ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Bulshada ayaa lagu booriyay inay ka digtoonaadaan halista ee tahriibka iyo socdaalka sharci darrada ah
Nov 14, 2025 31
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Waxaa la sheegay in dowladda oo iska kaashaneysa hay’adaha la shaqeeya ay si joogto ah uga shaqeyneyso ka hortagga iyo la-dagaalanka tahriibka iyo socdaalka sharci darrada ah , iyadoo lagu wargeliyay muwaadiniinta in ay iyaguna ka feejignaadaan. Sida uu sheegay Dharaje Tagyibelu, Agaasimaha Kahortagga Tahriibka iyo Taageerada Dadka Soo Noqday ee Wasaaradda Haweenka iyo Arrimaha Bulshada, waxaa socota dadaal lagu soo celinayo muwaadiniintii si sharci darro ah ugu baxay dalal kala duwan isla markaana dhibaatooyin kala kulmay. Markay dalka ku soo laabtaan, waxaa la siiyaa taageero nafsi ah iyo mid bulsho si ay ugu milmaan qoysaskooda iyo bulshada inteeda kale. Xafiisyada Haweenka iyo Arrimaha Bulshada iyo Xafiisyada Xirfadaha iyo Shaqada ee deegaannada ayaa bixiya tababaro iyo fursado shaqo oo ay ku bilaaban karaan noloshooda, waxaana la xaqiijiyay in taageero dowladeed iyo dabagal joogto ah la siinayo. Waxaa sidoo kale la sheegay in dadka doonaya in ay u safraan dibadda ay sida sharciga ah u maraan nidaamka saxda ah, iyadoo la xusay in tahriibka uu keeno dhibaatooyin badan oo dhinacyo badan leh. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa dhankeeda sheegtay in ay sii waddo hawsha lagu soo celinayo muwaadiniinta Itoobiyaanka ah ee dhibaatooyinka kala duwan ku haystay dalal kala duwan. Afartii sano ee la soo dhaafay, in ka badan 500,000 muwaadiniin ah oo ku dhibtooday dalalka Bariga Dhexe, qaar ka mid ah Afrika iyo dalalka Aasiya sida Myanmar ayaa lagu guuleystay in dib loogu soo celiyo dalka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Bangiga Qaran ee Itoobiya ayaa si rasmi ah u shaaciyay shirkadaha loo oggolaaday inay bixiyaan adeegyada xawaaladaha lacagta
Nov 14, 2025 40
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): War-saxaafadeed uu Bangigu usoo diray wakaaladda wararka Itoobiya (ENA) ayuu ku sheegay in shirkadda Ramada Pay (Kaah), oo xarunteedu tahay gobolka Virginia ee dalka Mareykanka, dib loogu daray liiska shirkadaha sharciyeysan ka dib markii la sameeyay qiimeyn guud oo ku saabsan adeeggeeda. Go’aankan ayaa la gaaray ka dib markii shirkadda ay buuxisay dhammaan shuruudihii iyo kormeerkii lagama maarmaanka ahaa ee uu dhigayey sharciga dalka. Bangiga Qaran ayaa sheegay in shirkadaha aan weli la oggolaan inay ka hawlgalaan gudaha Itoobiya lagu wargeliyay in ay qaadaan tallaabooyinka loo baahan yahay si ay u buuxiyaan shuruudaha sharciga iyo nidaamka dalka. Ujeeddada Bangiga waa in shirkadaha xawilaadda lacagaha ay u shaqeeyaan si daahfuran, isla markaana ay raacaan sharciga iyo xeerarka dalka, ayuu bangigu tilmaamay. Waxa uu dadka ku nool dibadda u sheegay in ay hubiyaan inay lacagaha u diraan Itoobiya si sharci ah oo cad, iyagoo adeegsanaya shirkadaha rukhsaddaha haysta. Bangigu wuxuu caddeeyay in shirkadaha sharciyeysan ay hubin doonaan in lacagta si ammaan ah u gaarto qofka loogu talagalay, iyagoo raacaya nidaamyo ka hortagaya dhaqaalaha sharci darrada ah iyo lacag dhaqidda. Dadka shacabka ah ayaa lagu wargeliyay inay si fudud u kala gartaan shirkadaha sharciga haysta, maadaama liiskooda si rasmi ah loogu daabacay bogga Bangiga Qaran ee Itoobiya: https://nbe.gov.et/mta/. Bangiga Qaranka ayaa sheegay inuu sii wadi doono dadaalka lagu xoojinayo adeegyada xawilaadda sharciyeysan iyo dhisidda nidaam maaliyadeed oo ammaan ah, daahfuran, oo degdeg ah si uu gacan uga geysto koboca dhaqaalaha dalka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa loo doortay inay martigeliso shirkii 32aad ee Caalamiga ah ee Isbeddelka Cimilada ee Qaramada Midoobay (COP 32)
Nov 14, 2025 34
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Shirkii 30-aad ee COP ayaa haatan ka socda magaalada Belem ee dalka Braasiil. Itoobiya ayaa intii uu socday shirkaas si rasmi ah ugu gudbisay codsi ku aaddan martigelinta COP 32, waxaana codsigeeda si buuxda u taageeray dalalka Afrika. Guddoomiyaha kooxaha wadamada Afrika ee ka shaqeeya arrimaha isbeddelka cimilada, Rijard Muyungi, ayaa u sheegay wakaaladda wararka AFP in kooxda ay ansixisay codsiga Itoobiya ee martigelinta shirka. Sidoo kale, Braasiil oo martigelineysa COP 30, ayaa xaqiijisay in dalalka Afrika ay si wadajir ah u taageereen in Itoobiya loo doorto inay qabato shirkan. Go’aanka kama dambaysta ah ee arrintan ayaa lagu wadaa in la shaaciyo 12-ka Gudba 2018, marka uu soo gebogeboobayo shirkii COP 30 ee Belem. Qaramada Midoobay waxay caadiyan shirarka COP u qeybiyaan si wareeg ah oo ku saleysan shan gobol oo caalami ah, si dalalka gobol kasta ay u helaan fursad ay u martigeliyaan shirarka. Sidaa darteed, kadib Braasiil oo mataleysa Latin Amerika iyo Caribbean, Itoobiya ayaa noqon doonta martigeliyaha shirweynaha xiga ee COP 32. Shirka COP 30 ee Braasiil ayaa lagu wadaa inuu soo xirmo 12-ka Gudba 2018 T.I. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa xoojineysa doorkeeda nabadda iyo amniga IGAD iyadoo hirgelinaysa isbeddello muhiim ah oo dimuqraadiyadeed
Nov 14, 2025 29
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Arrintan waxaa Addis Ababa ka sheegay Wasiirka Isku-duwidda Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Dr. Biqila Hurisa, intii lagu guda jiray shirkii 3-aad ee madaxda IGAD ee ka socda Addis Ababa, kaas oo cinwaankiisu yahay “Doorka Hay’adaha Qaranka ee Dimuqraadiyadda ee Xoojinta Nabadda iyo Amniga.” Dr. Biqila ayaa sheegay in Itoobiya toddobadii sano ee la soo dhaafay ay qaaday tallaabooyin muhiim ah oo lagu dhisayo hay’ado awood u leh inay taageeraan nabad waarta iyo amni. Wuxuu xusay in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed uu abaalmarinta Nabadda ee Nobel ku muteystay dadaalladiisa nabadeed, isla markaana isbeddelladii lagu sameeyay hay’adaha dimuqraadiyadda ay natiijooyin muuqda dhaliyeen. Waxa uu intaas ku daray in dowladdu dib u habeyn ku samaysay hay’adaha amniga, xuquuqda aadanaha, guddiga doorashooyinka qaranka, garsoorka, iyo hay’ado kale oo muhiim ah, taas oo gacan ka geysatay xoojinta nabadda iyo hufnaanta maamulka. Itoobiya, ayuu yiri, iyadoo ah xubin ka tirsan IGAD, waxay dooneysaa in ay tusaale u noqoto sida dimuqraadiyaddu u taageeri karto nabadda iyo amniga gobolka. Mas’uuliyiinta IGAD, oo uu ka mid yahay Agaasimaha Waaxda Nabadda iyo Amniga, Taliye. Abebe Muluneh, ayaa sheegay in gobolka uu wajahayo caqabado badan sida xasaradaha, khilaafaadka, iyo isbeddelka cimilada, balse dimuqraadiyaddu ay muhiim u tahay in xal waara laga gaaro. Wuxuu hoosta ka xariiqay in doorashooyin xor ah iyo madaxbannaan, iyo xoojinta ururrada bulshada rayidka ah ay lagama maarmaan u yihiin dhismaha nidaam nabdoon. Sidoo kale, Danjire Serihun Abebe oo ka socday Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa sheegay in maamulka wanaagsan uu saldhig u yahay nabad waarta, isagoo ku tilmaamay hay’adaha sida Guddiga Doorashooyinka Qaranka iyo Komishinka La-dagaallanka Musuqmaasuqa kuwo muhiim u ah xoojinta nidaamka. Danjire Agnes Gejer Faarax, oo ah Xoghaye Labaad ee Safaaradda Iswidhan ee Itoobiya, ayaa sheegtay in madasha IGAD ay si habboon u muujineyso sida hay’adaha dimuqraadiyadda loogu adeegsan karo xoojinta nabadda iyo amniga. Waxay intaas ku dartay in Iswidhan ay si dhow ula shaqeyn doonto IGAD si loo gaaro nabad waarta iyo horumar joogto ah oo gobolka ka hirgala. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Abuuris, hal-abuur iyo tayo sare waa in ay noqdaan hagaha shaqadeenna – Tamasgan Tirunah
Nov 14, 2025 36
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Isagoo qoraal soo dhigay bartiisa baraha bulshada, ayuu sheegay in intii uu ku sugnaa magaalada Dhabra Birhaan ee Waqooyiga Shewaa uu kormeeray xarumo lagu sameeyo isku-gaynta baabuurta, dhalooyinka iyo bacaha lagu kaydiyo cabitaanka. Wuxuu sheegay in warshadahan ay yareeyaan kharashka lagu soo dejiyo badeecooyinka dibadda ka yimaada, isla markaana ay badbaadiyaan lacagta qalaad ee dalka ka baxda, maadaama ay isticmaalaan agabka gudaha. Tamasgan ayaa tilmaamay in warshadda Fibela ee soo saaraysa baska korontada ku shaqeeya ay awood u leedahay in ay maalintii soo saarto ilaa 12 gaari, halka midda kale ee soo saarta agabka lagu shubo dareeraha ee Dede ay maalintii soo saarto 450,000 dhalo oo ay isticmaalaan shirkado badan oo cabitaanka iyo dawooyinka sameeya. Wuxuu intaas ku daray in warshadahan ay tusaale u yihiin sida horumarka lagu gaari karo marka tayada, hal-abuurka iyo dardar-gelinta shaqooyinka la isku daro, taasoo muujinaysa sida ay Itoobiya ugu socoto jihada horumar waara. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
Itoobiya waxaa ka go'an inay gaarto natiijooyin dhiirigelin leh si looga hortago isbeddelka cimilada - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Nov 14, 2025 34
Addis Ababa; Gudba 5/2018 (ENA):- Itoobiya waxaa si buuxda uga go'an inay gaarto natiijooyin dhiirigelin leh oo ku saabsan isbeddelka cimilada ee madasha COP 32, ayuu yidhi Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.). Farriin uu RW-uhu ku soo qoray boggiisa xudhiidhka bulshada, wuxuu yiri; Sharaf ayay noo tahay in beesha caalamku ay Itoobiya u igmatay mas'uuliyadda weyn ee martigelinta COP 32. Afrika waxay hal cod kula hadashay Shirka Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP 30) ee 2025 ee ka dhacay Brasiil; adduunkuna wuu dhegeystay, ayuu yiri. Wuxuu sidoo kale u mahadceliyay wakiillada dalalka Afrika ee si buuxda u taageeray dalabka Itoobiya ee ah inay Addis Ababa martigeliso COP 32 ee sanadka 2027 T.Y. Waxaan uga mahadcelineynaa fursadda aan u helnay inaan hoggaamino dadaal wadajir ah si wax looga qabto mid ka mid ah caqabadaha ugu daran ee wajahaya aadanaha. Ra'iisul Wasaaraha ayaa sheegay inuu sharaf u yahay in beesha caalamku ay u igmatay mas'uuliyaddan muhiimka ah. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in aqoonsigani uu muujinayo sida Itoobiya uga go'an tahay wax ka qabashada cimilada, hoggaaminta, iyo awoodda ay u leedahay inay martigeliso dhacdooyinka waaweyn ee caalamiga ah. Sidaas darteed, wuxuu xaqiijiyay sida Itoobiya uga go'an tahay inay gaarto natiijooyin xooggan oo macno leh oo dhiirrigelin doona tallaabo wadajir ah oo ku saabsan isbeddelka cimilada ee madasha COP32. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #COP32
Wafdiga Uu Hoggaaminayo Danjiraha Mareykanka u fadhiya Itoobiya oo Soo Gaaray Ismaamulka Diridhaba
Nov 14, 2025 31
