyo dad aad u badan, waana inay qayb ka noqotaa marinada ganacsiga caalamiga ah," ayuu yiri. Ujeeddada ugu weyn ee iskaashiga milatari ee lala leeyahay Itoobiya waa in la hagaajiyo iskaashiga ay Faransiisku la leedahay Itoobiya. Sidaa darteed, iskaashigeennu wuxuu inta badan ku saabsan yahay dhinacyada taageerada agabka militariga, hawlgallada nabadda, hawlgallada miinooyinka, tababarka ciidanka iyo kuwa kale," ayuu yiri. Jeneraal Piyeer wuxuu sheegay in Itoobiya ay door muhiim ah ka ciyaarto ilaalinta amniga gobolka, iyo in ka qaybgalka Itoobiya uu aad muhiim u yahay, isaga oo ah wakiilka ciidanka Faransiiska, uu taageero ciidanka Itoobiya. Wuxuu ammaanay ciidanka Itoobiya wuxuuna yiri, "Itoobiya waa waddan aad u weyn, waxay leedahay ciidan aad u xoog badan oo ballaaran, wax badanna waan ka baran karnaa ciidankan," sida laga soo xigtay xogta uu ciidamada dufaacu u diray ENA. Dhawaan, xarunta dhexe ee Ciidanka Difaaca Federaalka ee Addis Ababa waxay martigelisay hoggaamiyeyaal ciidan oo ka kala socda dalal kala duwan. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhismaha nidaam dastuur ah oo shaqeeya iyo dowlad wax ku ool ah waa muhiim si loo xoojiyo nabadda, midnimada iyo horumarka Afrika— Taaye Asqasilaase
Nov 29, 2025 50
Addis Ababa, Gudba 19/2018 (ENA): Shirweynihii afraad ee caalamiga ah ee maxkamadaha dastuuriga ah ee Afrika iyo hay’adaha la midka ah ayaa ka socda Addis Ababa. Madaxweynaha Itoobiya ayaa furitaanka shirka ka sheegay in nidaamka dastuuriga ahi aanu ku koobnayn qorista dastuurka oo keliya, balse uu muhiim u yahay ilaalinta sareynta sharciga, islaxisaabtanka, iyo dhowrista xuquuqda aasaasiga ah. Wuxuu tilmaamay in dastuurku dhiso nidaam awoodda siyaasadeed loogu wareejiyo si masuuliyad leh, isla markaana uu furo wadiiqo lagu hirgaliyo hannaan dowladeed oo la isku halayn karo. Madaxweynuhu wuxuu qiray in Afrika ay weli wajahayo caqabado badan oo hor istaaga kobcinta maamulka dastuuriga ah, sida afgambiyada, siyaasadda aan xasiloonayn, tabar yaraanta hay’adaha iyo damaca lagu helo awood aan waafaqsanayn dastuurka. Wuxuu xusay in Itoobiya leedahay waayo-aragnimo gaar ah, maadaama ay soo martay nidaamyo kala duwan oo sharci iyo maamul ah, laga bilaabo Fetxa Negest ilaa xeerar casri ah, isla markaana ay yeelatay dastuur laga soo bilaabo qarnigii 20aad. Madaxweynuhu wuxuu carrabka ku adkeeyay in Afrika laga dhiso hay’ado dowladeed oo daahfuran oo caddaalad ah si loo gaaro Afrika nabad iyo horumar leh. Wuxuu sheegay in nidaamka dastuuriga ahi leeyahay door muhiim ah, isla markaana loo baahan yahay in la xoojiyo dhaqanka caddaaladda iyo nidaamka garsoorka. Ugu dambayn, wuxuu sheegay in si loo ilaaliyo nabadda, midnimada iyo horumarka Afrika ay lama huraan tahay in mudnaanta si gaar ah loo siiyo hirgelinta nidaamka dastuuriga ah iyo dhismaha dowlad adag oo shaqaysa. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaa loo baahan yahay in la xoojiyo hawsha ku dhisan xog sax ah si loo gaaro himilooyinka qaran iyo in la hirgeliyo dhismaha fikir-wadaagga wax ku oolka ah
Nov 29, 2025 48
Addis Ababa, Gudba 19/2018 (ENA): Xoghahaya Guddiga Ururada Hay'addaha federaalka iyo Dhaqaalaha iyo Wasiirka Warshadaha, Melaaku Alebel, ayaa sheegay in hoggaanku uu leeyahay waajibaad ah in uu adkeeyo hawsha ficil-ku-salaysan ee ku dhisan xog dhab ah si loo gaaro yoolalka horumarineed ee dalka iyo in la xaqiijiyo dhismaha fikir-wadaagga bulshada. Madasha tababarka ee uu diyaariyey Qaybta Dhaqaalaha ee Xisbiga Barwaaqo, isla markaana xoogga saaray falanqaynta siyaasadda, warbaahinta bulshada iyo xaaladda guud, ayaa ka socota Xarunta Dhexe ee Xisbiga. Tababarkan waxaa ka qeyb galaya madaxda Qaybta Dhaqaalaha ee heer federaal ee Xisbiga. Isagoo furitaanka tababarka ka hadlayay, Melaaku Alebel wuxuu sheegay in ka qeyb galinta shacabka iyo xaqiijinta dhismaha fikir-wadaagga bulshada ay muhiim u tahay gaadhista yoolalka horumarineed ee dalka. Wuxuu xusay in ficilka siyaasadeed ee ku dhisan xog sax ah uu leeyahay door muhiim ah, isla markaana uu ku boorriyay hoggaanka in ay si hufan u iftiimiyaan shaqooyinka la qabtay iyo natiijooyinka la gaaray. Wuxuu sidoo kale sheegay in hoggaanku uu koriyo xirfadda dejinta ajendaha, oo uu ka shaqeeyo soo bandhigista ajandayaal si wanaagsan u fasira xaaladda jira, taas oo kaalin muuqata ka qaadata horumarinta howlaha qaranka. Ugu dambayntii, Melaaku wuxuu hoosta ka xarriiqay in la iska ilaaliyo xogaha been abuurka ah ee ku faafa baraha bulshada, isagoo sheegay in hoggaanku uu leeyahay masuuliyad ah in bulshada loo soo bandhigo xog sax ah oo si fudud loo heli karo. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa loo doortay inay martigeliso Shirweynaha Guud ee 96-aad ee Interpol ee sanadka 2028
Nov 29, 2025 50
Addis Ababa; Gudba 18/2018 (ENA): Itoobiya ayaa si aqlabiyad ah loogu doortay inay martigeliso Shirweynaha Guud ee 96-aad ee Interpol ee sanadka 2028 T.Y. Itoobiya ayaa si aqlabiyad ah loogu doortay inay martigeliso Shirka Golaha Guud ee 93-aad ee Interpol oo hadda ka socda Marrakesh, Morooko, sida ay Booliska Federaalka Itoobiya ku sheegeen bayaan ay u gudbiyeen ENA. Saddex bilood ka hor, Shirweynihii 26-aad ee Interpol Afrika ee lagu qabtay Keebtaawn, Koonfur Afrika bishii Naaf 2025 T.Y, Itoobiya waxaa loo doortay inay martigeliso Shirweynaha Gobolka ee 27-aad ee Interpol Afrika ee sanadka 2027 T.Y. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Maamulka Deegaanku waa inuu hormuud ka noqdaa hubinta in mashaariicda horumarineed ee laga bilaabay Deegaanka ay sii socdaan - Madaxweynaha Deegaanka Canfarta Awel Arba
Nov 29, 2025 49
Semara; Gudba 18/2018 (ENA): Madaxweynaha Deegaanka Canfarta Awel Arba ayaa ku nuuxnuuxsaday in hoggaanka deegaanku uu hormuud ka noqdo hubinta in mashaariicda horumarineed ee laga bilaabay deegaanka Canfarta ay sii socdaan. Wareeggii labaad ee tababarka loo qabtay hoggaamiyeyaasha sare iyo kuwa dhexe ee gobolka Canfarta oo cinwaankiisu ahaa "Horumarka qaybaha, marka laga eego aragtida dowladda Iskudarka" oo lagu qabtay magaalada Samara ayaa maanta la soo gabagabeeyay. Madaxweynaha Awel Arba, oo ka qayb galay munaasabadda xiritaanka oo soo jeediyay farriin, ayaa ku boorriyay hoggaanka inay hormuud ka noqdaan hubinta in mashaariicda horumarineed ee laga bilaabay deegaanka ay sii socdaan. Wuxuu sheegay in hawlaha horumarineed ee laga fuliyay deegaanka ay xaqiijiyeen faa'iidada dadka loona fuliyay si tixgelin leh baahiyaha bulshada. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in horumarka laga fulinayo deegaanka uu yahay mid rajo leh oo muujinaya awoodda uu deegaanku u leeyahay inuu barwaaqoobo. Wuxuu xusay in hoggaanku uu door weyn ka ciyaarayo hubinta in hawlaha horumarinta ee laga fuliyay deegaanka ay sii xoogeystaan ka dib isbeddelka, gaar ahaan iyadoo la ballaarinayo khibradda laga helay tababarka, isla markaana lagu nuuxnuuxsanayo in loo baahan yahay in si adag loo shaqeeyo. Hogaamiyeyaal sare iyo kuwa dhexe oo ka kala socda deegaanka, aagagga iyo degmooyinka ayaa ka qayb qaatay tababarka, waxayna sidoo kale ku soo booqdeen hawlaha horumarinta ee la sameeyay iyagoo barbar socda tababarka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dabaaldegga Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo Bulshada ayaa door muhiim ah ka ciyaara ilaalinta qiyamka guud
Nov 29, 2025 51
Jigjiga; Gudba 18/2018 (ENA): Afhayeenka Golaha Deegaanka Soomaalida, Marwo Ayan Cabdi, ayaa sheegtay in dabaaldegga Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo Bulshada uu door muhiim ah ka ciyaaro ilaalinta qiyamka guud. Maalinta 20-aad ee Qowmiyadaha. Shucuubta iyo Dadka ayaa lagu xusay magaalada Jigjiga ee Dowlad Deegaanka Soomaalida iyadoo cinwaan looga dhigay "Isku-raaca Dimuqraadiyadda iyo Midnimada Qaranka". Afhayeenka Golaha Dawlad Deegaanka, Ayan Cabdi, ayaa munaasabadda ka sheegtay in horumarinta dalka iyo dhismaha nidaam dimuqraadi ah, ay lagama maarmaan tahay in la sameeyo is-afgarad ku salaysan midnimo iyo wadajir. Waxay sheegtay in dabaaldegga Maalinta, Qowmiyadaha Shucuubta iyo Bulshada uu door muhiim ah ka ciyaaro dhismaha nidaam dimuqraadi ah oo ku salaysan midnimo qaran iyo ilaalinta qiyamka guud. Afhayeenku wuxuu sheegay in dabaaldegga Maalinta uu door muhiim ah ka ciyaaray xoojinta midnimada qaranka; waxay xustay in dabaaldegga sanadkan loo dabaaldegayo si ka tarjumaysa kala duwanaanshaha. Madaxweyne ku xigeenka DDS Mudane Ibrahim Cusman ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal leh dhaqamo iyo diino kala duwan, sidaas darteed waxaan si wadajir ah u xusaynaa Maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo Bulshada. Wuxuu sheegay in nabadda laga gaaray DDS tan iyo sannadihii isbeddelka ay u saamaxday dadka gobolka inay diiradda saaraan horumarka oo ay ka faa'iidaystaan. Garaad Kulmiye Garaad Maxamed, oo goob joog ka ahaa dabaaldegga, ayaa sheegay in Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo Bulshada ay tahay maalin la xoojiyo midnimada dadka dhaqankooda iyo luqaddoodana si weyn looga muujiyo. Madasha waxaa ka soo qayb galay madaxa Laanta Deegaanka Soomaalida ee Xisbiga Barwaaqo Injineer Maxamed Shaale, iyo sidoo kale mas'uuliyiin heer federaal iyo heer deegaan ah iyo marti sharaf kale. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Siyaasada
