ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Waxaa Si Rasmi ah Loo Furay Bandhigga Joogtada ah ee Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed
Jun 14, 2025 9
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Xafiiska Raysal wasaaraha ayaa shaaciyay in si rasmi ah loo furay qeybta joogtada ah ee bandhigga Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed. Dhacdadan cajiibka ah waxay ka kooban tahay shan qaybood oo bandhig ah oo diiradda saaraya Garaadka Macmalka, Isbeddelka Cimmilada iyo Mashruuca Jawaabta Itoobiya, Beeraha, Kortontada iyo Tamarta laga Dhalinayo Biyaha and, Duulitaanka and Diyaaradaha. Tani waxay muujinaysaa rabitaanka xooggan ee dalkeenu u qabo adeegsiga sayniska iyo tignoolajiyada. Intaa waxa dheer, Masrixii ugu horreeyay ee dalkeenna u qaabaysan meel bannaan oo la daah-furay. Tiyaatarkan oo cabirkiisu dhan yahay 1000 mitir oo laba jibbaaran iyo dhexroorkiisu yahay 36 mitir ayaa waxaa lagu qalabeeyay tignoolajiyada casriga ah ee 4K. Masraxa bannaanka wuxuu u soo bandhigayaa adduunka booska si aad u soo jiidasho leh isagoo soo bandhigaya sawirro tayo sare leh oo aad u xiiso badan. Matxafka Sayniska, oo ah meel lagu sahamiyo, lagu barto laguna dhiirrigeliyo, hadda waxay u furan tahay booqdayaasha. Waxaa lagugu martiqaadayaa inaad timaaddo oo aad aragto mustaqbalka Sayniska iyo Tignoolajiyada Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Macalimiintu waa in ay xoojiyaan doorkooda hogaamineed ee dhismaha jiilka iyo qaranka, iyaga oo adeegsanaya runta iyo aqoonta– Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jun 14, 2025 14
Addis Ababa; Agaali/Sane/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in macalimiintu ay xoojiyaan doorkooda hoggaamineed ee dhismaha jiil iyo qaran iyagoo adeegsanaya runta iyo aqoonta. Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa kulan la qaatay macalimiin ka kala socday dhammaan dalka Itoobiya. Mar uu Ra’iisul Wasaaruhu sharraxaad ka bixinayey su’aalihii ay weydiiyeen macallimiintu ayaa waxa uu sheegay in maadaama macallimiintu ay ku dhisan yihiin aqoon iyo run in fikradahooda loo adeegsado siyaasadda. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in macalimiintu ay ku dadaalaan sidii aqoonta iyo runta looga dhigi lahaa halbeegga Itoobiya; iyana in aan la soo qaadin wixii hore si loo yareeyo waxa hadda jira. Waxa uu tilmaamay in runta iyo aqoontu ay yihiin kuwo adag oo kharash badan wuxuuna yidhi; " dadka inta badan ayaa raacda dariiqa fudud ee soo-gaabsan ee burburka u horseedaya". Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in waagii runta ka dambeeyay uu yahay mid ay beenta iyo qaylada ka taliyaan; waxa uu ku macneeyay in aanay shaqayn oo kaliya, balse ay burburiso waxa la dhisay. "Haddaba, macallimiinta waxaa looga fadhiyaa in ay jiilal kala gudbaan oo ay waddan dhistaan iyagoo raadinaya runta iyo aqoonta ugu adag uguna adag." "Maadaama kartida macalimiintu ay tahay in ay dadaalaan, shaqeeyaan oo ay dalka isaga gudbaan ayuu sheegay in loo baahan yahay in ay abuuraan jiil ka fikiri kara nolol maalmeedka." Waxa uu sheegay in si aynu jiilka danbe dhaxal looga tago wadan ku jira xaalada ka wanaagsan tani hadda jirta, sababtoo ah annagu faqriga waan ka daalnay, tuugsigana waanu ka daalay, dhaqaalaheenana aynu ku bixino horumarka. Waxa uu yidhi; "xiligan aynu ku jirno shucuurtu inagu badan tahay, runtana la baabi’inayo, macalimiintu yaanay dhibin isir naceybka ee runta iyo aqoonta la isku mashquuliyo." "Macallimiintu waa inay fahmaan taariikhda shalay iyo xaaladda hadda jirta oo keliya, laakiin sidoo kale waa inay fahmaan mustaqbalka." #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Su'aasha mushahaarka waa mid sax ah, Waxaan isku dayeynaa inaanu u saxno si miisaaman – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 14, 2025 13
Addis Ababa, Agaali/Sane 6/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed, isaga oo la hadlayay macallimiinta ka kala yimid guud ahaan dalka Itoobiya, ayaa sheegay in codsigooda mushahar kordhin ah uu yahay mid sharci ah, isla markaana dowladda ay isku dayeyso inay u saxdo si miisaaman oo tixgelin leh. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu xusay in macallimiintu ay mudan yihiin ixtiraam weyn, wuxuuna yiri: “Intaan noolahay, markaan arko macallin baabuurkiisa ka degaya albaabka iskuulka hortiisa isagoo doonaya inuu dad wax baro, wax ka farxad badan ma jiraan.” Wuxuu intaas ku daray in siyaasiyiintu iyo dadweynuhu ay wax badan ka sheegi karaan arrimaha siyaasadda, Facebook, iyo baarlamaanka, taasina ay caadi tahay. Laakiin haddii khilaaf laga abuuro arrimaha la xiriira macallimiinta, arrintaasi waxay noqonaysaa dhibaato qaran, ayuu yiri. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu sheegay in fikirka macallimiinta uu yahay saldhigga siyaasadda wax ku oolka ah, isla markaana dowladda ay si taxaddar leh uga fiirsato arrin kasta oo ay soo jeediyaan. Sidoo kale, wuxuu sheegay in wadahadallada socda aysan ahayn kuwa magac uyaal uun ah, balse ay yihiin kuwo qalbiga ka soo baxaya oo la filayo in ay faa’iido dhab ah keeni doonaan. “Xitaa haddii mushaharka la kordhiyo ama qofku guri yeesho, baahida iyo hamiga bini’aadamka xad ma laha,” ayuu yiri. “Si kastaba ha ahaatee, horumarka iyo isbeddelku waa inuu noqdaa mid miisaaman. Sidaas darteed, waa inaanu isku dheellitirnaa labada arrimood si masuuliyad leh.” #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Macallimiintu waajibaad adag baa ka saaran tahay inay cilmiga iyo runta faafiyaan xilligan la joogo ee dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jun 14, 2025 13
Addis Ababa, Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in macallimiintu waajib weyn ka saaran yahay inay dadka si daacad ah ugu gudbiyaan cilmiga iyo runta, gaar ahaan xilligan la joogo ee dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu la kulmay macallimiin ka kala timid guud ahaan Itoobiya. Intii uu kulanku socday, waxa uu sheegay in xilligan aynu ku jirno uu yahay mid ay aad u baahdo beenta, wuxuuna carabka ku adkeeyey in beenta lagu burburiyo wixii la dhisay. Wuxuu sheegay in xilligan la joogo ee lagu tilmaamo "xilligan dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada" uu horseedayo dhalinyaro aan aragti fog lahayn oo aan garanayn hadaf, yool iyo macnaha dhabta ah ee nolosha, taasina ay keento in dareenku ka hormaro caqliga iyo xaqiiqada. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in macallimiintu ay masuuliyad weyn ka saaran tahay sidii ay runta iyo cilmiga u horseedi lahaayeen bulshada, isla markaana ay kaalin mug leh ka qaataan dhisidda maskaxda iyo aragtida dhalinyarada. Sidoo kale, wuxuu sheegay in aqoonta taariikhda shalay, fahamka maanta iyo aragtida berri ay yihiin furaha horumarka, taasoo uu macallinka ku matalayo mid door muhiim ah ka qaata dhismaha Itoobiya cusub oo loo gudbin karo jiilasha soo socda. Ugu dambayn, wuxuu carabka ku adkeeyey in macallimiintu ay door laxaad leh ku leeyihiin dadaallada dalka lagaga saarayo dhibaatooyinka, saboolnimada, kala qeybsanaanta iyo cabashada, iyagoo bulshada u horseedaya midnimo, faham iyo horumar. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Xuska 4aad ee Todobaadka Xiisaha Ismaamulka Diridhaba oo la qaban doono 21ka ilaa 25ka bishan Sane 2017
Jun 14, 2025 12
Dirdhaba: Agaali/Sane 06/2017 (ENA): Madaxa Xafiiska Duqa iyo Arrimaha Kabinetka ee Ismaamulka Diridhaba, Mudane Gebeyehu Tilahun, iyo Agaasimaha Xafiiska Arrimaha Qoorbajoogta ee Ismaamulka Diridhaba, Mudane Biniyam Girma, ayaa si wadajir ah u qabtay shir jaraa’id oo ku saabsan xuska 4aad ee Todobaadka Xiisaha Diridhaba ee lagu qaban doono gudaha Ismaamulka. Xuskan oo la bilaabay afar sano ka hor, ayaa ah munaasabad muhiim ah oo isu keenta qoorbajoogta ka soo jeeda Ismaamulka Diridhaba iyo dhammaan dadka jecel magaalada. Mudane Gebeyehu Tilahun ayaa sheegay in ujeeddada xuskan tahay sidii loo xoojin lahaa xiriirka bulshada gudaha iyo qoorbajoogta, loogana faa’iideysan lahaa fursadaha maalgashi ee ka jira Ismaamulka Diridhaba, si kor loogu qaado dhaqaalaha deegaanka. Dhankiisa, Agaasimaha Xafiiska Arrimaha Qoorbajoogta, Mudane Biniyam Girma, ayaa xusay in intii uu socdo Todobaadka Xiisaha Diridhaba, oo noqon doona muddo shan maalmood ah, la qaban doono munaasabado kala duwan oo ay ka mid yihiin: 👉Kulan dood cilmiyeed ah 👉Booqashooyin goobaha taariikhiga ah 👉Safar tareen 👉Tartan ciyaaraha isboortiga 👉Carwo sawireed iyo bandhig faneed Shanta maalmood ee xuska ayaa loogu magac daray: Maalinta 1-aad: Maalinta Caalamiga ah ee Diridhaba Maalinta 2-aad: Maalinta Nabadda iyo Jacaylka Maalinta 3-aad: Maalinta Dhaqanka Malinta 4-aad: Maalinta Qoyska Maalinta 5-aad: Maalinta Aqoonsiga iyo Mahadnaqa Ugu dambayn, masuuliyiintu waxay guud ahaan bulshada Ismaamulka Diridhaba ugu baaqeen in ay si diirran u soo dhaweeyaan martida magaalada u imanaysa xuskan. Waxa kale oo ay ugu baaqeen qoorbajoogta inay si firfircoon uga qayb qaataan xuskan, isla markaana ay ka faa’iidaystaan fursadaha maalgashi ee ka jira Ismaamulka Dirdhabe #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
Waxaa Si Rasmi ah Loo Furay Bandhigga Joogtada ah ee Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed
Jun 14, 2025 9
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Xafiiska Raysal wasaaraha ayaa shaaciyay in si rasmi ah loo furay qeybta joogtada ah ee bandhigga Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed. Dhacdadan cajiibka ah waxay ka kooban tahay shan qaybood oo bandhig ah oo diiradda saaraya Garaadka Macmalka, Isbeddelka Cimmilada iyo Mashruuca Jawaabta Itoobiya, Beeraha, Kortontada iyo Tamarta laga Dhalinayo Biyaha and, Duulitaanka and Diyaaradaha. Tani waxay muujinaysaa rabitaanka xooggan ee dalkeenu u qabo adeegsiga sayniska iyo tignoolajiyada. Intaa waxa dheer, Masrixii ugu horreeyay ee dalkeenna u qaabaysan meel bannaan oo la daah-furay. Tiyaatarkan oo cabirkiisu dhan yahay 1000 mitir oo laba jibbaaran iyo dhexroorkiisu yahay 36 mitir ayaa waxaa lagu qalabeeyay tignoolajiyada casriga ah ee 4K. Masraxa bannaanka wuxuu u soo bandhigayaa adduunka booska si aad u soo jiidasho leh isagoo soo bandhigaya sawirro tayo sare leh oo aad u xiiso badan. Matxafka Sayniska, oo ah meel lagu sahamiyo, lagu barto laguna dhiirrigeliyo, hadda waxay u furan tahay booqdayaasha. Waxaa lagugu martiqaadayaa inaad timaaddo oo aad aragto mustaqbalka Sayniska iyo Tignoolajiyada Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Macalimiintu waa in ay xoojiyaan doorkooda hogaamineed ee dhismaha jiilka iyo qaranka, iyaga oo adeegsanaya runta iyo aqoonta– Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jun 14, 2025 14