Dirdhaba; Gudba 4/2018 (ENA): Wafdi uu hoggaaminayo Safiirka Mareykanka u fadhiya Itoobiya, Mudane Ervin Jose Massinga, ayaa maanta soo gaaray Ismaamulka Diridhaba. Wafdiga ayaa waxaa Garoonka Caalamiga ah ee Diridhaba ku soo dhaweeyay Duqa Ismaamulka Diridhaba Mudane Khadir Juhar, Madaxa Xisbiga Barwaaqo laanta Diridhaba Mudane Ibrahim Yusuf, iyo mas’uuliyiin kale oo heer ismaamul ah. Intii ay joogeen, wafdiga ayaa la yeeshay kulamo wadatashi iyo is-afgarad ah oo ay la qaateen madaxda maamulka Diridhaba, kuwaas oo lagu falanqeeyay taariikhda xiriirka labada dal iyo fursadaha maalgashi ee magaalada Diridhaba. Kulanka ayaa lagu xusay in Diridhaba ay leedahay fursado dhaqaale iyo ganacsi oo gaar ah, gaar ahaan dhanka gaadiidka, wax-soo-saarka, iyo ganacsiga xorta ah, taas oo ka dhigaysa meel muhiim u ah xiriirka ganacsi ee gobolka. Safiirka Mareykanka, Mudane Ervin Jose Massinga, ayaa ku dhawaaqay in dowladda Mareykanku ay qorsheyneyso in ay Diridhaba ka furto warshad bunka dhoofisa oo "zero tariff" ah, iyo sidoo kale in la hirgeliyo laanta cusub ee hoteelka caalamiga ah ee Hilton ee Ismaamulka Diridhaba. Inta ay wafdigu ku sugan yihiin Diridhaba, waxay wada-xaajood la yeelan doonaan warshadaha dhoofiya bunka ee ismaamulka, sidoo kale waxay soo indha-indheyn doonaan goobaha ganacsiga xorta ah iyo xarumaha maalgashiga ee muhiimka ah. Sidoo kale, wafdiga ayaa ballan qaaday in Diridhaba ay si buuxda uga mid noqon doonto barnaamijka deeqda ganacsi ee Mareykanka ee AGOA, oo ah hindise lagu kobcinayo ganacsiga iyo horumarinta wax-soo-saarka Afrika. kaso Maraykanku bilaabay sanadkii 2000, kaasoo loogu talagalay wadamada Afrika ee Saxaraha ka hooseeya si ay uga faa’iideystaan suqa Maraykanka iyagoo calaamad la’aan (canshuur la’aan) u dhoofin kara badeecooyinkooda. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Arrinta Lahaanshaha dekedda bedda ee Itoobiya ilaalinta danaha qaranka ka sokow waa arrin aasaas u ah amniga gobolka
Nov 14, 2025 30
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): Arrinta lahaanshaha dekedda badda ee Itoobiya waa arrin aasaasi ah oo ku saabsan amniga gobolka marka laga soo tago ilaalinta danaha qaranka, ayuu yiri Qajeela Merdhaasa, oo ah hoggaamiye sare oo ka tirsan Jabhadda Xoreynta Oromada (OLF). Waxa kale oo uu sheegay in sida Itoobiya u lumisay dekedda badda ay tahay caddaalad darro ka dhan ah dalka iyada oo aan wax saldhig sharci ah lahayn. Waxaa la ogyahay in Badda Cas ay u adeegtay xarun ganacsi iyo ilbaxnimo Itoobiya qarniyo badan, sida diiwaanka taariikhiga ah iyo qorayaashu ku sheegeen taariikhda. Dhukumentiyada taariikhiga ah waxay xaqiijinayaan in Badda Cas ay u adeegtay xuduud dabiici ah Itoobiya iyo muwaadiniinteeda, taasoo ah markhaati nool oo ku saabsan taariikhdooda iyo weynaantooda tan iyo wakhtigii Boqortooyada Axumite. Tan iyo 1983 T.I, Itoobiya waxaa laga saaray aagga Badda Cas, halkaas oo ay ku jirtay kumanaan sano, shirqool siyaasadeed oo aan la garanayn, si aysan maamulka hadda jira ee Itoobiya u caddayn karin. Burburkii taariikhiga ahaa ee laga saaray Badda Cas, oo ah asalka ilbaxnimada, xarunta xiriirka ganacsiga, iyo xuduudda dabiiciga ah iyo tan sharciga, ayaa sidoo kale caqabad ku noqday kobaca dhaqaalaha iyo khataraha juqraafiyeed ee muwaadiniinteeda. Qajeela Merdhaasa, oo ah hoggaamiye sare oo ka tirsan Jabhadda Xoreynta Oromada, ayaa xasuusiyay in dadka Itoobiya iyo Ereteriya, oo shacab mideyaan ahaa, ay ku kala tageen magaca laba qaran shirqool ay soo maleegeen cadow taariikhi ah. Wuxuu sheegay in go'aanka caddaalad darrada ah iyo kan aan kala sooca lahayn ee lagu kala saaray Ereteriya iyo Itoobiya uu ka dhashay shirqool siyaasadeed oo taariikhi ah oo lagu doonayo in Itoobiya looga saaro gobolka Badda Cas, taasina ay ahayd fal aan la aqbali karin, isagoo soo xiganaya dukumentiyo taariikhi ah. Mudane Qejela wuxuu sharraxay in sida Itoobiya u lumisay lahaanshaha dekedda ay ahayd caddaalad darro ka dhan ah dalka iyada oo aan wax saldhig sharci ah lahayn. Wuxuu sidoo kale sharraxay in dekedda iyo aagga Assab, oo qayb ka ahayd Itoobiya, ay tahay aag u dhow Itoobiya, oo ku yaal in ka badan 500 oo kiiloomitir u jirta Asmara. Wuxuu sheegay inay tahay arrin walaac leh in la arko aagga Assab oo aan lahayn wax dhaqdhaqaaq horumarineed ah marka laga reebo kaabayaasha dhaqaalaha ee laga dhisay Itoobiya. Wuxuu intaas ku daray in lahaanshaha dekedda Itoobiya ay tahay arrin aasaasi ah oo ku saabsan danaha qaranka iyo amniga gobolka. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in lahaanshaha dekedda, oo ku salaysan mabda'a nabadda iyo bixinta, kaas oo horseedi doona kobaca dhaqaale ee dhammaystiran ee Itoobiya, la xoojiyo. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo bulshada ayaa lagu xusi doonaa DDS si loo xoojiyo midnimada qaranka - Afhayeen Ayaan Cabdi
Nov 14, 2025 32
Jigjiga; Gudba 4/2018 (ENA): Afhayeenka Golaha ee Dowlad Deegaanka Soomaalida, marwo Ayaan Cabdi ayaa ku dhawaaqday in xuska 20-aad ee maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulshada lagu xusi doono dhacdooyin kala duwan oo xoojinaya midnimada qaranka. War-saxaafadeed ay afhayeenku warbaahinta u dirtay oo ku saabsan xuska Maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulahada ee 20-aad, ayay ku sheegtay in maalintaas lagu xusi doono dhacdooyin kala duwan iyo hawlo horumarineed oo xoojinaya midnimada qaranka iyo deegaanka. Waxay xustay in loo dabaaldegi doono heer deegaan Gudba 17-keega, 2018 T.I, laga bilaabo Gudba 5, 2018 T.I, dhammaan gobollada, degmooyinka iyo maamul magaalooyinka deegaanka lagu qaban doono doodo, hawlo horumarineed iyo hawlo iskaa wax u qabso ah si loogu xoojinayo wacyi gelibta dastuurka loona xoojiyo midnimada bulshada. Xuska 20-aad ee maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulshada ayaa lagu xusi doonaa magaalada Hosanna ee Deegaanka Badhtamaha Itoobiya iyadoo halku-dhig looga dhigay "Isfaham Dimuqraadi ah si loo xoojiyo Midnimada Qaranka". #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waaxda macdanta ayaa laga arakayaa kobac iyo horumar la taaban karo tan iyo isbeddelkii - Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka Temesgen Tiruneh
Nov 14, 2025 33
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka Temesgen Tiruneh ayaa sheegay in waaxda macdanta ay la kulantay kobac iyo horumar la taaban karo tan iyo isbeddelkii qaran, taas oo sabab u noqotay fiirada gaarka ah ay dawladdu siisay waaxda macdanta. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka Temesgen Tiruneh ayaa furay Bandhigga Caalamiga ah ee Macdanta iyo Teknolojiyadda ee afraad (MINTEX Ethiopia 2025) taas oo laga furay Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Addis. Bandhigga Macdanta iyo Teknolojiyadda waxaa ka soo qayb geli doona mas'uuliyiinta dawladda, horumariyayaasha maxalliga ah iyo kuwa dibadda ee qaybta, maalgashadayaasha, soo saarayaasha tiknoolajiyada, aqoonyahannada iyo la-hawlgalayaasha waaxda. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa xusay in waaxda macdantu ay tahay mid ka mid ah shan qaybood oo kala duwan oo dawladdu si gaar ah u siisay fiiro gaar ah. Wuxuu sheegay in Bandhiggu uusan kaliya soo bandhigi doonin fursadaha qaybta macdanta laakiin sidoo kale uu bixin doono madal wadatashi si wax looga qabto caqabadaha iyo dhibaatooyinka ku wajahan waaxdaas. Wuxuu xusay in Itoobiya ay qani ku tahay macdanno kala duwan oo qiimo dhaqaale sare leh, taasoo muujinaysa in ay jiraan fursado maalgashi oo ballaaran. Wuxuu sheegay in dowladda Itoobiya ay qaadday tallaabooyin lagu hubinayo in waaxda macdanta ay gacan ka geysato kobaca dhaqaalaha dalka iyo barwaaqada guud ee muwaadiniinteeda. Wuxuu tilmaamay in dowladda Itoobiya ay miisaaniyad weyn u qoondeynayso mashaariic kala duwan oo kaabayaasha dhaqaalaha ah oo muhiim u ah oo aan ahayn oo keliya waaxda macdanta laakiin sidoo kale dhaqaale-hoosaadyada kale. Wuxuu sidoo kale xusay in korontada ay si weyn u korayso iyada oo loo marayo Biyo-xidheenka Weyn ee Itoobiya iyo fursadaha kale ee tamarta. Wuxuu sheegay in iyadoo la raacayo dhaqamada iyo caadooyinka wanaagsan ee caalamiga ah, horumarinta warshadaha macdanta aaney kaliya gacan ka geysan karin kobaca dhaqaalaheena laakiin sidoo kale ay hagaajin karto nolosha muwaadiniinteena oo ay u wareejin karto waddan ka wanaagsan jiilka soo socda. Wuxuu sheegay inay u baahan tahay ka qaybgalka muhiimka ah iyo iskaashiga dhammaan daneeyayaasha si wax looga qabto caqabadaha ka hor istaagaya waaxda macdanta inay xaqiijiso awooddeeda aan laga faa'iidaysan ee horumarinta guud ee dalkeenna si isku xiran, abaabulan oo dhammaystiran. Bandhigga waxaa la qaban doonaa laga bilaabo Gudba 4 ilaa 7, 2018 T.I. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Itoobiya ayaa xoojineysa doorkeeda nabadda iyo amniga IGAD iyadoo hirgelinaysa isbeddello muhiim ah oo dimuqraadiyadeed
Nov 14, 2025 29
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Arrintan waxaa Addis Ababa ka sheegay Wasiirka Isku-duwidda Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Dr. Biqila Hurisa, intii lagu guda jiray shirkii 3-aad ee madaxda IGAD ee ka socda Addis Ababa, kaas oo cinwaankiisu yahay “Doorka Hay’adaha Qaranka ee Dimuqraadiyadda ee Xoojinta Nabadda iyo Amniga.” Dr. Biqila ayaa sheegay in Itoobiya toddobadii sano ee la soo dhaafay ay qaaday tallaabooyin muhiim ah oo lagu dhisayo hay’ado awood u leh inay taageeraan nabad waarta iyo amni. Wuxuu xusay in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed uu abaalmarinta Nabadda ee Nobel ku muteystay dadaalladiisa nabadeed, isla markaana isbeddelladii lagu sameeyay hay’adaha dimuqraadiyadda ay natiijooyin muuqda dhaliyeen. Waxa uu intaas ku daray in dowladdu dib u habeyn ku samaysay hay’adaha amniga, xuquuqda aadanaha, guddiga doorashooyinka qaranka, garsoorka, iyo hay’ado kale oo muhiim ah, taas oo gacan ka geysatay xoojinta nabadda iyo hufnaanta maamulka. Itoobiya, ayuu yiri, iyadoo ah xubin ka tirsan IGAD, waxay dooneysaa in ay tusaale u noqoto sida dimuqraadiyaddu u taageeri karto nabadda iyo amniga gobolka. Mas’uuliyiinta IGAD, oo uu ka mid yahay Agaasimaha Waaxda Nabadda iyo Amniga, Taliye. Abebe Muluneh, ayaa sheegay in gobolka uu wajahayo caqabado badan sida xasaradaha, khilaafaadka, iyo isbeddelka cimilada, balse dimuqraadiyaddu ay muhiim u tahay in xal waara laga gaaro. Wuxuu hoosta ka xariiqay in doorashooyin xor ah iyo madaxbannaan, iyo xoojinta ururrada bulshada rayidka ah ay lagama maarmaan u yihiin dhismaha nidaam nabdoon. Sidoo kale, Danjire Serihun Abebe oo ka socday Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa sheegay in maamulka wanaagsan uu saldhig u yahay nabad waarta, isagoo ku tilmaamay hay’adaha sida Guddiga Doorashooyinka Qaranka iyo Komishinka La-dagaallanka Musuqmaasuqa kuwo muhiim u ah xoojinta nidaamka. Danjire Agnes Gejer Faarax, oo ah Xoghaye Labaad ee Safaaradda Iswidhan ee Itoobiya, ayaa sheegtay in madasha IGAD ay si habboon u muujineyso sida hay’adaha dimuqraadiyadda loogu adeegsan karo xoojinta nabadda iyo amniga. Waxay intaas ku dartay in Iswidhan ay si dhow ula shaqeyn doonto IGAD si loo gaaro nabad waarta iyo horumar joogto ah oo gobolka ka hirgala. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh ayaa booqday mashaariicda horumarinta ee ka socda magaalada Dhase
Nov 14, 2025 33
