ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Itoobiya waxay dhiseysaa nidaam hal-abuur iyo horumarin ah oo dhalinyarada ka dhiga kara kuwa hal-abuur leh oo heer caalami ah – Muferixaat Kaamil
Apr 30, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiirrada Shaqada iyo Xirfadaha Itoobiya Muferixaat Kaamil ayaa sheegtay in Itoobiya ay dhiseyso hab-raac iyo nidaam horumarineed oo u suurtagelinaya dhalinyarada inay noqdaan hal-abuurayaal iyo tartamayaal caalami ah. Hadalkan ayay ka jeedisay shir lagu magacaabo "Innovation Africa 2025" oo ka dhacay magaalada Addis Ababa, kaas oo lagu lafagurayo sidii Qaaradda Afrika loogu dhisi lahaa nidaam waxbarasho, hal-abuur, iyo xirfad kororsi casri ah oo la jaanqaadi kara qarniga 21aad. Shirkan oo ay si wadajir ah u soo qabanqaabiyeen Wasaaradaha Waxbarashada, Tiknoolajiyada, iyo Shaqada ee dalalka Afrikaanka ah iyagoo garab ka helaya hay’adda Afrikaanka ah ee “Africa Brains”, ayaa waxaa diiradda lagu saaray sidii loo horumarin lahaa waxbarashada, hal-abuurka, tiknoolajiyada, iyo xirfadaha shaqo abuurka. Muferixaat Kaamil oo ka hadashay madal dood-wadaag ah oo cinwaankeedu ahaa “Kor u qaadista hal-abuurka iyo xirfadaha cusub ee Afrika”, ayaa sheegtay in lagama maarmaan tahay in si dhab ah loogu maalgaliyo xirfadaha dhalinyarada iyo fursadaha cusub ee hal-abuurka. Waxay xustay in shirkan uu muhiimad gaar ah u leeyahay abuurista iskaashi ka dhex dhaca warshadaha, bulshada rayidka ah, iyo xarumaha waxbarashada si loo helo siyaasad mideysan oo kor u qaadda xirfadaha dhalinyarada. Waxay intaas ku dartay in waqtigu yahay mid ku habboon in dhalinyarada Afrika looga faa’iideeyo sidii ay door muuqda ugu yeelan lahaayeen hal-abuurka, horumarka xirfadaha, iyo shaqo abuurka. Wasiir Muferixaat Kaamil waxay sidoo kale sheegtay in shaqo abuurka dhalinyarada uusan noqon karin oo kaliya hadal ee uu u baahan yahay ficil dhab ah, iyadoo carabka ku adkeysay muhiimadda ay leedahay kobcinta xirfadaha cusub iyo kartida hal-abuurka. Waxay ku boorisay in dalalka Afrika ay xoogga saaraan horumarinta xirfadaha ku saleysan baahiyaha dhabta ah ee la xiriira wax-soosaarka sida: beeraha, macdanta, dalxiiska, iyo tiknoolajiyada. Muferixaat waxay hoosta ka xarriiqday in la iska kaashado dhismaha Afrika barwaaqo ah, isla markaana la xoojiyo ka-qaybgalka iyo ka faa’iideysiga dhaqaalaha ee dhalinyarada. Waxay sheegtay in Itoobiya ay hadda waddo isbeddel dhaqaale oo qaran ah iyo dib-u-habeyn dhaqaale oo qoto dheer si loo xaqiijiyo barwaaqada iyo horumarka, iyadoo dhalinyarada la siinayo tababaro xirfadeed si ay u noqdaan kuwa shaqo abuura. Ugu dambeyntii, waxay sheegtay in Itoobiya ay dhiseyso nidaam wax-ku-ool ah oo lagu kobcinayo dhalinyarada hal-abuurka leh si ay u noqdaan kuwa caalami ahaan tartami kara oo wax-ku-ool ah.
Waxaa maalintii labaad socda qiimaynta warbixinta waxqabadka 9-ka Bilood ee Sanad Miisaniyeedkan 2017 T.I.
Apr 30, 2025 15
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Shirkan qiimaynta oo hadda galay maalintiisii labaad ayaa diiradda lagu saarayaa fulinta qorshayaasha ku saleysan himilooyinka Xisbiga Barwaaqo. Ujeeddadu waa in la qiimeeyo heerka ay marayaan hawlihii qorshaysnaa iyo sida ay uga qayb qaateen horumarinta deegaanka. Waxaa si gaar ah loo falanqeynayaa dhinacyada horumarka wanaagsan ee laga gaaray deegaanka, iyadoo gobollada iyo maamul-magaalooyinka deegaanka ay si nidaamsan u soo bandhigayaan warbixintooda waxqabad. Shirka ayaa si habsami leh u socda, waxaana la filayaa in natiijooyinka kasoo baxa ay gacan ka geysan doonaan xoojinta qorsheyaasha mustaqbalka.
Dadaalka Dowladda ee Lagu Bixiyo Adeegyo Degdeg ah oo Hufan Waa Mid Layaab Leh – Hoggaamiyeyaasha Xisbiyada Siyaasada
Apr 30, 2025 15
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 22, 2017 (ENA): Hoggaamiyeyaasha xisbiyada Siyaasada ayaa bogaadyay dadaalka joogtada ah ee dawladu ay ugu jirto sidii ay muwaadiniinta ugu fidin lahayd adeegyo degdeg ah oo hufan. Hoggaamiyeyaasha xisbiyada siyaasada, oo ay ka mid yahay xisbiga haya talada ee Barwaaqo ayaa booqday Xarunta adeeg Hal-Goob ah ee “Mesob,” taas oo si rasmi ah uu u daah furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Ahmed. Intii lagu guda jiray booqashadaas, masuuliyiin uu ka midyahay madaxa Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, ah Wasiirka Arrimaha Golaha Wasiirrada, Alemtsahaye Paulos, Koomishinka Hay’adda Shaqaalaha Rayidka Dr. Mekuria Haile, iyo khubaro kale, ayaa ka bixiyay faahfaahin ku saabsan xarunta. Waxaa la xusay in xarunta adeegga hal-Goob ah ay isu keentay 12 hay’adood oo dowladeed, kuwaas oo bixiya 41 adeeg oo kala duwan. Adeegyadan ayaa lagu sifeeyay kuwo casri ah, hufan, isla markaana daahfuran, kuwaas oo gacan ka geysanaya in la tirtiro musuqmaasuqa iyo nidaamyada adeeg bixinta ee aan waxtarka lahayn. Hoggaamiyeyaasha siyaasada ee la wareystay oo ay warbaahinta ENA la hadashay ayaa tilmaamay in dowladda ay si weyn u yaraysay waqtigii ay dadka ku lumin jireen cabashooyinka muddada dheer ee la xiriira adeeg bixinta liidata. Tigist Assefa, oo ah Madaxa waxda Haweenka Qaab dhismeedka ee Xisbiga Midnimada Qaranka Itoobiya, ayaa ka mid ahayd dadka ra’yigooda ka dhiibtay, waxay xustay in xarunta Mesob ay ka sarre martay filashadoodii, isla markaana ay si weyn u horumarin doonto helitaanka adeegyada ee muwaadiniinta. Waxay sidoo kale ku amaaneen xarunta adeeggeeda casriga ah iyo nidaamka toosan ee lagu bixinayo adeegyada. Solomon Tafese, oo ah Madaxweynaha Xisbiga Jiilka Cusub, ayaa sheegay in xarunta adeegga ay u suurtagelinayso muwaadiniinta inay si sahlan oo aan caqabad lahayn u helaan adeegyada ay u baahanyihiin, ayna guryahooda ugu laabtaan iyaga oo gaadhay yoolkoodii. Wuxuu intaas ku daray in xarunta Mesob ay muujinayso horumarka dalka ee dhanka dhismaha hay’adaha xooggan iyo wax ka qabashada baahiyaha adeeg ee dadweynaha. Sidoo kale, Imam Maxamed, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Dimuqraadiga Shacabka Wollo, ayaa sheegay in tayada adeegyada ay ku arkeen xarunta Mesob ay la jaanqaadaysay waxa uu horey ugu arkay dalal horumaray. Wuxuu sheegay in habka adeeg bixinta ee xaruntu ay tahay mid runtii la yaab leh, maadaama uu muwaadiniinta ka badbaadinayo waqti lumis iyo dhaqaale, isla markaana meesha ka saaraya nidaamyada aan hufnayn.