Addis Ababa; Agaali/Sane/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in macalimiintu ay xoojiyaan doorkooda hoggaamineed ee dhismaha jiil iyo qaran iyagoo adeegsanaya runta iyo aqoonta. Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa kulan la qaatay macalimiin ka kala socday dhammaan dalka Itoobiya. Mar uu Ra’iisul Wasaaruhu sharraxaad ka bixinayey su’aalihii ay weydiiyeen macallimiintu ayaa waxa uu sheegay in maadaama macallimiintu ay ku dhisan yihiin aqoon iyo run in fikradahooda loo adeegsado siyaasadda. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in macalimiintu ay ku dadaalaan sidii aqoonta iyo runta looga dhigi lahaa halbeegga Itoobiya; iyana in aan la soo qaadin wixii hore si loo yareeyo waxa hadda jira. Waxa uu tilmaamay in runta iyo aqoontu ay yihiin kuwo adag oo kharash badan wuxuuna yidhi; " dadka inta badan ayaa raacda dariiqa fudud ee soo-gaabsan ee burburka u horseedaya". Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in waagii runta ka dambeeyay uu yahay mid ay beenta iyo qaylada ka taliyaan; waxa uu ku macneeyay in aanay shaqayn oo kaliya, balse ay burburiso waxa la dhisay. "Haddaba, macallimiinta waxaa looga fadhiyaa in ay jiilal kala gudbaan oo ay waddan dhistaan iyagoo raadinaya runta iyo aqoonta ugu adag uguna adag." "Maadaama kartida macalimiintu ay tahay in ay dadaalaan, shaqeeyaan oo ay dalka isaga gudbaan ayuu sheegay in loo baahan yahay in ay abuuraan jiil ka fikiri kara nolol maalmeedka." Waxa uu sheegay in si aynu jiilka danbe dhaxal looga tago wadan ku jira xaalada ka wanaagsan tani hadda jirta, sababtoo ah annagu faqriga waan ka daalnay, tuugsigana waanu ka daalay, dhaqaalaheenana aynu ku bixino horumarka. Waxa uu yidhi; "xiligan aynu ku jirno shucuurtu inagu badan tahay, runtana la baabi’inayo, macalimiintu yaanay dhibin isir naceybka ee runta iyo aqoonta la isku mashquuliyo." "Macallimiintu waa inay fahmaan taariikhda shalay iyo xaaladda hadda jirta oo keliya, laakiin sidoo kale waa inay fahmaan mustaqbalka." #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Su'aasha mushahaarka waa mid sax ah, Waxaan isku dayeynaa inaanu u saxno si miisaaman – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 14, 2025 13
Addis Ababa, Agaali/Sane 6/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed, isaga oo la hadlayay macallimiinta ka kala yimid guud ahaan dalka Itoobiya, ayaa sheegay in codsigooda mushahar kordhin ah uu yahay mid sharci ah, isla markaana dowladda ay isku dayeyso inay u saxdo si miisaaman oo tixgelin leh. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu xusay in macallimiintu ay mudan yihiin ixtiraam weyn, wuxuuna yiri: “Intaan noolahay, markaan arko macallin baabuurkiisa ka degaya albaabka iskuulka hortiisa isagoo doonaya inuu dad wax baro, wax ka farxad badan ma jiraan.” Wuxuu intaas ku daray in siyaasiyiintu iyo dadweynuhu ay wax badan ka sheegi karaan arrimaha siyaasadda, Facebook, iyo baarlamaanka, taasina ay caadi tahay. Laakiin haddii khilaaf laga abuuro arrimaha la xiriira macallimiinta, arrintaasi waxay noqonaysaa dhibaato qaran, ayuu yiri. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu sheegay in fikirka macallimiinta uu yahay saldhigga siyaasadda wax ku oolka ah, isla markaana dowladda ay si taxaddar leh uga fiirsato arrin kasta oo ay soo jeediyaan. Sidoo kale, wuxuu sheegay in wadahadallada socda aysan ahayn kuwa magac uyaal uun ah, balse ay yihiin kuwo qalbiga ka soo baxaya oo la filayo in ay faa’iido dhab ah keeni doonaan. “Xitaa haddii mushaharka la kordhiyo ama qofku guri yeesho, baahida iyo hamiga bini’aadamka xad ma laha,” ayuu yiri. “Si kastaba ha ahaatee, horumarka iyo isbeddelku waa inuu noqdaa mid miisaaman. Sidaas darteed, waa inaanu isku dheellitirnaa labada arrimood si masuuliyad leh.” #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Macallimiintu waajibaad adag baa ka saaran tahay inay cilmiga iyo runta faafiyaan xilligan la joogo ee dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jun 14, 2025 13
Addis Ababa, Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in macallimiintu waajib weyn ka saaran yahay inay dadka si daacad ah ugu gudbiyaan cilmiga iyo runta, gaar ahaan xilligan la joogo ee dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu la kulmay macallimiin ka kala timid guud ahaan Itoobiya. Intii uu kulanku socday, waxa uu sheegay in xilligan aynu ku jirno uu yahay mid ay aad u baahdo beenta, wuxuuna carabka ku adkeeyey in beenta lagu burburiyo wixii la dhisay. Wuxuu sheegay in xilligan la joogo ee lagu tilmaamo "xilligan dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada" uu horseedayo dhalinyaro aan aragti fog lahayn oo aan garanayn hadaf, yool iyo macnaha dhabta ah ee nolosha, taasina ay keento in dareenku ka hormaro caqliga iyo xaqiiqada. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in macallimiintu ay masuuliyad weyn ka saaran tahay sidii ay runta iyo cilmiga u horseedi lahaayeen bulshada, isla markaana ay kaalin mug leh ka qaataan dhisidda maskaxda iyo aragtida dhalinyarada. Sidoo kale, wuxuu sheegay in aqoonta taariikhda shalay, fahamka maanta iyo aragtida berri ay yihiin furaha horumarka, taasoo uu macallinka ku matalayo mid door muhiim ah ka qaata dhismaha Itoobiya cusub oo loo gudbin karo jiilasha soo socda. Ugu dambayn, wuxuu carabka ku adkeeyey in macallimiintu ay door laxaad leh ku leeyihiin dadaallada dalka lagaga saarayo dhibaatooyinka, saboolnimada, kala qeybsanaanta iyo cabashada, iyagoo bulshada u horseedaya midnimo, faham iyo horumar. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynaha DDS oo Shir-guddoomiyay Kulanka Joogtada ah ee Golaha Amniga Deegaanka
Jun 11, 2025 47
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Madaxweynaha Dowlad Deegaanka Soomaalida, Mudane Mustafe Muxummed Cumar, ayaa maanta shir-guddoomiyay kulanka joogtada ah ee Golaha Amniga Deegaanka, kaas oo diiradda lagu saaray xaaladda guud ee nabadgelyada deegaanka. Intii uu socday kulanka, waxaa si qoto dheer looga dhagaystay warbixinno la xiriira amniga guud ee deegaanka, falalka amni-darro ee la soo sheegay, iyo tallaabooyinka la qaaday si loo sugo xasiloonida shacabka. Madaxweynaha ayaa ku bogaadiyay hay’adaha ammaanka dadaalka ay u galeen ilaalinta nabadda, wuxuuna xusay in amniga deegaanka uu yahay mudnaanta koowaad ee dowladdu leedahay. Sidoo kale, wuxuu faray dhammaan hay’adaha amniga inay laba jibbaaraan dadaallada lagu xaqiijinayo xasilloonida, si loo sugo jawi nabadeed oo u saamaxaya bulshada inay ku noolaadaan nolol deggan oo horumar leh. Kulanka ayaa sidoo kale lagu lafa-guray caqabadaha jira iyo fursadaha lagu xoojin karo iskaashiga u dhexeeya hay’adaha kala duwan ee amniga iyo bulshada rayidka ah. Ugu dambayntii, Madaxweynuhu wuxuu ku adkeeyay in laga fogaado wax kasta oo keeni kara khalkhal amni, loona baahan yahay in si dhow loola shaqeeyo shacabka si loola dagaallamo falalka keeni kara dhibaatada iyo kala dambeyn la’aanta. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Macalimiintu waa in ay xoojiyaan doorkooda hogaamineed ee dhismaha jiilka iyo qaranka, iyaga oo adeegsanaya runta iyo aqoonta– Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jun 14, 2025 14
Addis Ababa; Agaali/Sane/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in macalimiintu ay xoojiyaan doorkooda hoggaamineed ee dhismaha jiil iyo qaran iyagoo adeegsanaya runta iyo aqoonta. Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa kulan la qaatay macalimiin ka kala socday dhammaan dalka Itoobiya. Mar uu Ra’iisul Wasaaruhu sharraxaad ka bixinayey su’aalihii ay weydiiyeen macallimiintu ayaa waxa uu sheegay in maadaama macallimiintu ay ku dhisan yihiin aqoon iyo run in fikradahooda loo adeegsado siyaasadda. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in macalimiintu ay ku dadaalaan sidii aqoonta iyo runta looga dhigi lahaa halbeegga Itoobiya; iyana in aan la soo qaadin wixii hore si loo yareeyo waxa hadda jira. Waxa uu tilmaamay in runta iyo aqoontu ay yihiin kuwo adag oo kharash badan wuxuuna yidhi; " dadka inta badan ayaa raacda dariiqa fudud ee soo-gaabsan ee burburka u horseedaya". Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in waagii runta ka dambeeyay uu yahay mid ay beenta iyo qaylada ka taliyaan; waxa uu ku macneeyay in aanay shaqayn oo kaliya, balse ay burburiso waxa la dhisay. "Haddaba, macallimiinta waxaa looga fadhiyaa in ay jiilal kala gudbaan oo ay waddan dhistaan iyagoo raadinaya runta iyo aqoonta ugu adag uguna adag." "Maadaama kartida macalimiintu ay tahay in ay dadaalaan, shaqeeyaan oo ay dalka isaga gudbaan ayuu sheegay in loo baahan yahay in ay abuuraan jiil ka fikiri kara nolol maalmeedka." Waxa uu sheegay in si aynu jiilka danbe dhaxal looga tago wadan ku jira xaalada ka wanaagsan tani hadda jirta, sababtoo ah annagu faqriga waan ka daalnay, tuugsigana waanu ka daalay, dhaqaalaheenana aynu ku bixino horumarka. Waxa uu yidhi; "xiligan aynu ku jirno shucuurtu inagu badan tahay, runtana la baabi’inayo, macalimiintu yaanay dhibin isir naceybka ee runta iyo aqoonta la isku mashquuliyo." "Macallimiintu waa inay fahmaan taariikhda shalay iyo xaaladda hadda jirta oo keliya, laakiin sidoo kale waa inay fahmaan mustaqbalka." #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Si loo ilaaliyo sumcadda wanaagsan ee Itoobiya ee heer caalami iyo heer gobol waxay u baahan tahay ka qaybqaadasho firfircoon ee muwaadiniinta - Wasaaradda Arrimaha Dibadda
Jun 14, 2025 23