Addis Ababa; Gudba 5/2018 (ENA): Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh ayaa kormeeri doona horumarka mashaariicda horumarinta ee ka socda magaalada Dhase. Farriin uu ku soo dhigay boggiisa xudhiidhka bulshada, Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa ku sheegay inuu gaaray magaalada Dhase, oo ah astaan midnimo, goob taariikh iyo dhaqan. Wuxuu sheegay inuu u mahadceliyo maayarka Magaalada Dhase, hoggaamiyeyaasha sare ee magaalada, odayaasha iyo dadka magaalada soo dhaweynta diiran ee uu ka helay Garoonka Diyaaradaha ee Wollo Kombolja. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa tilmaamay in inta uu joogo, uu kormeeri doono horumarka mashaariicda horumarineed ee kala duwan ee laga fulinayo magaalada. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wafdiga Uu Hoggaaminayo Danjiraha Mareykanka u fadhiya Itoobiya oo Soo Gaaray Ismaamulka Diridhaba
Nov 14, 2025 31
Dirdhaba; Gudba 4/2018 (ENA): Wafdi uu hoggaaminayo Safiirka Mareykanka u fadhiya Itoobiya, Mudane Ervin Jose Massinga, ayaa maanta soo gaaray Ismaamulka Diridhaba. Wafdiga ayaa waxaa Garoonka Caalamiga ah ee Diridhaba ku soo dhaweeyay Duqa Ismaamulka Diridhaba Mudane Khadir Juhar, Madaxa Xisbiga Barwaaqo laanta Diridhaba Mudane Ibrahim Yusuf, iyo mas’uuliyiin kale oo heer ismaamul ah. Intii ay joogeen, wafdiga ayaa la yeeshay kulamo wadatashi iyo is-afgarad ah oo ay la qaateen madaxda maamulka Diridhaba, kuwaas oo lagu falanqeeyay taariikhda xiriirka labada dal iyo fursadaha maalgashi ee magaalada Diridhaba. Kulanka ayaa lagu xusay in Diridhaba ay leedahay fursado dhaqaale iyo ganacsi oo gaar ah, gaar ahaan dhanka gaadiidka, wax-soo-saarka, iyo ganacsiga xorta ah, taas oo ka dhigaysa meel muhiim u ah xiriirka ganacsi ee gobolka. Safiirka Mareykanka, Mudane Ervin Jose Massinga, ayaa ku dhawaaqay in dowladda Mareykanku ay qorsheyneyso in ay Diridhaba ka furto warshad bunka dhoofisa oo "zero tariff" ah, iyo sidoo kale in la hirgeliyo laanta cusub ee hoteelka caalamiga ah ee Hilton ee Ismaamulka Diridhaba. Inta ay wafdigu ku sugan yihiin Diridhaba, waxay wada-xaajood la yeelan doonaan warshadaha dhoofiya bunka ee ismaamulka, sidoo kale waxay soo indha-indheyn doonaan goobaha ganacsiga xorta ah iyo xarumaha maalgashiga ee muhiimka ah. Sidoo kale, wafdiga ayaa ballan qaaday in Diridhaba ay si buuxda uga mid noqon doonto barnaamijka deeqda ganacsi ee Mareykanka ee AGOA, oo ah hindise lagu kobcinayo ganacsiga iyo horumarinta wax-soo-saarka Afrika. kaso Maraykanku bilaabay sanadkii 2000, kaasoo loogu talagalay wadamada Afrika ee Saxaraha ka hooseeya si ay uga faa’iideystaan suqa Maraykanka iyagoo calaamad la’aan (canshuur la’aan) u dhoofin kara badeecooyinkooda. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Arrinta Lahaanshaha dekedda bedda ee Itoobiya ilaalinta danaha qaranka ka sokow waa arrin aasaas u ah amniga gobolka
Nov 14, 2025 30
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): Arrinta lahaanshaha dekedda badda ee Itoobiya waa arrin aasaasi ah oo ku saabsan amniga gobolka marka laga soo tago ilaalinta danaha qaranka, ayuu yiri Qajeela Merdhaasa, oo ah hoggaamiye sare oo ka tirsan Jabhadda Xoreynta Oromada (OLF). Waxa kale oo uu sheegay in sida Itoobiya u lumisay dekedda badda ay tahay caddaalad darro ka dhan ah dalka iyada oo aan wax saldhig sharci ah lahayn. Waxaa la ogyahay in Badda Cas ay u adeegtay xarun ganacsi iyo ilbaxnimo Itoobiya qarniyo badan, sida diiwaanka taariikhiga ah iyo qorayaashu ku sheegeen taariikhda. Dhukumentiyada taariikhiga ah waxay xaqiijinayaan in Badda Cas ay u adeegtay xuduud dabiici ah Itoobiya iyo muwaadiniinteeda, taasoo ah markhaati nool oo ku saabsan taariikhdooda iyo weynaantooda tan iyo wakhtigii Boqortooyada Axumite. Tan iyo 1983 T.I, Itoobiya waxaa laga saaray aagga Badda Cas, halkaas oo ay ku jirtay kumanaan sano, shirqool siyaasadeed oo aan la garanayn, si aysan maamulka hadda jira ee Itoobiya u caddayn karin. Burburkii taariikhiga ahaa ee laga saaray Badda Cas, oo ah asalka ilbaxnimada, xarunta xiriirka ganacsiga, iyo xuduudda dabiiciga ah iyo tan sharciga, ayaa sidoo kale caqabad ku noqday kobaca dhaqaalaha iyo khataraha juqraafiyeed ee muwaadiniinteeda. Qajeela Merdhaasa, oo ah hoggaamiye sare oo ka tirsan Jabhadda Xoreynta Oromada, ayaa xasuusiyay in dadka Itoobiya iyo Ereteriya, oo shacab mideyaan ahaa, ay ku kala tageen magaca laba qaran shirqool ay soo maleegeen cadow taariikhi ah. Wuxuu sheegay in go'aanka caddaalad darrada ah iyo kan aan kala sooca lahayn ee lagu kala saaray Ereteriya iyo Itoobiya uu ka dhashay shirqool siyaasadeed oo taariikhi ah oo lagu doonayo in Itoobiya looga saaro gobolka Badda Cas, taasina ay ahayd fal aan la aqbali karin, isagoo soo xiganaya dukumentiyo taariikhi ah. Mudane Qejela wuxuu sharraxay in sida Itoobiya u lumisay lahaanshaha dekedda ay ahayd caddaalad darro ka dhan ah dalka iyada oo aan wax saldhig sharci ah lahayn. Wuxuu sidoo kale sharraxay in dekedda iyo aagga Assab, oo qayb ka ahayd Itoobiya, ay tahay aag u dhow Itoobiya, oo ku yaal in ka badan 500 oo kiiloomitir u jirta Asmara. Wuxuu sheegay inay tahay arrin walaac leh in la arko aagga Assab oo aan lahayn wax dhaqdhaqaaq horumarineed ah marka laga reebo kaabayaasha dhaqaalaha ee laga dhisay Itoobiya. Wuxuu intaas ku daray in lahaanshaha dekedda Itoobiya ay tahay arrin aasaasi ah oo ku saabsan danaha qaranka iyo amniga gobolka. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in lahaanshaha dekedda, oo ku salaysan mabda'a nabadda iyo bixinta, kaas oo horseedi doona kobaca dhaqaale ee dhammaystiran ee Itoobiya, la xoojiyo. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciidanka Cirka wuxuu leeyahay taariikh hodan ah oo uu ku ilaalinayo madaxbannaanida qaranka - Lt. Gen. Yilma Merdhaasa
Nov 14, 2025 33
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA):- Ciidanka Cirka Itoobiya wuxuu leeyahay taariikh hodan ah oo uu ku ilaalinayo madaxbannaanida qaranka, ayuu yiri Taliyaha Ciidanka Cirka Lt. Gen. Yilma Merdhaasa. Sannad-guuradii 90-aad ee aasaaska Ciidanka Cirka Itoobiya ayaa lagu xusayaa munaasabado kala duwan. Isagoo ka hadlayay dood-cilmiyeed maanta ka dhacday magaalada Adhaama, Taliyaha Guud wuxuu sheegay in Ciidanka Cirka uu leeyahay taariikh hodan ah oo uu ku ilaalinayo madaxbannaanida qaranka waana hay'ad soo saartay geesiyaal badan. Wuxuu sidoo kale sheegay in munaasabadda aasaaska ay higsaneyso in lagu muujiyo diyaargarowga buuxa ee Ciidanka Cirka iyo awoodaha uu abuuray. Kulanka waxaa ka soo qayb galay saraakiisha sare ee Ciidanka Cirka, oo ay ku jiraan Taliyaha Guud, xubno ka tirsan militariga, Duqa Magaalada Adhaama mudane Haylu Jelde iyo kuwa kale, sida laga soo xigtay xogta ay ENA ka heshay Warbaahinta Ciidamada cirka. Sannad-guurada aasaaska Ciidanka Cirka Itoobiya, oo halku-dheg looga dhigay "Ciidanka Cirka Itoobiya, astaan u ah xorriyadda iyo midnimada", ayaa lagu xusi doonaa Bandhigga Duulista ee casriga ah, Bandhigga Hawada Libaaxa Madow ee gaarka ah iyo dhacdooyin kala duwan. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo bulshada ayaa lagu xusi doonaa DDS si loo xoojiyo midnimada qaranka - Afhayeen Ayaan Cabdi
Nov 14, 2025 32
Jigjiga; Gudba 4/2018 (ENA): Afhayeenka Golaha ee Dowlad Deegaanka Soomaalida, marwo Ayaan Cabdi ayaa ku dhawaaqday in xuska 20-aad ee maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulshada lagu xusi doono dhacdooyin kala duwan oo xoojinaya midnimada qaranka. War-saxaafadeed ay afhayeenku warbaahinta u dirtay oo ku saabsan xuska Maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulahada ee 20-aad, ayay ku sheegtay in maalintaas lagu xusi doono dhacdooyin kala duwan iyo hawlo horumarineed oo xoojinaya midnimada qaranka iyo deegaanka. Waxay xustay in loo dabaaldegi doono heer deegaan Gudba 17-keega, 2018 T.I, laga bilaabo Gudba 5, 2018 T.I, dhammaan gobollada, degmooyinka iyo maamul magaalooyinka deegaanka lagu qaban doono doodo, hawlo horumarineed iyo hawlo iskaa wax u qabso ah si loogu xoojinayo wacyi gelibta dastuurka loona xoojiyo midnimada bulshada. Xuska 20-aad ee maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulshada ayaa lagu xusi doonaa magaalada Hosanna ee Deegaanka Badhtamaha Itoobiya iyadoo halku-dhig looga dhigay "Isfaham Dimuqraadi ah si loo xoojiyo Midnimada Qaranka". #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Warbaahintu waa inay si wadajir ah uga shaqeeyaan ilaalinta danaha qaranka iyo abuurista is-afgarad qaran
Nov 14, 2025 30
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): Warbaahintu waa inay si wadajir ah uga shaqeeyaan ilaalinta danaha qaranka Itoobiya, abuurista is-afgarad qaran iyo dhisidda wadahadal wadajir ah, ayuu yiri Tesfaye Beljige (Dr.), Wakiilka Dowladda ee Golaha Wakiillada Shacabka Itoobiya. Waxaa la ogyahay in Hay'adda Warbaahinta Itoobiya ay bilowday Xarunta sare ee Saxaafadda Itoobiya, si loo abuuro hay'ado warbaahineed iyo suxufiyiin awood u leh ilaalinta danaha qaranka Itoobiya. Xaruntu waxay higsaneysaa inay soo saarto hay'ado warbaahineed iyo suxufiyiin wadaaga mowqif mideysan oo ku saabsan danaha qaranka, midnimada qaranka, xoojjinta dhaqanka wadahadalka. Xaruntu waxay sidoo kale bilowday wareeggii labaad ee tababarka, iyadoo diiradda saareysa warbaahinta iyo dimuqraadiyadda. Wakiilka Dowladda ee Golaha Wakiillada Dadweynaha, Wasiir Tesfaye Beljige (Dr.), ayaa sheegay in tababarku uu muhiim u yahay xirfadlayaasha warbaahinta si ay u yeeshaan faham heer sare ah oo ku saabsan aragtida qaranka. Wuxuu sheegay inay sidoo kale u suurtogelin doonto xirfadlayaasha inay ku shaqeeyaan aqoon ku salaysan si loo muujiyo shaqada wax ku oolka ah ee laga bilaabay heer qaran dhammaan dhinacyada iyo in la hubiyo faa'iidada dadka. Wuxuu tilmaamay in Xaruntu ay gacan weyn ka geysan doonto dhismaha dhaqan dimuqraadi ah oo hirgalay iyo in dhaqankan la fahmo dadka. Wuxuu sidoo kale sheegay in warbaahintu aysan lahayn wax khilaaf ah si loo ilaaliyo danaha qaranka Itoobiya loona abuuro is-afgarad qaran. Wuxuu sheegay in warbaahintu ay ka wada shaqeeyaan arrimaha qaranka ee ka gudbi kara dalka oo la hubin karo faa'iidada dadka. Tusaale ahaan, wuxuu tilmaamay in dhammaan warbaahintu ay si wadajir ah uga wada shaqeeyaan ilaalinta danaha qaranka Itoobiya, wuxuuna xusay inay bilaabeen inay dhisaan mowqif wadajir ah oo ku saabsan arrinta lahaanshaha dekedda badda ee Itoobiya. Wuxuu tilmaamay in warbaahintu ay ka wada shaqeeyaan sheeko mideysan oo xoojinaysa midnimada qaranka, waana inay sidoo kale si wadajir ah uga shaqeeyaan dhaqanka dimuqraadiyadda iyo dhismaha hay'adaha. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in warbaahintu ay si wadajir ah uga wada shaqeeyaan dhisidda dhaqan nabad ah iyo xaqiijinta madaxbannaanida dhaqaale. Agaasimaha Guud ee Hay'adda Warbaahinta Itoobiya, Samson Mekonnen (Dr.), ayaa sheegay in Xaruntu ay gacan ka geysan doonto soo saarista xirfadlayaal warbaahineed oo xirfad u leh saxaafadda oo diiradda saaraya danaha qaranka. Khabiiro warbaahineed oo ka qayb qaatay tababarka, Selamit Wondwes iyo Mesfin Feleke, ayaa sheegay inay fursad weyn u tahay xirfadlayaasha warbaahinta inay fahmaan oo ay ilaaliyaan danaha qaranka ee dalka. Waxa kale oo uu tilmaamay in xirfadlayaasha helaya tababarkan oo kale uu awood u siin doono inay doorkooda wanaagsan ka qaataan shaqada abuurista is-afgarad qaran. #wakaaladda_wararka_itoobiya