Xubnaha Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa sheegay in magaaladu ay haysaro hoggaan tusaale u ah fulinta mashriicda horumarineed sida mashruuca xaafada Kaasaanjis
Apr 30, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Xubnaha Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa muujiyey in hoggaan dhab u fulinaya mashruuca horumarinta ee Kaasaanjis, oo dhawaan la daahfuray, uu yahay mid matalaya rabitaanka shacabka, islamarkaana tusaale u ah fulinta tooska ah ee shaqada horumarineed ee magaalada. Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa haatan qabanaya kulankiisa caadiga ah ee 3aad ee sannad shaqeedkooda afraad. Kulankan oo ka dhacaya hoolka xuska guusha Adwa, xubnaha golaha ayaa ku gudbinayaan aragtiyo iyo su’aalo kala duwan oo ay dadweynuhu usoo gudbiyeen. Waxay sheegeen in mashruucyada horumarineed ee magaalada ka socda aysan kaliya ahayn kuwo muuqda oo la taaban karo, balse ay Addis Ababa u beddeleen mid magaceeda la jaanqaadaysa. Waxay sidoo kale carabka ku adkeeyeen in mashruucyadan ay beddeleen dhaqanka shaqo ee bulshada, kor u qaadeen wacyiga dadweynaha, islamarkaana fursado shaqo abuureen. Mashruuca horumarinta Kaasaanjis oo dhawaan uu daahfuray Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa lagu tilmaamay inuu muujinayo hoggaan dhab ah oo shaqada la qabtay la arki karo. Waxay intaa ku dareen in arrintan ay si weyn u farxad gelisay bulshada, rajana ku abuurtay. Dhinaca kale, xubnaha Golaha waxay muujiyeen in maamulka magaalada uu si xooggan uga shaqaynayo sidii adeegyada bulshada loo wanaajin lahaa, loona mideyn lahaa degmooyinka iyo hay’adaha kala duwan. Waxay xuseen in dadaalladan ay keeneen isbedel weyn oo ku yimid tayada adeegyada. Ugu dambeyntii, xubnaha golaha waxay mahadnaq u jeediyeen dadaalka maamulka ee mashruuca horumarinta wadooyinka iyo shaqooyinka la xiriira horumarinta awoodda aadanaha, iyagoo ku baaqay in la sii wado mashruucyada horumarineed ee socda.
Waan Sii Xoojin Doonnaa Dadaallada Lagu Ballaarinayo Warshadaha, Maalgashiga, iyo Xoojinta Nabadda – Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenka Temesgen Tiruneh
Apr 30, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 22, 2017 (ENA) – Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenka dalka, Temesgen Tiruneh, ayaa sheegay in dawladu ay sii xoojin doonto dadaalladeeda lagu ballaarinayo warshadaha, maalgashiga, iyo sidoo kale xoojinta nabadda. Ra’iisul wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa si rasmi ah u furay bandhigga warshadaha iyo dhaqaalaha qaranka ee Wollo Kombolcha, kaasoo hal-ku-dhiggiisu yahay “Nabaddu waa baasaboor maalgashi”. Khudbadiisii furitaanka ayuu ku sheegay in Itoobiya muddo dheer la daala-dhacaysay caqabadaha saboolnimada iyo horumar la’aanta oo ayna mudnayn. Wuxuu tilmaamay in toddobadii sano ee isbeddelka laga sameeyey dalka dadaalo lagu gaarsiinayo horumar la taaban karo iyada oo la adeegsanayo khayraadka gudaha iyo dadaal looga gudbayo saboolnimo laguna gaaro barwaaqo. Wuxuu xusay in mid ka mid ah waxyaabaha hormuudka u ah isbeddelkaasi yahay ololaha qaranka ee “Ethiopia Tamrt” (Itoobiya ha Soo Saarto), taas oo si weyn u kordhisay wax soo saarka dalka. Dhaqdhaqaaqan ayaa ujeedkiisu tahay in la beddelo badeecooyinka laga keeno dalka dibadiisa oo lagu beddelo kuwa gudaha lagu soo saaro, lagana dhigo Itoobiya mid tartan la geli karta suuqyada caalamka iyada oo la xoojinayo awoodda wax soo saar ee dalka. Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenku wuxuu sheegay in wax soo saarka iyo nabaddu ay si dhow isugu xiran yihiin. Wuxuu tusaale u soo qaatay meelaha sida Dessie iyo Kombolcha, oo uu sheegay in halkaas laga arkay natiijooyin dhab ah markii mabda’aas la hirgeliyey. Isaga oo arrinta sii faahfaahinaya, wuxuu sheegay in dadku ay doorteen nabadda markii ay garteen waxa danta u ah bulshada, isla markaana ay iska diideen colaadda ay kicinayaan kuwa nabad diidka ah, waxayna hadda si toos ah ugu shaqaynayaan horumar iyo barwaaqo. waxa uu yiri “Waa xilli horumar, ee ma aha xilli colaad,” isaga oo adkeeyey muhiimadda ay leedahay in khilaafaadka lagu xalliyo hab nabad ah iyadoo oo la adeegsanayo habka wadatashiga qaran, midnimo, iyo iscafis. Wuxuu carrabka ku adkeeyey in dowladda ay ka go’an tahay nabaddu, isla markaana koox kasta oo aragti kale qabta ay mudan tahay in ay nabadda iyo horumarka dalka ka horaysiiso khilaafka. Sidoo kale waxa uu sheegay i, waa xilli aqoon iyo horumar, ay tahay taasoo u baahan dadaal adag. “Waa xilli wax lagu beero, ee ma aha lagu burburiyo — waa xilli wax la soo saaro, ee ma aha xilli dhib la abuuro,” ayuu yiri, isaga oo xusay in qaar kamid ah kuwa hurinaya colaadaha ay ka leexdeen jidka nabadda iyo horumarka iyaga oo raacaya danahooda shaqsiyeed ama faham khaldan. Wuxuu shacabka ugu baaqay in ay taageeraan hay’adaha horumarka wado iyo kuwa ilaaliya nabadda, isaga oo intaas ku daray in ay muhiim tahay in bulshada ay si joogto ah ugu lug yeelato isbedelka togan ee heer deegaan. Sidoo kale, Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenku wuxuu baaq nabadeed u diray dhammaan xoogagga diyaarka u ah in ay nabadda qaataan oo ka jawaabaan baaqa dowladda ee nabada iyo is -cafinta. Wauxuu sidoo kale xusay in dowladda ay sii wadi doonto tallaabooyinka sharciga ah ee laga qaadayo cid kasta oo diidda nabadda isla markaana khatar ku ah horumarka iyo amniga shacabka. Bandhigga Qaranka ee Warshadaha iyo dhaqaalaha ee Wollo Kombolcha ayaa socon doona ilaa Miyaaziya 29, 2017, waxaana ka qeyb galaya in ka badan 200 shirkadood oo gudaha iyo dibadda ah, hay’ado maaliyadeed, iyo warshado, kuwaas oo soo bandhigaya adeegyo iyo badeecooyin kala duwan oo loogu talagalay ganacsi iyo suuqgeynta. #Wakaaladda_Warka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
Itoobiya waxay dhiseysaa nidaam hal-abuur iyo horumarin ah oo dhalinyarada ka dhiga kara kuwa hal-abuur leh oo heer caalami ah – Muferixaat Kaamil