Addis Ababa; Agaali/Sane 6/2017 (ENA): Shaqada joogtada ah ee dawladda, muwaadiniinta ku nool gudaha dalka iyo dibadda waa in ay si firfircoon uga qaybqaataan kor u qaadista sumcadda wanaagsan ee Itoobiya ee fagaarayaasha caalamiga ah iyo kuwa gobolka, ayuu yiri Wasiiru-dawlaha Arrimaha Dibadda danjire Hadera Abera. Tababarkan oo ay soo qabanqaabiyeen Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo Machadka Arrimaha Dibadda oo kaashanaya Guddiga Joogtada ah ee Xiriirka Dibadda iyo Nabadda ee Golaha Shacabka ayaa u furmay kooxaha saaxiibtinimada iyo diblomaasiyyiinta. Tababarkan oo socon doona muddo saddex maalmood ah oo maanta furmaya ayaa waxaa lagu baran doonaa siyaasadda arrimaha dibadda, diblomaasiyadda, diblumaasiyadda dalalka deriska ah iyo Itoobiya iyo weliba istaraatiijiyado kale oo dhanka xiriirka dibadda ah. Wasiiru-dawlaha Arrimaha Dibadda danjire Hadera Abera waxa uu xilligaas sheegay in dublamaasiyadda dhaqaale ay muhiim u tahay in la gaaro horumar iyo barwaaqo dalka iyadoo loo marayo dib u habeynta dhaqaalaha gudaha. Waxa uu sheegay in isbedellada iyo xaaladdaha caalamka ee aan la saadaalin karin in la xoojiyo dadaallada dublamaasiyadeed ee wajiyada badan iyo abaabulan si loo ilaaliyo danaha qaranka Itoobiya. Waxaa kale uu sheegay in laga wada shaqeeyo sidii loo soo jiidan lahaa ganacsiga iyo maalgashiga shisheeye, xoojinta iskaashiga, sumcad dhisida, ilaalinta danaha qaran ee dalkeena. Waxa kale oo uu carabka ku adkeeyay in ay tahay in aan muujino oo aan dhisno muuqaalkeeda iyada oo loo marayo shaqadayada diblomaasiyadeed ee dadweynaha oo ah meesha uu ka dhashay bini'aadamka, mulkiilaha ilbaxnimo qadiim ah, calaamad u ah xorriyadda Afrika, iyo waddan ka mid ah qowmiyadaha kala duwan. Arrintaas ayuu sheegay in dadka Itoobiyaanka ah ee ku nool gudaha iyo dibadda dalka looga baahan yahay in ay kaalintooda ka qaataan marka laga soo tago howlaha xiriirka dibadda ee ay waddo dowladda. Dhankiisa, Ambassador Shibru Mamo, Agaasimaha Guud ee Diblomaasiyadda Guud ee Wasaaradda Arrimaha Dibedda, ayaa sheegay in Diblomaasiyadda Dadweynuhu ay fursad u tahay dhismaha muuqaalka wanaagsan ee dalkeenna, kordhinta iskaashiga iyo saaxiibtinimada. Ugu danbayntii, danjiraha ayaa ku nuux nuuxsaday, in fanaaniinta, hay’adaha cilmi baadhista iyo ururada kala duwan ee xirfadlayaasha ahi ay kaalin mug leh ka qaataan horumarinta bilicda dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dadaalka Itoobiya ee ku aaddan soo dhawaynta iyo habaynta qaxootiga waa mid in la ammaano mudan – Guddoomiye Filibbo Grandi
Jun 14, 2025 14
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Dadaalka ay Itoobiya ku bixisay soo dhawaynta iyo qaabilaada qaxootiga ayaa ah mid ammaan mudan, sida uu ku dhawaaqay madaxa Qaramada Midoobay u qaabilsan qaxootiga Flibbo Grandi. Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ah ee Itoobiya Taaye Atsqesilaase ayaa Qasriga Qaranka ku qaabilay Madaxa Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan Qaxootiga Filibbo Grandi oo ay ka wada hadleen arrimaha Qaxootiga. Guddoomiyaha Filippo Grandi ayaa u sheegay ENA kulanka ka dib in Itoobiya ay soo dhawaynayso oo ay qaabileyso tiro badan oo qaxooti ah, islamarkaana in hadda ay soo dhaweynayaan qaxootiga ka imaanaya Koonfurta Suudaan, Suudaan iyo wadamo kale. Guddoomiyuhu waxa uu sheegay in dedaalka ay Itoobiya ku bixisay soo dhawaynta iyo qaabilidda qaxootiga ay tahay mid ammaan mudan; waxa uu sheegay in la sii xoojin doono taageerada la siinayo. Sidoo kale, Itoobiya waxay ku dadaali doontaa sidii ay beesha caalamku u aqoonsan lahayd oo ay u taageeri lahayd shaqada wanaagsan ee ay waddo ee ah qaabilaada iyo martigelinta qaxootiga. Agaasimaha guud ee hay’adda qaxootiga iyo dib u celinta qaxootiga Teiba Xasan oo kulanka ka qeyb gashay ayaa sheegtay in waxyaabihii ay ka wadahadleen madaxweyne Taye Atsekeselas iyo madaxa hay’adda qaxootiga u qaabilsan Qaramada Midoobay Filippo Grandi ay ahaayeen kuwo miro dhal ah. Waxayna xuseen in ay si weyn uga wada hadleen, gaar ahaan arrimaha qaxootiga ee ku sugan dalka Itoobiya, iyo sidii loo xoojin lahaa taageerada qaxootiga iyo arrimaha la xiriira. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynaha DDS oo Shir-guddoomiyay Kulanka Joogtada ah ee Golaha Amniga Deegaanka
Jun 11, 2025 47
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Madaxweynaha Dowlad Deegaanka Soomaalida, Mudane Mustafe Muxummed Cumar, ayaa maanta shir-guddoomiyay kulanka joogtada ah ee Golaha Amniga Deegaanka, kaas oo diiradda lagu saaray xaaladda guud ee nabadgelyada deegaanka. Intii uu socday kulanka, waxaa si qoto dheer looga dhagaystay warbixinno la xiriira amniga guud ee deegaanka, falalka amni-darro ee la soo sheegay, iyo tallaabooyinka la qaaday si loo sugo xasiloonida shacabka. Madaxweynaha ayaa ku bogaadiyay hay’adaha ammaanka dadaalka ay u galeen ilaalinta nabadda, wuxuuna xusay in amniga deegaanka uu yahay mudnaanta koowaad ee dowladdu leedahay. Sidoo kale, wuxuu faray dhammaan hay’adaha amniga inay laba jibbaaraan dadaallada lagu xaqiijinayo xasilloonida, si loo sugo jawi nabadeed oo u saamaxaya bulshada inay ku noolaadaan nolol deggan oo horumar leh. Kulanka ayaa sidoo kale lagu lafa-guray caqabadaha jira iyo fursadaha lagu xoojin karo iskaashiga u dhexeeya hay’adaha kala duwan ee amniga iyo bulshada rayidka ah. Ugu dambayntii, Madaxweynuhu wuxuu ku adkeeyay in laga fogaado wax kasta oo keeni kara khalkhal amni, loona baahan yahay in si dhow loola shaqeeyo shacabka si loola dagaallamo falalka keeni kara dhibaatada iyo kala dambeyn la’aanta. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciidanka ka hortagga fallaagooyinka nooc kasta oo ay yihiin ayaa la dhisay – Fild Maarshaal Birhaanu Julaa
Jun 11, 2025 48
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Ciidan ka hortagi kara weerarrada dhulka iyo badda ka yimaada ayaa la dhisay, sida uu sheegay Taliyaha guud ee Ciidanka Difaaca Itoobiya, Fild Maarshaal Birhaanu Julaa. Waxaa la horkeenay Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Dibadda iyo Nabadda ee Golaha Wakiillada Shacabka warbixinta waxqabadka 10ka bilood ee miisaaniyadda sanadkan 2017 ee Wasaaradda Difaaca. Fild Maarshaal Birhaanu Julaa ayaa sheegay in ciidanka difaacu uu si xooggan uga shaqeynayo xaqiijinta nabadda iyo amniga waara ee Geeska Afrika. Wuxuu intaas ku daray in Itoobiya ay dadaal xoog leh ugu jirto sidii ay marin badeed u heli lahayd, iyada oo si wadajir ah ula shaqeyneysa dalalka deriska ah, arrintaasina ay tahay mid muhiim u ah mustaqbalka waddanka. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in ciidanka uu yahay mid awood u leh ka hortagga weerarro ka yimaada dhanka dhulka iyo badda, isla markaana difaaci kara madax-bannaanida qaranka. Wasiirka Difaaca Itoobiya Inj. Caasha Maxamed ayaa dhankeeda sheegtay in kor loo qaaday awoodda fulinta ee wasaaradda, ayna si adag uga shaqeynayaan ilaalinta dalkooda iyo dadkooda ka dhan ah hanjabaad kasta oo uga timaada gudaha ama dibadda. Ugu dambayntii, Waxay intaas ku dartay in la billaabay bixinta garsoor caddaalad ah oo xor ah oo ciidanimo leh, isla markaana lagu guuleystay in la dhammaystiro kartida saadka ee ciidamada. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Ciidanka_Difaaca
Shirka 3aad ee Qaran ee Golayaasha Diimaha ayaa ka furmay Magaalada Baahir Dhaar
Jun 11, 2025 49
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Shirka 3aad ee heer qaran ee Golayaasha Diimaha ayaa si rasmi ah uga furmay magaalada Baahir Dhaar. Shirkan oo lagu qabtay halku-dhigga “Diimaha Nabadda, Is-ixtiraamka iyo Wadajirka u ah” ayaa si rasmi ah u furmay, iyadoo uu shir guddoominayo Arega Kabadhe, iyo Qasiiska guud ee Golaha Diimaha Itoobiya, Qes Tagaay Tadele. Shirka heer qaran ee socda ayaa socon doona maanta iyo berri, iyadoo la filayo in shirkaasi xooga la saaro sidii loo xoojin lahaa nabadda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
.jpg)
Si nabad loo helo – Maalqabeennadu waa inay joojiyaan maalgelinta kooxaha hubeysan — Ra’iisul Wasaare Abiy (Dr.)
Jun 11, 2025 47
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa xusay in maalqabeennada doonaya in nabad lagu soo dabaalo dalka ay tahay inay joojiyaan taageerada maaliyadeed ee ay siiyaan kooxaha hubeysan ee ku sugan kaymaha. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu hadalkan ka sheegay kulan uu la yeeshay wakiillo ka socday ganacsatada oo ka kala yimid guud ahaan dalka, isagoo mar kale caddeeyay in dawladdu diyaar u tahay wada-hadal nabadeed. Waxa uu sheegay in 60 boqolkiiba caqabadaha nabadda Itoobiya ay sabab u yihiin taageerada ay kooxaha hubeysan ka helaan maalqabeennada gudaha, taasoo uu ku tilmaamay wax aan la aqbali karin in la taageero kooxaha xagjirka ah ee kasoo horjeeda nabadda isla markaana la filayo in dawladdu nabad keento. Haddii maalqabeennadu si dhab ah u rabaan nabad, waa inay joojiyaan taageerada ay siiyaan kooxaha hubeysan ee ku sugan kaymaha, isla markaana ay ku dhiirrigeliyaan in nabad lagu soo laabto, ayuu yiri Ra’iisul Wasaaruhu. “Ciddii nabad rabta annaguna diyaar baan nahay,” ayuu yiri Ra’iisul Wasaaruhu, isagoo xusay in dawladdu diyaar u tahay inay wada hadal la furto cid kasta oo nabad doonaysa. Sidoo kale waxa uu carabka ku dhuftay in ilaalinta sharcigu ay tahay waajibaadka dowladda, isla markaana ciddii lagu helo inay sharci jebis ku kacday ay mutaysan doonto ciqaab. Waxa uu intaa ku daray in nabaddu ay tahay arrin aad muhiim u ah oo loo baahan yahay in si wadajir ah loo guto. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu qiray in su’aalaha ku saabsan nabadda ay yihiin kuwo sax ah, balse waxa uu sheegay in aanay habboonayn in arrimaha nabadda lagu eego sidii inay dowladdu keli ku tahay, iyadoo ay jiraan kooxo kale oo aan xilkooda gudanaynin. Dhanka kale, waxa uu sheegay in ay jiraan eedeymo ku saabsan in qaar ka mid ah ganacsatada lacago lagaga qaado keelaayada lagu xakameeyo ka hortagga ganacsiga sharcidaradda ah iyo hubka sharci darrada ah. Ra’iisul Wasaaruhu isagoo arrintaasi ka hadlayay, waxa uu sheegay in haddii aan la helin kormeerro dhab ah, ay suurtagal tahay in hub sharci darro ah uu dalka soo galo, taasina ay khatar ku tahay nolosha shacabka. Si kastaba ha ahaatee, waxa uu ballanqaaday in dowladda ay si wadajir ah ula shaqayn doonto ganacsatada si loo helo hannaan hubin ah oo aanay la socon lacag dalab. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In la xaqiijiyo danta qaranka Itoobiya iyo in la sugo nabad waarta, dadaal qorshaysan ayaa loo baahan yahay
Jun 10, 2025 53
Addis Ababa, Agaali/Sane 3/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka ahna Madaxa Xarunta Isku-dubbaridka Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda iyo Madaxweyne ku-xigeenka xisbiga Barwaaqo, Mudane Aadan Faarax, ayaa sheegay in xaqiijinta danta qaranka Itoobiya iyo suurtagelinta nabad waarta ay tahay jihada xigta ee mudnaanta la siinayo. Waxaa socda wadahadal siyaasadeed oo ay ka qaybgalayaan hoggaamiyeyaasha axsaabta siyaasadda, kaasoo diiradda lagu saarayo xaaladda siyaasadeed ee dalka, xaqiiqooyinka jira iyo masuuliyadaha saaran cid walba. Intii uu socday wadahadalka, Mudane Aadan Faarax ayaa soo bandhigay dukumeenti saldhig u noqonaya wadahadalka, kaasoo diiradda saaraya xaaladda siyaasadeed ee dalka, dhismaha nabad waarta, ballaarinta garoonka siyaasadeed iyo arrimo kale oo mudan in laga doodo. Madaxweyne ku-xigeenku wuxuu sidoo kale ku xusay dukumeentigaasi in lagu adkeeyo ballaarinta garoonka siyaasadeed si loo gaaro horumar siyaasadeed oo dhab ah. Wuxuu mar kale adkeeyay in xaqiijinta danta qaranka iyo suurtagelinta nabad waarta ay tahay jihada ugu muhiimsan ee xigta. Sidoo kale, wuxuu xusay in dardar gelinta koboca dhaqaalaha iyo horumarka bulshada ay yihiin arrimo muhiim u ah kor u qaadidda nolosha shacabka. Ugu dambayntii, wadahadalka ayaa sidoo kale lagu muujiyay in cid walba ay tahay inay ka qayb qaadato wadahadalka heer qaran si loo gaaro yoolka guud ee wadanka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Siyaasada