Ciidanka Difaaca Qaran ee Bariga ayaa sheegay inay diyaar u yihiin fulinta waajibaadkooda qaran
Nov 14, 2025 30
Jigjiga, Gudba 1/2018 (ENA) – Askarta tababarka ku dhamaysay Xarunta Tababarka Ciidanka Difaaca Itoobiya ee Qaybta Bariga ayaa sheegay inay si buuxda diyaar ugu yihiin gudashada hawshooda iyo waajibaadkooda qaran, si ay u ilaaliyaan madax-bannaanida dalka iyo nabadda shacabka. Askartani oo ka kala socday cutubyo kala duwan ayaa muddo tababar ku soo qaatay xarunta, tababarkaasi oo diiradda lagu saaray xirfadaha dagaalka, jimicsiga jirka, iyo aqoonta sayniska militariga. Mid kamid ah askarta, Tamsegen Baqale, ayaa sheegay inuu dalkiisa iyo dadkiisa si daacad ah ugu adeegayo, isagoo diyaar u ah inuu noloshiisa u hurayo difaaca qaranka. Askari kale, Kaasaaye Tigsitu, ayaa sheegay in tababarku ka dhigay mid xirfad iyo adkaysi badan, isla markaana uu diyaar u yahay inuu la tacaalo kooxaha khatar gelinaya nabadda dalka sida fallaagada, argagixisada, iyo kuwa kala qaybinta bulshada wada. Askari Olyaadh Baqele ayaa isna sheegay in tababarku si fiican u diyaariyay maskaxdiisa iyo jirkiisa, isla markaana uu sida awoowayaashiis uga dhaxlay geesinimo uu ku difaaco madaxbannaanida Itoobiya xitaa haddii ay noloshiisu baxayso. Kornayl-ku-xigeenka tababarka, Jireenyaa Geetaahun, ayaa sheegay in askartu ay si buuxda u dhiseen awoodda ay ugu jawaabi karaan khatar kasta oo ka dhan ah dalka iyo shacabka. Wuxuu xusay inay muujiyeen geesinimo iyo adkeysi, ayna diyaar u yihiin inay waajibaadkooda si buuxda u gutaan. Sidoo kale, Taliyaha ku xigeenka qaybta Bariga, Meejor Jeneral Fiqaadhu Segaaye, ayaa intii lagu guda jiray xafladda qalin-jabinta xaqiijiyay in askartu qaateen tababar sare oo diyaargarow ah oo u saamaxaya inay si hufan u gutaan waajibaad kasta oo la saaro. Ugu dambayn, waxaa lagu xusuusiyay inay si sharaf leh ugu adeegaan shacabka, iyagoo isticmaalaya xirfadaha ay ka barteen xarunta, si ay u difaacaan dastuurka iyo qiyamka qarannimo ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Siyaasada
Itoobiya ayaa xoojineysa doorkeeda nabadda iyo amniga IGAD iyadoo hirgelinaysa isbeddello muhiim ah oo dimuqraadiyadeed
Nov 14, 2025 29
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Arrintan waxaa Addis Ababa ka sheegay Wasiirka Isku-duwidda Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda ee Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, Dr. Biqila Hurisa, intii lagu guda jiray shirkii 3-aad ee madaxda IGAD ee ka socda Addis Ababa, kaas oo cinwaankiisu yahay “Doorka Hay’adaha Qaranka ee Dimuqraadiyadda ee Xoojinta Nabadda iyo Amniga.” Dr. Biqila ayaa sheegay in Itoobiya toddobadii sano ee la soo dhaafay ay qaaday tallaabooyin muhiim ah oo lagu dhisayo hay’ado awood u leh inay taageeraan nabad waarta iyo amni. Wuxuu xusay in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed uu abaalmarinta Nabadda ee Nobel ku muteystay dadaalladiisa nabadeed, isla markaana isbeddelladii lagu sameeyay hay’adaha dimuqraadiyadda ay natiijooyin muuqda dhaliyeen. Waxa uu intaas ku daray in dowladdu dib u habeyn ku samaysay hay’adaha amniga, xuquuqda aadanaha, guddiga doorashooyinka qaranka, garsoorka, iyo hay’ado kale oo muhiim ah, taas oo gacan ka geysatay xoojinta nabadda iyo hufnaanta maamulka. Itoobiya, ayuu yiri, iyadoo ah xubin ka tirsan IGAD, waxay dooneysaa in ay tusaale u noqoto sida dimuqraadiyaddu u taageeri karto nabadda iyo amniga gobolka. Mas’uuliyiinta IGAD, oo uu ka mid yahay Agaasimaha Waaxda Nabadda iyo Amniga, Taliye. Abebe Muluneh, ayaa sheegay in gobolka uu wajahayo caqabado badan sida xasaradaha, khilaafaadka, iyo isbeddelka cimilada, balse dimuqraadiyaddu ay muhiim u tahay in xal waara laga gaaro. Wuxuu hoosta ka xariiqay in doorashooyin xor ah iyo madaxbannaan, iyo xoojinta ururrada bulshada rayidka ah ay lagama maarmaan u yihiin dhismaha nidaam nabdoon. Sidoo kale, Danjire Serihun Abebe oo ka socday Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa sheegay in maamulka wanaagsan uu saldhig u yahay nabad waarta, isagoo ku tilmaamay hay’adaha sida Guddiga Doorashooyinka Qaranka iyo Komishinka La-dagaallanka Musuqmaasuqa kuwo muhiim u ah xoojinta nidaamka. Danjire Agnes Gejer Faarax, oo ah Xoghaye Labaad ee Safaaradda Iswidhan ee Itoobiya, ayaa sheegtay in madasha IGAD ay si habboon u muujineyso sida hay’adaha dimuqraadiyadda loogu adeegsan karo xoojinta nabadda iyo amniga. Waxay intaas ku dartay in Iswidhan ay si dhow ula shaqeyn doonto IGAD si loo gaaro nabad waarta iyo horumar joogto ah oo gobolka ka hirgala. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh ayaa booqday mashaariicda horumarinta ee ka socda magaalada Dhase
Nov 14, 2025 33
Addis Ababa; Gudba 5/2018 (ENA): Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Temesgen Tiruneh ayaa kormeeri doona horumarka mashaariicda horumarinta ee ka socda magaalada Dhase. Farriin uu ku soo dhigay boggiisa xudhiidhka bulshada, Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa ku sheegay inuu gaaray magaalada Dhase, oo ah astaan midnimo, goob taariikh iyo dhaqan. Wuxuu sheegay inuu u mahadceliyo maayarka Magaalada Dhase, hoggaamiyeyaasha sare ee magaalada, odayaasha iyo dadka magaalada soo dhaweynta diiran ee uu ka helay Garoonka Diyaaradaha ee Wollo Kombolja. Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa tilmaamay in inta uu joogo, uu kormeeri doono horumarka mashaariicda horumarineed ee kala duwan ee laga fulinayo magaalada. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wafdiga Uu Hoggaaminayo Danjiraha Mareykanka u fadhiya Itoobiya oo Soo Gaaray Ismaamulka Diridhaba
Nov 14, 2025 31
Dirdhaba; Gudba 4/2018 (ENA): Wafdi uu hoggaaminayo Safiirka Mareykanka u fadhiya Itoobiya, Mudane Ervin Jose Massinga, ayaa maanta soo gaaray Ismaamulka Diridhaba. Wafdiga ayaa waxaa Garoonka Caalamiga ah ee Diridhaba ku soo dhaweeyay Duqa Ismaamulka Diridhaba Mudane Khadir Juhar, Madaxa Xisbiga Barwaaqo laanta Diridhaba Mudane Ibrahim Yusuf, iyo mas’uuliyiin kale oo heer ismaamul ah. Intii ay joogeen, wafdiga ayaa la yeeshay kulamo wadatashi iyo is-afgarad ah oo ay la qaateen madaxda maamulka Diridhaba, kuwaas oo lagu falanqeeyay taariikhda xiriirka labada dal iyo fursadaha maalgashi ee magaalada Diridhaba. Kulanka ayaa lagu xusay in Diridhaba ay leedahay fursado dhaqaale iyo ganacsi oo gaar ah, gaar ahaan dhanka gaadiidka, wax-soo-saarka, iyo ganacsiga xorta ah, taas oo ka dhigaysa meel muhiim u ah xiriirka ganacsi ee gobolka. Safiirka Mareykanka, Mudane Ervin Jose Massinga, ayaa ku dhawaaqay in dowladda Mareykanku ay qorsheyneyso in ay Diridhaba ka furto warshad bunka dhoofisa oo "zero tariff" ah, iyo sidoo kale in la hirgeliyo laanta cusub ee hoteelka caalamiga ah ee Hilton ee Ismaamulka Diridhaba. Inta ay wafdigu ku sugan yihiin Diridhaba, waxay wada-xaajood la yeelan doonaan warshadaha dhoofiya bunka ee ismaamulka, sidoo kale waxay soo indha-indheyn doonaan goobaha ganacsiga xorta ah iyo xarumaha maalgashiga ee muhiimka ah. Sidoo kale, wafdiga ayaa ballan qaaday in Diridhaba ay si buuxda uga mid noqon doonto barnaamijka deeqda ganacsi ee Mareykanka ee AGOA, oo ah hindise lagu kobcinayo ganacsiga iyo horumarinta wax-soo-saarka Afrika. kaso Maraykanku bilaabay sanadkii 2000, kaasoo loogu talagalay wadamada Afrika ee Saxaraha ka hooseeya si ay uga faa’iideystaan suqa Maraykanka iyagoo calaamad la’aan (canshuur la’aan) u dhoofin kara badeecooyinkooda. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Arrinta Lahaanshaha dekedda bedda ee Itoobiya ilaalinta danaha qaranka ka sokow waa arrin aasaas u ah amniga gobolka
Nov 14, 2025 30
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): Arrinta lahaanshaha dekedda badda ee Itoobiya waa arrin aasaasi ah oo ku saabsan amniga gobolka marka laga soo tago ilaalinta danaha qaranka, ayuu yiri Qajeela Merdhaasa, oo ah hoggaamiye sare oo ka tirsan Jabhadda Xoreynta Oromada (OLF). Waxa kale oo uu sheegay in sida Itoobiya u lumisay dekedda badda ay tahay caddaalad darro ka dhan ah dalka iyada oo aan wax saldhig sharci ah lahayn. Waxaa la ogyahay in Badda Cas ay u adeegtay xarun ganacsi iyo ilbaxnimo Itoobiya qarniyo badan, sida diiwaanka taariikhiga ah iyo qorayaashu ku sheegeen taariikhda. Dhukumentiyada taariikhiga ah waxay xaqiijinayaan in Badda Cas ay u adeegtay xuduud dabiici ah Itoobiya iyo muwaadiniinteeda, taasoo ah markhaati nool oo ku saabsan taariikhdooda iyo weynaantooda tan iyo wakhtigii Boqortooyada Axumite. Tan iyo 1983 T.I, Itoobiya waxaa laga saaray aagga Badda Cas, halkaas oo ay ku jirtay kumanaan sano, shirqool siyaasadeed oo aan la garanayn, si aysan maamulka hadda jira ee Itoobiya u caddayn karin. Burburkii taariikhiga ahaa ee laga saaray Badda Cas, oo ah asalka ilbaxnimada, xarunta xiriirka ganacsiga, iyo xuduudda dabiiciga ah iyo tan sharciga, ayaa sidoo kale caqabad ku noqday kobaca dhaqaalaha iyo khataraha juqraafiyeed ee muwaadiniinteeda. Qajeela Merdhaasa, oo ah hoggaamiye sare oo ka tirsan Jabhadda Xoreynta Oromada, ayaa xasuusiyay in dadka Itoobiya iyo Ereteriya, oo shacab mideyaan ahaa, ay ku kala tageen magaca laba qaran shirqool ay soo maleegeen cadow taariikhi ah. Wuxuu sheegay in go'aanka caddaalad darrada ah iyo kan aan kala sooca lahayn ee lagu kala saaray Ereteriya iyo Itoobiya uu ka dhashay shirqool siyaasadeed oo taariikhi ah oo lagu doonayo in Itoobiya looga saaro gobolka Badda Cas, taasina ay ahayd fal aan la aqbali karin, isagoo soo xiganaya dukumentiyo taariikhi ah. Mudane Qejela wuxuu sharraxay in sida Itoobiya u lumisay lahaanshaha dekedda ay ahayd caddaalad darro ka dhan ah dalka iyada oo aan wax saldhig sharci ah lahayn. Wuxuu sidoo kale sharraxay in dekedda iyo aagga Assab, oo qayb ka ahayd Itoobiya, ay tahay aag u dhow Itoobiya, oo ku yaal in ka badan 500 oo kiiloomitir u jirta Asmara. Wuxuu sheegay inay tahay arrin walaac leh in la arko aagga Assab oo aan lahayn wax dhaqdhaqaaq horumarineed ah marka laga reebo kaabayaasha dhaqaalaha ee laga dhisay Itoobiya. Wuxuu intaas ku daray in lahaanshaha dekedda Itoobiya ay tahay arrin aasaasi ah oo ku saabsan danaha qaranka iyo amniga gobolka. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in lahaanshaha dekedda, oo ku salaysan mabda'a nabadda iyo bixinta, kaas oo horseedi doona kobaca dhaqaale ee dhammaystiran ee Itoobiya, la xoojiyo. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciidanka Cirka wuxuu leeyahay taariikh hodan ah oo uu ku ilaalinayo madaxbannaanida qaranka - Lt. Gen. Yilma Merdhaasa
Nov 14, 2025 33