Apr 30, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiirrada Shaqada iyo Xirfadaha Itoobiya Muferixaat Kaamil ayaa sheegtay in Itoobiya ay dhiseyso hab-raac iyo nidaam horumarineed oo u suurtagelinaya dhalinyarada inay noqdaan hal-abuurayaal iyo tartamayaal caalami ah. Hadalkan ayay ka jeedisay shir lagu magacaabo "Innovation Africa 2025" oo ka dhacay magaalada Addis Ababa, kaas oo lagu lafagurayo sidii Qaaradda Afrika loogu dhisi lahaa nidaam waxbarasho, hal-abuur, iyo xirfad kororsi casri ah oo la jaanqaadi kara qarniga 21aad. Shirkan oo ay si wadajir ah u soo qabanqaabiyeen Wasaaradaha Waxbarashada, Tiknoolajiyada, iyo Shaqada ee dalalka Afrikaanka ah iyagoo garab ka helaya hay’adda Afrikaanka ah ee “Africa Brains”, ayaa waxaa diiradda lagu saaray sidii loo horumarin lahaa waxbarashada, hal-abuurka, tiknoolajiyada, iyo xirfadaha shaqo abuurka. Muferixaat Kaamil oo ka hadashay madal dood-wadaag ah oo cinwaankeedu ahaa “Kor u qaadista hal-abuurka iyo xirfadaha cusub ee Afrika”, ayaa sheegtay in lagama maarmaan tahay in si dhab ah loogu maalgaliyo xirfadaha dhalinyarada iyo fursadaha cusub ee hal-abuurka. Waxay xustay in shirkan uu muhiimad gaar ah u leeyahay abuurista iskaashi ka dhex dhaca warshadaha, bulshada rayidka ah, iyo xarumaha waxbarashada si loo helo siyaasad mideysan oo kor u qaadda xirfadaha dhalinyarada. Waxay intaas ku dartay in waqtigu yahay mid ku habboon in dhalinyarada Afrika looga faa’iideeyo sidii ay door muuqda ugu yeelan lahaayeen hal-abuurka, horumarka xirfadaha, iyo shaqo abuurka. Wasiir Muferixaat Kaamil waxay sidoo kale sheegtay in shaqo abuurka dhalinyarada uusan noqon karin oo kaliya hadal ee uu u baahan yahay ficil dhab ah, iyadoo carabka ku adkeysay muhiimadda ay leedahay kobcinta xirfadaha cusub iyo kartida hal-abuurka. Waxay ku boorisay in dalalka Afrika ay xoogga saaraan horumarinta xirfadaha ku saleysan baahiyaha dhabta ah ee la xiriira wax-soosaarka sida: beeraha, macdanta, dalxiiska, iyo tiknoolajiyada. Muferixaat waxay hoosta ka xarriiqday in la iska kaashado dhismaha Afrika barwaaqo ah, isla markaana la xoojiyo ka-qaybgalka iyo ka faa’iideysiga dhaqaalaha ee dhalinyarada. Waxay sheegtay in Itoobiya ay hadda waddo isbeddel dhaqaale oo qaran ah iyo dib-u-habeyn dhaqaale oo qoto dheer si loo xaqiijiyo barwaaqada iyo horumarka, iyadoo dhalinyarada la siinayo tababaro xirfadeed si ay u noqdaan kuwa shaqo abuura. Ugu dambeyntii, waxay sheegtay in Itoobiya ay dhiseyso nidaam wax-ku-ool ah oo lagu kobcinayo dhalinyarada hal-abuurka leh si ay u noqdaan kuwa caalami ahaan tartami kara oo wax-ku-ool ah.
Xubnaha Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa sheegay in magaaladu ay haysaro hoggaan tusaale u ah fulinta mashriicda horumarineed sida mashruuca xaafada Kaasaanjis
Apr 30, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Xubnaha Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa muujiyey in hoggaan dhab u fulinaya mashruuca horumarinta ee Kaasaanjis, oo dhawaan la daahfuray, uu yahay mid matalaya rabitaanka shacabka, islamarkaana tusaale u ah fulinta tooska ah ee shaqada horumarineed ee magaalada. Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa haatan qabanaya kulankiisa caadiga ah ee 3aad ee sannad shaqeedkooda afraad. Kulankan oo ka dhacaya hoolka xuska guusha Adwa, xubnaha golaha ayaa ku gudbinayaan aragtiyo iyo su’aalo kala duwan oo ay dadweynuhu usoo gudbiyeen. Waxay sheegeen in mashruucyada horumarineed ee magaalada ka socda aysan kaliya ahayn kuwo muuqda oo la taaban karo, balse ay Addis Ababa u beddeleen mid magaceeda la jaanqaadaysa. Waxay sidoo kale carabka ku adkeeyeen in mashruucyadan ay beddeleen dhaqanka shaqo ee bulshada, kor u qaadeen wacyiga dadweynaha, islamarkaana fursado shaqo abuureen. Mashruuca horumarinta Kaasaanjis oo dhawaan uu daahfuray Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa lagu tilmaamay inuu muujinayo hoggaan dhab ah oo shaqada la qabtay la arki karo. Waxay intaa ku dareen in arrintan ay si weyn u farxad gelisay bulshada, rajana ku abuurtay. Dhinaca kale, xubnaha Golaha waxay muujiyeen in maamulka magaalada uu si xooggan uga shaqaynayo sidii adeegyada bulshada loo wanaajin lahaa, loona mideyn lahaa degmooyinka iyo hay’adaha kala duwan. Waxay xuseen in dadaalladan ay keeneen isbedel weyn oo ku yimid tayada adeegyada. Ugu dambeyntii, xubnaha golaha waxay mahadnaq u jeediyeen dadaalka maamulka ee mashruuca horumarinta wadooyinka iyo shaqooyinka la xiriira horumarinta awoodda aadanaha, iyagoo ku baaqay in la sii wado mashruucyada horumarineed ee socda.
Waan Sii Xoojin Doonnaa Dadaallada Lagu Ballaarinayo Warshadaha, Maalgashiga, iyo Xoojinta Nabadda – Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenka Temesgen Tiruneh
Apr 30, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 22, 2017 (ENA) – Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenka dalka, Temesgen Tiruneh, ayaa sheegay in dawladu ay sii xoojin doonto dadaalladeeda lagu ballaarinayo warshadaha, maalgashiga, iyo sidoo kale xoojinta nabadda. Ra’iisul wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa si rasmi ah u furay bandhigga warshadaha iyo dhaqaalaha qaranka ee Wollo Kombolcha, kaasoo hal-ku-dhiggiisu yahay “Nabaddu waa baasaboor maalgashi”. Khudbadiisii furitaanka ayuu ku sheegay in Itoobiya muddo dheer la daala-dhacaysay caqabadaha saboolnimada iyo horumar la’aanta oo ayna mudnayn. Wuxuu tilmaamay in toddobadii sano ee isbeddelka laga sameeyey dalka dadaalo lagu gaarsiinayo horumar la taaban karo iyada oo la adeegsanayo khayraadka gudaha iyo dadaal looga gudbayo saboolnimo laguna gaaro barwaaqo. Wuxuu xusay in mid ka mid ah waxyaabaha hormuudka u ah isbeddelkaasi yahay ololaha qaranka ee “Ethiopia Tamrt” (Itoobiya ha Soo Saarto), taas oo si weyn u kordhisay wax soo saarka dalka. Dhaqdhaqaaqan ayaa ujeedkiisu tahay in la beddelo badeecooyinka laga keeno dalka dibadiisa oo lagu beddelo kuwa gudaha lagu soo saaro, lagana dhigo Itoobiya mid tartan la geli karta suuqyada caalamka iyada oo la xoojinayo awoodda wax soo saar ee dalka. Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenku wuxuu sheegay in wax soo saarka iyo nabaddu ay si dhow isugu xiran yihiin. Wuxuu tusaale u soo qaatay meelaha sida Dessie iyo Kombolcha, oo uu sheegay in halkaas laga arkay natiijooyin dhab ah markii mabda’aas la hirgeliyey. Isaga oo arrinta sii faahfaahinaya, wuxuu sheegay in dadku ay doorteen nabadda markii ay garteen waxa danta u ah bulshada, isla markaana ay iska diideen colaadda ay kicinayaan kuwa nabad diidka ah, waxayna hadda si toos ah ugu shaqaynayaan horumar iyo barwaaqo. waxa uu yiri “Waa xilli horumar, ee ma aha xilli colaad,” isaga oo adkeeyey muhiimadda ay leedahay in khilaafaadka lagu xalliyo hab nabad ah iyadoo oo la adeegsanayo habka wadatashiga qaran, midnimo, iyo iscafis. Wuxuu carrabka ku adkeeyey in dowladda ay ka go’an tahay nabaddu, isla markaana koox kasta oo aragti kale qabta ay mudan tahay in ay nabadda iyo horumarka dalka ka horaysiiso khilaafka. Sidoo kale waxa uu sheegay i, waa xilli aqoon iyo horumar, ay tahay taasoo u baahan dadaal adag. “Waa xilli wax lagu beero, ee ma aha lagu burburiyo — waa xilli wax la soo saaro, ee ma aha xilli dhib la abuuro,” ayuu yiri, isaga oo xusay in qaar kamid ah kuwa hurinaya colaadaha ay ka leexdeen jidka nabadda iyo horumarka iyaga oo raacaya danahooda shaqsiyeed ama faham khaldan. Wuxuu shacabka ugu baaqay in ay taageeraan hay’adaha horumarka wado iyo kuwa ilaaliya nabadda, isaga oo intaas ku daray in ay muhiim tahay in bulshada ay si joogto ah ugu lug yeelato isbedelka togan ee heer deegaan. Sidoo kale, Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenku wuxuu baaq nabadeed u diray dhammaan xoogagga diyaarka u ah in ay nabadda qaataan oo ka jawaabaan baaqa dowladda ee nabada iyo is -cafinta. Wauxuu sidoo kale xusay in dowladda ay sii wadi doonto tallaabooyinka sharciga ah ee laga qaadayo cid kasta oo diidda nabadda isla markaana khatar ku ah horumarka iyo amniga shacabka. Bandhigga Qaranka ee Warshadaha iyo dhaqaalaha ee Wollo Kombolcha ayaa socon doona ilaa Miyaaziya 29, 2017, waxaana ka qeyb galaya in ka badan 200 shirkadood oo gudaha iyo dibadda ah, hay’ado maaliyadeed, iyo warshado, kuwaas oo soo bandhigaya adeegyo iyo badeecooyin kala duwan oo loogu talagalay ganacsi iyo suuqgeynta. #Wakaaladda_Warka_Itoobiya
Gedhiyoon Timootewoos (Dr.) ayaa ka codsaday wadamada koonfurta adduunka inay iska kaashadaan sidii loo xoojin lahaa wadajirkooda
Apr 30, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiirka Arrimaha Dibadda Gedhiyoon Timootewoos (Dr.) ayaa sheegay in wadashaqayn loo baahan yahay si loo xoojiyo wada shaqeynta iyo iskaashiga adag ee wadamada koonfurta adduunka . Waxa uu arrintan ku soo jeediyay shir lagu qabtay Rio de Janeiro, Brazil, kaas oo ay ka soo qeyb galeen wasiirrada arrimaha dibadda ee xubin ka ah BRICS. Wasiirku, intii uu shirkii hadlayay, waxa uu carrabka ku adkeeyey in si looga fogaado qasaaro siyaasadeed iyo kala qaybsanaan uu sababo nidaamka maamul ee caalamiga ah ee dhibaatooyinka ka jira, loona baahan yahay in wadamada koonfurta adduunka ay wada shaqeyn iyo wadajir sameeyaan. Sidoo kale, waxa uu sheegay qorshaha in lala yeesho wadamada xubnaha ka ah BRICS wada hadallo laba dhinac ah oo lagu xoojinayo xiriirka arrimaha dibadda, taas oo muujineysa sida muhiimka ah ee iskaashiga siyaasadeed ee gobolka koonfurta adduunka uu yahay.
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Waxaa maalintii labaad socda qiimaynta warbixinta waxqabadka 9-ka Bilood ee Sanad Miisaniyeedkan 2017 T.I.
Apr 30, 2025 15
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Shirkan qiimaynta oo hadda galay maalintiisii labaad ayaa diiradda lagu saarayaa fulinta qorshayaasha ku saleysan himilooyinka Xisbiga Barwaaqo. Ujeeddadu waa in la qiimeeyo heerka ay marayaan hawlihii qorshaysnaa iyo sida ay uga qayb qaateen horumarinta deegaanka. Waxaa si gaar ah loo falanqeynayaa dhinacyada horumarka wanaagsan ee laga gaaray deegaanka, iyadoo gobollada iyo maamul-magaalooyinka deegaanka ay si nidaamsan u soo bandhigayaan warbixintooda waxqabad. Shirka ayaa si habsami leh u socda, waxaana la filayaa in natiijooyinka kasoo baxa ay gacan ka geysan doonaan xoojinta qorsheyaasha mustaqbalka.
Dadaalka Dowladda ee Lagu Bixiyo Adeegyo Degdeg ah oo Hufan Waa Mid Layaab Leh – Hoggaamiyeyaasha Xisbiyada Siyaasada
Apr 30, 2025 15
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 22, 2017 (ENA): Hoggaamiyeyaasha xisbiyada Siyaasada ayaa bogaadyay dadaalka joogtada ah ee dawladu ay ugu jirto sidii ay muwaadiniinta ugu fidin lahayd adeegyo degdeg ah oo hufan. Hoggaamiyeyaasha xisbiyada siyaasada, oo ay ka mid yahay xisbiga haya talada ee Barwaaqo ayaa booqday Xarunta adeeg Hal-Goob ah ee “Mesob,” taas oo si rasmi ah uu u daah furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Ahmed. Intii lagu guda jiray booqashadaas, masuuliyiin uu ka midyahay madaxa Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, ah Wasiirka Arrimaha Golaha Wasiirrada, Alemtsahaye Paulos, Koomishinka Hay’adda Shaqaalaha Rayidka Dr. Mekuria Haile, iyo khubaro kale, ayaa ka bixiyay faahfaahin ku saabsan xarunta. Waxaa la xusay in xarunta adeegga hal-Goob ah ay isu keentay 12 hay’adood oo dowladeed, kuwaas oo bixiya 41 adeeg oo kala duwan. Adeegyadan ayaa lagu sifeeyay kuwo casri ah, hufan, isla markaana daahfuran, kuwaas oo gacan ka geysanaya in la tirtiro musuqmaasuqa iyo nidaamyada adeeg bixinta ee aan waxtarka lahayn. Hoggaamiyeyaasha siyaasada ee la wareystay oo ay warbaahinta ENA la hadashay ayaa tilmaamay in dowladda ay si weyn u yaraysay waqtigii ay dadka ku lumin jireen cabashooyinka muddada dheer ee la xiriira adeeg bixinta liidata. Tigist Assefa, oo ah Madaxa waxda Haweenka Qaab dhismeedka ee Xisbiga Midnimada Qaranka Itoobiya, ayaa ka mid ahayd dadka ra’yigooda ka dhiibtay, waxay xustay in xarunta Mesob ay ka sarre martay filashadoodii, isla markaana ay si weyn u horumarin doonto helitaanka adeegyada ee muwaadiniinta. Waxay sidoo kale ku amaaneen xarunta adeeggeeda casriga ah iyo nidaamka toosan ee lagu bixinayo adeegyada. Solomon Tafese, oo ah Madaxweynaha Xisbiga Jiilka Cusub, ayaa sheegay in xarunta adeegga ay u suurtagelinayso muwaadiniinta inay si sahlan oo aan caqabad lahayn u helaan adeegyada ay u baahanyihiin, ayna guryahooda ugu laabtaan iyaga oo gaadhay yoolkoodii. Wuxuu intaas ku daray in xarunta Mesob ay muujinayso horumarka dalka ee dhanka dhismaha hay’adaha xooggan iyo wax ka qabashada baahiyaha adeeg ee dadweynaha. Sidoo kale, Imam Maxamed, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Dimuqraadiga Shacabka Wollo, ayaa sheegay in tayada adeegyada ay ku arkeen xarunta Mesob ay la jaanqaadaysay waxa uu horey ugu arkay dalal horumaray. Wuxuu sheegay in habka adeeg bixinta ee xaruntu ay tahay mid runtii la yaab leh, maadaama uu muwaadiniinta ka badbaadinayo waqti lumis iyo dhaqaale, isla markaana meesha ka saaraya nidaamyada aan hufnayn.