Macalimiintu waa in ay xoojiyaan doorkooda hogaamineed ee dhismaha jiilka iyo qaranka, iyaga oo adeegsanaya runta iyo aqoonta– Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jun 14, 2025 14
Addis Ababa; Agaali/Sane/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in macalimiintu ay xoojiyaan doorkooda hoggaamineed ee dhismaha jiil iyo qaran iyagoo adeegsanaya runta iyo aqoonta. Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa kulan la qaatay macalimiin ka kala socday dhammaan dalka Itoobiya. Mar uu Ra’iisul Wasaaruhu sharraxaad ka bixinayey su’aalihii ay weydiiyeen macallimiintu ayaa waxa uu sheegay in maadaama macallimiintu ay ku dhisan yihiin aqoon iyo run in fikradahooda loo adeegsado siyaasadda. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in macalimiintu ay ku dadaalaan sidii aqoonta iyo runta looga dhigi lahaa halbeegga Itoobiya; iyana in aan la soo qaadin wixii hore si loo yareeyo waxa hadda jira. Waxa uu tilmaamay in runta iyo aqoontu ay yihiin kuwo adag oo kharash badan wuxuuna yidhi; " dadka inta badan ayaa raacda dariiqa fudud ee soo-gaabsan ee burburka u horseedaya". Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sheegay in waagii runta ka dambeeyay uu yahay mid ay beenta iyo qaylada ka taliyaan; waxa uu ku macneeyay in aanay shaqayn oo kaliya, balse ay burburiso waxa la dhisay. "Haddaba, macallimiinta waxaa looga fadhiyaa in ay jiilal kala gudbaan oo ay waddan dhistaan iyagoo raadinaya runta iyo aqoonta ugu adag uguna adag." "Maadaama kartida macalimiintu ay tahay in ay dadaalaan, shaqeeyaan oo ay dalka isaga gudbaan ayuu sheegay in loo baahan yahay in ay abuuraan jiil ka fikiri kara nolol maalmeedka." Waxa uu sheegay in si aynu jiilka danbe dhaxal looga tago wadan ku jira xaalada ka wanaagsan tani hadda jirta, sababtoo ah annagu faqriga waan ka daalnay, tuugsigana waanu ka daalay, dhaqaalaheenana aynu ku bixino horumarka. Waxa uu yidhi; "xiligan aynu ku jirno shucuurtu inagu badan tahay, runtana la baabi’inayo, macalimiintu yaanay dhibin isir naceybka ee runta iyo aqoonta la isku mashquuliyo." "Macallimiintu waa inay fahmaan taariikhda shalay iyo xaaladda hadda jirta oo keliya, laakiin sidoo kale waa inay fahmaan mustaqbalka." #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Si loo ilaaliyo sumcadda wanaagsan ee Itoobiya ee heer caalami iyo heer gobol waxay u baahan tahay ka qaybqaadasho firfircoon ee muwaadiniinta - Wasaaradda Arrimaha Dibadda
Jun 14, 2025 23
Addis Ababa; Agaali/Sane 6/2017 (ENA): Shaqada joogtada ah ee dawladda, muwaadiniinta ku nool gudaha dalka iyo dibadda waa in ay si firfircoon uga qaybqaataan kor u qaadista sumcadda wanaagsan ee Itoobiya ee fagaarayaasha caalamiga ah iyo kuwa gobolka, ayuu yiri Wasiiru-dawlaha Arrimaha Dibadda danjire Hadera Abera. Tababarkan oo ay soo qabanqaabiyeen Wasaaradda Arrimaha Dibadda iyo Machadka Arrimaha Dibadda oo kaashanaya Guddiga Joogtada ah ee Xiriirka Dibadda iyo Nabadda ee Golaha Shacabka ayaa u furmay kooxaha saaxiibtinimada iyo diblomaasiyyiinta. Tababarkan oo socon doona muddo saddex maalmood ah oo maanta furmaya ayaa waxaa lagu baran doonaa siyaasadda arrimaha dibadda, diblomaasiyadda, diblumaasiyadda dalalka deriska ah iyo Itoobiya iyo weliba istaraatiijiyado kale oo dhanka xiriirka dibadda ah. Wasiiru-dawlaha Arrimaha Dibadda danjire Hadera Abera waxa uu xilligaas sheegay in dublamaasiyadda dhaqaale ay muhiim u tahay in la gaaro horumar iyo barwaaqo dalka iyadoo loo marayo dib u habeynta dhaqaalaha gudaha. Waxa uu sheegay in isbedellada iyo xaaladdaha caalamka ee aan la saadaalin karin in la xoojiyo dadaallada dublamaasiyadeed ee wajiyada badan iyo abaabulan si loo ilaaliyo danaha qaranka Itoobiya. Waxaa kale uu sheegay in laga wada shaqeeyo sidii loo soo jiidan lahaa ganacsiga iyo maalgashiga shisheeye, xoojinta iskaashiga, sumcad dhisida, ilaalinta danaha qaran ee dalkeena. Waxa kale oo uu carabka ku adkeeyay in ay tahay in aan muujino oo aan dhisno muuqaalkeeda iyada oo loo marayo shaqadayada diblomaasiyadeed ee dadweynaha oo ah meesha uu ka dhashay bini'aadamka, mulkiilaha ilbaxnimo qadiim ah, calaamad u ah xorriyadda Afrika, iyo waddan ka mid ah qowmiyadaha kala duwan. Arrintaas ayuu sheegay in dadka Itoobiyaanka ah ee ku nool gudaha iyo dibadda dalka looga baahan yahay in ay kaalintooda ka qaataan marka laga soo tago howlaha xiriirka dibadda ee ay waddo dowladda. Dhankiisa, Ambassador Shibru Mamo, Agaasimaha Guud ee Diblomaasiyadda Guud ee Wasaaradda Arrimaha Dibedda, ayaa sheegay in Diblomaasiyadda Dadweynuhu ay fursad u tahay dhismaha muuqaalka wanaagsan ee dalkeenna, kordhinta iskaashiga iyo saaxiibtinimada. Ugu danbayntii, danjiraha ayaa ku nuux nuuxsaday, in fanaaniinta, hay’adaha cilmi baadhista iyo ururada kala duwan ee xirfadlayaasha ahi ay kaalin mug leh ka qaataan horumarinta bilicda dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dadaalka Itoobiya ee ku aaddan soo dhawaynta iyo habaynta qaxootiga waa mid in la ammaano mudan – Guddoomiye Filibbo Grandi
Jun 14, 2025 14
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Dadaalka ay Itoobiya ku bixisay soo dhawaynta iyo qaabilaada qaxootiga ayaa ah mid ammaan mudan, sida uu ku dhawaaqay madaxa Qaramada Midoobay u qaabilsan qaxootiga Flibbo Grandi. Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka ah ee Itoobiya Taaye Atsqesilaase ayaa Qasriga Qaranka ku qaabilay Madaxa Hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan Qaxootiga Filibbo Grandi oo ay ka wada hadleen arrimaha Qaxootiga. Guddoomiyaha Filippo Grandi ayaa u sheegay ENA kulanka ka dib in Itoobiya ay soo dhawaynayso oo ay qaabileyso tiro badan oo qaxooti ah, islamarkaana in hadda ay soo dhaweynayaan qaxootiga ka imaanaya Koonfurta Suudaan, Suudaan iyo wadamo kale. Guddoomiyuhu waxa uu sheegay in dedaalka ay Itoobiya ku bixisay soo dhawaynta iyo qaabilidda qaxootiga ay tahay mid ammaan mudan; waxa uu sheegay in la sii xoojin doono taageerada la siinayo. Sidoo kale, Itoobiya waxay ku dadaali doontaa sidii ay beesha caalamku u aqoonsan lahayd oo ay u taageeri lahayd shaqada wanaagsan ee ay waddo ee ah qaabilaada iyo martigelinta qaxootiga. Agaasimaha guud ee hay’adda qaxootiga iyo dib u celinta qaxootiga Teiba Xasan oo kulanka ka qeyb gashay ayaa sheegtay in waxyaabihii ay ka wadahadleen madaxweyne Taye Atsekeselas iyo madaxa hay’adda qaxootiga u qaabilsan Qaramada Midoobay Filippo Grandi ay ahaayeen kuwo miro dhal ah. Waxayna xuseen in ay si weyn uga wada hadleen, gaar ahaan arrimaha qaxootiga ee ku sugan dalka Itoobiya, iyo sidii loo xoojin lahaa taageerada qaxootiga iyo arrimaha la xiriira. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynaha DDS oo Shir-guddoomiyay Kulanka Joogtada ah ee Golaha Amniga Deegaanka
Jun 11, 2025 47
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Madaxweynaha Dowlad Deegaanka Soomaalida, Mudane Mustafe Muxummed Cumar, ayaa maanta shir-guddoomiyay kulanka joogtada ah ee Golaha Amniga Deegaanka, kaas oo diiradda lagu saaray xaaladda guud ee nabadgelyada deegaanka. Intii uu socday kulanka, waxaa si qoto dheer looga dhagaystay warbixinno la xiriira amniga guud ee deegaanka, falalka amni-darro ee la soo sheegay, iyo tallaabooyinka la qaaday si loo sugo xasiloonida shacabka. Madaxweynaha ayaa ku bogaadiyay hay’adaha ammaanka dadaalka ay u galeen ilaalinta nabadda, wuxuuna xusay in amniga deegaanka uu yahay mudnaanta koowaad ee dowladdu leedahay. Sidoo kale, wuxuu faray dhammaan hay’adaha amniga inay laba jibbaaraan dadaallada lagu xaqiijinayo xasilloonida, si loo sugo jawi nabadeed oo u saamaxaya bulshada inay ku noolaadaan nolol deggan oo horumar leh. Kulanka ayaa sidoo kale lagu lafa-guray caqabadaha jira iyo fursadaha lagu xoojin karo iskaashiga u dhexeeya hay’adaha kala duwan ee amniga iyo bulshada rayidka ah. Ugu dambayntii, Madaxweynuhu wuxuu ku adkeeyay in laga fogaado wax kasta oo keeni kara khalkhal amni, loona baahan yahay in si dhow loola shaqeeyo shacabka si loola dagaallamo falalka keeni kara dhibaatada iyo kala dambeyn la’aanta. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciidanka ka hortagga fallaagooyinka nooc kasta oo ay yihiin ayaa la dhisay – Fild Maarshaal Birhaanu Julaa
Jun 11, 2025 48
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Ciidan ka hortagi kara weerarrada dhulka iyo badda ka yimaada ayaa la dhisay, sida uu sheegay Taliyaha guud ee Ciidanka Difaaca Itoobiya, Fild Maarshaal Birhaanu Julaa. Waxaa la horkeenay Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Dibadda iyo Nabadda ee Golaha Wakiillada Shacabka warbixinta waxqabadka 10ka bilood ee miisaaniyadda sanadkan 2017 ee Wasaaradda Difaaca. Fild Maarshaal Birhaanu Julaa ayaa sheegay in ciidanka difaacu uu si xooggan uga shaqeynayo xaqiijinta nabadda iyo amniga waara ee Geeska Afrika. Wuxuu intaas ku daray in Itoobiya ay dadaal xoog leh ugu jirto sidii ay marin badeed u heli lahayd, iyada oo si wadajir ah ula shaqeyneysa dalalka deriska ah, arrintaasina ay tahay mid muhiim u ah mustaqbalka waddanka. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in ciidanka uu yahay mid awood u leh ka hortagga weerarro ka yimaada dhanka dhulka iyo badda, isla markaana difaaci kara madax-bannaanida qaranka. Wasiirka Difaaca Itoobiya Inj. Caasha Maxamed ayaa dhankeeda sheegtay in kor loo qaaday awoodda fulinta ee wasaaradda, ayna si adag uga shaqeynayaan ilaalinta dalkooda iyo dadkooda ka dhan ah hanjabaad kasta oo uga timaada gudaha ama dibadda. Ugu dambayntii, Waxay intaas ku dartay in la billaabay bixinta garsoor caddaalad ah oo xor ah oo ciidanimo leh, isla markaana lagu guuleystay in la dhammaystiro kartida saadka ee ciidamada. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Ciidanka_Difaaca
Shirka 3aad ee Qaran ee Golayaasha Diimaha ayaa ka furmay Magaalada Baahir Dhaar
Jun 11, 2025 49
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Shirka 3aad ee heer qaran ee Golayaasha Diimaha ayaa si rasmi ah uga furmay magaalada Baahir Dhaar. Shirkan oo lagu qabtay halku-dhigga “Diimaha Nabadda, Is-ixtiraamka iyo Wadajirka u ah” ayaa si rasmi ah u furmay, iyadoo uu shir guddoominayo Arega Kabadhe, iyo Qasiiska guud ee Golaha Diimaha Itoobiya, Qes Tagaay Tadele. Shirka heer qaran ee socda ayaa socon doona maanta iyo berri, iyadoo la filayo in shirkaasi xooga la saaro sidii loo xoojin lahaa nabadda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Si nabad loo helo – Maalqabeennadu waa inay joojiyaan maalgelinta kooxaha hubeysan — Ra’iisul Wasaare Abiy (Dr.)