Waxaan diyaar u nahay inaan abaal gudno dadkii aan dulminay – xodagii hubaysnaa ee hore
Dec 3, 2025 18
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):-xodagii hubaysnaa ayaa sheegay inay diyaar u yihiin inay magdhow siiyaan dadkii aan dulminay iyagoo raacaya waddo khaldan. xodagii hubaysnaa ee horeka howlgalayay aagga Dans Gundo ee Degmada Metema ee gobalka Galbeedka Gondar ayaa aqbalay baaqa nabadeed ee losojediyay oo hubkoodii oo dhan ku wareejiyeen dowladda. mid ka mid ah xubnahani , Mebrati Aweke, ayaa muujiyay inuu ka xun yahay inuu u dhaqaaqay jihada khaldan oo uu dadka iyo aagga u bandhigay dhibaatooyin. Iyagoo ogaaday inaysan habboonayn in waxyeello loo geysto iyadoo la kicinayo colaad marka dhibaatooyinka lagu xalliyo wadahadal nabadeed, waxay aqbaleenbaaqii nabadda waxayna sheegeen inay diyaar u yihiin inay abaal gudaan dadkii la dulminay iyagoo raacaya waddada khaldan waxayna ka towbad keeneen dhibaatadii ay geysteen. xodagii hubaysnaa ee horeu ahaa aqbalay baaqii nabadda ee dowladda oo la soo laabtay asxaabtiisa ayaa ahaa xodagii hubaysnaa ee hore. Waxaan dadkeenna u horseednay dhibaato annagoo raacayna waddo khaldan; Waxaan diyaar u nahay inaan dadka aan ku qaldamay ka magdhowno horumar, ayuu yiri. Sida laga soo xigtay Maamulaha Guud ee gobalka Galbeedka Gondar, Ato Iyasu Yilaki, waxaan si adag uga shaqeyneynaa sidii loo xoojin lahaa nabadda aagga iyo gobolka. #Ethiopian_News_Agency #ENA
Abaalmarinnada Warbaahinta IGAD ee Saddexaad ayaa maanta iyo berri lagu qaban doonaa Addis Ababa
Nov 29, 2025 59
Addis Ababa; Gudba 20/2018 (ENA):- Abaalmarinnada Warbaahinta ee Hay'adda Horumarinta Dowladaha Hoose (IGAD) 2025 ayaa maanta iyo berri lagu qaban doonaa Hotelka Skylight ee Addis Ababa. Xafladda abaal-marinta waxaa cinwaan looga dhigay "Warbixinta Cimilada ee Waxtarka leh ee Gobol Ammaan ah, Adkeysi leh oo Xasilloon". IGAD ayaa soo qabanqaabisay munaasabadda gobolka iyadoo la kaashanaysa Dowladda Itoobiya. Warbaahinta Pulse ee Afrika waa lammaane warbaahineed oo keliya oo abaalmarinnada bixiya. Bangiga Soo Dejinta iyo Dhoofinta Afrika (AfriExim Bank) ayaa sidoo kale ku dhawaaqay taageerada uu u hayo barnaamijka. Abaalmarinnada sanadkan waxay aqoonsanayaan saxafiyiinta iyo filim sameeyayaasha diiwaan geliyay isbeddelka cimilada ee wax ku oolka ah ee Geeska Afrika. Munaasabadda labada maalmood ah waxay soo bandhigi doontaa warbixinno iyo fikrado xooggan oo ku saabsan cimilada, iyo sidoo kale iskaashiga gobolka, sida ay IGAD ku sheegtay bayaan ay u dirtay ENA. Abaalmarinnada Warbaahinta IGAD ee 2025 waxaa lagu qaban doonaa 10 qaybood. Qaybaha abaalmarinta waa Saxaafadda Daabacaadda, Saxaafadda Raadiyaha, Saxaafadda Telefishanka, Warbaahinta Dijital ah, Sawir-qaadista, Warbixinta Luqadda Dadka Asaliga ah/Qaranka, Qofka Saameeya/Abuuraha Mawduuca Sanadka, Dadka Saameeya Baraha Bulshada iyo Abaalmarinta Guusha Nolosha. Abaalmarinta Warbaahinta IGAD waa dhacdo sannadle ah oo la qaban jiray tan iyo 2023. Abaalmarinnada 2023 waxaa lagu qaban doonaa Jabuuti, halka abaalmarinnada 2024 lagu qaban doono Nairobi, Kenya. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waa inay qayb ka noqotaa marinada ganacsiga caalamiga - Taliyaha Ciidamada Dhulka ee Faransiiska, Jeneral Piyer Skil
Nov 29, 2025 55
Addis Ababa; Gudba 20/2018 (ENA): Taliyaha Ciidamada Dhulka ee Faransiiska Jeneral Piyer Skil ayaa sheegay in Itoobiya ay qayb ka noqoto marinada ganacsiga caalamiga ah. Jeneraal Piyerr Skil, oo la tashaday Janaraalada Ciidamada Difaaca Federaalka arrimaha militariga ee labada dhinac dhowr maalmood ka hor, ayaa booqday hay'ado kala duwan, sidoo kalena wuxuu la hadlay Taliyaha Guud ee Ciidamada Itoobiya, Fiildh Marshal Berhanu Jula. Isagoo ka jawaabaya su'aal ay weydiiyeen saxafiyiinta warbaahinta difaaca, Jeneraal Piyer Skill ayaa yiri; "Itoobiya waa waddan aad u weyn, oo leh dhaqaale iyo dad aad u badan, waana inay qayb ka noqotaa marinada ganacsiga caalamiga ah," ayuu yiri. Ujeeddada ugu weyn ee iskaashiga milatari ee lala leeyahay Itoobiya waa in la hagaajiyo iskaashiga ay Faransiisku la leedahay Itoobiya. Sidaa darteed, iskaashigeennu wuxuu inta badan ku saabsan yahay dhinacyada taageerada agabka militariga, hawlgallada nabadda, hawlgallada miinooyinka, tababarka ciidanka iyo kuwa kale," ayuu yiri. Jeneraal Piyeer wuxuu sheegay in Itoobiya ay door muhiim ah ka ciyaarto ilaalinta amniga gobolka, iyo in ka qaybgalka Itoobiya uu aad muhiim u yahay, isaga oo ah wakiilka ciidanka Faransiiska, uu taageero ciidanka Itoobiya. Wuxuu ammaanay ciidanka Itoobiya wuxuuna yiri, "Itoobiya waa waddan aad u weyn, waxay leedahay ciidan aad u xoog badan oo ballaaran, wax badanna waan ka baran karnaa ciidankan," sida laga soo xigtay xogta uu ciidamada dufaacu u diray ENA. Dhawaan, xarunta dhexe ee Ciidanka Difaaca Federaalka ee Addis Ababa waxay martigelisay hoggaamiyeyaal ciidan oo ka kala socda dalal kala duwan. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhismaha nidaam dastuur ah oo shaqeeya iyo dowlad wax ku ool ah waa muhiim si loo xoojiyo nabadda, midnimada iyo horumarka Afrika— Taaye Asqasilaase
Nov 29, 2025 50
Addis Ababa, Gudba 19/2018 (ENA): Shirweynihii afraad ee caalamiga ah ee maxkamadaha dastuuriga ah ee Afrika iyo hay’adaha la midka ah ayaa ka socda Addis Ababa. Madaxweynaha Itoobiya ayaa furitaanka shirka ka sheegay in nidaamka dastuuriga ahi aanu ku koobnayn qorista dastuurka oo keliya, balse uu muhiim u yahay ilaalinta sareynta sharciga, islaxisaabtanka, iyo dhowrista xuquuqda aasaasiga ah. Wuxuu tilmaamay in dastuurku dhiso nidaam awoodda siyaasadeed loogu wareejiyo si masuuliyad leh, isla markaana uu furo wadiiqo lagu hirgaliyo hannaan dowladeed oo la isku halayn karo. Madaxweynuhu wuxuu qiray in Afrika ay weli wajahayo caqabado badan oo hor istaaga kobcinta maamulka dastuuriga ah, sida afgambiyada, siyaasadda aan xasiloonayn, tabar yaraanta hay’adaha iyo damaca lagu helo awood aan waafaqsanayn dastuurka. Wuxuu xusay in Itoobiya leedahay waayo-aragnimo gaar ah, maadaama ay soo martay nidaamyo kala duwan oo sharci iyo maamul ah, laga bilaabo Fetxa Negest ilaa xeerar casri ah, isla markaana ay yeelatay dastuur laga soo bilaabo qarnigii 20aad. Madaxweynuhu wuxuu carrabka ku adkeeyay in Afrika laga dhiso hay’ado dowladeed oo daahfuran oo caddaalad ah si loo gaaro Afrika nabad iyo horumar leh. Wuxuu sheegay in nidaamka dastuuriga ahi leeyahay door muhiim ah, isla markaana loo baahan yahay in la xoojiyo dhaqanka caddaaladda iyo nidaamka garsoorka. Ugu dambayn, wuxuu sheegay in si loo ilaaliyo nabadda, midnimada iyo horumarka Afrika ay lama huraan tahay in mudnaanta si gaar ah loo siiyo hirgelinta nidaamka dastuuriga ah iyo dhismaha dowlad adag oo shaqaysa. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaa loo baahan yahay in la xoojiyo hawsha ku dhisan xog sax ah si loo gaaro himilooyinka qaran iyo in la hirgeliyo dhismaha fikir-wadaagga wax ku oolka ah
Nov 29, 2025 48