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA):- Ciidanka Cirka Itoobiya wuxuu leeyahay taariikh hodan ah oo uu ku ilaalinayo madaxbannaanida qaranka, ayuu yiri Taliyaha Ciidanka Cirka Lt. Gen. Yilma Merdhaasa. Sannad-guuradii 90-aad ee aasaaska Ciidanka Cirka Itoobiya ayaa lagu xusayaa munaasabado kala duwan. Isagoo ka hadlayay dood-cilmiyeed maanta ka dhacday magaalada Adhaama, Taliyaha Guud wuxuu sheegay in Ciidanka Cirka uu leeyahay taariikh hodan ah oo uu ku ilaalinayo madaxbannaanida qaranka waana hay'ad soo saartay geesiyaal badan. Wuxuu sidoo kale sheegay in munaasabadda aasaaska ay higsaneyso in lagu muujiyo diyaargarowga buuxa ee Ciidanka Cirka iyo awoodaha uu abuuray. Kulanka waxaa ka soo qayb galay saraakiisha sare ee Ciidanka Cirka, oo ay ku jiraan Taliyaha Guud, xubno ka tirsan militariga, Duqa Magaalada Adhaama mudane Haylu Jelde iyo kuwa kale, sida laga soo xigtay xogta ay ENA ka heshay Warbaahinta Ciidamada cirka. Sannad-guurada aasaaska Ciidanka Cirka Itoobiya, oo halku-dheg looga dhigay "Ciidanka Cirka Itoobiya, astaan u ah xorriyadda iyo midnimada", ayaa lagu xusi doonaa Bandhigga Duulista ee casriga ah, Bandhigga Hawada Libaaxa Madow ee gaarka ah iyo dhacdooyin kala duwan. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Maalinta Qowmiyadaha, Shucuubta iyo bulshada ayaa lagu xusi doonaa DDS si loo xoojiyo midnimada qaranka - Afhayeen Ayaan Cabdi
Nov 14, 2025 32
Jigjiga; Gudba 4/2018 (ENA): Afhayeenka Golaha ee Dowlad Deegaanka Soomaalida, marwo Ayaan Cabdi ayaa ku dhawaaqday in xuska 20-aad ee maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulshada lagu xusi doono dhacdooyin kala duwan oo xoojinaya midnimada qaranka. War-saxaafadeed ay afhayeenku warbaahinta u dirtay oo ku saabsan xuska Maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulahada ee 20-aad, ayay ku sheegtay in maalintaas lagu xusi doono dhacdooyin kala duwan iyo hawlo horumarineed oo xoojinaya midnimada qaranka iyo deegaanka. Waxay xustay in loo dabaaldegi doono heer deegaan Gudba 17-keega, 2018 T.I, laga bilaabo Gudba 5, 2018 T.I, dhammaan gobollada, degmooyinka iyo maamul magaalooyinka deegaanka lagu qaban doono doodo, hawlo horumarineed iyo hawlo iskaa wax u qabso ah si loogu xoojinayo wacyi gelibta dastuurka loona xoojiyo midnimada bulshada. Xuska 20-aad ee maalinta Qowmiyadaha, shucuubta iyo bulshada ayaa lagu xusi doonaa magaalada Hosanna ee Deegaanka Badhtamaha Itoobiya iyadoo halku-dhig looga dhigay "Isfaham Dimuqraadi ah si loo xoojiyo Midnimada Qaranka". #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Warbaahintu waa inay si wadajir ah uga shaqeeyaan ilaalinta danaha qaranka iyo abuurista is-afgarad qaran
Nov 14, 2025 30
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): Warbaahintu waa inay si wadajir ah uga shaqeeyaan ilaalinta danaha qaranka Itoobiya, abuurista is-afgarad qaran iyo dhisidda wadahadal wadajir ah, ayuu yiri Tesfaye Beljige (Dr.), Wakiilka Dowladda ee Golaha Wakiillada Shacabka Itoobiya. Waxaa la ogyahay in Hay'adda Warbaahinta Itoobiya ay bilowday Xarunta sare ee Saxaafadda Itoobiya, si loo abuuro hay'ado warbaahineed iyo suxufiyiin awood u leh ilaalinta danaha qaranka Itoobiya. Xaruntu waxay higsaneysaa inay soo saarto hay'ado warbaahineed iyo suxufiyiin wadaaga mowqif mideysan oo ku saabsan danaha qaranka, midnimada qaranka, xoojjinta dhaqanka wadahadalka. Xaruntu waxay sidoo kale bilowday wareeggii labaad ee tababarka, iyadoo diiradda saareysa warbaahinta iyo dimuqraadiyadda. Wakiilka Dowladda ee Golaha Wakiillada Dadweynaha, Wasiir Tesfaye Beljige (Dr.), ayaa sheegay in tababarku uu muhiim u yahay xirfadlayaasha warbaahinta si ay u yeeshaan faham heer sare ah oo ku saabsan aragtida qaranka. Wuxuu sheegay inay sidoo kale u suurtogelin doonto xirfadlayaasha inay ku shaqeeyaan aqoon ku salaysan si loo muujiyo shaqada wax ku oolka ah ee laga bilaabay heer qaran dhammaan dhinacyada iyo in la hubiyo faa'iidada dadka. Wuxuu tilmaamay in Xaruntu ay gacan weyn ka geysan doonto dhismaha dhaqan dimuqraadi ah oo hirgalay iyo in dhaqankan la fahmo dadka. Wuxuu sidoo kale sheegay in warbaahintu aysan lahayn wax khilaaf ah si loo ilaaliyo danaha qaranka Itoobiya loona abuuro is-afgarad qaran. Wuxuu sheegay in warbaahintu ay ka wada shaqeeyaan arrimaha qaranka ee ka gudbi kara dalka oo la hubin karo faa'iidada dadka. Tusaale ahaan, wuxuu tilmaamay in dhammaan warbaahintu ay si wadajir ah uga wada shaqeeyaan ilaalinta danaha qaranka Itoobiya, wuxuuna xusay inay bilaabeen inay dhisaan mowqif wadajir ah oo ku saabsan arrinta lahaanshaha dekedda badda ee Itoobiya. Wuxuu tilmaamay in warbaahintu ay ka wada shaqeeyaan sheeko mideysan oo xoojinaysa midnimada qaranka, waana inay sidoo kale si wadajir ah uga shaqeeyaan dhaqanka dimuqraadiyadda iyo dhismaha hay'adaha. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in warbaahintu ay si wadajir ah uga wada shaqeeyaan dhisidda dhaqan nabad ah iyo xaqiijinta madaxbannaanida dhaqaale. Agaasimaha Guud ee Hay'adda Warbaahinta Itoobiya, Samson Mekonnen (Dr.), ayaa sheegay in Xaruntu ay gacan ka geysan doonto soo saarista xirfadlayaal warbaahineed oo xirfad u leh saxaafadda oo diiradda saaraya danaha qaranka. Khabiiro warbaahineed oo ka qayb qaatay tababarka, Selamit Wondwes iyo Mesfin Feleke, ayaa sheegay inay fursad weyn u tahay xirfadlayaasha warbaahinta inay fahmaan oo ay ilaaliyaan danaha qaranka ee dalka. Waxa kale oo uu tilmaamay in xirfadlayaasha helaya tababarkan oo kale uu awood u siin doono inay doorkooda wanaagsan ka qaataan shaqada abuurista is-afgarad qaran. #wakaaladda_wararka_itoobiya
Ciidanka Difaaca Qaran ee Bariga ayaa sheegay inay diyaar u yihiin fulinta waajibaadkooda qaran
Nov 14, 2025 30
Jigjiga, Gudba 1/2018 (ENA) – Askarta tababarka ku dhamaysay Xarunta Tababarka Ciidanka Difaaca Itoobiya ee Qaybta Bariga ayaa sheegay inay si buuxda diyaar ugu yihiin gudashada hawshooda iyo waajibaadkooda qaran, si ay u ilaaliyaan madax-bannaanida dalka iyo nabadda shacabka. Askartani oo ka kala socday cutubyo kala duwan ayaa muddo tababar ku soo qaatay xarunta, tababarkaasi oo diiradda lagu saaray xirfadaha dagaalka, jimicsiga jirka, iyo aqoonta sayniska militariga. Mid kamid ah askarta, Tamsegen Baqale, ayaa sheegay inuu dalkiisa iyo dadkiisa si daacad ah ugu adeegayo, isagoo diyaar u ah inuu noloshiisa u hurayo difaaca qaranka. Askari kale, Kaasaaye Tigsitu, ayaa sheegay in tababarku ka dhigay mid xirfad iyo adkaysi badan, isla markaana uu diyaar u yahay inuu la tacaalo kooxaha khatar gelinaya nabadda dalka sida fallaagada, argagixisada, iyo kuwa kala qaybinta bulshada wada. Askari Olyaadh Baqele ayaa isna sheegay in tababarku si fiican u diyaariyay maskaxdiisa iyo jirkiisa, isla markaana uu sida awoowayaashiis uga dhaxlay geesinimo uu ku difaaco madaxbannaanida Itoobiya xitaa haddii ay noloshiisu baxayso. Kornayl-ku-xigeenka tababarka, Jireenyaa Geetaahun, ayaa sheegay in askartu ay si buuxda u dhiseen awoodda ay ugu jawaabi karaan khatar kasta oo ka dhan ah dalka iyo shacabka. Wuxuu xusay inay muujiyeen geesinimo iyo adkeysi, ayna diyaar u yihiin inay waajibaadkooda si buuxda u gutaan. Sidoo kale, Taliyaha ku xigeenka qaybta Bariga, Meejor Jeneral Fiqaadhu Segaaye, ayaa intii lagu guda jiray xafladda qalin-jabinta xaqiijiyay in askartu qaateen tababar sare oo diyaargarow ah oo u saamaxaya inay si hufan u gutaan waajibaad kasta oo la saaro. Ugu dambayn, waxaa lagu xusuusiyay inay si sharaf leh ugu adeegaan shacabka, iyagoo isticmaalaya xirfadaha ay ka barteen xarunta, si ay u difaacaan dastuurka iyo qiyamka qarannimo ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Arrimaha Bulshada
Bulshada ayaa lagu booriyay inay ka digtoonaadaan halista ee tahriibka iyo socdaalka sharci darrada ah
Nov 14, 2025 31
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Waxaa la sheegay in dowladda oo iska kaashaneysa hay’adaha la shaqeeya ay si joogto ah uga shaqeyneyso ka hortagga iyo la-dagaalanka tahriibka iyo socdaalka sharci darrada ah , iyadoo lagu wargeliyay muwaadiniinta in ay iyaguna ka feejignaadaan. Sida uu sheegay Dharaje Tagyibelu, Agaasimaha Kahortagga Tahriibka iyo Taageerada Dadka Soo Noqday ee Wasaaradda Haweenka iyo Arrimaha Bulshada, waxaa socota dadaal lagu soo celinayo muwaadiniintii si sharci darro ah ugu baxay dalal kala duwan isla markaana dhibaatooyin kala kulmay. Markay dalka ku soo laabtaan, waxaa la siiyaa taageero nafsi ah iyo mid bulsho si ay ugu milmaan qoysaskooda iyo bulshada inteeda kale. Xafiisyada Haweenka iyo Arrimaha Bulshada iyo Xafiisyada Xirfadaha iyo Shaqada ee deegaannada ayaa bixiya tababaro iyo fursado shaqo oo ay ku bilaaban karaan noloshooda, waxaana la xaqiijiyay in taageero dowladeed iyo dabagal joogto ah la siinayo. Waxaa sidoo kale la sheegay in dadka doonaya in ay u safraan dibadda ay sida sharciga ah u maraan nidaamka saxda ah, iyadoo la xusay in tahriibka uu keeno dhibaatooyin badan oo dhinacyo badan leh. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa dhankeeda sheegtay in ay sii waddo hawsha lagu soo celinayo muwaadiniinta Itoobiyaanka ah ee dhibaatooyinka kala duwan ku haystay dalal kala duwan. Afartii sano ee la soo dhaafay, in ka badan 500,000 muwaadiniin ah oo ku dhibtooday dalalka Bariga Dhexe, qaar ka mid ah Afrika iyo dalalka Aasiya sida Myanmar ayaa lagu guuleystay in dib loogu soo celiyo dalka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
War-saxaafadeed ka soo baxay Wasaaradda Caafimaadka iyo Machadka Caafimaadka Bulshada ee Itoobiya ku saabsan cudurka Fayraska dhiig-baxa (Hemorrhagic Fever) ee ka dilaacay Koonfurta Itoobiya
Nov 14, 2025 31
Wasaaradda Caafimaadka oo iska kaashanaysa Machadka Caafimaadka Bulshada ee Itoobiya iyo xafiisyada caafimaadka ee dowlad deegaannada, ayaa ku hawlan dadaallo lagu hortagayo cudurrada bulshada halista ku ah iyo in degdeg looga jawaabo marka ay dhacaan. Waqtigan la joogo, waxaa magaalada Jinkaa ee dowlad deegaanka Koonfurta Itoobiya laga diiwaangeliyey kiisaska cudurka Fayraska dhiig-baxa (Hemorrhagic Fever) oo lagu jiro baaritaan si loo xaqiijiyo sababtiisa. Ilaa hadda siddeed qof ayaa lagu tuhmay cudurkaas. Wasaaradda Caafimaadka oo la shaqaynaysa Machadka Caafimaadka Bulshada iyo xafiiska caafimaadka ee deegaanka, waxay goobta u dirtay koox ka kooban khubaro si ay u sameeyaan baaritaanno dhanka shaybaadhka ah iyo qiimeyn caafimaad, iyadoo sidoo kale xoogga la saarayo wacyigelinta bulshada, kala-soocidda dadka laga shakiyo, iyo bixinta adeeg caafimaad oo degdeg ah. Wasaaraddu waxay shacabka iyo hay’adaha khuseeya ku boorrisay inay raacaan tilmaamaha ka hortagga inta aysan soo bixin faahfaahin dheeraad ah, kuwaas oo ay ka mid yihiin: Qof kasta oo leh calaamado sida dhiig ka imaanaya sanka ama afka, qandho, matag, ama dawakhaad, waa inuu si degdeg ah ugu tagaa xarun caafimaad. In la iska ilaaliyo taabashada qof qaba calaamadaha cudurka. In gacmaha si joogto ah loogu dhaqo biyo iyo saabuun ama loo isticmaalo saabuunta jeermiska dile. Xarun kasta oo caafimaad waa inay si gaar ah uga taxaddartaa bukaannada laga shakiyo inay qabaan cudurka “Fayraska dhiig-baxa—Viral Hemorrhagic Fever” — iyadoo la sameynayo baaritaan, go’doomin, daaweyn iyo warbixinta kiisaska. Macluumaad dheeraad ah waxaa laga heli karaa khadadka bilaashka ah ee 8335 iyo 952. 3 Gudba 2018 T.I. Addis Ababa, Itoobiya #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In ka badan 6,000 oo muwaadin oo ku soo laabtay waddankooda rubuci hore ee SM-kan ayaa helay taageerada lagama maarmaanka ah.