Jun 11, 2025 47
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa xusay in maalqabeennada doonaya in nabad lagu soo dabaalo dalka ay tahay inay joojiyaan taageerada maaliyadeed ee ay siiyaan kooxaha hubeysan ee ku sugan kaymaha. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu hadalkan ka sheegay kulan uu la yeeshay wakiillo ka socday ganacsatada oo ka kala yimid guud ahaan dalka, isagoo mar kale caddeeyay in dawladdu diyaar u tahay wada-hadal nabadeed. Waxa uu sheegay in 60 boqolkiiba caqabadaha nabadda Itoobiya ay sabab u yihiin taageerada ay kooxaha hubeysan ka helaan maalqabeennada gudaha, taasoo uu ku tilmaamay wax aan la aqbali karin in la taageero kooxaha xagjirka ah ee kasoo horjeeda nabadda isla markaana la filayo in dawladdu nabad keento. Haddii maalqabeennadu si dhab ah u rabaan nabad, waa inay joojiyaan taageerada ay siiyaan kooxaha hubeysan ee ku sugan kaymaha, isla markaana ay ku dhiirrigeliyaan in nabad lagu soo laabto, ayuu yiri Ra’iisul Wasaaruhu. “Ciddii nabad rabta annaguna diyaar baan nahay,” ayuu yiri Ra’iisul Wasaaruhu, isagoo xusay in dawladdu diyaar u tahay inay wada hadal la furto cid kasta oo nabad doonaysa. Sidoo kale waxa uu carabka ku dhuftay in ilaalinta sharcigu ay tahay waajibaadka dowladda, isla markaana ciddii lagu helo inay sharci jebis ku kacday ay mutaysan doonto ciqaab. Waxa uu intaa ku daray in nabaddu ay tahay arrin aad muhiim u ah oo loo baahan yahay in si wadajir ah loo guto. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu qiray in su’aalaha ku saabsan nabadda ay yihiin kuwo sax ah, balse waxa uu sheegay in aanay habboonayn in arrimaha nabadda lagu eego sidii inay dowladdu keli ku tahay, iyadoo ay jiraan kooxo kale oo aan xilkooda gudanaynin. Dhanka kale, waxa uu sheegay in ay jiraan eedeymo ku saabsan in qaar ka mid ah ganacsatada lacago lagaga qaado keelaayada lagu xakameeyo ka hortagga ganacsiga sharcidaradda ah iyo hubka sharci darrada ah. Ra’iisul Wasaaruhu isagoo arrintaasi ka hadlayay, waxa uu sheegay in haddii aan la helin kormeerro dhab ah, ay suurtagal tahay in hub sharci darro ah uu dalka soo galo, taasina ay khatar ku tahay nolosha shacabka. Si kastaba ha ahaatee, waxa uu ballanqaaday in dowladda ay si wadajir ah ula shaqayn doonto ganacsatada si loo helo hannaan hubin ah oo aanay la socon lacag dalab. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In la xaqiijiyo danta qaranka Itoobiya iyo in la sugo nabad waarta, dadaal qorshaysan ayaa loo baahan yahay
Jun 10, 2025 53
Addis Ababa, Agaali/Sane 3/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka ahna Madaxa Xarunta Isku-dubbaridka Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiyadda iyo Madaxweyne ku-xigeenka xisbiga Barwaaqo, Mudane Aadan Faarax, ayaa sheegay in xaqiijinta danta qaranka Itoobiya iyo suurtagelinta nabad waarta ay tahay jihada xigta ee mudnaanta la siinayo. Waxaa socda wadahadal siyaasadeed oo ay ka qaybgalayaan hoggaamiyeyaasha axsaabta siyaasadda, kaasoo diiradda lagu saarayo xaaladda siyaasadeed ee dalka, xaqiiqooyinka jira iyo masuuliyadaha saaran cid walba. Intii uu socday wadahadalka, Mudane Aadan Faarax ayaa soo bandhigay dukumeenti saldhig u noqonaya wadahadalka, kaasoo diiradda saaraya xaaladda siyaasadeed ee dalka, dhismaha nabad waarta, ballaarinta garoonka siyaasadeed iyo arrimo kale oo mudan in laga doodo. Madaxweyne ku-xigeenku wuxuu sidoo kale ku xusay dukumeentigaasi in lagu adkeeyo ballaarinta garoonka siyaasadeed si loo gaaro horumar siyaasadeed oo dhab ah. Wuxuu mar kale adkeeyay in xaqiijinta danta qaranka iyo suurtagelinta nabad waarta ay tahay jihada ugu muhiimsan ee xigta. Sidoo kale, wuxuu xusay in dardar gelinta koboca dhaqaalaha iyo horumarka bulshada ay yihiin arrimo muhiim u ah kor u qaadidda nolosha shacabka. Ugu dambayntii, wadahadalka ayaa sidoo kale lagu muujiyay in cid walba ay tahay inay ka qayb qaadato wadahadalka heer qaran si loo gaaro yoolka guud ee wadanka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Arrimaha Bulshada
Macallimiintu waajibaad adag baa ka saaran tahay inay cilmiga iyo runta faafiyaan xilligan la joogo ee dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Jun 14, 2025 13
Addis Ababa, Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in macallimiintu waajib weyn ka saaran yahay inay dadka si daacad ah ugu gudbiyaan cilmiga iyo runta, gaar ahaan xilligan la joogo ee dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu la kulmay macallimiin ka kala timid guud ahaan Itoobiya. Intii uu kulanku socday, waxa uu sheegay in xilligan aynu ku jirno uu yahay mid ay aad u baahdo beenta, wuxuuna carabka ku adkeeyey in beenta lagu burburiyo wixii la dhisay. Wuxuu sheegay in xilligan la joogo ee lagu tilmaamo "xilligan dareenku ka xoog roonaaday xaqiiqada" uu horseedayo dhalinyaro aan aragti fog lahayn oo aan garanayn hadaf, yool iyo macnaha dhabta ah ee nolosha, taasina ay keento in dareenku ka hormaro caqliga iyo xaqiiqada. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu xusay in macallimiintu ay masuuliyad weyn ka saaran tahay sidii ay runta iyo cilmiga u horseedi lahaayeen bulshada, isla markaana ay kaalin mug leh ka qaataan dhisidda maskaxda iyo aragtida dhalinyarada. Sidoo kale, wuxuu sheegay in aqoonta taariikhda shalay, fahamka maanta iyo aragtida berri ay yihiin furaha horumarka, taasoo uu macallinka ku matalayo mid door muhiim ah ka qaata dhismaha Itoobiya cusub oo loo gudbin karo jiilasha soo socda. Ugu dambayn, wuxuu carabka ku adkeeyey in macallimiintu ay door laxaad leh ku leeyihiin dadaallada dalka lagaga saarayo dhibaatooyinka, saboolnimada, kala qeybsanaanta iyo cabashada, iyagoo bulshada u horseedaya midnimo, faham iyo horumar. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Xuska 4aad ee Todobaadka Xiisaha Ismaamulka Diridhaba oo la qaban doono 21ka ilaa 25ka bishan Sane 2017
Jun 14, 2025 12
Dirdhaba: Agaali/Sane 06/2017 (ENA): Madaxa Xafiiska Duqa iyo Arrimaha Kabinetka ee Ismaamulka Diridhaba, Mudane Gebeyehu Tilahun, iyo Agaasimaha Xafiiska Arrimaha Qoorbajoogta ee Ismaamulka Diridhaba, Mudane Biniyam Girma, ayaa si wadajir ah u qabtay shir jaraa’id oo ku saabsan xuska 4aad ee Todobaadka Xiisaha Diridhaba ee lagu qaban doono gudaha Ismaamulka. Xuskan oo la bilaabay afar sano ka hor, ayaa ah munaasabad muhiim ah oo isu keenta qoorbajoogta ka soo jeeda Ismaamulka Diridhaba iyo dhammaan dadka jecel magaalada. Mudane Gebeyehu Tilahun ayaa sheegay in ujeeddada xuskan tahay sidii loo xoojin lahaa xiriirka bulshada gudaha iyo qoorbajoogta, loogana faa’iideysan lahaa fursadaha maalgashi ee ka jira Ismaamulka Diridhaba, si kor loogu qaado dhaqaalaha deegaanka. Dhankiisa, Agaasimaha Xafiiska Arrimaha Qoorbajoogta, Mudane Biniyam Girma, ayaa xusay in intii uu socdo Todobaadka Xiisaha Diridhaba, oo noqon doona muddo shan maalmood ah, la qaban doono munaasabado kala duwan oo ay ka mid yihiin: 👉Kulan dood cilmiyeed ah 👉Booqashooyin goobaha taariikhiga ah 👉Safar tareen 👉Tartan ciyaaraha isboortiga 👉Carwo sawireed iyo bandhig faneed Shanta maalmood ee xuska ayaa loogu magac daray: Maalinta 1-aad: Maalinta Caalamiga ah ee Diridhaba Maalinta 2-aad: Maalinta Nabadda iyo Jacaylka Maalinta 3-aad: Maalinta Dhaqanka Malinta 4-aad: Maalinta Qoyska Maalinta 5-aad: Maalinta Aqoonsiga iyo Mahadnaqa Ugu dambayn, masuuliyiintu waxay guud ahaan bulshada Ismaamulka Diridhaba ugu baaqeen in ay si diirran u soo dhaweeyaan martida magaalada u imanaysa xuskan. Waxa kale oo ay ugu baaqeen qoorbajoogta inay si firfircoon uga qayb qaataan xuskan, isla markaana ay ka faa’iidaystaan fursadaha maalgashi ee ka jira Ismaamulka Dirdhabe #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhismayaasha guryaha ayaa siyaabo kala duwan u sii socda si loo dhimo guri la’aanta – Duqa magaalada Adhaanej Abebe
Jun 14, 2025 12
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Duqa Ismaamulka Addis Ababa Adhaanej Abebe ayaa sheegtay in dhismeyaasha guryaha ee ka qayb qaadanaya yaraynta guryaynta dadka magaalada Addis Ababa ay siyaalo kala duwan u socon doonaan. Maayarka ayaa kormeer ku soo martay sida ay u socdaan mashaariicda guryaynta ee lagu dhisayo fagaaraha Jarmalka ee xaafada Nifas Sil Lafto. Mar haddii baahida guriyeynta aanay dawladdu oo keliya dabooli karin, waxa uu maayarku ugu baaqay ganacsatada gaarka ah ee ku hawlan dhismaha inay dhismahooda ku dhammaystiraan muddo kooban oo tayo leh. Maayarka ayaa sidoo kale balan qaadday in ay gacan ka siin doonaan kuwa wax dhisaya si ay u dhamaystiraan mashaariicda dhismahooda wakhtiga loogu tallo galay, iyada oo la raacayo jihada uu dhigayo maamulka caasimadu. Madaxa Xoghaynta Saxaafadda ee Xafiiska Duqa Magaalada, Miysa Elema (Dr.), ayaa waraysi ay ENA siiyay ku sheegay, in Iyada oo la raacayo ahmiyadda gaarka ah ee la siiyey si loo yareeyo dhibaatada guriyeynta, mashaariicda dhismaha waxaa dardargelinaya dawladda, qaybaha dadweynaha iyo kuwa gaarka loo leeyahay, iyo ganacsiga gaarka ah. Waxa kale oo uu sheegay in la dardargelinayo mashaariicda guryaha ee ay dawladdu gacanta ku hayso, waxaanu xusay in mashaariicda dhisme ee ay dawladdu ka fulinayso hay’adaha gaarka loo leeyahay ay iyaguna meel fiican marayaan. Ugu danbayntii, waxa uu ugu baaqay shirkadaha gaarka loo leeyahay ee horumarinta guryaha ee aan wali helin dhul isla markaana bilaabay shaqo dhab ah in ay si degdeg ah oo tayo leh u bilaabaan dhismaha ayna daboolaan baahiyaha guriyeynta ee dadka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaa laga shaqeynayaa sidii loo Yareyn lahaa khatarta iyo u nuglaanshaha fatahaadaha
Jun 11, 2025 45