Addis Ababa, Gudba 19/2018 (ENA): Xoghahaya Guddiga Ururada Hay'addaha federaalka iyo Dhaqaalaha iyo Wasiirka Warshadaha, Melaaku Alebel, ayaa sheegay in hoggaanku uu leeyahay waajibaad ah in uu adkeeyo hawsha ficil-ku-salaysan ee ku dhisan xog dhab ah si loo gaaro yoolalka horumarineed ee dalka iyo in la xaqiijiyo dhismaha fikir-wadaagga bulshada. Madasha tababarka ee uu diyaariyey Qaybta Dhaqaalaha ee Xisbiga Barwaaqo, isla markaana xoogga saaray falanqaynta siyaasadda, warbaahinta bulshada iyo xaaladda guud, ayaa ka socota Xarunta Dhexe ee Xisbiga. Tababarkan waxaa ka qeyb galaya madaxda Qaybta Dhaqaalaha ee heer federaal ee Xisbiga. Isagoo furitaanka tababarka ka hadlayay, Melaaku Alebel wuxuu sheegay in ka qeyb galinta shacabka iyo xaqiijinta dhismaha fikir-wadaagga bulshada ay muhiim u tahay gaadhista yoolalka horumarineed ee dalka. Wuxuu xusay in ficilka siyaasadeed ee ku dhisan xog sax ah uu leeyahay door muhiim ah, isla markaana uu ku boorriyay hoggaanka in ay si hufan u iftiimiyaan shaqooyinka la qabtay iyo natiijooyinka la gaaray. Wuxuu sidoo kale sheegay in hoggaanku uu koriyo xirfadda dejinta ajendaha, oo uu ka shaqeeyo soo bandhigista ajandayaal si wanaagsan u fasira xaaladda jira, taas oo kaalin muuqata ka qaadata horumarinta howlaha qaranka. Ugu dambayntii, Melaaku wuxuu hoosta ka xarriiqay in la iska ilaaliyo xogaha been abuurka ah ee ku faafa baraha bulshada, isagoo sheegay in hoggaanku uu leeyahay masuuliyad ah in bulshada loo soo bandhigo xog sax ah oo si fudud loo heli karo. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa loo doortay inay martigeliso Shirweynaha Guud ee 96-aad ee Interpol ee sanadka 2028
Nov 29, 2025 50
Addis Ababa; Gudba 18/2018 (ENA): Itoobiya ayaa si aqlabiyad ah loogu doortay inay martigeliso Shirweynaha Guud ee 96-aad ee Interpol ee sanadka 2028 T.Y. Itoobiya ayaa si aqlabiyad ah loogu doortay inay martigeliso Shirka Golaha Guud ee 93-aad ee Interpol oo hadda ka socda Marrakesh, Morooko, sida ay Booliska Federaalka Itoobiya ku sheegeen bayaan ay u gudbiyeen ENA. Saddex bilood ka hor, Shirweynihii 26-aad ee Interpol Afrika ee lagu qabtay Keebtaawn, Koonfur Afrika bishii Naaf 2025 T.Y, Itoobiya waxaa loo doortay inay martigeliso Shirweynaha Gobolka ee 27-aad ee Interpol Afrika ee sanadka 2027 T.Y. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Maamulka Deegaanku waa inuu hormuud ka noqdaa hubinta in mashaariicda horumarineed ee laga bilaabay Deegaanka ay sii socdaan - Madaxweynaha Deegaanka Canfarta Awel Arba
Nov 29, 2025 49
Semara; Gudba 18/2018 (ENA): Madaxweynaha Deegaanka Canfarta Awel Arba ayaa ku nuuxnuuxsaday in hoggaanka deegaanku uu hormuud ka noqdo hubinta in mashaariicda horumarineed ee laga bilaabay deegaanka Canfarta ay sii socdaan. Wareeggii labaad ee tababarka loo qabtay hoggaamiyeyaasha sare iyo kuwa dhexe ee gobolka Canfarta oo cinwaankiisu ahaa "Horumarka qaybaha, marka laga eego aragtida dowladda Iskudarka" oo lagu qabtay magaalada Samara ayaa maanta la soo gabagabeeyay. Madaxweynaha Awel Arba, oo ka qayb galay munaasabadda xiritaanka oo soo jeediyay farriin, ayaa ku boorriyay hoggaanka inay hormuud ka noqdaan hubinta in mashaariicda horumarineed ee laga bilaabay deegaanka ay sii socdaan. Wuxuu sheegay in hawlaha horumarineed ee laga fuliyay deegaanka ay xaqiijiyeen faa'iidada dadka loona fuliyay si tixgelin leh baahiyaha bulshada. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in horumarka laga fulinayo deegaanka uu yahay mid rajo leh oo muujinaya awoodda uu deegaanku u leeyahay inuu barwaaqoobo. Wuxuu xusay in hoggaanku uu door weyn ka ciyaarayo hubinta in hawlaha horumarinta ee laga fuliyay deegaanka ay sii xoogeystaan ka dib isbeddelka, gaar ahaan iyadoo la ballaarinayo khibradda laga helay tababarka, isla markaana lagu nuuxnuuxsanayo in loo baahan yahay in si adag loo shaqeeyo. Hogaamiyeyaal sare iyo kuwa dhexe oo ka kala socda deegaanka, aagagga iyo degmooyinka ayaa ka qayb qaatay tababarka, waxayna sidoo kale ku soo booqdeen hawlaha horumarinta ee la sameeyay iyagoo barbar socda tababarka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dabaaldegga Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo Bulshada ayaa door muhiim ah ka ciyaara ilaalinta qiyamka guud
Nov 29, 2025 51
Jigjiga; Gudba 18/2018 (ENA): Afhayeenka Golaha Deegaanka Soomaalida, Marwo Ayan Cabdi, ayaa sheegtay in dabaaldegga Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo Bulshada uu door muhiim ah ka ciyaaro ilaalinta qiyamka guud. Maalinta 20-aad ee Qowmiyadaha. Shucuubta iyo Dadka ayaa lagu xusay magaalada Jigjiga ee Dowlad Deegaanka Soomaalida iyadoo cinwaan looga dhigay "Isku-raaca Dimuqraadiyadda iyo Midnimada Qaranka". Afhayeenka Golaha Dawlad Deegaanka, Ayan Cabdi, ayaa munaasabadda ka sheegtay in horumarinta dalka iyo dhismaha nidaam dimuqraadi ah, ay lagama maarmaan tahay in la sameeyo is-afgarad ku salaysan midnimo iyo wadajir. Waxay sheegtay in dabaaldegga Maalinta, Qowmiyadaha Shucuubta iyo Bulshada uu door muhiim ah ka ciyaaro dhismaha nidaam dimuqraadi ah oo ku salaysan midnimo qaran iyo ilaalinta qiyamka guud. Afhayeenku wuxuu sheegay in dabaaldegga Maalinta uu door muhiim ah ka ciyaaray xoojinta midnimada qaranka; waxay xustay in dabaaldegga sanadkan loo dabaaldegayo si ka tarjumaysa kala duwanaanshaha. Madaxweyne ku xigeenka DDS Mudane Ibrahim Cusman ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal leh dhaqamo iyo diino kala duwan, sidaas darteed waxaan si wadajir ah u xusaynaa Maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo Bulshada. Wuxuu sheegay in nabadda laga gaaray DDS tan iyo sannadihii isbeddelka ay u saamaxday dadka gobolka inay diiradda saaraan horumarka oo ay ka faa'iidaystaan. Garaad Kulmiye Garaad Maxamed, oo goob joog ka ahaa dabaaldegga, ayaa sheegay in Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo Bulshada ay tahay maalin la xoojiyo midnimada dadka dhaqankooda iyo luqaddoodana si weyn looga muujiyo. Madasha waxaa ka soo qayb galay madaxa Laanta Deegaanka Soomaalida ee Xisbiga Barwaaqo Injineer Maxamed Shaale, iyo sidoo kale mas'uuliyiin heer federaal iyo heer deegaan ah iyo marti sharaf kale. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Arrimaha Bulshada
Xuska Maalinta Qowmiyadaha iyo shucubta itoobiya ayaa gacan weyn ka geystay xoojinta midnimada qaranka iyo hubinta horumar waara- mudane agayhu Teshager,
Dec 3, 2025 25
Debrebirhan; Gudba 24/2018 (ENA):Afhayeenka Aqalka Sare ee fedreshinka , mudane agayhu Teshager, ayaa shegay in xuska Maalinta Qowmiyadaha iyo shucuubtu uu gacan weyn ka geystay xoojinta midnimada qaranka iyo hubinta horumar waara. Xuska 20-aad ee, Qowmiyadaha iyo shucuubta Itoobiya ayaa si xamaasad leh loogu xusay degaanka Amxaarada magaalada Debrebirhan. Sida uu sheegay Afhayeenka Aqalka Saree e federshinka , mudane aganyhahu tashaager , oo ka soo qayb galay xuska , Maalinta,Qowmiyadaha iyo shucubta ayaa yidhi waa maalin ay dadka Itoobiya ku heshiiyeen inay wada noolaadaan. Wuxuu sidoo kale sheegay in maalintu ay tahay maalin ay quruumaha, qowmiyadaha iyo dadyowga si fagaare ah isugu soo baxaan oo ay muujiyaan dhaqankooda iyo qiyamkooda. Sidaa darteed, wuxuu tilmaamay in isagoo aasaasaya nidaam federaal ah oo dhisi kara waddan xooggan, uu gacan weyn ka geystay xoojinta qarannimada iyo hubinta in dadku ay si wadajir ah ugu noolaadaan midnimo. Wuxuu intaas ku daray in Maalinta Qowmiyadaha, iyo Dadyowga ay aasaaska u u tahay dhismaha caddaaladda, sinnaanta iyo dimuqraadiyadda. Afhayeenka Golaha Deegaanka Amxaarada Marwo Fantu Tesfaye ayaa sheegtay in munaasibada loga dabaaldagaayo degaanadu ay tahay mid xojinaysa midnimada qaranka iyada oo loo marayo waxbarasho, adeeg iskaa wax u qabso ah, iyo xiriirka dadweynaha. Waxana y shegtay in xuska maalinta uu leeyahay sharci iyo dastuuri ah; wuxuu sheegay inay abuurtay fursad ay dadku u isticmaalaan, dhaqankooda iyo qiyamkooda si ay u dhisaan mustaqbal wadajir ah. Waxana ay intaaaa kudartay xuska sanadkan in yahay mid kaduwan kuwii hore sababtoo ah waxaan soo beegmayaa xilli la dhammeeyay Biyo-xireenka Weyn ee Abayi oo aan siwadjira ah u dismay iyo mashaariic kale oo waaweyn oo dalka ka faa'iidaysta la qorsheeyay oo la hirgeliyay. Waxaa la shaaciyay in munaasibada xuska maalinta qomiyada iyo shucubta ee 20 naad sanadkan lagu qabanaayo Hosanna, Bartamaha Itoobiya, hidaar 29, 2018. #Hay'adda_Wararka_Itoobiya
Xafladda sogabgabaynta Maalinta Qowmiyadaha iyo shucubta ee Heer deganka ayaa kaqabsomay magaalada Debre Birhan
Dec 3, 2025 18
Debre Birhan; Gudba 23/2018 (ENA):Xafladda soxidhitaanka Maalinta Qowmiyadaha iyo shucuubta Itoobiya ee 20aad ayaa ka qabsomay magaalada Debre Birhan. Xafladda xuska ee xidhitaanka ee heer degaan waxaa hal kudhig loga dhigay "Isku raaca Dimuqraadiyadda ee Midnimada Qaranka". Barnaamijka waxaa ka soo qayb galay Afhayeenka Aqalka federeshinka , Aganyhu Teshager, Afhayeenka Golaha wakiilada degaanka Amxaarada, Fantu Tesfaye, Afhayeenka golaha chafe ee degaanka Oromia, Saada Abdurahman, Afhayeenka Golaha shacabka degaanka Afar, Asia Kemal, Afhayeenka Golaha Maamulka Magaalada Addis Ababa, Buzena Alkedir, iyo sidoo kale mas'uuliyiin sare oo heer federaal iyo heer degaan . #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Diiwaangelinta Xajka sannadka 2018 T.I ayaa si rasmi ah u Bilaabmay.