Nov 14, 2025 30
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): In ka badan 6,000 oo muwaadin oo ku soo laabtay waddankooda rubuci hore ee sannad-maaliyadeedka 2018 T.I ayaa la siiyay taageerada bulshada ee lagama maarmaanka ah waxayna dib ula midoobeen qoysaskooda, ayay tiri Wasiiru-dowlaha Haweenka iyo Arrimaha Bulshada Xuuriya Cali. Waxay sidoo kale sheegtay in hawlaha horumarinta ee ku wajahan dadka ee laga fulinayo Itoobiya ay muwaadiniintu ka faa'iideysanayaan fursadaha shaqo. Wasiiru-dowlaha Haweenka iyo Arrimaha Bulshada Xuuriya Cali ayaa u sheegtay EBA in shaqo wacyigelin ah laga qabanayo ka ganacsiga dadka iyadoo la dejinayo istaraatiijiyad isgaarsiineed. Waxay xustay in guddi qaran laga dhisayo ka ganacsiga dadka; waxay sidoo kale sheegtay in dadaallo lagu bixinayo sidii dallaaliinta ka qaybqaata hawshan loola xisaabtami lahaa. Waxay sidoo kale sheegtay in iskaashi la sameynayo si loo hubiyo in muwaadiniintu ay ka faa'iidaystaan fursadaha shaqo ee laga abuuray dalkooda oo ay helaan taageerada bulshada ee lagama maarmaanka ah. Waxa kale oo uu sheegay in rubuci hore ee sannad-maaliyadeedka 2018, in ka badan lix kun oo muwaadin lagu celiyay diblomaasiyadda ku salaysan muwaadiniinta, waxaana la siiyay taageero bulsho oo lagama maarmaan ah, loona geeyey qoysaskooda. Waxa ay sheegtay in muwaadiniinta la siiyay fursad ay si sharci ah oo ammaan ah ugu safraan dalalka leh heshiisyada shaqada ee labada dhinac lala leeyahay. Waxa kale oo ay sheegtay in dadaal lagu bixinayo sidii loo hubin lahaa in muwaadiniintu ay ka faa'iidaystaan fursadaha shaqo ee laga abuuray mashaariicda horumarinta ee ku salaysan aadanaha. Waxa kale oo uu xusay in doorka bulshadu uu muhiim u yahay hagaajinta xaaladaha nololeed ee muwaadiniinta iyadoo la aasaasayo nidaam ilaalin bulsho oo waara. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Daraasaadka lagu samaynayo Imtixaanka ka-bixitaanka Jaamacadda ayaa la Dhammaystiri doonaa, lana shaacin doonaa Saddex Bilood Gudahood
Nov 14, 2025 32
Addis Ababa; Gudba 4/2018 (ENA): Wasaaradda Waxbarashada ayaa ku dhawaaqday in daraasaadka socda ee ku saabsan waxtarka imtixaanka ka-bixitaanka jaamacadda la dhammaystiri doono lana daabici doono saddexda bilood ee soo socota gudahood. Madaxa Fulinta ee Arrimaha Waxbarashada ee Wasaaradda Waxbarashada, Eba Mijena (Dr.), ayaa sheegay in dawladdu ay maamulaysay imtixaanka ka-bixitaanka jaamacadda tan iyo sannadkii 2015 T.I si loo hubiyo tayada waxbarashada. Wuxuu xusay in ilaa 250,000 oo arday ay qaadanayaan imtixaanka sannad kasta. Wuxuu sheegay in imtixaanku uu higsanayo in lagu tijaabiyo xirfadaha iyo aqoonta ay ugu dambeyntii u baahan doonaan ardaydu. Mudane Eeba ayaa xusay in nidaamkan lagu hirgelinayo heer caalami ah. Wuxuu sheegay in imtixaanka ka-bixitaanka jaamacadda, oo la hirgelinayay saddexdii sano ee la soo dhaafay, uu natiijooyin wanaagsan ka soo baxayo marka la eego hubinta tayada waxbarashada. Wuxuu xusay in tan iyo markii imtixaanku bilaabmay, ay u suurtagelinaysay ardayda cusub, oo ay ku jiraan ardayda qalin-jabisay, inay helaan aqoon ku filan iyo in macallimiintu ay taageero ku filan siinayaan ardayda. Wuxuu ku dhawaaqay in natiijooyinka imtixaanka ka-bixitaanka jaamacadda la daraasaynayo si loo ogaado shaqada loo baahan yahay in mustaqbalka la qabto iyo in la hubiyo joogtaynta waxqabadka. Wuxuu xusay in ujeeddada daraasaadkan ay tahay in si qoto dheer loo baaro waxtarka imtixaanka iyo saameynta uu ku leeyahay tayada waxbarashada dalka. Wuxuu sidoo kale ku dhawaaqay in daraasadda la dhammaystiri doono oo lagu dhawaaqi doono saddexda bilood ee soo socda. Sidaas darteed, wuxuu sheegay in imtixaanka gelitaanka ee la bixiyo laba jeer sannadkii ardayda qalin-jabisay uu si wanaagsan laga arkay natiijooyin dhiirigelin leh. Wuxuu xusay in imtixaanku uu door ka ciyaarayo tayada waxbarashada isagoo u oggolaanaya ardayda aqoonta u leh inay galaan jaamacadda iyagoo maraya imtixaanka qalin-jabinta. Wuxuu sidoo kale ku dhawaaqay in la diyaarinayo sidii loo qaban lahaa daraasado lagu taageerayo barnaamijyada Master-ka uyo PHD-ga iyada oo loo marayo cilmi-baaris. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Bangiga Qaran ee Itoobiya ayaa si rasmi ah u shaaciyay shirkadaha loo oggolaaday inay bixiyaan adeegyada xawaaladaha lacagta
Nov 14, 2025 40
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): War-saxaafadeed uu Bangigu usoo diray wakaaladda wararka Itoobiya (ENA) ayuu ku sheegay in shirkadda Ramada Pay (Kaah), oo xarunteedu tahay gobolka Virginia ee dalka Mareykanka, dib loogu daray liiska shirkadaha sharciyeysan ka dib markii la sameeyay qiimeyn guud oo ku saabsan adeeggeeda. Go’aankan ayaa la gaaray ka dib markii shirkadda ay buuxisay dhammaan shuruudihii iyo kormeerkii lagama maarmaanka ahaa ee uu dhigayey sharciga dalka. Bangiga Qaran ayaa sheegay in shirkadaha aan weli la oggolaan inay ka hawlgalaan gudaha Itoobiya lagu wargeliyay in ay qaadaan tallaabooyinka loo baahan yahay si ay u buuxiyaan shuruudaha sharciga iyo nidaamka dalka. Ujeeddada Bangiga waa in shirkadaha xawilaadda lacagaha ay u shaqeeyaan si daahfuran, isla markaana ay raacaan sharciga iyo xeerarka dalka, ayuu bangigu tilmaamay. Waxa uu dadka ku nool dibadda u sheegay in ay hubiyaan inay lacagaha u diraan Itoobiya si sharci ah oo cad, iyagoo adeegsanaya shirkadaha rukhsaddaha haysta. Bangigu wuxuu caddeeyay in shirkadaha sharciyeysan ay hubin doonaan in lacagta si ammaan ah u gaarto qofka loogu talagalay, iyagoo raacaya nidaamyo ka hortagaya dhaqaalaha sharci darrada ah iyo lacag dhaqidda. Dadka shacabka ah ayaa lagu wargeliyay inay si fudud u kala gartaan shirkadaha sharciga haysta, maadaama liiskooda si rasmi ah loogu daabacay bogga Bangiga Qaran ee Itoobiya: https://nbe.gov.et/mta/. Bangiga Qaranka ayaa sheegay inuu sii wadi doono dadaalka lagu xoojinayo adeegyada xawilaadda sharciyeysan iyo dhisidda nidaam maaliyadeed oo ammaan ah, daahfuran, oo degdeg ah si uu gacan uga geysto koboca dhaqaalaha dalka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Abuuris, hal-abuur iyo tayo sare waa in ay noqdaan hagaha shaqadeenna – Tamasgan Tirunah
Nov 14, 2025 36
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Isagoo qoraal soo dhigay bartiisa baraha bulshada, ayuu sheegay in intii uu ku sugnaa magaalada Dhabra Birhaan ee Waqooyiga Shewaa uu kormeeray xarumo lagu sameeyo isku-gaynta baabuurta, dhalooyinka iyo bacaha lagu kaydiyo cabitaanka. Wuxuu sheegay in warshadahan ay yareeyaan kharashka lagu soo dejiyo badeecooyinka dibadda ka yimaada, isla markaana ay badbaadiyaan lacagta qalaad ee dalka ka baxda, maadaama ay isticmaalaan agabka gudaha. Tamasgan ayaa tilmaamay in warshadda Fibela ee soo saaraysa baska korontada ku shaqeeya ay awood u leedahay in ay maalintii soo saarto ilaa 12 gaari, halka midda kale ee soo saarta agabka lagu shubo dareeraha ee Dede ay maalintii soo saarto 450,000 dhalo oo ay isticmaalaan shirkado badan oo cabitaanka iyo dawooyinka sameeya. Wuxuu intaas ku daray in warshadahan ay tusaale u yihiin sida horumarka lagu gaari karo marka tayada, hal-abuurka iyo dardar-gelinta shaqooyinka la isku daro, taasoo muujinaysa sida ay Itoobiya ugu socoto jihada horumar waara. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Illaa hadda in ka badan 2,096 tan oo bun ah ayaa la soo ururiyey
Nov 14, 2025 32
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Sanadkan 2018, ilaa hadda waxaa la soo ururiyey 2,096.37 tan oo bun ah, sida uu shaaca ka qaaday Iskufuwaha Beeraha ee Gobolka Wolayta. Ku-xigeenka Iskuduwaha iyo mas’uulka waaxda bunka iyo xawaashyada, Abeneh Tesfaaye, ayaa sheegay in sanadkan loo qorsheeyey in la soo ururiyo 7,880 tan oo bun ah. Illaa hadda, 2,096.37 tan oo bun ah ayaa la soo ururiyey, waxaana hadda bunka loo dirayaa suuqyada dhexe iyadoo loo marayo iib kala duwan. Sidoo kale, waxaa uu sheegay in 8.9 tan oo bunka dhaqan, halka 343.5 tan oo kale aan la dhaqin, la geeyey suuqyada dhexe. Waqtigan, si looga fogaado khasaaraha iyo waxyeellada, bunka la soo ururiyey waxaa si habsami leh loogu kaydinayaa looguna diyaarinayaa in loo gudbiyo suuqyada. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waaxda Gaadiidka iyo Saadka ayaa sii wada inay gacan ka geysato guusha loogu gaadhayo barwaaqada guud - Wasiir Alemu Sime (Dr.)