Gedhiyoon Timootewoos (Dr.) ayaa ka codsaday wadamada koonfurta adduunka inay iska kaashadaan sidii loo xoojin lahaa wadajirkooda
Apr 30, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiirka Arrimaha Dibadda Gedhiyoon Timootewoos (Dr.) ayaa sheegay in wadashaqayn loo baahan yahay si loo xoojiyo wada shaqeynta iyo iskaashiga adag ee wadamada koonfurta adduunka . Waxa uu arrintan ku soo jeediyay shir lagu qabtay Rio de Janeiro, Brazil, kaas oo ay ka soo qeyb galeen wasiirrada arrimaha dibadda ee xubin ka ah BRICS. Wasiirku, intii uu shirkii hadlayay, waxa uu carrabka ku adkeeyey in si looga fogaado qasaaro siyaasadeed iyo kala qaybsanaan uu sababo nidaamka maamul ee caalamiga ah ee dhibaatooyinka ka jira, loona baahan yahay in wadamada koonfurta adduunka ay wada shaqeyn iyo wadajir sameeyaan. Sidoo kale, waxa uu sheegay qorshaha in lala yeesho wadamada xubnaha ka ah BRICS wada hadallo laba dhinac ah oo lagu xoojinayo xiriirka arrimaha dibadda, taas oo muujineysa sida muhiimka ah ee iskaashiga siyaasadeed ee gobolka koonfurta adduunka uu yahay.
Golaha Baarlamaanka ee Addis Ababa ayaa yeelanaya Kalfadhigii 3aad ee caadiga ahaa
Apr 30, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Golaha Baarlamaanka ee Addis Ababa ayaa maanta yeelanaya kalfadhigii 3aad ee caadiga ahaa ee sanad shaqeedkooda afaraad. Kalfadhigan ayaa la filayaa in lagu gorfeeyo warbixinta waxqabadka Maamulka Magaalada Addis Ababa ee sagaalkii bilood ee lasoo dhaafay, iyadoo sidoo kalena la eegi doono ajandayaasha kale ee miiska saaran. Shirkan ayaa ka dhacaya hoolka shirarka ee Golaha Baarlamaanka, kaas oo ku yaalla Madxafka Xuska Guusha Adwa ee Magaalada Addis Ababa.
Bulshada magaalada Jigjiga waa inay gacan ka gaystaan kahortaga falalka khalkhalgalinaya amniga iyo nabadgalyada magaalada— Cabdiqaadir Rashiid
Apr 29, 2025 22
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 21/2017 (ENA): Kulan ku saabsan dardargalinta iyo sii xoojinta shaqooyinka amniga caasimadda ayaa loo qabtay guddi soonnada xaafadaha, qaar ka mid ah shacabka iyo taliyayaasha booliska ee magaalada Jigjiga. Kulankan oo ay kasoo qaybgaleen Madaxa Xafiiska Nabadgelyada Deegaanka Soomaalida Mudane Cabdiqaadir Rashiid, Taliyaha Guud ee Booliska DDS Sareeye Guud Cabdi Cali, Masuuliyiinta Maamulka Magaalada Jigjiga iyo qaar ka mid ah shacabka ayay ujeedada kulankani daaranaa sidii loo sii adkayn lahaa amniga caasimadda magaalada Jigjiga oo ay bulsho badani ku nooshahay iyo in lasii adkeeyo isku xidhka booliska iyo bulshada. Madaxa Xafiiska Nabadgelyada Deegaanka Soomaalida Mudane Cabdiqaadir Rashiid oo ka hadlay kulankan ayaa kula dardaarmay hooyooyinka iyo bulshadii ka soo qaybgashay inay gacan bir ah ku qabtaan cidkasta oo carqalad galinaysa amniga bulshada. Geestooda gudi soonnadii ka soo qaybgashay kulankan ayaa iyana sheegay in ay sii labo jibaarayaan nabadda ay ka hortagaan cidkasta oo carqalad galinaysa amniga nabadduna tahay geed lawada harsado. Ugu dambayntii, waxaa la islaqaatay in hal meel looga soo jeedsado adkaynta amniga magaalada.
Itoobiya ayaa sheegtay inay ka shaqayn doonto xoojinta iskaashiga laba geesoodka ah ee dhinacyada badan ay la leedahay Brasiil iyo Ruushka
Apr 29, 2025 20
Addis Ababa ; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA): Itoobiya ayaa ku dhawaaqday inay ka go'an tahay xoojinta iskaashiga laba geesoodka ah iyo kuwa badan ee Brasiil iyo Ruushka. Shirkii ugu horreeyay ee Wasiirada Arrimaha Dibadda ee BRICS ee 2025 ayaa lagu qabtay Riyo de Janeiro, Brasiil. Itoobiya ayaa ka qeyb galaysa shirka Wasiirada Arrimaha Dibadda. Wasiirka arrimaha dibadda Gedhiyoon Timotiwos (Dr.) ayaa wadahadallo la yeeshay wasiirka arrimaha dibadda Brasiil Mawuro Vieira iyo wasiirka arrimaha dibadda ee Ruushka Sergey Lavrov oo kulanka ka qeyb galay. Wadahadalkii ay la yeesheen Vieira, waxay ku ammaaneen shaqada wanaagsan ee Brasiil ay qabatay markii ay ahayd madaxweynaha BRICS 2025 waxayna tilmaameen in Itoobiya ay taageeri doonto mudnaanta Brasiil. Intii ay socdeen wada hadalkooda, labada dhinac waxa ay sidoo kale ka wadahadleen dhinacyada ay dalalku isaga kaashan karaan sugidda sugnaanta cuntada, wax soo saarka beeraha, dib-u-habaynta hay’adaha dawladda ee caalamka, isbeddelka tamarta, iyo barnaamijyada horumarinta kaymaha. Wasiir Mawuro ayaa uga mahadceliyey Itoobiya taageerada ay la garab taagan tahay, isagoo hoosta ka xarriiqay hindisayaashii ay Brazil fulisay muddadii ay hoggaanka u haysay G-20 ee sannadka 2024-ka. Wuxuu tusaale u soo qaatay shaqada ay Itoobiya qabato maadaama ay xubin sare ka tahay Isbaheysiga Caalamiga ah ee ka hortagga gaajada iyo faqriga. Dhinaca kale, wasiirka arrimaha dibadda Dr. Gedhiyoon waxa uu sheegay mar uu la kulmay wasiirka arrimaha dibadda ee Ruushka Sergey Lavrov in iskaashiga dhammaystiran ee ka dhexeeya Itoobiya iyo Ruushku uu sii xoogaysanayo, waxaanu ku nuuxnuuxsaday in loo baahan yahay in xidhiidhka la gaadhsiiyo meel sare. Sergey Lavrov, ayaa dhankiisa muujiyay sida ay uga go’an tahay Ruushka inay sii xoojiyaan xidhiidhka taariikhiga ah ee ay la leeyihiin Itoobiya iyada oo loo marayo fursado iskaashi oo laba geesood ah iyo kuwo dhinacyo badan leh. Dr. Gedhiyoon ayaa wada-hadallo laba geesood ah la yeelan doona dhiggiisa dalalka xubnaha ka ah BRICS, sida lagu sheegay xog ka soo baxday Wasaaradda Arrimaha Dibadda.
Ra'iisul Wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa booqanaya mashaariicda horumarineed ee laga sameeyay magaalada Kombolja
Apr 29, 2025 21
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa booqan doona mashaariic horumarineed oo kala duwan oo ka socda Komboolja. Ra’iisul Wasaare ku xigeenka ayaa inta uu joogo waxa uu booqan doonaa mashaariic kala duwan oo horumarineed oo ka socda deegaanka.
Siyaasada
Waxaa maalintii labaad socda qiimaynta warbixinta waxqabadka 9-ka Bilood ee Sanad Miisaniyeedkan 2017 T.I.