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Komishineerka Komishinka Maareynta Musiibooyinka Qaranka ayaa sheegay in komishinku uu si joogto ah uga shaqeynayo sidii loo dhimi lahaa u nuglaanshaha fatahaadaha xilliga jiilaalka iyada oo loo marayo xoojinta awoodda dowladaha degaannada. Dr. Shiferaw Teklemariyam, ayaa sheegay in ay la shaqeynayaan dowlad degaannada si ay u diyaariyaan qorsheyaal degdeg ah oowax ku ool ah oo lagu wajaho fatahaadaha. Komishineerka Komishinka Maareynta Musiibooyinka ee Dowlad Deegaanka Koonfurta Itoobiya, Ganta Gama, ayaa sheegay in 10-kii bilood ee la soo dhaafay la fuliyey hawlo dib loogu dejinayo dadkii horey ugu barakacay fatahaad iyo dhul go'a, isla markaana ay socdaan dadaallo horudhac ah oo ka hortag ah. Sidoo kale, wuxuu sheegay in dadka harsan ee ay saameeyeen fatahaadaha iyo dhul go'a lagu wado in la dejiyo ka hor dhammaadka bisha Sane. Agaasimaha digniinta hore iyo ka jawaabista degdegga ah ee guddiga Maareynta Musiibooyinka ee Dowlad Deegaanka Amxaarada, Birhaanu Sewdhu, ayaa isna sheegay in dowlad deegaankaasi ay ku bixisay 145 milyan oo birr hawlo looga hortagayo fatahaadaha xilliga xagaaga. Ugu dambayntii, waxa uu intaa ku daray in la aqoonsaday 33 degmo oo u nugul fatahaadaha si bulshada deegaankaas looga qayb geliyo diyaargarowga iyo u diyaar garowga xilliga roobka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Su'aasha mushahaarka waa mid sax ah, Waxaan isku dayeynaa inaanu u saxno si miisaaman – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 14, 2025 13
Addis Ababa, Agaali/Sane 6/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed, isaga oo la hadlayay macallimiinta ka kala yimid guud ahaan dalka Itoobiya, ayaa sheegay in codsigooda mushahar kordhin ah uu yahay mid sharci ah, isla markaana dowladda ay isku dayeyso inay u saxdo si miisaaman oo tixgelin leh. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu xusay in macallimiintu ay mudan yihiin ixtiraam weyn, wuxuuna yiri: “Intaan noolahay, markaan arko macallin baabuurkiisa ka degaya albaabka iskuulka hortiisa isagoo doonaya inuu dad wax baro, wax ka farxad badan ma jiraan.” Wuxuu intaas ku daray in siyaasiyiintu iyo dadweynuhu ay wax badan ka sheegi karaan arrimaha siyaasadda, Facebook, iyo baarlamaanka, taasina ay caadi tahay. Laakiin haddii khilaaf laga abuuro arrimaha la xiriira macallimiinta, arrintaasi waxay noqonaysaa dhibaato qaran, ayuu yiri. Ra’iisul Wasaaruhu waxa uu sheegay in fikirka macallimiinta uu yahay saldhigga siyaasadda wax ku oolka ah, isla markaana dowladda ay si taxaddar leh uga fiirsato arrin kasta oo ay soo jeediyaan. Sidoo kale, wuxuu sheegay in wadahadallada socda aysan ahayn kuwa magac uyaal uun ah, balse ay yihiin kuwo qalbiga ka soo baxaya oo la filayo in ay faa’iido dhab ah keeni doonaan. “Xitaa haddii mushaharka la kordhiyo ama qofku guri yeesho, baahida iyo hamiga bini’aadamka xad ma laha,” ayuu yiri. “Si kastaba ha ahaatee, horumarka iyo isbeddelku waa inuu noqdaa mid miisaaman. Sidaas darteed, waa inaanu isku dheellitirnaa labada arrimood si masuuliyad leh.” #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Shirkadda Tareenka Itoobiya Illaa Jibuuti ayaa Shaacisay inay lix dugsi ka Dhisi Doonto Goobaha uu Tareenku Maraayo
Jun 14, 2025 19
Diri Dhaba; Agaali/Sane 6/2017 (ENA): Shirkadda Tareenka ee Itoobiya illaa Jibuuti ayaa shaaca ka qaaday inay soo gaba-gabeysay diyaar garowga dhismaha lix dugsi oo laga dhisayo goobaha uu tareenku maraayo. Sidoo kale waxaa la sheegay in shirkadda ay si dhow ula shaqeyneyso bulshada ku dhaqan deegaannada uu tareenku maraayo si loo ilaaliyo nabadda iyo amniga si wada jir ah. Agaasimaha Isgaadhsiinta ee Shirkadda , Muna Axmed, ayaa ENA u sheegtay in Bulshada ku dhaqan gobolada iyo magaalooyinka uu tareenku maraayo ayaa gudanaya waajibaadkooda shaqo iyagoo ilaalinaya amaanka tareenka. Si loo sii dardar geliyo hawlahaas, shirkadda ayaa sheegtay in ay ka soo bixi doonto mas’uuliyadda ka saaran arrimaha bulshada, iyada oo dhiseysa dugsiyo ay wax ku bartaan bulshada ku dhaqan deegaannada uu tareenku maraayo. Waxa kale ay sheegtay in shirkaddu ay kala shaqaynayso bulshada, isla markaana dareenka lahaanshaha bulshadu uu marba marka ka dambaysa sii kordhaya. Islamarkaana in shirkaddu ay dhisi doonto lix dugsi sare oo casri ah, islamarkaana ay ku wareejin doonaan bulshada. Taliye ku xigeen Guulma Taaye oo ah madaxa guud ee beesha Mieyso illa Dawanle iyo daneeyayaasha shirkada ayaa sheegay in loo baahan yahay in si nabad ah loo ilaaliyo wadada tareenada, madax dhaqameedka iyo cuqaashana ay kaalintooda ka qaadanayaan. Waxa kale uu sheegay in ay ku dadaalayaan sidii ay kaalintooda uga soo bixi lahaayeen, gaar ahaan dhalinyarada ku nool deegaanada uu Tareenku maraayo, isla markaana ay ka faa’ideysanayaan fursadaha shaqo. Waxa uu si gaar ah u xusay in shirkaddu ay diyaarinayso dhismaha lix dugsi oo casri ah sanadka soo socda. Ugu danbayntii, Mudane Cabdoo Cumar oo ka mid ah madaxda dhaqanka beesha Ciisaha Soomaaliyeed ahna wakiilka Ugaaska ayaa sheegay in aan ilaalineyno badqabka tareenada anagoo isku dubaridnay bulshada. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madasha Daneeyayaasha Hanti-dhawrka waxay abuurtay xaalad dhiirrigelinaysa isla xisaabtanka iyadoo la xoojinayo nidaamka kormeerka – Guddiga Joogtada ah
Jun 11, 2025 45
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Madasha Daneeyayaasha Hanti-dhawrka ayaa baaris ku samaysay hab-raacyada hay’adaha si loo xoojiyo nidaamka kormeerka loona dhiirrigeliyo isla xisaabtanka, sida ay shaaciyeen Guddiga Joogtada ah ee Maareynta Kharashaadka Dowladda iyo Arrimaha Kormeerka ee Golaha Wakiillada Shacabka. Guddigu wuxuu sheegay in uu ka dooday waxqabadka Madasha Daneeyayaasha Hanti-dhawrka ee sanad-miisaaniyadeedka 2017. Xoghayaha guddiga, Dr. Yeshimebet Dhamise, ayaa soo jeedisay warbixinta gunaanadka ah ee ku saabsan hirgelinta qorshaha madasha. Guddigu wuxuu iftiimiyay in uu si dhow ay ula socdeen isticmaalka miisaaniyadda dowladda ee hay’adaha federaalka, siyaasadaha, istaraatijiyadaha, shuruucda, nidaamyada iyo qorshayaasha shaqo. Madashu waxay sheegtay in fursad la abuuray si hay’adaha fulinta iyo guddiyada kale joogtada ah ay u kordhiyaan dareenka ay siiyaan warbixinnada hanti-dhawrka. Sidaas darteed, waxay sheegtay in saddex hay’adood la siiyay digniin qoraal ah, isla markaana masuuliyiintii ay khusayso la saaray ganaax lacageed, taasoo la xiriirta warbixinnada hanti-dhawrka ee sanadkan. Sidoo kale, toddobo hay’adood oo ay ka mid yihiin qaar ka mid ah jaamacadaha dowladda ayaa lagu wargeliyay digniino qoraal ah. Waxaa la xusay in tallaabooyinkaasi ay sabab u noqdeen isbeddel wax ku ool ah oo ka dhashay natiijooyinka hanti-dhawrka. Waxay sidoo kale mar kale hoosta ka xariiqeen in baarista nidaamyada shaqo ee hay’adaha dowladda ay suurtagelisay xoojinta nidaamka kormeerka iyo isla xisaabtanka. Ugu dambayntii, Kulankaasi waxaa ka qaybgalay mas’uuliyiin sare oo ka tirsan hay’adaha federaalka iyo daneeyayaasha kale ee la xiriira hanti-dhawrka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Hanti-dhawrka
Itoobiya waxay adeegyo Maaliyadeed iyo Caymis u fidinaysaa Beeraleyda yaryar si ay u kordhiyaan wax-soo-saarkooda
Jun 11, 2025 54
Addis Ababa, Agaali/Sane 4/2017 (ENA): Wasiirka Beeraha ee Itoobiya, Dr. Girma Amantee, ayaa sheegay in dalku uu dadaal ku bixinayo sidii beeraleyda yaryar ee nugul uguna nugul isbeddelka cimilada loogu xoojin lahaa awoodda dhaqaale, si ay kor ugu qaadaan wax-soo-saarka iyo wax-ku-oolnimadooda. Waxaa socda dood wadareed lagu eegayo saamaynta isbeddelka cimilada iyo helitaanka adeegyada maaliyadeed oo diiradda lagu saarayo beeraleyda yaryar. Wasiirka oo furay dooddaasi ayaa sheegay in qorshaha horumarinta tobanka sano ee dalka uu mudnaan gaar ah siiyey beeraha, taasina ay sahashay kororka wax-soo-saarka iyo wax-ku-oolnimada. Wuxuu xusay in Itoobiya ay horumar weyn ka gaartay iskeed ugu filnaanshaha baahida qamadiga, iyadoo si buuxda u dabooshay baahida gudaha loona yareeyey soo dhoofinta qamadiga dibadda laga keeno. Wuxuu sidoo kale sheegay in isbeddelada cimilada lagu wajihi karo adkaynta dhaqaalaha dalka. Itoobiya waxay sannad walba dedaal ugu jirtaa horumarinta wax-soo-saarka iyo wax-ku-oolnimada dalagyada muhiimka ah ee la beero iyada oo loo marayo qorshaha "Raadka Cagaaran" iyo sidoo kale in la gaaro isku filnaansho dhanka cunntada ah. Waxa uu intaa ku daray in barnaamijka "Hal abuurka Dalag iyo Daryeel iyo sidoo kale Dhaqo oo Dheefso" uu muhiim u yahay sugnaanta cunno iyo isbeddelka nidaamka sahayda cuntada ee dadweynaha, isagoo ku tilmaamay in uu wax weyn ka tari karo. Wasiirka wuxuu xusay in beeraleyda yaryar ay yihiin kuwa ugu nugul isbeddelka cimilada, sidaas darteedna Itoobiya ay ballaarinayso qorshayaal ay kaga hortagayso saameynta arrintaasi. Siyaasadda horumarinta beeraha iyo miyiga ee dalka waxay fursad u siineysaa beeraleyda yaryar in si sahlan ay u helaan adeegyada maaliyadeed iyo amaahda. Wasiirka wuxuu sheegay in dadaal xooggan la sameynayo si beeraleyda nugul loogu xoojiyo awooddooda dhanka maaliyadda iyo caymiska si ay u kordhiyaan wax-soo-saarka. Sidoo kale, waxaa socda barnaamijyo lagu horumarinayo habka kaydinta iyo maaraynta xogta si kor loogu qaado helitaanka adeegyada maaliyadeed, lana xaqiijiyo horumarinta miyiga iyo nolosha bulshada. Ugu dambayn, Dr. Girma wuxuu ku baaqay in la xoojiyo iskaashiga iyo nidaamka wada shaqeynta ee hay’adaha gaarka loo leeyahay iyo kuwa dowladda si loo hubiyo horumar waara oo ku saabsan adeegyada maaliyadeed ee beeraleyda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Caymiska_Beeraha
Muuqaalo
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Waxaa Si Rasmi ah Loo Furay Bandhigga Joogtada ah ee Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed
Jun 14, 2025 9
Addis Ababa; Agaali/Sane 7/2017 (ENA): Xafiiska Raysal wasaaraha ayaa shaaciyay in si rasmi ah loo furay qeybta joogtada ah ee bandhigga Matxafka Sayniska iyadoo uu goob joog ka ahaa Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed. Dhacdadan cajiibka ah waxay ka kooban tahay shan qaybood oo bandhig ah oo diiradda saaraya Garaadka Macmalka, Isbeddelka Cimmilada iyo Mashruuca Jawaabta Itoobiya, Beeraha, Kortontada iyo Tamarta laga Dhalinayo Biyaha and, Duulitaanka and Diyaaradaha. Tani waxay muujinaysaa rabitaanka xooggan ee dalkeenu u qabo adeegsiga sayniska iyo tignoolajiyada. Intaa waxa dheer, Masrixii ugu horreeyay ee dalkeenna u qaabaysan meel bannaan oo la daah-furay. Tiyaatarkan oo cabirkiisu dhan yahay 1000 mitir oo laba jibbaaran iyo dhexroorkiisu yahay 36 mitir ayaa waxaa lagu qalabeeyay tignoolajiyada casriga ah ee 4K. Masraxa bannaanka wuxuu u soo bandhigayaa adduunka booska si aad u soo jiidasho leh isagoo soo bandhigaya sawirro tayo sare leh oo aad u xiiso badan. Matxafka Sayniska, oo ah meel lagu sahamiyo, lagu barto laguna dhiirrigeliyo, hadda waxay u furan tahay booqdayaasha. Waxaa lagugu martiqaadayaa inaad timaaddo oo aad aragto mustaqbalka Sayniska iyo Tignoolajiyada Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Xafiiska Qorshaynta DDS iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi
May 31, 2025 122
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 23/2017 (ENA): Xafiiska Qorshaynta Dawlad Deegaanka Soomaalida iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi oo ku saleysan wada shaqeyn dhinacyada cilmi-baarista, daraasaadyada, iyo kobcinta awoodaha fulineed ee shaqaalaha labada dhinac. Munaasabadda saxiixa heshiiskan waxaa goobjoog ka ahaa masuuliyiin sare, khubaro iyo qayb kamid ah shaqaalaha labada dhinac. Dhanka Xafiiska Qorshaynta waxaa heshiiska u saxiixay Madaxa Xafiiska, Mudane Cumar-Faaruuq Warfaa, halka dhanka Jaamacadda uu saxiixay Dr. Ilyaas Cabdullaahi, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Jaamacadda ee arrimaha cilmi-baarista, bulshada iyo tiknoolajiyadda. Mudane Cumar-Faaruuq ayaa sheegay in mid ka mid ah yoolalka Xafiiska Qorshayntu yahay in xal loo helo caqabadaha bulshada iyo kuwa dhaqaale ee deegaanka ka jira, iyada oo loo marayo siyaasado ku dhisan istiraatijiyad cilmiyeed iyo daraasaad xaqiiqo ku dhisan. Wuxuu carrabka ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay in la xoojiyo awoodda cilmi-baarista ee xafiiska iyo isticmaalka tiknoolojiyadaha casriga ah, isagoo xusay in Jaamacadda Jigjiga ay tahay bahwadaag ku habboon arrimahaas, maadaama ay tahay jaamacad cilmiyeed leh karti iyo khibrad ay ku taageeri karto horumarinta deegaanka. Dhankiisa, Dr. Ilyaas Cabdullaahi ayaa sheegay in Jaamacadda Jigjiga ay diyaar u tahay inay ballaariso doorkeeda ku aaddan tacliinta, cilmi-baarista, iyo adeegyada bulshada, iyadoo sidoo kalena door muuqda ka qaadanaysa horumarinta deegaanka. Wuxuu hoosta ka xariiqay in Jaamacaddu ay diyaar u tahay in ay noqoto xarun cilmiyeed kaalin muuqata ku leh go’aan-qaadashada horumarinta deegaanka iyo dalka oo dhan. Ugu dambayntii, Heshiiskan ayaa la filayaa inuu furo waddo cusub oo iskaashi wax ku ool ah oo dhex mara labada dhinac, loogana faa’iideeyo bulshada deegaanka si hufan oo cilmi ku dhisan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Machadka ayaa sheegay in uu soo saaray cilmi-baarisyo wax ku ool ah oo lagaga hortago cudurrada – Brof. Afework Kassu
May 30, 2025 119
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 22, 2017 (E.N.A) – agaasimaha guud ee machadka Brofessor Afework Kasu ayaa sheegay in Machadka Cilmi-baadhista ee Armauer Hansen uu soo saaro cilmi-baadhisyo kala duwan oo wax ku ool ah oo lagaga hortagayo cudurrada. Brof. Afework Kassu oo waraysi siiyay wakaaladda wararka ee ENA ayaa sheegay in machadku si gaar ah diiradda u saarayo cilmi-baarisyo xal u noqon kara cudurrada kala duwan ee dalka ka jira. Waxa uu xusay in sannadihii lasoo dhaafay uu machadku qabtay cilmi-baarisyo wax tar u yeeshay adeegyadii caafimaad ee dalka, kuwaas oo natiijadoodu ay gacan ka geysteen horumarinta daaweynta cudurrada. Machadku waxa uu sii xoojinayaa dadaalladiisa cilmi-baariseed, isagoo xoogga saaraya in dalka gudihiisa lagu soo saaro dawooyin iyo tallaalo, si loo yareeyo ku-tiirsanaanta wax-soo-saarka dibadda. Sidoo kale, Brof. Afework waxa uu sheegay in machadku uu bilaabay cilmi-baarisyo la xiriira sidii dalka gudihiisa loogu beddeli lahaa walxaha muhiimka u ah soo saarista dawooyinka, kuwaas oo hadda laga keeno dibadda. Waxa uu sheegay in mashruuca lagu soo saarayo walxaha aasaasiga ah ee dawooyinka uu u socdo si wadajir ah oo qorshaysan iyadoo lala kaashanayo jaamacadaha iyo warshadaha dalka. Brof. Afework Kassu waxa uu xusay in dadaal xooggan la gelinayo sidii tayada iyo heerka dawooyinka Itoobiya loo gaarsiin lahaa heer caalami ah, si ay ugu tartami karaan suuqyada caalamiga ah. Dhanka kale, machadku waxa uu horey u sameeyay cilmi-baaris hoos u dhigtay muddada daweynta cudurka TB-da ah – hoos ugu dhigtg laga bilaabo sagaal bilood ilaa lix bilood, taas oo loo ah guul muhiim ah. Sidoo kale, cilmi-baarisyo cusub oo wax ku ool ah ayaa lagu sameeyay tallaalka ka hortagga cudurrada Qoorgooyaha iyo daacuunka, kuwaas oo ah kuwo lagu guuleystay, sida uu sheegay Brof. Afework. Tallaaladan la horumariyay ayaa waxaa aqoonsaday Hay’adda Caafimaadka Adduunka (WHO) iyo hay’ado kale oo caalami ah, iyadoo dalal badan oo ay Itoobiya ku jirto ay bilaabeen adeegsigooda. Machadku waxa uu sidoo kale wadaa cilmi-baaris ku saabsan cudurka duumada, isagoo baadhaya saameynta isbeddelka cimilada iyo deegaanka ka jiri kara faafitaanka cudurka iyo noocyada kaneecada gudbisa. Cilmi-baaris horay ugu bilaabatay cudurrada maqaarka ayaa hadda u gudubtay baaritaanka cudurrada faafa iyo kuwa aan faafin ee ay ka mid yihiin kansarka, taas oo muujinaysa ballaarinta howlaha cilmi baariseed ee machadka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Itoobiya waxay si Hagar La'aan ah u shaqaynaysaa maanta, iyadoo Rajaynaysa Mustaqbal Fiican – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
May 29, 2025 136
Addis Ababa; Miicaad/Ginboot 21/2017 (ENA): Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in Itoobiya ay si adag uga shaqaynaysaa cilmiga hawada sare iyo qaybta Juqraafiga Hawada sare. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa booqday Machadka Cilmiga Hawada sare ee Itoobiya iyo Machadka Juqraafiga Hawada sare. Raysal wasaaraha ayaa boqashadaas kadib sheegay in machadku uu soo gudbinayey warbixino u baahan horumarinta min dhulka ilaa hawada dhowrkii sano uu aasaasnaa. Waxa uu sheegay in la wado howlo lagu ogaanayo meelaha leh kheyraadka dhulka hoostiisa iyadoo loo marayo cilmi baaris iyo sahaminta biyaha dhulka, islamarkaana in uu Machadku ku hawlan yahay sidii uu u daraasayn lahaa xaaladda harooyinka Itoobiya iyo sidii loo ogaan lahaa kheyraadka biyaha ku jira. Waxa kale oo uu sheegay in uu machadku soo saarayo xog muhiim ah oo waxtar u leh horumarka iyada oo la aqoonsanayo dhir-daboolka, biyaha iyo ciidda Itoobiya. Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa intaa ku daray in aqoon rajo leh laga dhisayo machadka cilmi baarista iyo maareynta xogta biyaha iyo horumarinta dhulka. Waxa kale uu xusay in markii la aasaasay machadkan ay Itoobiya ku biirtay naadiga caalamiga ah ee hawada sare, isla markaana dhowrkii sano ee la soo dhaafay hawada sare u dirtay laba dayax-gacmeed. Ra’iisul Wasaaraha oo sheegay in ay socdaan qorshayaal lagu dirayo dayax-gacmeedkii saddexaad ayaa sheegay in ay wadaan howlo la taaban karo oo ku saabsan horumarinta shaqaalaha. Arrinkan ayuu marka laga soo tago waxbarashada dhigriiga labaad iyo saddexaad ee jaamacadaha, ayaa u baahab in laga shaqeynayo sidii ardayda danahooda iyo xirfaddooda loo xoojin lahaa. Wuxuu sheegay in tani ay tahay balan qaad mustaqbalka lagu xisaabtamayo, waxaana intii uu ku guda jiray kormeerkiisa uu ku soo arkay xaalad abuur oo sahlaysa in suuqa shaqada uu soo saaro shaqaale tayo leh oo la tartamo. Waxa kale oo uu sheegay in kor loo qaaday tayada Hay’adda Teleskoobka ee Indoodo, isla markaana loo dhisay inay la kaashato hay’adaha caalamiga ah ee dalka ka sokow. Waxa uu tilmaamay in hay’adaha caalamiga ah ay si kalsooni leh u isticmaalayaan xogta machadkan, waxa uuna sheegay in wax lagu farxo ay tahay in dhowr sano kadib la arko. Ugu danbayntii, Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa sheegay in Itoobiya ay rajo leedahay islamarkaana in maanta ay dadaal badan ku bixineyso sidii ay mustaqbalka u horumar u gaadhi lahayd; isaga oo hadalkiisa kusoo koobay oo yidhi, "Waxaan dhisaynaa dal dhinac walba u wanaagsanaan doona jiilka mustaqbalka". #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciyaaraha
Orodiyahanka Solomon Barega Ayaa Ku Guuleystay Tartanka 10-KM ee Manjester
May 19, 2025 196
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 10, 2017 (ENA) – Orodiyahanka Itoobiyaanka ah ee Solomon Barega ayaa ku guuleystay tartanka ragga ee 10-kiloo mitir ee lagu qabtay magaalada Manchester. Solomon Barega ayaa kaalinta koowaad galay isagoo tartanka ku dhammaystay waqti dhan 27 daqiiqo iyo 49 ilbiriqsi. Orodiyahanka kale oo Itoobiyaanka ah, ee Mosinet Geremew, ayaa galay kaalinta afraad isagoo ku dhameeyay 28 daqiiqo iyo 21 ilbiriqsi, sida ay sheegtayso xogta laga helayo Xiriirka orodka Itoobiya. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya#ENA
Tigist Assefa ayaa heshay Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah
Apr 28, 2025 369
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Orodyahannad Tigist Assefa, oo jebisay rikoodhka tartanka Marathon-ka London, ayaa heshay aqoonsi rasmi ah oo uga yimid Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah (World Guinness Book of Records). Tigist ayaa dhigtay rikoodh cusub iyadoo ku orodday 2 saacadood, 15 daqiiqo iyo 50 ilbiriqsi tartanka Marathon-ka ee ay haweenka oo keliya ka qayb galeen, iyadoo aysan jirin rag tartanka ka qayb qaadanayay.
Liifarbuul ayaa markii 20-aad xaqiijisay hanashada Horyaalka Briimar Liigga Ingiriiska.
Apr 28, 2025 372
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 19/2017 (ENA): Kooxda kubadda cagta Liifarbuul ayaa 5-1 ku garaacday Tootanhaam Hotspar kulan ka tirsan todobaadkii 34-aad ee horyaalka Briimar Liigga. Goolasha guusha ayaa waxaa u dhaliyay Luwiis Diyas, Muxammed Salaax, Koodhi Gakbo, Aleeksis Makalistar iyo goolkii shanaad uu iska dhaliy laacibka Tootanham Odujee, oo Tottenham u ciyaara, halka uu Solanke goolka qura u dhaliyay Tootanhaam. Natiijadii ka dib, Liifarbuul ayaa xaqiijisay hanashada horyaalkeedii 20-aad iyadoo leh 82 dhibcood iyo afar ciyaarood ka hadhan yahay gabagabda horyaalkaas. Tani waxa ay ka dhigeysaa in Liifarbuul ay ku jirto rikoorka ah in ay ku guuleysato horyaalka marar badan iyada oo ay iska mid ka tahay, kooxda ay xafiiltamaan ee Manjistar Yunaytidh.