Nov 14, 2025 34
Bahirdhaar; Gudba 5/2018 (ENA):- Waaxda Gaadiidka iyo Saadka ayaa sii waday inay gacan ka geysato guusha loogu gaadhayo barwaaqada guud ee Itoobiya, ayuu yiri Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka, Alemu Sime (Dr.). Golaha qiimeynta Hirgelinta Miisaaniyadda Saddex-biloodlaha ah ee Waaxda Gaadiidka iyo Saadka ayaa lagu qabanayaa magaalada Bahirdhaar. Golaha, Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka, Alemu Sime (Dr.); ayaa sheegay in waaxdu ay gaarayso guulo dhinac walba ah iyadoo ku casriyeynaysa tiknoolajiyadda. Wuxuu xusay in qaybta gaadiidka iyo saadka ay door muhiim ah ka ciyaareyso guusha qaybaha beeraha, macdanta, dalxiiska, horumarinta tignoolajiyada iyo qaybaha kale ee ku wajahan kobaca dalka. Wuxuu sharraxay inuu diiradda saarayo kordhinta helitaanka biyaha, hawada iyo dhulka iyo ballaarinta casriyeynta. Wuxuu sheegay in waaxdu ay muujisay taageeradeeda qaran iyadoo si adag uga shaqeyneysa sidii loo xaqiijin lahaa guusha Biyo-xireenka Weyn ee Itoobiya. Wuxuu xusay in doontii ugu horreysay taariikhda dalka, oo ahayd Taananesh-2, laga bilaabay harada Tana oo ay bixisay adeeg; tani waxay casriyeysay gaadiidka biyaha, ayuu yiri. Wasiirka, oo xusay inay tahay waaxda ay sidoo kale natiijooyin la taaban karo ka gaartay fududeynta hawlaha horumarinta ee dalka, islamarkaana in waaxdu ay sii wadi doonto inay si xooggan uga qayb qaadato guusha safarka barwaaqada Itoobiya. Yirga Sisay, Madaxa Xafiiska Deegaabka Amxaarada ee Xisbiga Barwaaqada, ayaa yiri; marka laga soo tago ilaalinta nabadda deegaanka, mashaariic horumarineed oo waaweyn la fulinayaa. Wuxuu sheegay in shaqo ballaaran oo horumarineed oo waddooyin ah laga qabtay Bahirdhaar, Gondhar, Dhase, Woldhiya, Kombolja, Dhabre Berhane iyo magaalooyin kale. Wuxuu sidoo kale xusay in shaqo ballaarin dheeraad ah laga qabanayo magaalooyin kale; wuxuu sheegay in shaqo la qabanayo si loo casriyeeyo waaxda gaadiidka iyo saadka iyadoo la adeegsanayo tiknoolajiyad. Madaxa hay'adda gaadiidka iyo saadka ee deegaanka, Zewdu Melede, ayaa sidoo kale sheegtay in la wado shaqo lagu ballaarinayo helitaanka waaxda gaadiidka iyo saadka ee deegaanka iyadoo la kaashanayo tiknoolajiyadda. Hogaamiyayaasha waaxda ee federaalka iyo kuwa deegaanada iyo daneeyayaasha kale ayaa ka qayb qaadanaya madasha. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaalo
.jpg)
.jpg)
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Buug eray bixin ah oo ku saabsan Sayniska iyo Tiknoolajiyada ayaa la daahfuray
Nov 14, 2025 33
Addis Ababa, Gudba 1/2018 (ENA): Buug cusub oo ay ku jiraan ereyo la xiriira sayniska iyo tiknoolajiyada oo lagu qoray Af-Amxaariga iyo Ingiriisiga ayaa maanta si rasmi ah loo daahfuray. Munaasabadda daahfurka waxaa ka qaybgalay Wasiirka Hal-abuurka iyo Tiknoolajiyada, Dr. Balata Molaa, Madaxweynaha Akadeemiyada Sayniska ee Itoobiya, Brof. Belaay Kaasaa, khubaro, iyo marti sharaf kale oo lagu casuumay. Dr. Balata Molaa ayaa sheegay in buuggan uu yahay mashruuc socda oo isbeddel joogto ah lagu samayn doono, kaas oo marba marka ka dambaysa la cusboonaysiin doono si uu ula jaanqaado horumarka tignoolajiyada iyo sayniska ee caalamka. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in turjumaadda aqoonta sayniska ee lagu sameeyo luqaddaha gudaha dalka ay gacan weyn ka geysanayso kor u qaadista fahamka bulshada iyo horumarinta hal-abuurka gudaha. Daabacaadda koowaad ee buugga waxaa lagu ururiyey in ka badan 11,000 oo eray saynis iyo tiknoolaji ah, kuwaas oo si nidaamsan loogu diyaariyey inay noqdaan tixraac rasmi ah oo waxbarasho iyo cilmi-baaris. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Iskaashiga Shiinaha iyo Afrika ee horumarinta shaqaalaha iyo tiknoolajiyada ayaa ah mid sii xoogaysanaya
Nov 7, 2025 85
Addis Ababa, Dirir 27/2018 (ENA): Waxaa sii xoogeysanaya iskaashiga u dhexeeya Shiinaha iyo Afrika ee ku saabsan horumarinta awoodda shaqaalaha iyo tiknoolajiyada, sida ay sheegtay Biyaatrise Igulu oo ka tirsan Waaxda Siyaasadda ee Midowga Afrika (AU), gaar ahaan qaybta Beeraha, Horumarinta Miyiga, Dhaqaalaha Buluugga ah iyo Horumarka Waara. Kulanka lagu magacaabay "Qorshaha Iskaashiga Horumarineed ee Shiinaha iyo Afrika" ayaa lagu qabtay Addis Ababa, kaas oo ay soo qabanqaabiyeen Warbaahinta Pulse of Africa, Wakiillada Iskaashiga Shiinaha iyo Afrika, iyo Xarunta Cilmi-baarista iyo Wada-shaqaynta. Biyaatrise Igulu waxay sheegtay in maalgashiga Shiinaha ee qaaradda Afrika uu abuuro fursado shaqo oo badan iyo wareejin aqooneed iyo tiknoolajiyadeed oo u dhexeeya khubarada Shiinaha iyo kuwa Afrika. Waxay tusaale u soo qaadatay barnaamijka iskaashiga beeraha ee Shiinaha iyo Afrika, kaas oo 10,000 oo khubaro Afrikaan ah lagu tababaray casriyaynta beeraha, horumarinta waraabka, iyo maamulka warshadaha waxsoosaarka. Iskaashiga ayaa sidoo kale si weyn uga muuqda dhaqaalaha buluugga ah, gaar ahaan ilmaha kalluumeysiga, kaabayaasha xeebaha, iyo maareynta biyaha, halka dhinacyada tamarta iyo warshadaha ay iyana yeesheen xiriir xooggan. Biyaatrise waxay xustay in iskaashigan uu door muhiim ah ka ciyaarayo xoojinta awoodda shaqaalaha iyo horumarinta tiknoolajiyada Afrika. Dhanka kale, Kwentin Wodon, agaasimaha xarunta UNESCO ee dhismaha awoodda Afrika, wuxuu sheegay in Afrika weli ay la daalaa dhacayso yaraanta shaqaale xirfad leh oo ku filan warshadaha qaaradda, gaar ahaan kuwa farsamada iyo xirfadaha gacanta. Wuxuu ku taliyay in tababarro badan oo farsamo iyo xirfadeed la qabto iyo in la ballaariyo xarumaha waxbarashada xirfadaha si loo daboolo baahida suuqa shaqada. Dhankeeda, Brofessor Ma Ning oo ah madaxa kulliyadda tiknoolajiyada waxbarashada ee jaamacadda Beijing, waxay sheegtay in garaadka macmalka ah (AI) uu door weyn ka ciyaarayo tayada waxbarashada iyo cilmi-baarista Shiinaha, isla markaana uu keeno natiijooyin wax ku ool ah oo la taaban karo. Ugu dambayn, labada dhinac ee Shiinaha iyo Afrika waxay muujiyeen kalsooni ah in iskaashigooda dhinacyada waxbarashada, tababarka, iyo tiknoolajiyada uu sii xoogaysan doono sannadaha soo socda.
Waxaa socda hawlahaa lagu ballaarinayo xarumaha adeegga si loogu fidiyo helitaanka aqoonsiga dhijitaalka ah
Nov 2, 2025 110
Addis Ababa; Dirir 23/2018 (ENA):- Waxaa socda hawlaha lagu ballaarinayo xarumaha adeegyada aqoonsiga dijitaalka ah meelo kala duwan, si loo fududeeyo helitaanka aqoonsiga dhijitaalka ayuu yiri Dhejen Gebre, Isuduwaha Diiwaangelinta Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka ee Xafiiska Ra'iisul Wasaaraha. Ilaa hadda, in ka badan 27 milyan oo muwaadiniin ah ayaa iska diiwaangeliyay aqoonsiga dijitaalka ah. Dhejen Gebre, Isuduwaha Diiwaangelinta Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka ee Xafiiska Ra'iisul Wasaaraha, ayaa u sheegay ENA in hawlo ballaaran la qabanayo si aqoonsiga si fudud loogu heli karo dhammaan muwaadiniinta. Adeegga diiwaangelinta ayaa la ballaarinayaa iyadoo la ballaarinayo xarumaha adeegga iyadoo lala kaashanayo hay'adaha iskaashiga la leh si adeegga diiwaangelinta loogu fidiyo meelo kala duwan oo dalka ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in adeegga lagu hirgelinayo cutubyada diiwaangelinta mobeelka si loo gaaro meelaha fogfog. Isku-duwaha ayaa sheegay in in ka badan shan kun oo mashiinno diiwaangelin ah ay hadda shaqeynayaan; in ka badan 27 milyan oo muwaadiniin ah ayaa iska diiwaangeliyay Aqoonsiga Dijitaalka ah ee Fayda. Wuxuu sheegay in tirada mashiinnada diiwaangelinta la qorsheeyay in la kordhiyo ilaa 10 kun bartamaha sannad-maaliyadeedka si loo ballaariyo helitaanka. Guud ahaan, waxaa la sameeyay qorshe lagu diiwaan gelinayo 60 milyan oo muwaadiniin ah sanadka gudahiisa; isku-duwaha ayaa sharraxay in dadaallo xooggan la sameynayo si loo gaaro tan. Fayda Digital ID waxaa la sheegay inay door weyn ka ciyaarto kobcinta dhaqaalaha dijitaalka ah, yaraynta lacagta la dhaqay, iyo ka dhigista adeegyada dowladda iyo kuwa gaarka loo leeyahay kuwo hufan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Isbeddelka casriga ah ee Dijitaalka fursad gaar ah ayuu u yahay inuu beddelo taariikhda Dhaqaalaha Afrika – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Oct 11, 2025 271
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 29/2018 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa sheegay in isbeddelka dijitaalka ahi uu Afrika u yahay fursad gaar ah oo lagu beddeli karo taariikhda dhaqaalaha qaaradda. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu hadalkan ka sheegay magaalada Nayroobi ee dalka Kenya, halkaas oo uu kaga qaybgalay shir madaxeedka 24aad ee COMESA oo cinwaankiisu ahaa “In la Adeegsado Dijitalaynta si loo Kordhiyo Qiimaha Silsiladda Soo Saarista una Adeego Koboc Waara iyo Ka-qaybgalka Dhammaan.” Ra’iisul Wasaare Abiy, oo fariin uu ku daabacay bartiisa baraha bulshada, ayaa xusay in isbeddelka dijitaalka ahi uu yahay fursad taariikhi ah oo Afrika u saamaxaysa inay dib u qorto sheekada dhaqaalaha qaaradda. Waxa uu sheegay in Afrika ay leedahay awoodda iyo aasaaska lagu mideyn karo dadaallada dalalka iyo lagu dardargelin karo iskaashiga dhaqaale ee joogtada ah. Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa tilmaamay in Itoobiya ay qaaday tallaabooyin muuqda oo lagu kobcinayo awoodda dijitaalka ee lagu dhisayo kaabayaasha lagama maarmaanka ah, isagoo intaas ku daray in dalku diyaar u yahay inuu si wadajir ah uga shaqeeyo horumarinta suuq dijitaal ah oo mideeya dalalka gobolka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciyaaraha
Itoobiya ayaa shaacisay isreeb-reebka heer kooxeed ee CECAFA ee wixii 17-jirada ka hooseeya
Oct 31, 2025 123
Addis Ababa, Dirir 21/2018 (ENA): Itoobiya ayaa si rasmi ah u shaacisay jadwalka isreeb-reebka heer kooxeed ee tartanka CECAFA ee loogu diyaar garoobayo Koobka Qaramada Afrika ee da’yarta ka hooseeya 17 sano jirka, kaas oo la qaban doono sanadka 2026 ayna martigalinayso dalka Marooko. Tartanka isreeb-reebka ee CECAFA, oo lagu ogaanayo labada dal ee matalaya Bariga iyo Bartamaha Afrika, ayaa lagu qaban doonaa Itoobiya intii u dhaxeysa 6-da ilaa 23-ka bisha Gudba 2018. Shaxda maanta lagu dhawaaqay, ayaa muujisay in Itoobiya—oo ah martigeliyaha—ay kooxda koowaad iskuraaceen, Soomaaliya, Kenya, Koonfurta Suudaan iyo Rwanda. Halka, kooxda labaad ay iskuraaceem Uganda, Tansaaniya, Jabuuti, Suudaan iyo Burundi. Ciyaaraha ayaa lagu qaban doonaa garoomada Abebe Biqila, Addis Ababa iyo Garoonka Caalamiga ah ee Diri Dhaba. Labada dal ee ugu sareeya tartanka isreeb-reebka ayaa u soo bixi doona Koobka Qaramada Afrika ee da’yarta 17-jirka ah, iyagoo matalaya CECAFA. Tartanka qaramada ee 17-jirada ee 16-aad ee CAF ayaa la qorsheeyay in lagu qabto Marooko 2026, waxaana ka qayb geli doona 16 dal oo ay ku jirto dalka martida loo yahay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciyaaryahannada Itoobiya ee Sige Kaahsaay ayaa kaalinta koowaad ka gashay Afrika tartanka baaskiillada adduunka
Sep 27, 2025 323
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 17/2017 (ENA): Ciyaaryahannada Itoobiya ee Sige Kaahsaay ayaa kaalmaha hore kaga jira Afrika dhanka dhalinyarada ee tartanka baaskiillada adduunka. Tartankan caalamiga ah ee baaskiil wadista ayaa ka socday dalka Rwanda, waxaana lagu tartamay qaybo kala duwan oo ay ka mid ahayd ciyaarta waddooyinka. Sige Kaahsaay ayaa masaafo dhan 74 kiiloomitir ku jirtay tartanka da’yarta ee waddooyinka, iyadoo kaalinta 1aad ka gashay tartanka guud ahaan Afrika. Iyadoo muujisay dadaal iyo xirfad heer sare ah, Sige waxay sidoo kale gashay kaalinta 7-aad ee caalamka, taasoo ah guul weyn oo taariikhi ah oo loogu dabaaldegay gudaha Itoobiya. Ka hor tartankan,Sige Kaahsaay ayaa hore ugu guuleysatay kaalinta koowaad ee Afrika ee qaybta "waqtiga shaqsiga" ee da’yarta, taas oo muujinaysa horumar iyo hibada ay u leedahay ciyaaraha baaskiil wadista. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Orodyahannada Itoobiya oo ka qayb galaya ciyaarta kama dambaysta ah ee 3000m ee orodka Ragga
Sep 16, 2025 498
Addis Ababa, Kodxin/Maskaram 5/2017 (ENA): Ciyaarta kama dambaysta ah ee 3000 mitir ee orodka ragga ayaa lagu qabtay maanta tartanka 20-aad ee Horyaalka Caalamka ee Orodka. Tartankan oo bilowday doona 9:55 (3:55) subaxnimo, waxay Itoobiya ku matalaya Laameja Girma, Getnet Wale iyo Samu'eel Firewu. Lameja Girma ayaa hore saddex jeer oo isku xiga uga soo hoyday billado qalinka tartamada Caalamka ee Budapest 2023, Eugene, USA 2022, iyo Doha, Qatar 2019. Sidoo kale, wuxuu leeyahay rikoodhka adduunka ee masaafohan, kadib markii uu 2023 tartanka Diamond League ee Paris ku dhammeeyay 7 daqiiqo, 52 ilbiriqsi iyo 11 ilbiriqsi yar. Lameja ayaa lagu wadaa in uu la tartamo orodyahanka reer Moroko, Soufiane El-Bakkali, oo ah kan haysta horyaalka hadda jira, isagoo rajaynaya inuu ku guuleysto billaddiisii ugu horreysay ee dahabka ah. Getnet Wale wuxuu leeyahay rikoodh shaqsiyeed oo ah 8 daqiiqo, 5 ilbiriqsi iyo 15 microsecond, halka Samuel Firewu uu leeyahay rikoodh oo ah 8 daqiiqo, 4 ilbiriqsi iyo 34 ilbiriqsi yar. Itoobiya, oo tartankan adduunka ka qayb galaysa Tokyo, illaa iyo hadda waxay heshay laba billadood oo qalin ah iyo hal billad naxaas ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Gudhaaf Sagaaye ayaa ku guuleysatay tartanka 1,500 mitir ee haweenka ee lagu qabtay Liiga Dheemanka ee Silesiya dalka Poland.