Dec 2, 2025 35
Addis Ababa; Gudba 22/2018 (ENA):-Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka ee Itoobiya ayaa ku dhawaaqay in diiwaangelinta Xajka sannadka 2018 T.I ay ka bilaabatay dhammaan goobaha la iska diiwaangeliyo laga bilaabo Gudba 22/2018 T.I. Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka ee Itoobiya ayaa soo saaray bayaan ku saabsan bilowga diiwaangelinta Xajka 2018 T.I. Sheekh Cabdulkarim Bedredin, Madaxweyne ku xigeenka Golaha Sare ee Arrimaha Islaamka ee Itoobiya, ayaa sheegay in diiwaangelinta la fulin doono iyadoo la kaashanayo tignoolajiyada casriga ah. Wuxuu sheegay in dhammaan kuwa buuxiya shuruudaha xajka ay tahay inay iska diiwaangeliyaan laga bilaabo maanta ilaa Dharabley 18, 2018 T.I. #Ethiopian_News_Agency #ENA #WWI
Hay'adaha waxbarashada sare waa inay door muhiim ah ka ciyaaraan hubinta horumar waara - Brofessor Birhanu Nega
Nov 29, 2025 52
Addis Ababa; Gudba 20/2018 (ENA): Hay'adaha waxbarashada sare waa inay door muhiim ah ka ciyaaraan hubinta horumarka waara ee qaranka iyo kan qaaradda, ayuu yiri Wasiirka Waxbarashada, Brofessor Birhanu Nega. Barnaamijka Iskaashiga Jaamacadda Addis Ababa, oo qayb ka ah dabaaldegga 75-aad ee aas aaska Jaamacadda Addis Ababa, ayaa la qabtay. Barnaamijka waxaa ka soo qayb galay Wasiirka Waxbarashada iyo Guddoomiyaha Jaamacadda, Brofessor Birhanu Nega, Ku-simaha Madaxweynaha Jaamacadda Addis Ababa, Samu'el Kifle (PhD), la-hawlgalayaasha oo wada safray toddobaatankii sano ee la soo dhaafay, iyo marti sharaf kale oo lagu casuumay. Dood-cilmiyeed ayaa lagu qabtay cinwaanka "Doorka Hay'adahaWaxbarashada Sare ee Horumarka Waara iyo Mustaqbalka Afrika." Wasiirka Waxbarashada, Brofessor Birhanu Nega, ayaa ka sheegay munaasabadda; Doorka hay'adaha waxbarashada sare waa mid muhiim u ah horumarka guud ee dalalka. Waxaa laga filayaa inay sameeyaan raadkooda geeddi-socodka hubinta horumar waara iyagoo soo saaraya kheyraadka aadanaha ee la bartay iyo sameynta cilmi-baaris iyo horumarin. Brofessor Hirut Woldemariyam, Ku-xigeenka Xoghayaha Guud ee Iskaashiga Koonfur-Koonfureed, ayaa xustay in horumarka waara aan lagu cabbirin oo keliya horumarinta kaabayaasha dhaqaalaha laakiin sidoo kale horumarinta aqoonta iyo qiimaha iyo isbeddelka bulshada. Waxay sidoo kale sharraxday in doorka hay'adaha waxbarashada sare ay muhiim u tahay hubinta horumar waara. Madaxweynaha Bangiga Horumarinta Itoobiya, Imebet Melese (PhD), oo ka qaybgashay dood-cilmiyeedka madasha, ayaa tilmaamtay in hay'adaha waxbarashada sare ay tahay inay naqshadeeyaan oo ay ka shaqeeyaan manhajyada horumarinta waara. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
hawlha goyinta iyo sooururita qamadiga ee gobalka Fafen ee Degaanka Soomaalida
Dec 3, 2025 22
Jigjiga, gudba 24/2018 ENA: – Dalagyada xilliga dayrta ee degmada Awbare ee gobolka Faafan ee dawlada deegaanka Soomaalida ayaa dalagyada kala duwan lagu goynayaa cagafta beeraha sida uu sheegay xafiiska beeraha ee degmada. Deegaanka Soomaalida oo ah dhul Ku haboon waxsoosaarka beeraha iyo ilo badan oo biyo ah, ayaa muddo dheer aan looga fa'idaysan sidii la rabay iyada oo xoogga la saarayay dhaqashada xoolaha. Tan iyo isbeddelkii dalka, kedib xoola dhaqatadu iyada oo dhaqanaya xoolaha, waxay bilaabeen waxsoosaarka beeraha si loo xaqiijiyo isku-filnaanshaha cuntada, waxaana laga soo hooyay horumar la taaban karo leh. Dowladda deegaanka soomaalida xasiloonida ka taabagashay, waxay bulshada u suurtagelisay inay xoogga saaraan horumarka taas oo suurta gelisay in dhul ballaadhan lagu beero dalagyada kaladuwan. Gobolka Faafan ayaa ka mid ah gobolada Ku haboon waxsoosaark beeraha qamadiga kaasoo si ballaaran looga hirgeliyey waxsoosaarka beeraha. Degmada Awaare ee gobolka faafan, ayaa dalagyada qamadiga ee xilliga dayrta, ayaa haatan si casri ah loo goynayaa waxsoosarka iyada oo la adeegsanayo cagafyada goynta iyo cududa xooga dadka. Madaxa xafiiska beeraha ee degmada awbare mudane Iidle Muuse, ayaa u sheegay ENA in xilli beereedkii sanadkan degmada laga beeray dalagyada kala duwan ee Qamadiga,Galey, Heeda,Yaryaraha iyo dalagyo kale. Waxa uu sheegay Xilli beereedka sanadka 2017/18, degmada laga beeray dalagyada kala duwan dhul dhan 115,121 oo hektar, waxa uu sheegay in dhulkan uu kamid yahay 82,150 hektar oo lagu beeray qamadi. Waxa uu xusay in wax soosaarka sanadkan in laga filayo waxsoosaar ka badan 2 milyan iyo 500 oo kun oo kiintal isaga oo sheegay in beeraleyda la gaadhsiiyay abuurka tayada sare leh iyo agabkii kale ee beerah si kor loogu qaado wax-soo-saarka. Waxaa kale oo uu sheegay in marka dalagyada dayrta la ururiyo, in meelaha biyaha leh xoogga la saari doono waxsoosaarka waraabka xilliga jiilaalka.
Ururada Shaqaalaha Itoobiya Waa Inay Doorkooda Ka Qaataan Kobaca Waxsoosaarka Qaranka Iyagoo Awood Siinaya Shaqaalaha – Mudane Aaden Faarax
Dec 3, 2025 20
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA): Ururka Shaqaalaha Itoobiya waa inuu doorkiisa ka qaataa kobaca waxsoosaarka qaranka isagoo awood siinaya shaqaalaha, ayuu yiri Aaden Farax Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka iyo Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Barwaaqo. Ururka Shaqaalaha Caalamiga ah (ITUC) ayaa shir ku yeeshay Addis Ababa. Aaden Farax, Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka iyo Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Barwaaqada, ayaa isla waqtigaas sheegay in khilaafaadka caalamiga ah, hoos u dhaca dhaqaalaha, isbeddelka cimilada iyo carqaladaha tiknoolajiyadu ay cadaadis saarayaan goobta shaqada. Adduunkan isbeddelaya, waxaa lagama maarmaan ah in la kordhiyo fursadaha shaqo ee muwaadiniinta iyadoo la ballaarinayo helitaanka waxbarashada iyo tiknoolajiyada iyo iyada oo loo marayo socodka maalgashiga cusub. Wuxuu sharraxay in diiradda la saarayo dhismaha hay'adaha ee Itoobiya tan iyo isbeddelka qaranku uu gaarayo natiijooyin lagu kordhinayo faa'iidooyinka guud ee muwaadiniinta. Wuxuu sheegay in dhalinyaro iyo haween badan ay ka faa'iideysteen fursadaha shaqo iyagoo xoojinaya horumarinta xirfadaha iyo abuurista jawi shaqo oo wanaagsan. Wuxuu kale uu sheegay in kobaca dhaqaalaha iyo shaqada Itoobiya ay suurtagelisay abuurista jawi wanaagsan oo ilaaliya xuquuqda shaqaalaha. Wuxuu sidoo kale xusay in ururada shaqaalaha Itoobiya ay sii wadaan inay noqdaan lamaane muhiim ah oo ku aaddan guusha dadaallada dib-u-habaynta dowladda. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday inay sii wadaan inay calaamad u yeeshaan safarka kordhinta wax soo saarka qaranka iyagoo dhiirigelinaya hal-abuurka iyo xoojinta dhismaha shaqaale tayo leh. Wuxuu sheegay in xiriirka ka dhexeeya dowladda, ururada shaqaalaha, iyo ururada loo-shaqeeyayaasha ay tahay inuu ku salaysnaado kalsooni, hufnaan, iyo ka qaybgalka labada dhinac. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Suuqa Raasamaalka Itoobiya ayaa Door Muhiim ah ka Ciyaaraya Fududeynta Nidaamka Maaliyadda Dalka – Wasiirka Maaliyadda Axmed Shide
Dec 3, 2025 18
Addis Ababa; Gudba 242018 (ENA): Suuqa Raasamaalka Itoobiya ayaa door muhiim ah ka ciyaaray fududeynta nidaamka maaliyadeed ee dalka, ayuu yiri Wasiirka Maaliyadda Axmed Shide. Shirkii labaad ee suuqa raasamaalka gobolka ayaa lagu qabanayaa Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Addis. Wasiirka Maaliyadda Axmed Shide ayaa waqtigaas sheegay; suuqa raasamaalka waa arrin aasaasi ah oo qaabayn doonta mustaqbalka nidaamka maaliyadeed ee Itoobiya. Wuxuu sheegay in Itoobiya ay gaarayso natiijooyin la taaban karo dhammaan qaybaha iyada oo loo marayo dib-u-habayn dhaqaale oo loo dhan yahay. Wuxuu sheegay in tan iyo markii dib-u-habayntu si buuxda loo hirgeliyay, ay ku jirto geeddi-socod lagu xasilinayo deegaanka dhaqaalaha guud iyo hubinta koboc loo dhan yahay. Wuxuu sidoo kale xusay in sannadihii la soo dhaafay, ka dib dib-u-habaynta dhaqaalaha guud, dakhliga gudaha uu si weyn u kordhay. Wuxuu sheegay in dib-u-habayn lagu sameeyay ururada horumarinta dowladda iyo in la abuuray jawi maalgashi oo wanaagsan kaas oo kordhin doona ka qaybgalka qaybta gaarka loo leeyahay. Wasiirku wuxuu sheegay in Suuqa raasmaalka Itoobiya, oo la hirgeliyay iyadoo la raacayo dib-u-habaynta dhaqaalaha, uu door muhiim ah ka ciyaari doono habaynta nidaamka maaliyadeed ee Itoobiya, isla markaana ay muhiim u tahay kala-guurka dhaqaalaha iyadoo la abuurayo fursado shaqo oo ku filan. Wuxuu sheegay in iskaashi xooggan laga dhex abuuro hay'adaha si loo abuuro jawi maaliyadeed oo la isku halleyn karo, dhab ah oo ku habboon Itoobiya. Wuxuu sheegay in nidaamka suuqa raasamaalka oo si habboon loo abaabulay oo si buuxda u dhisan uu gacan ka geysan doono kobcinta qaybta maaliyadda Itoobiya iyo isku xirka hay'adaha maaliyadeed ee caalamiga ah. Wuxuu sheegay inuu soo jiidan doono maalgashi shisheeye isla markaana uu kalsooni siin doono maalgashadayaasha. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ayaa abuuray jawi suuq raasamaal oo la saadaalin karo oo hufan.