Apr 30, 2025 15
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Shirkan qiimaynta oo hadda galay maalintiisii labaad ayaa diiradda lagu saarayaa fulinta qorshayaasha ku saleysan himilooyinka Xisbiga Barwaaqo. Ujeeddadu waa in la qiimeeyo heerka ay marayaan hawlihii qorshaysnaa iyo sida ay uga qayb qaateen horumarinta deegaanka. Waxaa si gaar ah loo falanqeynayaa dhinacyada horumarka wanaagsan ee laga gaaray deegaanka, iyadoo gobollada iyo maamul-magaalooyinka deegaanka ay si nidaamsan u soo bandhigayaan warbixintooda waxqabad. Shirka ayaa si habsami leh u socda, waxaana la filayaa in natiijooyinka kasoo baxa ay gacan ka geysan doonaan xoojinta qorsheyaasha mustaqbalka.
Dadaalka Dowladda ee Lagu Bixiyo Adeegyo Degdeg ah oo Hufan Waa Mid Layaab Leh – Hoggaamiyeyaasha Xisbiyada Siyaasada
Apr 30, 2025 15
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 22, 2017 (ENA): Hoggaamiyeyaasha xisbiyada Siyaasada ayaa bogaadyay dadaalka joogtada ah ee dawladu ay ugu jirto sidii ay muwaadiniinta ugu fidin lahayd adeegyo degdeg ah oo hufan. Hoggaamiyeyaasha xisbiyada siyaasada, oo ay ka mid yahay xisbiga haya talada ee Barwaaqo ayaa booqday Xarunta adeeg Hal-Goob ah ee “Mesob,” taas oo si rasmi ah uu u daah furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Ahmed. Intii lagu guda jiray booqashadaas, masuuliyiin uu ka midyahay madaxa Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, ah Wasiirka Arrimaha Golaha Wasiirrada, Alemtsahaye Paulos, Koomishinka Hay’adda Shaqaalaha Rayidka Dr. Mekuria Haile, iyo khubaro kale, ayaa ka bixiyay faahfaahin ku saabsan xarunta. Waxaa la xusay in xarunta adeegga hal-Goob ah ay isu keentay 12 hay’adood oo dowladeed, kuwaas oo bixiya 41 adeeg oo kala duwan. Adeegyadan ayaa lagu sifeeyay kuwo casri ah, hufan, isla markaana daahfuran, kuwaas oo gacan ka geysanaya in la tirtiro musuqmaasuqa iyo nidaamyada adeeg bixinta ee aan waxtarka lahayn. Hoggaamiyeyaasha siyaasada ee la wareystay oo ay warbaahinta ENA la hadashay ayaa tilmaamay in dowladda ay si weyn u yaraysay waqtigii ay dadka ku lumin jireen cabashooyinka muddada dheer ee la xiriira adeeg bixinta liidata. Tigist Assefa, oo ah Madaxa waxda Haweenka Qaab dhismeedka ee Xisbiga Midnimada Qaranka Itoobiya, ayaa ka mid ahayd dadka ra’yigooda ka dhiibtay, waxay xustay in xarunta Mesob ay ka sarre martay filashadoodii, isla markaana ay si weyn u horumarin doonto helitaanka adeegyada ee muwaadiniinta. Waxay sidoo kale ku amaaneen xarunta adeeggeeda casriga ah iyo nidaamka toosan ee lagu bixinayo adeegyada. Solomon Tafese, oo ah Madaxweynaha Xisbiga Jiilka Cusub, ayaa sheegay in xarunta adeegga ay u suurtagelinayso muwaadiniinta inay si sahlan oo aan caqabad lahayn u helaan adeegyada ay u baahanyihiin, ayna guryahooda ugu laabtaan iyaga oo gaadhay yoolkoodii. Wuxuu intaas ku daray in xarunta Mesob ay muujinayso horumarka dalka ee dhanka dhismaha hay’adaha xooggan iyo wax ka qabashada baahiyaha adeeg ee dadweynaha. Sidoo kale, Imam Maxamed, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Dimuqraadiga Shacabka Wollo, ayaa sheegay in tayada adeegyada ay ku arkeen xarunta Mesob ay la jaanqaadaysay waxa uu horey ugu arkay dalal horumaray. Wuxuu sheegay in habka adeeg bixinta ee xaruntu ay tahay mid runtii la yaab leh, maadaama uu muwaadiniinta ka badbaadinayo waqti lumis iyo dhaqaale, isla markaana meesha ka saaraya nidaamyada aan hufnayn.
Gedhiyoon Timootewoos (Dr.) ayaa ka codsaday wadamada koonfurta adduunka inay iska kaashadaan sidii loo xoojin lahaa wadajirkooda
Apr 30, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiirka Arrimaha Dibadda Gedhiyoon Timootewoos (Dr.) ayaa sheegay in wadashaqayn loo baahan yahay si loo xoojiyo wada shaqeynta iyo iskaashiga adag ee wadamada koonfurta adduunka . Waxa uu arrintan ku soo jeediyay shir lagu qabtay Rio de Janeiro, Brazil, kaas oo ay ka soo qeyb galeen wasiirrada arrimaha dibadda ee xubin ka ah BRICS. Wasiirku, intii uu shirkii hadlayay, waxa uu carrabka ku adkeeyey in si looga fogaado qasaaro siyaasadeed iyo kala qaybsanaan uu sababo nidaamka maamul ee caalamiga ah ee dhibaatooyinka ka jira, loona baahan yahay in wadamada koonfurta adduunka ay wada shaqeyn iyo wadajir sameeyaan. Sidoo kale, waxa uu sheegay qorshaha in lala yeesho wadamada xubnaha ka ah BRICS wada hadallo laba dhinac ah oo lagu xoojinayo xiriirka arrimaha dibadda, taas oo muujineysa sida muhiimka ah ee iskaashiga siyaasadeed ee gobolka koonfurta adduunka uu yahay.
Golaha Baarlamaanka ee Addis Ababa ayaa yeelanaya Kalfadhigii 3aad ee caadiga ahaa
Apr 30, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Golaha Baarlamaanka ee Addis Ababa ayaa maanta yeelanaya kalfadhigii 3aad ee caadiga ahaa ee sanad shaqeedkooda afaraad. Kalfadhigan ayaa la filayaa in lagu gorfeeyo warbixinta waxqabadka Maamulka Magaalada Addis Ababa ee sagaalkii bilood ee lasoo dhaafay, iyadoo sidoo kalena la eegi doono ajandayaasha kale ee miiska saaran. Shirkan ayaa ka dhacaya hoolka shirarka ee Golaha Baarlamaanka, kaas oo ku yaalla Madxafka Xuska Guusha Adwa ee Magaalada Addis Ababa.
Bulshada magaalada Jigjiga waa inay gacan ka gaystaan kahortaga falalka khalkhalgalinaya amniga iyo nabadgalyada magaalada— Cabdiqaadir Rashiid
Apr 29, 2025 22
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 21/2017 (ENA): Kulan ku saabsan dardargalinta iyo sii xoojinta shaqooyinka amniga caasimadda ayaa loo qabtay guddi soonnada xaafadaha, qaar ka mid ah shacabka iyo taliyayaasha booliska ee magaalada Jigjiga. Kulankan oo ay kasoo qaybgaleen Madaxa Xafiiska Nabadgelyada Deegaanka Soomaalida Mudane Cabdiqaadir Rashiid, Taliyaha Guud ee Booliska DDS Sareeye Guud Cabdi Cali, Masuuliyiinta Maamulka Magaalada Jigjiga iyo qaar ka mid ah shacabka ayay ujeedada kulankani daaranaa sidii loo sii adkayn lahaa amniga caasimadda magaalada Jigjiga oo ay bulsho badani ku nooshahay iyo in lasii adkeeyo isku xidhka booliska iyo bulshada. Madaxa Xafiiska Nabadgelyada Deegaanka Soomaalida Mudane Cabdiqaadir Rashiid oo ka hadlay kulankan ayaa kula dardaarmay hooyooyinka iyo bulshadii ka soo qaybgashay inay gacan bir ah ku qabtaan cidkasta oo carqalad galinaysa amniga bulshada. Geestooda gudi soonnadii ka soo qaybgashay kulankan ayaa iyana sheegay in ay sii labo jibaarayaan nabadda ay ka hortagaan cidkasta oo carqalad galinaysa amniga nabadduna tahay geed lawada harsado. Ugu dambayntii, waxaa la islaqaatay in hal meel looga soo jeedsado adkaynta amniga magaalada.