Itoobiya ayaa ku guulaysatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir
Apr 28, 2025 371
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Tartanka ciyaaraha ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika ee 5-aad, Itoobiya ayaa dhammaan billadaha ka qaadatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir. Iyadoo la xusayo sanad-guurada 116-aad ee aas-aaska Booliska Itoobiya, ayaa maanta xafladda furitaanka tartanka ciyaaraha ee dalalka xubnaha ka ah Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika lagu qabtay garoonka Abebe Bikila Stadium ee Addis Ababa. Xafladda furitaanka waxaa lagu qabtay tartamada orodka dumarka ee 1,500 mitir iyo orodka ragga ee 400 mitir oo isdhaafsi ah. Tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir, saddexda orodyahan ee Itoobiya u metelayay – Worqnesh Mesela, Yenenesh Shimelket iyo Matebe Feqadhu – ayaa sida ay u kala horeeyaan u galay kaalmaha 1aad ilaa 3aad, iyagoo dhammaan billadaha hantay. Tartanka orodka ragga ee 400 mitir, Kenya ayaa kaalinta 1aad gashay, Itoobiya 2aad, halka Tansaaniya ay 3aad gashay. Ciyaartoyda guuleysatay ayaa billadaha ka gudoomay Ra’iisul Wasaare ku xigeenka Itoobiya, Tamamagan Tiruneh. Tartankan ciyaareed ee 5-aad ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika, oo ay Itoobiya ku jirto iyo toddobo dal oo kale, waxa uu socon doonaa ilaa 25-ka bisha May, 2017 T.I. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ilaalinta Deegaanka
Baaq loo jeediyey shacabka si ay uga qayb qaataan dhaqdhaqaaqa “Itoobiya Nadiif ah” oo ay waajibkoodana gutaan
Jun 5, 2025 71
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Dood-cilmiyeed qaran oo ku saabsan wajiga labaad ee ololaha “Ilaalinta Degaanka” oo halkudhig looga dhigay “Itoobiya Nadiif ah” ayaa maanta si rasmi ah uga furmay dalka. Mas’uuliyiintii ka qaybgalay doodda, waxaa ka mid ahaa Wasiiru Dowlaha Biyaha iyo Tamarta Inj. Suldaan Wali (PhD), oo sheegay in in la ilaaliyo lagana faaiidaysto khayraadka biyaha ay tahay mid muhiim ah si loo taageero dhaq-dhaqaaqa “Itoobiya Nadiif ah”. Waxa uu xusay in horumar waara lagu gaari karo haddii si baaxad leh loo adeegsado tamarta la cusboonaysiin karo, islamarkaana ay lama huraan tahay in laga faa’iidaysto tamarta laga dhaliyo qashinka. Dhankiisa, Wasiiru Dowlaha Beeraha, Brof. Iyaasuu Iliyaas, waxa uu tilmaamay in laga soo bilaabo 2011, Itoobiya ay hirgalisay olole cagaaran oo wax ka beddelay xaaladda abaarta, taas oo suurtagelisay in in ka badan 40 bilyan oo geedo ah la beero. Waxaa sidoo kale la sheegay in dadaalka lagu wacyigelinayo bulshada iyo sidii ay si firfircoon uga qaybqaadan lahaayeen dhaq-dhaqaaqa “Itoobiya Nadiif ah” uu mudnaan gaar ah leeyahay. Wasiiru Dowlaha Gaadiidka iyo Saadka, Bareeco Xasan, ayaa isna sheegay in wasaaraddu ay si toos ah uga shaqaynayso howlaha la xiriira taageeridda ololaha “Itoobiya Nadiif ah”. Waxa uu xusay in siyaasado wax ku ool ah lagu hirgelinayo gaadiidka aan matoorka lahayn, si loo dhimo wasakheynta hawada. Sidoo kale, wuxuu sheegay in in ka badan 110,000 oo gaadiid koronto ku shaqeeya ay hadda si rasmi ah uga howlgalaan gudaha Itoobiya. Ugu dambayn, waxaa la xaqiijiyay in aragtida “Itoobiya Nadiif ah” ay tahay mid u baahan ka-qaybgalka dhammaan shacabka, loona baahan yahay in dadku ay gacan ka geystaan masuuliyadda ka saaran ilaalinta degaanka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya_Nadiif_ah #Ilaalinta_Deegaanka #Barnaamijka_Raadka_Cagaaran #Gaadiidka_bilaa_matoorka_ah
La-dagaallanka Nabaad-guurka Deegaanka iyo Hirgelinta Horumarinta Cagaaran Ayaa Muhiim si Loo Helo Itoobiya Nadiif Ah
Jun 5, 2025 72
Addis Ababa, Miicaad 28/2017 (ENA): Injineer Lelise Neme, Agaasimaha Guud ee Wakaalada Ilaalinta Deegaanka, ayaa sheegtay in si loo gaaro Itoobiya billic leh ah ay lagama maarmaan tahay in si wax ku ool ah loola dagaallamo nabaad-guurka deegaanka loona hirgeliyo horumarinta cagaaran ee waarta guud ahaan dalka. Wajigii labaad ee ololaha qaran ee “Itoobiya Nadiif Ah” ayaa si rasmi ah looga daah-furay magaalada Addis Ababa. Injineer Lelise oo hadal ka jeedisay munaasibada furitaanka ayaa xustay in ilaalinta deegaanka ay tahay mas’uuliyad la wadaag ah oo saaran dhammaan muwaadiniinta. Waxay tilmaantay faa’iidooyinka muhiimka ah ee ololaha “Itoobiya Nadiif Ah,” iyada oo sheegtay in uu abuuro fursad ay bulshadu si toos ah uga qaybqaadanayso kuna qaataan mas’uuliyadda deegaanka. Injineer Lelise waxay sharaxday in wajigii hore ee ololaha “Itoobiya Nadiif Ah” uu xaqiijiyay xuquuqda muwaadiniinta ee ku saabsan nolol ku saleysan deegaan nadiif ah oo ka xor ah wasakhowga. Waxay sidoo kale sheegtay in natiijooyin xooggan laga gaaray howlaha la qabtay intii lagu jiray wajigii hore ee ololaha. Laga bilaabo maanta, wajiga labaad ee ololaha “Itoobiya Nadiif Ah” ayaa la filayaa in uu xoojiyo hirgelinta dadaallada ilaalinta deegaanka iyo horumarinta cagaaran ee waarta guud ahaan dalka. Wajigan labaad ayaa socon doona muddo lix bilood ah waxaana la filayaa inay ka qaybqaataan in ka badan 15 milyan oo qof, kuwaas oo ka shaqeyn doona wacyigelin toos ah iyo hawlo kale oo deegaanka la xiriira. Si gaar ah, Hay’adda Ilaalinta Deegaanka ayaa xustay inay xoogga la saari doonto fulinta sharciyada deegaanka ee loo ansixiyay si loo joojiyo ka hortaga nabaad-guurka loogana shaqeeyo ilaalinta deegaanka. Kor u qaadidda wacyiga dadweynaha ee ku saabsan ilaalinta deegaanka iyo halista nabaad-guurka ayaa sidoo kale lagu xusay inay tahay qayb muhiim ah oo ka mid ah ololahan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ololaha “Itoobiya Nadiif ah” ayaa abuurtay fursad lagu dhisi karo Itoobiya nadiif ka ah wasakhowga
Jun 3, 2025 82
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 26, 2017 (ENA): Agaasimaha Guud ee Hay’adda Ilaalinta Deegaanka, Injineer Lelise Neme, ayaa sheegtay in wejigii ugu horreeyay ee ololaha “Itoobiya Nadiif ah” uu abuuray xaalad suurtagelinaysa in la helo Itoobiya nadiif ah. Waxa ay sidoo kale tilmaantay in wejiga labaad ee ololaha “Itoobiya Nadiif ah” uu si rasmi ah heer Qaran looga bilaabi doono laga bilaabo miicaad/ginbood 28, 2017-ka. Injineer Lelise Neme oo lwarsixaafadeed siisay warbaahinta ayaa faahfaahin ka bixisay ololaha, iyadoo sheegtay in wejigii hore ee ololaha uu guul kusoo dhammaaday. Waxay xustay in wejigii koowaad uu abuuray fursad la taaban karo oo suurtagelinaysa in laga dhabeeyo himilada ah in la dhiso Itoobiya billic leh oo ka madaxbanaan wasakhawga. Wejiga labaad ee ololaha ayaa lagu wadaa inuu socdo muddo lix bilood ah, iyadoo xoogga la saarayo xoojinta iyo ballaarinta howlaha bilowga ahaa ee wejigii hore. Waxaa sidoo kale sheegtay in ololaha diiradda lagu saarayo la ka hortaga wasakhawga biyaha , ololeyaasha nadaafadda, iyo maaraynta qashinka qalalan oo si muuqata oo la dareemi karo ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa si ka go'naansho leh uga shaqaynaysa horrumarinta barnaamijka Cagaaran si ay uga jawaabto Isbedelka Cimilada - Wasaaradda Qorsheynta iyo Horumarinta
May 30, 2025 131
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 21, 2017 (ENA) – Wasaaradda Qorsheynta iyo Horumarinta ayaa sheegtay in dadaallada ay Itoobiya ka waddo la tacaalidda isbedelka cimilada ay yihiin kuwa muujinaya sida ay ugu go’an tahay horumarinta cagaaran iyo horrumarka waara. Kulanka kooxaha farsamada ee ku saabsan madasha dhaqaalaha aan waxyeellayn cimilada, oo ay si wadajir ah u soo qabanqaabiyeen Wasaaradda Qorsheynta iyo Horumarinta, safaaradaha Norway iyo Ingiriiska ee Addis Ababa, ayaa la qabtay. Kulankan waxaa ka qeyb galay hay’adaha dowladda, bahwadaagta horumarinta iyo daneeyeyaasha kale. Kulanku wuxuu diiradda saaray diyaar garowga shirweynaha labaad ee Afrika ee Cimilada oo lagu qaban doono Addis Ababa bisha Pagumen 2017 T.I. Wasiiru dawlaha wasaarada Qorsheynta iyo Horumarinta, Dr. siyum mokonen, ayaa sheegtay in isbedelka cimiladu uusan ahayn khatar mustaqbal oo kaliya, balse uu yahay dhibaato caalami ah oo wakhtian la jooga saamayn leh. Waxa uu sidoo kale sheegay in Itoobiya ay waddo tallaabooyin wax ku ool ah oo lagu xakameynayo isbedelka cimilada, oo ay ka mid yihiin barnaamijka raadka cagaaran ee dhir beerista, horumarinta tamarta nadiifta ah, iyo gaadiidka cagaaran. Itoobiya ayaa loo xushay in ay martigeliso shirweynaha labaad ee Afrika ee isbedelka Cimilada, go’aankaas ayaa lagu gaaray shirkii madaxda Midowga Afrika, waxaana la sheegay in shirkan uu noqon doono fursad muhiim ah oo lagu xoojinayo tallaabooyinka lagula tacaalayo isbedelka cimilada. Wasiiru dawlaha ayaa intaa ku daray in Afrika ay tahay in ay door hoggaamineed ka qaadato xal u helidda isbedelka cimilada ee heer caalami ah. Shirkan la qaban doono ayaa sidoo kale lagu soo bandhigi doonaa dadaallada Itoobiya iyo dalalka kale ee Afrika ay ka wadaan la tacaalidda isbedelka cimilada. Mansur Desie, oo ah agaasimaha iskaashiga horumarinta hay’adaha cimilada ee wasaaradda, ayaa sheegay in Itoobiya ay fulinayso howlo miro dhal ah oo wax ku o'l ah oo looga jawaabayo isbedelka cimilada. Waxaa la sheegay in madasha dhaqaalaha aan waxyeellayn cimilada ay taageeri doonto dadaallada Itoobiya ee dhinaca cimilada, isla markaana ay tahay madal sanadle ah oo dhiirrigelisa la-tashiga iyo iskaashiga. Kulanka la qabtay ayaa sidoo kale ahaa mid hordhac u ah shirweynaha labaad ee Afrika ee Isbedelka Cimilada ee la filayo in la qabto bisha Pagume. Liv Seiersten, wakiilka arrimaha cimilada ee safaaradda Norway ee Itoobiya, ayaa sheegtay in Norway ay si dhow ula shaqaynayso Itoobiya si loo wajaho saamaynta isbedelka cimilada. Sidoo kale, Dr. Nina Hissen, madaxa waaxda deegaanka iyo cimilada ee safaaradda Ingiriiska, ayaa sheegtay in dalkoodu uu taageerayo dadaallada Itoobiya ee la xiriira suuq-geynta kaarboonka. Shirkii ugu horreeyay ee Afrika ee cimilada ayaa labo sano ka hor lagu qabtay dalka Kenya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wararka Caalamka
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 266
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 419
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 522
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Waxaa wali socda howlaha samata bixinta dadka ee dhulgariirkii ka dhacay Shiinaha
Jan 8, 2025 815
Addis Ababa, Xorrey/Tahsaas, 30, 2017 (ENA) Dhulgariir ku dhuftay Koonfur Galbeed ee gobolka Tibet ee dalka Shiinaha ayaa galaaftay nolosha 126 qof, waxaana ku dhaawacmay 188 qof. Musiibadan, ayaa kumanaan guri oo ku yaallay waqooyi Himalayas ay ku burbureen, in ka badan 30 kun oo dadka deegaanka ah ayaa loo raray meelo kale. Waxaa la sheegay in ilaa 407 qof lagoo badbaadiyay musiibadan. Waxaa la ogsoonyahay in madaxweynaha Shiinaha Xi Jinping uu shalay amray in la sameeyo gurmad ballaaran, waxaana weli socda gurmadka. Dhulgariirka ayaa la sheegay in uu ka qoto dheer yahay in ka badan 10 kiilo mitir, waxaana uu ka dhacay gobolka Shigatsi ee Tibet abbaare 7:00 oo habeenimo.
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2701
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 2476
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 76
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2630
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 2367
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 2431
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3780
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2702
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2701
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2658
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2630
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3780
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2702
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2701
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2658
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Qodobada Tilmaamaha