Dec 3, 2025 17
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA): Guddoomiyaha Bangiga Qaranka ee Itoobiya Iyoob Tekaleminy (Dr.) ayaa sheegay in dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ay abuurtay jawi suuq raasamaal oo la saadaalin karo, hufan oo ku haboon maalagashigga. Shirkii labaad ee suuqa raasamaal ee gobolka ayaa lagu qabanayaa Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Addis. Guddoomiyaha Bangiga Qaranka ee Itoobiya Iyoob Tekaleng (Dr.) ayaa munaasabaddan ka sheegay in Hay'adda Suuqa Raasamaal ee Itoobiya ay si firfircoon uga qayb qaadanayso nidaamka maaliyadeed maaha bilow ahaan laakiin waa hay'ad la aasaasay. Waxa kale oo uu sheegay in suuqa raasamaalku uu door muhiim ah ka ciyaaro kobaca dhaqaalaha qaranka iyo ka qaybgalka muhiimka ah ee qaybta gaarka loo leeyahay. Waxa uu sheegay in Hay'adda Suuqa Raasamaalku ay si wax ku ool ah u fulinayso shaqooyin wax ku ool ah oo lagu muujiyay ficil ahaan. Isagoo sheegay in Hay'adda Suuqa Raasamaal ee Itoobiya loo aasaasay inay keento kobaca suuqa raasamaal, waxa uu sheegay inay higsanayso inay ka dhigto qaybta gaarka loo leeyahay hoggaamiye maaliyadeed muddada dheer. Wuxuu sheegay in dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ee laga sameeyay Itoobiya ay abuurtay jawi hufan oo suuq u wanaagsan, taasoo kordhisay keydka bangiyada iyo abuurista fursado shaqo oo ku filan. Wuxuu sidoo kale sheegay in la sameeyay jawi u oggolaanaya nidaam maaliyadeed oo tartan iyo suuq ku saleysan. Wuxuu sidoo kale sheegay in Bangiga Qaranka ee Itoobiya uu door hoggaamineed ka ciyaarayo habsami u socodka nidaamka maaliyadeed. Wuxuu xusay in Hay'adda Suuqa Caasimadda ee Itoobiya ay ka shaqeyneyso sidii loo ballaarin lahaa nidaamka suuqa kala duwan ee suuqa caasimadda, kaas oo ah kicinta ka qaybgalka shirkadaha gaarka loo leeyahay. Dr. Iyoob ayaa sheegay in Itoobiya ay noqotay meel hormuud u ah maalgashiga; dib-u-habayntu waxay si weyn uga qayb qaadatay barwaaqada Itoobiya iyadoo abuurtay jawi suuq oo wanaagsan. Dhankeeda, Agaasimaha Guud ee Hay'adda Suuqa Caasimadda ee Itoobiya, Hana Teklu, ayaa sheegtay in hay'addu ay qabatay hawlo badan muddo gaaban gudaheed tan iyo markii la aasaasay iyadoo leh qaab-dhismeed sharci iyo hay'adeed. Waxay sheegtay in sannadihii la soo dhaafay, uu sameeyay dhowr hawlood si loo casriyeeyo nidaamka maaliyadeed ee Itoobiya. Waxay raacisay in la sameeyay iskaashi xooggan hay'adaha maaliyadeed ee gobolka iyo kuwa caalamiga ah si loo gaaro yoolkan. Waxay sheegtay in shatiyada la siiyay hay'ado badan oo ka qayb qaadanaya suuqa raasamaalka si tixgelin leh xaaladda hadda ee Itoobiya; wuxuu ku nuuxnuuxsaday in iskaashigu uu muhiim u yahay abuurista suuq raasamaal oo xooggan. Waxayna ugu baaqday dhammaan dhinacyada inay si wadajir ah uga shaqeeyaan sidii loo xaqiijin lahaa hay'ad suuq raasamaal oo xooggan oo karti leh oo ka jirta Itoobiya. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Muuqaalo
.jpg)
.jpg)
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Hay'adaha iyo waaxyaha waa inay u adeegsadaan sancada sirdoonka macmalka ee Ai halbeeg waxqabadkooda - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Dec 3, 2025 15
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa ku nuuxnuuxsaday in hay'ad kasta iyo waax kasta ay u isticmaasho sancada sirdoonka macmalka ee AI , halbeeg waxqabadkeeda iyo yoolalkeeda. "Aragtida Dowladda ISKUTAGA / Medemer/, Horumarka Waaxyaha" Mid ka mid ah fikradaha uu Ra'iisul Wasaare Abiy AXmed (Dr.) u soo jeediyay gabagabadii tababarkii u socday hoggaamiyeyaasha sare ee Xisbiga Barwaaqada ayaa ahaa qaybta dijitaalka ah. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in qaybta dijitaalka ah ay tahay awood isku xirta hawlaha waaxya . wuxuuna tilmaamay in dowladdu ay ka shaqeyneyso ballaarinta aqoonsiga dijitaalka ah, bangiyada moobaylka iyo hababka lacag bixinta casriga ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in sirdoonka macmalka ah ee Ai ay si isa soo taraysa u saameeyaan sida dadku u nool yihiin, u shaqeeyaan iyo u fikiraan. Ra'iisul Wasaaraha, oo sheegay in aan qaadanno tiknoolajiyada, ayaa sharraxay in sirdoonka macmalka ah uu dib u qorayo sharciyada awoodda, wax soo saarka iyo ka qaybgalka. Waxa kale oo uu xusay in faa'iidooyinka, baasaboorrada, adeg kahelida hal daaq , bangiyada moobaylka, hababka lacag bixinta casriga ah, adeegyada dijitaalka ah ee kastamka iyo dakhliga iyo Nidaamka Macluumaadka Maareynta Maaliyadda ee Isku-dhafan (IFMIS) ay tahay in dalka laga horumariyo .. Wuxuu sheegay in haddii aynaan bilaabin cabbiraadda inta sirdoonka macmalka ah loo adeegsaday qaybaha kala duwan, ma gaari doonno xitaa haddii aan rabno. Wuxuu tilmaamay in tignoolajiyada loo baahan yahay in lagu isticmaalo dhammaan shaqooyinka wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in loo baahan yahay in la isku daro tignoolajiyada kala duwan si loo hubiyo barwaaqo dhammaystiran. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale xusay in magaalo kasta ay furto adeeg hal daaq ah iyadoo la raacayo fikraddiisa hal yool. Waxa kale oo uu sheegay in si loo gaaro yoolalka boqolkiiba boqol, si buuxda loo qaadnaayo aqoonsiga faa'iidooyinka Itoobiya, wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in dhammaan qaab-dhismeedka maamulka ay si adag uga shaqeeyaan arrintan. Wuxuu tilmaamay in Hindisaha Shanta Milyan ee tababarka Cod-bixiyeyaasha uu yahay hawl aad muhiim u ah, wuxuuna sheegay in hindisaha la gaaro boqolkiiba boqol. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale sheegay in hay'ad kasta iyo waax kasta ay tahay inay dejiso yool ku saabsan adegsiga sirdoonka macmalka ah ee la isticmaalay. Waxa kale oo uu tilmaamay in haddii aan la kordhin isticmaalka sirdoonka macmalka ah, aysan suurtogal ahayn in la keeno isbeddelka iyo isku xirnaanta la filayo. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in ku dadaalidda xaqiijinta tayada iyo tirada iyada oo loo marayo hal-abuurka iyo xawaaraha ay tahay hawl muhiim ah oo ay qabato dowladda cusub. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Golaha ayaa qiimeeyey hirgelinta qorshayaashii uu dejiyey kulankii afraad ee caadiga - Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh
Nov 29, 2025 51
Addis Ababa; Gudba 18/2018 (ENA): Golaha Qaranka ee Isbeddelka Dijitaalka ayaa dib u eegay hirgelinta hawlaha ay dejisay in lagu hirgeliyo kulankoodii afraad ee caadiga ahaa waxayna dehiyeen jihooyin kala duwan, ayuu yiri Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka dalka Temesgen Tiruneh. Farriin uu ku soo diray boggiisa baraha bulshada, Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa ku dhawaaqay in Golaha Qaranka ee Isbeddelka Dijitaalka ah uu maanta yeeshay kulankiisii shanaad ee caadiga ahaa. Wuxuu sheegay in Golaha uu dib u eegay hirgelinta hawlaha ay dejisay inay ku hirgeliso kulankoodii afraad ee caadiga ahaa isla markaana uu dejiyay jiho. Wuxuu sidoo kale sheegay in Golaha uu dib u eegay guud ahaan shaqada isbeddelka dijitaalka ah, habka diiwaangelinta aqoonsiga dijitaalka ah, iyo hirgelinta Hindisaha '5 Milyan oo Itoobiyaan ah oo Koodhero ah' isla markaana uu gaaray heshiis lagu sii xoojinayo. Intaa waxaa dheer, ayuu yiri, waxaan ka wada hadalnay iswaafajinta dadaallada dijitaalka ah ee socda iyo kuwa cusub ee ka socda dalkeenna iyo Istaraatiijiyadda Dijitaalka ah ee Itoobiya. Ugu dambeyntii, Golaha, ka dib markii uu si qoto dheer uga dooday qabyo-qoraalka Istaraatiijiyadda Dijitaalka ah ee Itoobiya 2030, wuxuu go'aansaday inuu ansixiyo dukumeentiga istaraatiijiyadda una diro Golaha Wasiirada. Wuxuu sidoo kale ku dhawaaqay in maadaama dhaqaalaheena dijitaalka ah uu ku jiro xilli koboc degdeg ah, Golaha uu sii wadi doono dadaalkiisa ku aaddan inuu ka ciyaaro doorkiisa ku habboon kobacan. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Warbaahintu waa inay xoojisaa warbixinnada wacyigelinta ee kor u qaada dhaqanka isticmaalka Garaadka Macmalka ah.