Aug 16, 2025 986
Addis Ababa, Naaf/Nahaase 10/2017 (ENA): Oroedyahannada ayaa ku guuleysatay iyadoo diiwaangelisay waqtigii shanaad ee ugu dheereeyay abid, kadib markii ay ka hor martay orodyahnada reer Kenya Beatrise Jebet oo ay si buuxda uga adkaatay. Gudhaaf ayaa tartanka ku dhammeysay 3 daqiiqo, 50 ilbiriqsi iyo 62 mikro-sekonds, waxaana waqtigaasi loo diiwaangeliyey inuu yahay kii 5aad ee ugu dheereeya ee taariikhda Liiga dheemanka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ilaalinta Deegaanka
Itoobiya ayaa loo doortay inay martigeliso shirkii 32aad ee Caalamiga ah ee Isbeddelka Cimilada ee Qaramada Midoobay (COP 32)
Nov 14, 2025 34
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Shirkii 30-aad ee COP ayaa haatan ka socda magaalada Belem ee dalka Braasiil. Itoobiya ayaa intii uu socday shirkaas si rasmi ah ugu gudbisay codsi ku aaddan martigelinta COP 32, waxaana codsigeeda si buuxda u taageeray dalalka Afrika. Guddoomiyaha kooxaha wadamada Afrika ee ka shaqeeya arrimaha isbeddelka cimilada, Rijard Muyungi, ayaa u sheegay wakaaladda wararka AFP in kooxda ay ansixisay codsiga Itoobiya ee martigelinta shirka. Sidoo kale, Braasiil oo martigelineysa COP 30, ayaa xaqiijisay in dalalka Afrika ay si wadajir ah u taageereen in Itoobiya loo doorto inay qabato shirkan. Go’aanka kama dambaysta ah ee arrintan ayaa lagu wadaa in la shaaciyo 12-ka Gudba 2018, marka uu soo gebogeboobayo shirkii COP 30 ee Belem. Qaramada Midoobay waxay caadiyan shirarka COP u qeybiyaan si wareeg ah oo ku saleysan shan gobol oo caalami ah, si dalalka gobol kasta ay u helaan fursad ay u martigeliyaan shirarka. Sidaa darteed, kadib Braasiil oo mataleysa Latin Amerika iyo Caribbean, Itoobiya ayaa noqon doonta martigeliyaha shirweynaha xiga ee COP 32. Shirka COP 30 ee Braasiil ayaa lagu wadaa inuu soo xirmo 12-ka Gudba 2018 T.I. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Cimilada kulul iyo dabaysha xagaaga ayaa sii socon doonta 10-ka maalmood ee soo socda
Nov 14, 2025 30
Addis Ababa, Gudba 3/2018 (ENA): Machadka Saadaasha Hawada Itoobiya (EMI) ayaa sheegtay in tobanka maalmood ee soo socda ay inta badan deegaannada dalka ka jiri doonaan xaalado cimilada oo kuleyl ah, qorrax leh, isla markaana dabaylo wata. War-saxaafadeed uu machadku usoo diray WWI ayaa lagu sheegay in deegaannada waqooyi, waqooyi-bari, bari, bartamaha iyo koonfurta sare ee dalka ay sii jiri doonaan qabowga habeenkii iyo subaxdii. Deegaannada koonfureed, koonfur-bari iyo koonfur-galbeed oo ah kuwa leh xilli roobaadka labaad ee xagaaga ayaa heli kara roob yar ilaa iyo mid dhexdhexaad ah, sida ay muujinayaan xogaha saadaasha hawada. Roob yar oo aan la filayn ayaa laga yaabaa inuu si googoos ah uga da’o qaybo ka mid ah waqooyiga, bartamaha, galbeedka iyo koonfurta Goondhar, agagaarka Baahir Dhaar, Awi, galbeedka iyo bariga Goojjaam, Metekel, Asoosaa, Kamashi, Arsi iyo Baale. Sidoo kale, cimilada qoyaanka dhexdhexaadka ah ayaa laga filayo koonfur-galbeed iyo koonfurta dalka iyadoo saameyn wanaagsan ku yeelan doonta howlaha beeraha ee xilligan socda. Goobaha leh cimilada qoyan ayaa la filayaa inay yeeshaan qulqulka biyaha dhulka sare, halka inta kale ee leh huurka hoose ay yeelan doonaan xaalado qallalan. Aggaga sida Baaro-Akobo, bartamaha iyo hoose ee Omo-Gibe, webiyada Shebeele, Abaay, iyo Ganaale, Daawa ayaa la filayaa inay helaan qoyaan dhexdhexaad ah, halka Awaash, Wabi Shabeele, Danakil Canfarta, Tekese iyo dhulka Ogaadeen ay heli doonaan qoyaan yar iyo xaalad qallalan. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxaa ka go'an inay gaarto natiijooyin dhiirigelin leh si looga hortago isbeddelka cimilada - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Nov 14, 2025 34
Addis Ababa; Gudba 5/2018 (ENA):- Itoobiya waxaa si buuxda uga go'an inay gaarto natiijooyin dhiirigelin leh oo ku saabsan isbeddelka cimilada ee madasha COP 32, ayuu yidhi Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.). Farriin uu RW-uhu ku soo qoray boggiisa xudhiidhka bulshada, wuxuu yiri; Sharaf ayay noo tahay in beesha caalamku ay Itoobiya u igmatay mas'uuliyadda weyn ee martigelinta COP 32. Afrika waxay hal cod kula hadashay Shirka Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP 30) ee 2025 ee ka dhacay Brasiil; adduunkuna wuu dhegeystay, ayuu yiri. Wuxuu sidoo kale u mahadceliyay wakiillada dalalka Afrika ee si buuxda u taageeray dalabka Itoobiya ee ah inay Addis Ababa martigeliso COP 32 ee sanadka 2027 T.Y. Waxaan uga mahadcelineynaa fursadda aan u helnay inaan hoggaamino dadaal wadajir ah si wax looga qabto mid ka mid ah caqabadaha ugu daran ee wajahaya aadanaha. Ra'iisul Wasaaraha ayaa sheegay inuu sharaf u yahay in beesha caalamku ay u igmatay mas'uuliyaddan muhiimka ah. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in aqoonsigani uu muujinayo sida Itoobiya uga go'an tahay wax ka qabashada cimilada, hoggaaminta, iyo awoodda ay u leedahay inay martigeliso dhacdooyinka waaweyn ee caalamiga ah. Sidaas darteed, wuxuu xaqiijiyay sida Itoobiya uga go'an tahay inay gaarto natiijooyin xooggan oo macno leh oo dhiirrigelin doona tallaabo wadajir ah oo ku saabsan isbeddelka cimilada ee madasha COP32. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #COP32
Itoobiya waxay taageero buuxda ka heshay Afrika si ay u martigeliso shirka caalamiga ah
Nov 14, 2025 32
Addis Ababa; Gudba 3/2018 (ENA): Itoobiya waxay taageero buuxda ka heshay wadamada Afrika si ay u martigeliso kalfadhiga 32-aad ee Shirka Isbedelka Cimilada ee Qaramada Midoobay. Kalfadhiga 30-aad ee Shirka Isbedelka Cimilada ee Qaramada Midoobay, oo hadda ka socda magaalada Belem, ee dalka Brazil, ayaa hadda qabanaya kalfadhigiisii caadiga ahaa. Waxaa xusid mudan in Itoobiya ay muujisay rabitaankeeda iyo diyaar unimadeeda inay martigeliso kalfadhiga 32-aad ee Shirka Isbedelka Cimilada ee Qaramada Midoobay ee ka dhacaya Addis Ababa shir madaxeedka, kaas oo ku bilaabmay shir madaxeed. Ka dib markii ay yeesheen dhowr dood, wadamada Afrika waxay ku dhawaaqeen inay ogolaadeen codsiga Itoobiya shirkii shalay bilaabmay, kaas oo martigelin doona wadahadallo farsamo iyo doodo, sida lagu sheegay warbixinta EBC. Codsiga Itoobiya waxaa aqbalay Tanzaniya, oo ah guddoomiyaha hadda ee kooxda wadaxaajoodka Afrika. Danjiraha awoodda buuxda leh ee Brazil, Mudane Tadhese, oo ka hadlay shirka, ayaa sheegay in Itoobiya ay si weyn uga mahadcelinayso taageerada Afrikaanka ee ku aaddan rabitaanka Itoobiya ee martigelinta shirka, waana wax lagu farxo inay ku kalsoon yihiin inay guuleysan doonaan, Itoobiyana ay uga mahadcelinayso arrintan. Danjiraha, oo xaqiijiyay in Addis Ababa ay diyaar u tahay inay martigeliso shirka heer ku habboon martigelinteeda, ayaa ugu baaqay dalalka kale inay taageeraan codsiga Itoobiya. Waxaa la xasuustay in Itoobiya ay qaadayso tallaabooyin wax ku ool ah si looga hortago faafitaanka isbeddelka cimilada, Addis Ababa si guul leh ayay u martigelisay shirarka caalamiga ah ee waaweyn, oo ay ku jirto Shirka 2aad ee Isbeddelka Cimilada Afrika, waxayna si cad u gudbisay codsigeeda shirka sanadkan, iyadoo muujisay diyaar garowgeeda dhinac kasta. Danjire Tadhesse ayaa xaqiijiyay in Itoobiya ay sii wadi doonto xoojinta tallaabooyinka wax ku oolka ah ee lagula dagaallamayo isbeddelka cimilada. Dalabka Itoobiya ee martigelinta shirka ayaa la filayaa in la aqbalo. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Wararka Caalamka
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 1273
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 1590
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 1762
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 1851
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4125
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 3734
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 1305
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4137
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 3517
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 3626
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6707
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4308
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4226
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4137
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4125
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6707
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4308
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4226
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4137
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Qodobada Tilmaamaha