Itoobiya ayaa sheegtay inay ka shaqayn doonto xoojinta iskaashiga laba geesoodka ah ee dhinacyada badan ay la leedahay Brasiil iyo Ruushka
Apr 29, 2025 20
Addis Ababa ; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA): Itoobiya ayaa ku dhawaaqday inay ka go'an tahay xoojinta iskaashiga laba geesoodka ah iyo kuwa badan ee Brasiil iyo Ruushka. Shirkii ugu horreeyay ee Wasiirada Arrimaha Dibadda ee BRICS ee 2025 ayaa lagu qabtay Riyo de Janeiro, Brasiil. Itoobiya ayaa ka qeyb galaysa shirka Wasiirada Arrimaha Dibadda. Wasiirka arrimaha dibadda Gedhiyoon Timotiwos (Dr.) ayaa wadahadallo la yeeshay wasiirka arrimaha dibadda Brasiil Mawuro Vieira iyo wasiirka arrimaha dibadda ee Ruushka Sergey Lavrov oo kulanka ka qeyb galay. Wadahadalkii ay la yeesheen Vieira, waxay ku ammaaneen shaqada wanaagsan ee Brasiil ay qabatay markii ay ahayd madaxweynaha BRICS 2025 waxayna tilmaameen in Itoobiya ay taageeri doonto mudnaanta Brasiil. Intii ay socdeen wada hadalkooda, labada dhinac waxa ay sidoo kale ka wadahadleen dhinacyada ay dalalku isaga kaashan karaan sugidda sugnaanta cuntada, wax soo saarka beeraha, dib-u-habaynta hay’adaha dawladda ee caalamka, isbeddelka tamarta, iyo barnaamijyada horumarinta kaymaha. Wasiir Mawuro ayaa uga mahadceliyey Itoobiya taageerada ay la garab taagan tahay, isagoo hoosta ka xarriiqay hindisayaashii ay Brazil fulisay muddadii ay hoggaanka u haysay G-20 ee sannadka 2024-ka. Wuxuu tusaale u soo qaatay shaqada ay Itoobiya qabato maadaama ay xubin sare ka tahay Isbaheysiga Caalamiga ah ee ka hortagga gaajada iyo faqriga. Dhinaca kale, wasiirka arrimaha dibadda Dr. Gedhiyoon waxa uu sheegay mar uu la kulmay wasiirka arrimaha dibadda ee Ruushka Sergey Lavrov in iskaashiga dhammaystiran ee ka dhexeeya Itoobiya iyo Ruushku uu sii xoogaysanayo, waxaanu ku nuuxnuuxsaday in loo baahan yahay in xidhiidhka la gaadhsiiyo meel sare. Sergey Lavrov, ayaa dhankiisa muujiyay sida ay uga go’an tahay Ruushka inay sii xoojiyaan xidhiidhka taariikhiga ah ee ay la leeyihiin Itoobiya iyada oo loo marayo fursado iskaashi oo laba geesood ah iyo kuwo dhinacyo badan leh. Dr. Gedhiyoon ayaa wada-hadallo laba geesood ah la yeelan doona dhiggiisa dalalka xubnaha ka ah BRICS, sida lagu sheegay xog ka soo baxday Wasaaradda Arrimaha Dibadda.
Ra'iisul Wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa booqanaya mashaariicda horumarineed ee laga sameeyay magaalada Kombolja
Apr 29, 2025 21
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa booqan doona mashaariic horumarineed oo kala duwan oo ka socda Komboolja. Ra’iisul Wasaare ku xigeenka ayaa inta uu joogo waxa uu booqan doonaa mashaariic kala duwan oo horumarineed oo ka socda deegaanka.
Arrimaha Bulshada
Xubnaha Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa sheegay in magaaladu ay haysaro hoggaan tusaale u ah fulinta mashriicda horumarineed sida mashruuca xaafada Kaasaanjis
Apr 30, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Xubnaha Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa muujiyey in hoggaan dhab u fulinaya mashruuca horumarinta ee Kaasaanjis, oo dhawaan la daahfuray, uu yahay mid matalaya rabitaanka shacabka, islamarkaana tusaale u ah fulinta tooska ah ee shaqada horumarineed ee magaalada. Golaha Baarlamaanka Addis Ababa ayaa haatan qabanaya kulankiisa caadiga ah ee 3aad ee sannad shaqeedkooda afraad. Kulankan oo ka dhacaya hoolka xuska guusha Adwa, xubnaha golaha ayaa ku gudbinayaan aragtiyo iyo su’aalo kala duwan oo ay dadweynuhu usoo gudbiyeen. Waxay sheegeen in mashruucyada horumarineed ee magaalada ka socda aysan kaliya ahayn kuwo muuqda oo la taaban karo, balse ay Addis Ababa u beddeleen mid magaceeda la jaanqaadaysa. Waxay sidoo kale carabka ku adkeeyeen in mashruucyadan ay beddeleen dhaqanka shaqo ee bulshada, kor u qaadeen wacyiga dadweynaha, islamarkaana fursado shaqo abuureen. Mashruuca horumarinta Kaasaanjis oo dhawaan uu daahfuray Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa lagu tilmaamay inuu muujinayo hoggaan dhab ah oo shaqada la qabtay la arki karo. Waxay intaa ku dareen in arrintan ay si weyn u farxad gelisay bulshada, rajana ku abuurtay. Dhinaca kale, xubnaha Golaha waxay muujiyeen in maamulka magaalada uu si xooggan uga shaqaynayo sidii adeegyada bulshada loo wanaajin lahaa, loona mideyn lahaa degmooyinka iyo hay’adaha kala duwan. Waxay xuseen in dadaalladan ay keeneen isbedel weyn oo ku yimid tayada adeegyada. Ugu dambeyntii, xubnaha golaha waxay mahadnaq u jeediyeen dadaalka maamulka ee mashruuca horumarinta wadooyinka iyo shaqooyinka la xiriira horumarinta awoodda aadanaha, iyagoo ku baaqay in la sii wado mashruucyada horumarineed ee socda.
Dadaallada Xoojinta korinta hore ee Carruurta Waa In La Sii Wadaa
Apr 29, 2025 14
Diri Dhaba, Duugato/Miyaasiya 21, 2017 (ENA) Marwo Werqsemu Mamo, xildhibaan ka tirsan Golaha Wakiillada Shacabka ee u qaabilsan Guddiga Joogtada ah ee Caafimaadka, Isboortiga iyo Arrimaha Bulshada ayaa sheegtay in lasii wado Dadaallada lagu xoojinayo daryeelka korinta hore ee carruurta. Shir wadatashi ah ayaa lagu qabtay magaalada Diridhaba kaas oo diiradda lagu saaray horumarinta korinta hore ee carruurta, waxaana ka qaybgalay xildhibaano ka tirsan Golaha Wakiillada Shacabka, daneeyayaal kala duwan iyo mas’uuliyiin sare oo dowladeed. Madasha ayaa lagu falanqeeyay natiijooyin cilmi-baaris ah oo muujinaya caqabadaha iyo xalka la xiriira carruurta ka yar lix sano jir. Marwo Werqsemu Mamo ayaa xustay in ujeeddada shirka ay tahay in kor loo qaado wacyiga iyo taageerada la xiriirta caafimaadka, nafaqada, daryeelka waalidka, waxbarashada, iyo badbaadada carruurta xilliga korinta hore. Waxay adkaysay in dadaallada la xoojiyey ee qaybahan ay tahay in aan la joojin balse la sii ballaariyo, iyadoo sheegtay in dadaaladan oo kale ka jiraan magaalada Addis Ababa, loona baahan yahay in hawlahan isku dhafan oo la mid ah laga hirgeliyo Diridhaba iyo deegaanada kale si loo gaaro natiijooyin wanaagsan. Duqa magaalada Diridhaba khadiir Juhar, ayaa sheegay in madashu ay dhidibada u adkeynayso isbeddel wax ku ool ah ee lagu horumarinayo korriinka iyo waxbarashada carruurta. Wuxuu intaa ku daray in maalgelinta carruurta—oo ah jiilka mustaqbalka dalka—ay tahay masuuliyad wadajir ah oo cid walba saaran. Dr. Dereje Dhuguma, Wasiiru Dowlaha Caafimaadka, ayaa tilmaamay in si wanaagsan loo qorsheeyay ee xilliga hore ee korinta hore ee arruurta ay muhiim u tahay horumarka muddada-dheer ee dalka. Wuxuu sidoo kale caddeeyey in ay socdaan dadaallo lagu siinayo carruurta daryeel ku habboon iyada oo loo marayo hawlo kala duwan la sii xoojin doono. Dr. Meseret Zelalem, Ku-xigeenka Agaasimaha Fulinta ee Xarunta Horumarinta Carruurta ee Afrika, ayaa sheegtay in tan iyo markii xarunta laga aas-aasay Addis Ababa, ay gaartay natiijooyin muuqda oo ku saabsan horumarinta korinta hore ee carruurta. Waxay intaa ku dartay in fidinta tusaalaha Addis Ababa laga bilaabay la gaadhsiiyo deegaanada kale si loo gaaro natiijooyin ballaaran oo heer qaran ah. Dr. Meseret ayaa sidoo kale carrabka ku adkeysay muhiimadda ay leedahay ka qaybgalka dhammaan daneeyayaasha iyo bulshada guud ahaan, oo aysan ku filnayn dadaalka xarunta oo kaliya.