Nov 21, 2025 137
Addis Ababa; Gudba 10/2018 (ENA): Machadka garaadka Macmalka ah ee Itoobiya (EAII) ayaa sheegay in warbaahintu ay tahay inay xoojiso warbixinnada wacyigelinta ee kor u qaada dhaqanka isticmaalka garaadka Macmalka ah. Xubnaha maamulka ENA waxay sheegeen in horumarinta garaadka Macmalka ah ay u suurtagelisay Itoobiya inay gaarto marxalad muhiim ah oo loogula jaanqaadayo tartanka caalamiga ah. Madaxda Adeegga Wararka Itoobiya (ENA) iyo xubnaha kooxda xirfadlayaasha ah ayaa sidoo kale booqday shaqooyinka horumarinta tignoolajiyada ee xarunta Machadka garaadka Macmalka. Agaasimaha Guud ee Machadka Garaadka Macmalka ee Itoobiya, Worqu Gachena (Dr.); Wuxuu sheegay in muddo gaaban gudaheed, natiijooyin laga diiwaan gelinayo dhammaan qaybaha iyadoo la raacayo halku-dhigga ah 'Garaadka Macmalka oo la gaadhsiinayo dhammaan dadweynaha'. Wuxuu sheegay in jawi tignoolajiyadeed oo wanaagsan lagu abuurayo kaas oo hay'adaha warbaahinta Itoobiya ay si fudud u fulin karaan shaqadooda maalinlaha ah. Wuxuu sheegay in warbaahinta iyo hay'adaha kale ee dalal badan oo adduunka ah ay adeegsanayaan garaadka macmalka ah si ay u qabtaan hawlo tayo leh oo degdeg ah. Wuxuu sheegay in hay'adaha warbaahinta Itoobiya ay sameeyaan shaqo dukumeenti ah oo kor u qaadaysa wacyigelinta dhaqanka isticmaalka garaadka macmalka ah. Wuxuu sharraxay in tani ay abuuri doonto fursad ay hay'adaha warbaahinta Itoobiya ku yarayn karaan culayska shaqada xirfadlayaasha iyagoo adeegsanaya fursadaha hal-abuurka ee garaadka macmalka ah. Seyfe Dheribe, oo ah madaxa fulinta ee Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA), ayaa sheegay in intii uu booqashada ku jiray uu arkay waxa Itoobiya ay ka qabanayso shaqo heer sare ah oo lagu muujinayo koboca Afrika. Waxa uu sidoo kale sheegay in booqashadooda machadka ay u biirisay aqqontii ay u lahaayeen garaadka macmalka, kaas oo ka caawin doona Itoobiya inay gaarto aragtideeda barwaaqada ee dhinacyada bulshada, dhaqaalaha iyo kuwa kale. Waxa uu sidoo kale xusay in Itoobiya ay beddelayso dhaqanka dalalka Afrika ee ah adeegsiga oo tignoolajiyada dibadda laga keeno kaliya, isla markaana ay waddo shaqo hal-abuur leh dhinaca garaadka macmalka ah oo loo tixgelin karo tusaale u ah qaaradda. Xubnaha maamulka ENA ee ka qayb galay booqashada ayaa sheegay inay arkeen in Itoobiya ay gaartay guul la taaban karo oo ay ku bixinayso waxbarashada Afrikaanka ee garaadka macmalka ah muddo gaaban gudaheed. Waxay sidoo kale sheegeen in hawlaha la qabanayo si loo soo saaro xirfadlayaal hal-abuur leh oo caalami ah oo ku takhasusay garaadka macmalka ah ay ku jiraan safar ka dhigi doona mustaqbalka Itoobiya mid ifaya. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa daahfuray dhismaha xarunta dhexe ee Machadka Garaadka Macmalka ah ee Itoobiya Gudba 7, 2018 T.I. #wakaaladda_wararka_itoobiya #WWI #ENA
Farriinta Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ee Ku aaddan Daahfurka Xafiiska Cusub ee Machadka Garaadka Macmalka
Nov 17, 2025 126
Machadka Garaadka Macmalka ah ee Itoobiya ayaa xaruntiisii hore looga raray dhismihii hore ee Shirkadda Warbaahinta Itoobiya ee ku taal bartamaha magaalada. Hal sano gudaheed, waxaa xafiiska laga hirgeliyey isbeddel cajiib ah oo ku yimid qaab dhismeedka iyo in laga dhigay goob shaqo oo casri ah, taasoo abuurtay jawi aad u raaxo leh oo loogu talagalay shaqaalaha machadka. Machadku wuxuu shan sano gudahood ku gaadhay isbeddelo cajiib ah, taasoo ka tarjumaysa doorka uu garaadka macmalka ah ku leeyahay qaabaynta nolosheenna iyo hubinta in dalkeennu si firfircoon uga qaybqaato tartankan tiknoolajiyadda adduunka. Machadku wuxuu ka qayb qaadanayaa qaybaha caafimaadka, beeraha, iyo adeegga, wuxuuna horumarinayaa awooddiisa ku aaddan xisaabinta daruuraha, xogta waaweyn, macdan qodista xogta, robotics-ka, iyo teknoolojiyadaha kala duwan ee kale. Xafiiskan cusun ee machadka garaadka Macmalka waxay sii xoojin doontaa qaybta garaadka macmalka. Waxayna siin doontaa muwaadiniinta fursad ay ku soo saaraan fikrado, ku tijaabiyaan, ku kordhiyaan, oo ay kula xiriiraan maalgashadayaasha gaarka loo leeyahay. Ilaa hadda, 200 oo shaqo abuureyaal ayaa ka faa'iidaystay fursaddan. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciyaaraha
Xulka Kubadda Cagta Qaranka ee ka hooseeya 17-jirka ayaa la guddoonsiiyay Abaalmarin 10 Milyan oo Bir ah.
Dec 3, 2025 16
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):- Wasaaradda Dhaqanka iyo Ciyaaraha ayaa guddoonsiisay abaal-marin lacageed oo dhan 10 milyan oo birr Xulka Kubadda Cagta Qaranka ee 17-jirada ka hooseeya ka dib markii ay ka qayb qaateen Koobka Qaramada Afrika. Wasaaraddu waxay guddoonsiisay abaalmarin lacageed oo dhan 10 milyan oo birr kooxda qaranka intii lagu jiray barnaamijka, Wasiirka Dhaqanka iyo Ciyaaraha Shewit Shanka ayaa guddoonsiisay abaalmarinta lacageed. Wasiir Shewit Shanka ayaa sheegay in guusha la gaaray xilligaas ay ka dhalatay dadaalka wadajirka ah ee dowladda iyo Xiriirka Kubadda Cagta Itoobiya. Waxayna muujisay sida ay ugu faraxsan tahay in kooxda qaranka ay si guul leh uga qaybgasho Koobka Qaramada Afrika. Munaasabadda waxaa ka soo qayb galay mas'uuliyiin sare oo ka tirsan Wasaaradda Dhaqanka iyo Ciyaaraha, Madaxweynaha Xiriirka Kubadda Cagta Itoobiya Isayas Jira iyo mas'uuliyiin kale oo ka tirsan xiriirka, iyo sidoo kale marti sharaf lagu casuumay. Xulka qaranka ee da'doodu ka yar tahay 17 sano ee Itoobiya ayaa xaqiijiyay u soo bixitaankooda heerka qaaradda iyagoo maanta 3-0 kaga badiyay Kiiniya isreebreebka CECAFA. Xulka qaranka ayaa dib ugu soo laaban doonta Koobka Qaramada Afrika 22 sano kadib. Waa markii afraad ee Itoobiya ay ka qaybgasho Koobka Qaramada Afrika ee da'doodu ka yar tahay 17 sano. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Itoobiya ayaa u soo baxday tartanka Koobka kubada ee qaarada Afrika ee 17-jirada kahosaysa
Dec 2, 2025 36
Addis Ababa; Gudba 23/2018 (ENA): Xulka qaranka Itoobiya ee da'ida 17-jirada ka hosaysa ayaa xaqiijiyay kaqaybgalka tartanka CAFA EE 2026 kaqabssomidona Moroko iyagoo 2-0 kaga badiyay Kenya isreebreebka CAFA. Ciyaartii ka dhacday garoonka Abebe Kila, Dawit Kassau ayaa dhaliyay goolka guusha daqiiqadii 66-aad iyo Ambelu Binyamin Abraha daqiiqadii 79-aad. Natiijada ka dib, Itoobiya waxay noqotay waddankii saddexaad ee u soo baxa Koobka Qaarda Afrika ee ee 17-jirada kahosaysa oo ay martigelin doonto Morocco sanadka 2026. Itoobiya ayaa markii ugu dambeysay ka qayb gashay Koobka Qaramada Afrika ee 17-jirada ka hosaysa sanadkii 2003, oo ay martigelinayso Switzerland. Waxay noqon doontaa markii ugu horreysay muddo 22 sano ah oo Itoobiya ay ka qayb qaadan doonto tartanka.
Itoobiya ayaa shaacisay isreeb-reebka heer kooxeed ee CECAFA ee wixii 17-jirada ka hooseeya
Oct 31, 2025 217
Addis Ababa, Dirir 21/2018 (ENA): Itoobiya ayaa si rasmi ah u shaacisay jadwalka isreeb-reebka heer kooxeed ee tartanka CECAFA ee loogu diyaar garoobayo Koobka Qaramada Afrika ee da’yarta ka hooseeya 17 sano jirka, kaas oo la qaban doono sanadka 2026 ayna martigalinayso dalka Marooko. Tartanka isreeb-reebka ee CECAFA, oo lagu ogaanayo labada dal ee matalaya Bariga iyo Bartamaha Afrika, ayaa lagu qaban doonaa Itoobiya intii u dhaxeysa 6-da ilaa 23-ka bisha Gudba 2018. Shaxda maanta lagu dhawaaqay, ayaa muujisay in Itoobiya—oo ah martigeliyaha—ay kooxda koowaad iskuraaceen, Soomaaliya, Kenya, Koonfurta Suudaan iyo Rwanda. Halka, kooxda labaad ay iskuraaceem Uganda, Tansaaniya, Jabuuti, Suudaan iyo Burundi. Ciyaaraha ayaa lagu qaban doonaa garoomada Abebe Biqila, Addis Ababa iyo Garoonka Caalamiga ah ee Diri Dhaba. Labada dal ee ugu sareeya tartanka isreeb-reebka ayaa u soo bixi doona Koobka Qaramada Afrika ee da’yarta 17-jirka ah, iyagoo matalaya CECAFA. Tartanka qaramada ee 17-jirada ee 16-aad ee CAF ayaa la qorsheeyay in lagu qabto Marooko 2026, waxaana ka qayb geli doona 16 dal oo ay ku jirto dalka martida loo yahay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciyaaryahannada Itoobiya ee Sige Kaahsaay ayaa kaalinta koowaad ka gashay Afrika tartanka baaskiillada adduunka
Sep 27, 2025 414
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 17/2017 (ENA): Ciyaaryahannada Itoobiya ee Sige Kaahsaay ayaa kaalmaha hore kaga jira Afrika dhanka dhalinyarada ee tartanka baaskiillada adduunka. Tartankan caalamiga ah ee baaskiil wadista ayaa ka socday dalka Rwanda, waxaana lagu tartamay qaybo kala duwan oo ay ka mid ahayd ciyaarta waddooyinka. Sige Kaahsaay ayaa masaafo dhan 74 kiiloomitir ku jirtay tartanka da’yarta ee waddooyinka, iyadoo kaalinta 1aad ka gashay tartanka guud ahaan Afrika. Iyadoo muujisay dadaal iyo xirfad heer sare ah, Sige waxay sidoo kale gashay kaalinta 7-aad ee caalamka, taasoo ah guul weyn oo taariikhi ah oo loogu dabaaldegay gudaha Itoobiya. Ka hor tartankan,Sige Kaahsaay ayaa hore ugu guuleysatay kaalinta koowaad ee Afrika ee qaybta "waqtiga shaqsiga" ee da’yarta, taas oo muujinaysa horumar iyo hibada ay u leedahay ciyaaraha baaskiil wadista. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ilaalinta Deegaanka
Xulashada Itoobiya ee ah inay martigeliso shirka caalamiga ahaa ee COP-32 waxay caddeyn u tahay go’aankeeda ku saabsan horumarinta tamarta la cusboonaysiin karo
Nov 29, 2025 49
Addis Ababa, Gudba 19/2018 (ENA): Wasiirka Biyaha iyo Tamarta Injineer Habtamu Itefa (PhD) ayaa sheegay in Itoobiya ay leedahay awood ballaaran oo ay ku horumariso dhammaan noocyada tamarta la cusboonaysiin karo, sida biyaha, qoraxda, dabaysha iyo tamarta dhulka hoostiisa ka imaanaysa. Wuxuu xusay in horumarinta tamartaas ay door muuqda ka ciyaareyso dhismaha dhaqaalaha cagaaran ee u adkaysata isbeddelka cimilada. Wuxuu sidoo kale sheegay in dalka uu kordhinayo isticmaalka korontada cadceedda gaar ahaan tuulooyinka aan wali la gaadhsiinin adeegga korontada, taas oo lagu fulinayo iskaashi ay Itoobiya la leedahay bahwadaagteeda horumarineed. Wasiirku wuxuu tilmaamay in guulaha la gaaray ee tamarta la cusboonaysiin karo ay hoos u dhigeen qiiqa kaarboonka, ayna keenaan aqoonsi caalami ah, taas oo u sahashay Itoobiya in COP-32 loo doorto. Waxaa kale oo uu ka hadlay in wadamada horumaray ay kororka dhaqaalahooda ku gaadheen iyagoo adeegsaday shidaallada fossilka ah, taas oo keentay in ay saamayn taban ku yeeshaan cimilada caalamka. Itoobiya, ayuu yiri, waxay dhisaysaa kaabayaal tamareed oo aan waxyeello u geysan cimilada, kuwaas oo tusaale fiican u noqonaya dunida inteeda kale. Waxa uu xusay in horumarinta tamarta la cusboonaysiin karo ay sare u qaadi doonto tartanka maalgashiga caalamiga ah ee Itoobiya. Sidoo kale qorshaha Itoobiya ee dhaqaalaha cagaaran wuxuu door muhiim ah ka ciyaaraya ilaalinta kheyraadka biyaha iyo hubinta ammaanka biyo-xireennada tamarta laga dhaliyay. Ugu dambayn, wuxuu caddeeyay in go’aanka lagu siiyay Itoobiya inay martigeliso COP-32 uu ku salaysan yahay qorshaha dalka ee tamarta la cusboonaysiin karo, dhaqaalaha cagaaran, iyo guulaha ay gaartay ee lagaga aqoonsaday caalamka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wasiirka Arrimaha Dibadda Itoobiya ayaa loo magacaabay Kusimaha Madaxweynaha COP 32
Nov 29, 2025 51
Addis Ababa, Gudba 17/2018 (ENA): Dowladdu waxay ku dhawaaqday in Wasiirka Arrimaha Dibadda Dr. Gedhiyoon Timootiyoos loo magacaabay Kusimaha Madaxweynaha COP 32. Sida uu sheegay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, maadaama Itoobiya martigelinayso Shirka COP 32 ee Qaramada Midoobay ee Isbedelka Cimilada, dowladda ayaa Dr. Gedhiyoon Timootiyoos u dooratay inuu noqdo kusimaha madaxweynaha hoggaamin doona shirkaas. Waxaa la sheegay in Dr. Gedhiyoon Timootiyoos uu hoggaamin doono diyaarinta iyo isku dubaridka COP 32 isaga oo kaashanaya hay’adaha gudaha dalka, qaybaha Qaramada Midoobay iyo bahwadaagta caalamiga ah. Dowladda Itoobiya ayaa u mahadcelisay dalalka xubnaha ka ah heshiiska Qaramada Midoobay ee isbedelka cimilada sida ay uga aamuseen inay Itoobiya u xil saaraan martigelinta COP 32. Waxayna dowladda caddeysay inay diyaar u tahay inay si dhow ula shaqeyso bulshada caalamiga ah ee ka shaqeysa ilaalinta deegaanka, iyadoo Dr. Gedhiyoon uu hoggaaminayo hawshaas. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa loo doortay inay martigeliso COP-32, taasi cadaynaysa dadaalka ay Itoobiua ka wado isbedelka cimilada
Nov 22, 2025 106
Addis Ababa, Gudba 12/2018 (ENA): Doorashada Itoobiya loogu doortay inay martigeliso shirka caalamiga ah ee isbeddelka cimilada (COP-32) waxay caddeyn u tahay sida ay dalka uga go’an tahay hirgelinta siyaasadda iyo istaraatiijiyadda la dagaallanka isbeddelka cimilada, sida uu sheegay Dr. Adefris Worku, oo ah isku duwaha guddiga farsamada ee Barnaamijka Raadka Cagaaran ee Qaranka. Waxa uu xusay in guulaha barnaamijka Raadka Cagaaran ay door muuqda ka qaateen dhisidda dhaqaalaha cagaaran ee aan waxyeellayn cimilada. Barnaamijkan oo la bilaabay 2011 T.I., fikraddiisana uu lahaa Raiisul Wasaaraha Abiy Axmed, wuxuu gacan weyn ka geystay ilaalinta deegaanka iyo badbaadinta dhulka. Itoobiya ayaa waxaa rasmiyan loogu doortay inay martigeliso COP-32 intii lagu guda jiray shirka COP-30 ee ka dhacay Belem, Braasiil. Dr. Adefris wuxuu sheegay in Itoobiya ilaa hadda beertey in ka badan 48 bilyan oo geed, taas oo keentay in caalamku aqoonsado dadaalkeeda kobcinta cagaaran. Guulahaas ayaa qayb weyn ka qaatay in Itoobiya loo doorto martigelinta COP-32. Shirku wuxuu noqon doonaa goob ay isugu yimaaddaan madaxda dalal badan iyo hay’adaha caalamiga ah, si ay u yeeshaan wadahadallo iyo go’aan qaadasho. Taas ayaa Itoobiya u noqonaysa fursad ay ku wadaagto khibraddeeda iyo khibradda ay u leedahay martigelinta shirarka waaweyn. Waxaa la sheegay in dalalka u tartamaya martigelinta shirka lagu qiimeeyo heerka ay gaarsiiyeen dhaqaalaha cagaaran, kaabeyaasha aasaasiga ah, iyo guulaha la taaban karo ee ay soo bandhigeen. Dadaallada Itoobiya ee la xiriira tillaabooyinka cagaaran iyo fulinta siyaasadda cimilada ayaa ka dhigay codsigeeda mid si degdeg ah loo aqbalay. Sidoo kale, khibradda Itoobiya u leedahay martigelinta shirarka caalamiga ah, oo ay ku jirto shirkii Afrika ee isbeddelka cimilada, ayaa ahayd sabab kale oo muhiim ah. Waxaa sidoo kale lagu xusay in qorshayaasha horumarineed ee Itoobiya ee la jaanqaadaya heshiiska Paris ay caalamka ka heleen ixtiraam iyo aqoonsi. Guulaha barnaamijka Raadka Cagaaran ayaa sidoo kale lagu sheegay inay gacan ka qaadanayaan ilaalinta deegaanka, sugidda amniga cunnada, abuurista fursado shaqo iyo taageeridda koboca dhaqaalaha. Itoobiya waxay sidoo kale xoogga saartay in 2050 ay yeelato dhaqaale gebi ahaanba ka madax bannaan sii-deynta kaarboonka, taas oo qayb ka ah dadaallada dhisidda dhaqaale cagaaran oo aan waxyeellayn deegaanka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Martigelinta COP32 ee loo doortay Itoobiya waxay aqoonsanaysa sida ay uga go'an tahay wax ka qabashada isbeddelka cimilada - IGAD
Nov 17, 2025 129
Addis Ababa; Gudba/2018 (ENA): Doorashada Itoobiya ee martigelinta kalfadhiga 32-aad ee Shirka Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP32) waa tilmaam muukinaya inay itoobiya ka go'an tahay wax ka qabashada isbeddelka cimilada iyo horumarinta cagaaran, sida uu sheegay Ururka Horumarinta ee Dowladaha Hoose (IGAD). Xoghayaha Guud ee ururka, Dr. Worqneh Gebeyehu, ayaa Itoobiya ugu hambalyeeyay doorashada ay u dooratay inay martigeliso COP32. Wuxuu sheegay in martigelinta Itoobiya ee shirka caalamiga ah ay markhaati u tahay hoggaanka sii kordhaya ee cimilada iyo horumarka. Wuxuu sidoo kale sheegay in raadka Cagaaran iyo Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya ay yihiin tusaalooyin ka mid ah shaqada horumarinta cagaaran ee Itoobiya. Wuxuu sheegay in COP 32 uu yahay madal muhiim u ah gobolka IGAD, iyo in hay'addu ay diiradda saari doonto arrimo kale oo degdeg ah, oo ay ku jiraan abaarta, barakaca uu sababay isbeddelka cimilada iyo yaraanta biyaha. Wuxuu sidoo kale xaqiijiyay in IGAD ay la shaqeyn doonto Itoobiya, Xoghaynta UNFCCC iyo la-hawlgalayaasha caalamiga ah si loo hubiyo in shirku uu noqdo mid loo dhan yahay, diiradda la saaro mudnaanta Afrika iyo helitaanka xalal waara oo loogu talagalay isbeddelka cimilada. Waxaa la ogyahay in Itoobiya loo doortay inay martigeliso Shirka 30-aad ee Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP 30) ee ka dhacaya Belém, Brazil. Dalalka Afrika ayaa si buuxda u ansixiyay dalabka Itoobiya ee ah inay martigeliso COP 32. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wararka Caalamka
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 1368
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 1696
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 1867
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 1946
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4222
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 3828
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) hawlgallo muhiim ah oo heer qaran iyo heer caalami ah 2dii bilood ee laga sogudbay
Dec 2, 2025 46
Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) hawlgallo muhiim ah oo heer qaran iyo heer caalami ah 2dii bilood ee laga sogudbay dalkeenu wuxuu gaaray guul diblomaasiyadeed oo weyn isagoo ka qaybgalay shirkii ugu horreeyay ee G20 oo ay martigelisay Koonfur Afrika. Ka qaybgalka Ra'iisul Wasaaraha ee shirka ayaa u adeegay kor u qaadista danaha qaranka Itoobiya iyo xoojinta codka wadajirka ah ee Afrika. Tani waxay xaqiijinaysaa saameynta sii kordheysa ee qaaradda ee arrimaha caalamiga ah. Mashruuca Horumarinta Waraabka iyo Hawlaha Horumarinta Dalxiiska Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa dib u eegay horumarka Mashruuca Horumarinta Waraabka Megech intii uu booqanayay magaalada Gondar ee deegaanka Amxaarada. Mashruucu wuxuu daboolayaa dhul dhan 870 hektar waxaana la filayaa inuu waraabiyo 17,000 hektar oo dhul ah. Guud ahaan, Biyo-xireenka Megech, marka la dhammeeyo, wuxuu si weyn u kordhin doonaa wax soo saarka beeraha ee deegaanka. Ra'iisul Wasaare Abiy, isagoo sii wada booqashadiisa magaalada Gondhar, wuxuu furay qasriga Fasil Gibi oo la dayactiray iyadoo ay weheliso Marwada Koowaad ee Zinash Tayachew iyo mas'uuliyiin sare oo dowladda ka tirsan. Shaqada dayactirka ballaaran ee laga sameeyay goobta ayaa neef cusub ku abuurtay goobta dhaxalka iyadoo la ilaalinayo taariikhdeeda jirta iyo hagaajinta quruxdeeda iyo helitaankeeda. Shaqada dayactirka waxaa ka mid ahaa dayactirka qaab-dhismeedka dhismaha ee qasriga, hagaajinta waddooyinka lugta, iyo soo celinta dhismayaasha muhiimka ah iyadoo la adeegsanayo agab dhaqameed sida geed kedar ah iyo wattle si loo ilaaliyo muuqaalka iyo dareenka gaarka ah ee goobta. Xarumaha booqdayaasha ayaa sidoo kale si weyn loo casriyeeyay. Xarun dalxiis oo cusub ayaa sidoo kale la furay. Musqulo casri ah, nalalka la hagaajiyay iyo nidaamyada amniga ayaa sidoo kale la rakibay. Qasriyada imbraadoor Fasil, imbraadoor Yohannes I iyo imbraadoor Iyasu I si taxaddar leh ayaa loo dayactiray, iyo sidoo kale buundooyinka, musqulaha, albaabada taariikhiga ah, iwm. Intaa waxaa dheer, in ka badan 40,000 oo mitir oo laba jibbaaran oo shaqo dhul-beereed ah ayaa la sameeyay. Tani waxay abuurtay jawi soo jiidasho leh oo loogu talagalay booqdayaasha. Shaqada dayactirka oo dhan waxay qaadatay wax ka yar hal sano waxaana loo sameeyay si loo ilaaliyo goobtan taariikhiga ah iyo dhaqanka ee cajiibka ah muddada dheer. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sidoo kale bilaabay doonta Gorgora Tananesh II. Iyada oo qaadi karta in ka badan 180 rakaab ah, Tananesh waxay safarka Gorgora Eco Lodge ka dhigaysaa mid ku habboon dalxiiska, madadaalada iyo sahaminta deegaanka dabiiciga ah ee cajiibka ah ee Harada Tana. Sidoo kale, intii uu ku sugnaa magaalada Bahir Dar, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu kormeeray Garoonka Caalamiga ah ee Bahir Dar iyo shaqooyinka socda si magaalada looga dhigo mid ku habboon waaxda dalxiiska. Ra'iisul Wasaare Abiy ayaa sidoo kale arkay in Garoonka Caalamiga ah ee Bahir Dar loo casriyeynayo heerarka uu dejiyay Xiriirka Kubadda Cagta Afrika (CAF). Garoonka wuxuu qaadi karaa 52,000 oo daawadayaal ah, rakibidda kuraasta iyo cawskana waa la dhammeeyay. Shaqooyinka kale ee kaabayaasha dhaqaalaha ee garoonka, oo ay ku jiraan nalalka, ayaa sidoo kale si degdeg ah loo fulinayaa. Intaa waxaa dheer, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu kormeeray Fele Gion Resort, kaas oo lagu dhisayo saldhigga Gorgora Eco Resort ee xeebta Harada Tana ee Bahir Dar; wuxuu xilligaas sheegay in goobta dalxiiska aysan kaliya kicin doonin dalxiiska magaalada laakiin sidoo kale ay abuuri doonto fursado shaqo oo loogu talagalay dhalinyaro badan. Dhanka kale, isla bishaas, Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) wuxuu booqday magaalada Misi, oo ah xarunta Maamulka Aagga Qowmiyadaha Oromada ee Deegaanka Amxaarada. Wuxuu sheegay in shaqada horumarinta marinnada magaalada ee ka socota ay marayso marxalad hore, laakiin waddada baaskiillada ee 1.3-kiiloomitir iyo marinnada lugeynaya waa kuwo lagu ammaano. Dire, [12/2/2025 11:07 AM] Wuxuu sheegay in shaqada horumarinta marinnada ay muujinayso in fikradda ah in la casriyeeyo goobaha dadweynaha laga hirgelinayo dhammaan heerarka kala duwan ee Itoobiya. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale booqday Warshadda Horumarinta Beeraha ee Isku-dhafan ee Elfora Agro-Industry, taas oo gacan ka geysanaysa horumarka waara ee magaalada. Waxsoosaarka Itoobiya iyada oo loo marayo Sirdoonka Macmalka ah (AI) Ka dib markii la raray Machadka Sirdoonka Macmalka ah ee Itoobiya (EAI), Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa booqday xarunta wuxuuna arkay hawlaheeda. Intii uu ku guda jiray booqashadiisa, wuxuu sheegay in sannad gudaheed, uu awooday inuu u abuuro jawi aad u raaxo leh shaqaalihiisa isagoo muujinaya isbeddello dhisme oo cajiib ah iyo farshaxan casri ah oo goobta shaqada ah. Hay'addu waxay fulinaysaa kaalinteeda hoggaamineed ee qaybaha caafimaadka, beeraha, iyo adeegga shantii sano ee la soo dhaafay, waxayna horumarinaysaa awooddeeda ku aaddan xisaabinta daruuraha, xogta waaweyn, macdan qodista xogta, robotics-ka, iyo teknoolojiyadaha is-dhexgalka. Ra'iisul Wasaaraha ayaa sheegay in Xarunta Bilaabidda Sirdoonka Macmalka ah ee dhawaan la bilaabay ay siin doonto muwaadiniinta fursad ay fikrad ku yimaadaan, ku abuuraan tusaalooyin, ku celceliyaan, oo ay kula xiriiraan maalgashadayaasha shirkadaha gaarka loo leeyahay; wuxuu tilmaamay in 200 oo abuureyaal fikradeed ay ka faa'iideysteen fursaddan ilaa hadda. Isla bishaas, Golaha Wasiirrada, ka dib dood ballaaran, waxay si wadajir ah u go'aansadeen in la hirgeliyo Istaraatiijiyadda Itoobiya ee Dijitaalka ah 2030 laga bilaabo taariikhda ay ansixisay Golaha. Shirkii G20 Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) wuxuu si guul leh u raacay ballanqaadyo diblomaasiyadeed oo laba geesood ah iyo kuwo dhinacyo badan leh oo xaqiijinaya danaha istaraatiijiyadeed ee Itoobiya ee Shirkii G20 ee ay martigelisay Koonfur Afrika. Ra'iisul Wasaaraha ayaa la kulmay Madaxweynaha dalka martida loo yahay, siyril Ramafosa, habeenka shir-madaxeedka. Sidoo kale, intii uu socday shirka, Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed wuxuu kala hadlay Agaasimaha Guud ee IMF Kristalina Georgieva isbeddellada dhaqaale ee adduunka, dib-u-habaynta dhaqaalaha ee Itoobiya, iyo fursadaha lagu xoojinayo iskaashiga si loo taageero kobaca waara oo loo dhan yahay. Wuxuu sidoo kale la kulmay Madaxweynaha cusub ee Bangiga Horumarinta Afrika, Dr. Cidi Cuud Tah, si uu ugala hadlo doorka muhiimka ah ee Bangiga uu ku leeyahay horumarinta kobaca loo dhan yahay ee Afrika oo dhan. Intaa waxaa dheer, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu la kulmay hoggaamiyeyaal dhowr ah oo ku sugnaa shirka si ay uga wada hadlaan iskaashiga labada dhinac iyo kan istaraatiijiyadeed, oo ay ku jiraan Amiirka Dhaxalka ah ee Abu Dhabi, Madaxweynaha Turkiga, Madaxweynaha Finland, Madaxweynaha Faransiiska, iyo Ra'iisul Wasaaraha Jarmalka. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) wuxuu sidoo kale wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Ra'iisul Wasaaraha Norway, iyo sidoo kale hoggaamiyeyaasha Hindiya, Vietnam, Kuuriyada Koonfureed, iyo Australia. Wuxuu sidoo kale wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Ra'iisul Wasaaraha Boqortooyada Ingiriiska, Madaxweynaha Brazil, Ra'iisul Wasaaraha Netherlands, Ra'iisul Wasaaraha Talyaaniga, iyo Madaxweyne Ku-xigeenka Indonesia. Wadahadalladooda waxaa ka mid ahaa iskaashiga ilaalinta cimilada, casriyeynta beeraha iyadoo diiradda la saarayo ganacsiga iyo madaxbannaanida cuntada oo ah mudnaanta koowaad, iyo horumarinta dhaqaalaha iyo kaabayaasha dhaqaalaha. Ra'iisul Wasaare Abiy: Intii uu socday Shirkii G20, wuxuu kala hadlay Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres siyaabaha loo xoojin karo danaha caalamiga ah iyo xoojinta danaha la wadaago sida ficilka cimilada, nabadda iyo amniga, iyo horumarka waara. Waxay sidoo kale ka wada hadleen taageerada ay Itoobiya siin karto maadaama ay tahay dalka martigelinaya COP32. Waxay sidoo kale ku heshiiyeen in la sii xoojiyo iskaashiga dhinacyo kala duwan la yeeshaan Madaxweynaha Golaha Yurub Antonio Costa si loo xoojiyo xiriirka Itoobiya iyo Midowga Yurub. Dire, [12/2/2025 11:07 AM] Isla kulanka labada dhinac, Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Madaxweynaha CAF Dr. Patrice Motsepe iyo Madaxweynaha Bangiga Adduunka Ajayi Banga. Wadahadal Diblomaasiyadeed oo lala yeeshay Hoggaamiyeyaasha Malaysia iyo Singapore Bishii Nofeembar, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu martigeliyay Ra'iisul Wasaaraha Malaysia Dato' Seri Anwar bin Ibrahim iyo Ra'iisul Wasaaraha Singapore Lawrence Wong oo ku sugan Qasriga Qaranka. Labada booqasho waxaa ka mid ahaa xaflad geed beeris ah, booqashooyin lagu tagay Matxafka Qasriga, iyo wadahadallo laba geesood ah. Itoobiya iyo Singapore waxay saxiixeen heshiisyo ku saabsan tababarka xirfadaha iyo ganacsiga kaarboonka. Sidoo kale, Itoobiya iyo Malaysia waxay saxiixeen dukumentiyo ku saabsan dalxiiska, caafimaadka, adeegyada gaadiidka cirka, iyo iskaashiga magaalooyinka. Booqashooyinkan waxay iftiimiyeen iskaashiga sii kordhaya ee Koonfur-bari Aasiya. Xulashada Itoobiya ee COP 32 Ka dib magacaabista Dr. Gideon Timothy, Wasiirka Arrimaha Dibadda Itoobiya, oo ah Madaxweynaha COP 32; Ra'iisul Wasaare Abiy ayaa ka qayb galay kulan ay yeesheen Guddiga Isku-dubaridka Qaranka si loo isku dubbarido hawlaha muhiimka ah ee diyaarinta. Kulanka ayaa muujiyay sida ay dawladdu uga go'an tahay inay hubiso in Itoobiya ay martigeliso COP 32 isla markaana ay qabato shir loo dhan yahay oo si wanaagsan loo diyaariyay. Guud ahaan, bilihii Dirir iyo Gudba 2018 T.I, hoggaanka Ra'iisul Wasaare Abiy ee ku aaddan kor u qaadista mashaariicda waraabka, horumarinta dalxiiska, iyo isticmaalka Garaadka macmalka ah ee Itoobiya, iyo sidoo kale kor u qaadista diblomaasiyadda dalka, ayaa ahaa mid miro dhal ah. Dabayaaqadii bisha, Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu la kulmay Jeneraal Dougvin R. M. Anderson, oo ah Taliyaha Taliska Mareykanka ee Afrika, si uu uga wada hadlo arrimaha amniga gobolka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 1395
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4278
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 3608
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6840
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4446
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4371
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4278
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4222
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6840
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4446
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4371
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4278
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Qodobada Tilmaamaha