"Mesob" waa meel lagu bixiyo adeeg isku dhafan oo muujinaysa qiyamka aasaasiga ah ee xisbiga Biltsiginna – Aadan Faarax
Apr 29, 2025 19
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 21/2017 (ENA): Aadan Faarax, Ra'iisul Wasaare Kuxigeenka dalka ahna Madaxa Xarunta Qaran ee Isku-xirka Dhismaha Dimuqraadiyadda iyo Madaxweyne ku xigeenka xisbiga Barwaaqo, ayaa sheegay in "Mesob" ay tahay meel laga bixiyo adeeg isku dhafan oo si toos ah u muujinaysa qiyamka aasaasiga ah ee xisbiga Barwaaqo. Mas’uuliyiin ka tirsan xisbiga iyo madaxda xisbiyo siyaasadeed oo kala duwan oo danaynaya arrimaha dadweynaha ayaa booqday xarunta bixisa adeegan isku dhafan ee Mesob. Aadan Faarax ayaa intii uu hadlayay xusay in adeegga "Mesob" uu yahay mid ku saleysan baahida muwaadinka, isla markaana u adeega dhammaan shacabka si caddaalad ah oo sinnaani ku jirto, taasoo ka dhigaysa hay’ad qaran oo lagu kalsoonaan karo. Wuxuu sidoo kale xusay in adeegyada dowladda lagu horumarinayo si degdeg ah, tayo leh oo hufan iyadoo la adeegsanayo tignoolajiyad casri ah. Waxaa intaa dheer, shaqaalaha waxaa la siinayaa tababarro iyo nidaam isla xisaabtan si loo gaaro natiijooyin wax ku ool ah. Ugu dambayntii, waxaa la xusay in xirfadlayaasha tayada leh ee ka shaqaynaya xaruntaasi ay caddeyn u yihiin sida dowladda uga go’an tahay dhismaha hay’ado tayo leh oo ka jawaaba baahida shacabka.
Itoobiya iyo Isutagga Imaaraadka Carabta ayaa ku heshiiya in ay xoojiyaan iskaashigooda dhinaca caafimaadka
Apr 29, 2025 18
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 21/2017 (ENA): Wafti ay hoggaaminayso Wasiirka Caafimaadka Dr. Maqdas Dhaaba ayaa booqasho shaqo ku tagay Isutagga Imaaraadka Carabta, halkaas oo ay kaga qayb galeen xafladda daahfurka sanduuqa cusub ee caafimaadka oo loo bixiyey ‘Beginnings Fund’. Xafladdan daahfurka oo shalay lagu qabtay magaalada Al-Cayn, gaar ahaan isbitaalka Kanada, ayaa waxaa martigeliyey aasaaska samafalka ee Maxamed Bin Sayed, waxaana Dr. Maqdhas ka jeedisay khudbad muhiim ah. Dr. Maqdhas ayaa sheegtay in sanduuqan cusub uu qayb weyn ka qaadan doono dadaallada ay Itoobiya ugu jirto horumarinta caafimaadka hooyada iyo dhallaanka. Waxay sidoo kale tilmaantay in mashruucani uu faa’iido weyn u leeyahay dalalka soo koraya ee Afrika. Intii ay booqashada ku sugnaayeen, Dr. Maqdhas waxay sidoo kale la kulantay Cabdiraxmaan Bin Maxamed Al-Cuweys, oo ka tirsan madaxda Imaaraadka Carabta. Kulankaas ayaa diiradda lagu saaray is-weydaarsiga khibradaha caafimaad, raadinta waddooyin cusub oo iskaashi, iyo sidii loo ballaarin lahaa wada-shaqeynta labada dal. Sidoo kale, waxay ka wada hadleen sidii loo dhisi lahaa isbitaallo waaweyn oo casri ah oo Itoobiya ka hirgala, iyaga oo muujiyey sida labada dhinac uga go’an tahay in ay iska kaashadaan arrimaha caafimaadka. Sida laga soo xigtay safaaradda Itoobiya ee Imaaraadka, labada wasiir ayaa ku heshiiyay in la sii xoojiyo iskaashiga dhinacyada caafimaadka ee labada dal. Sanduuqa cusub ee ‘Beginnings Fund’ ayaa ah hannaan iskaashi oo diiradda saaraya samafalka, waxaana si gaar ah loogu talagalay in lagu xaqiijiyo badbaadada hooyada iyo carruurta da’da yar ee guud ahaan Qaaradda Afrika.
Dhaqaalaha
Waan Sii Xoojin Doonnaa Dadaallada Lagu Ballaarinayo Warshadaha, Maalgashiga, iyo Xoojinta Nabadda – Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenka Temesgen Tiruneh
Apr 30, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 22, 2017 (ENA) – Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenka dalka, Temesgen Tiruneh, ayaa sheegay in dawladu ay sii xoojin doonto dadaalladeeda lagu ballaarinayo warshadaha, maalgashiga, iyo sidoo kale xoojinta nabadda. Ra’iisul wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa si rasmi ah u furay bandhigga warshadaha iyo dhaqaalaha qaranka ee Wollo Kombolcha, kaasoo hal-ku-dhiggiisu yahay “Nabaddu waa baasaboor maalgashi”. Khudbadiisii furitaanka ayuu ku sheegay in Itoobiya muddo dheer la daala-dhacaysay caqabadaha saboolnimada iyo horumar la’aanta oo ayna mudnayn. Wuxuu tilmaamay in toddobadii sano ee isbeddelka laga sameeyey dalka dadaalo lagu gaarsiinayo horumar la taaban karo iyada oo la adeegsanayo khayraadka gudaha iyo dadaal looga gudbayo saboolnimo laguna gaaro barwaaqo. Wuxuu xusay in mid ka mid ah waxyaabaha hormuudka u ah isbeddelkaasi yahay ololaha qaranka ee “Ethiopia Tamrt” (Itoobiya ha Soo Saarto), taas oo si weyn u kordhisay wax soo saarka dalka. Dhaqdhaqaaqan ayaa ujeedkiisu tahay in la beddelo badeecooyinka laga keeno dalka dibadiisa oo lagu beddelo kuwa gudaha lagu soo saaro, lagana dhigo Itoobiya mid tartan la geli karta suuqyada caalamka iyada oo la xoojinayo awoodda wax soo saar ee dalka. Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenku wuxuu sheegay in wax soo saarka iyo nabaddu ay si dhow isugu xiran yihiin. Wuxuu tusaale u soo qaatay meelaha sida Dessie iyo Kombolcha, oo uu sheegay in halkaas laga arkay natiijooyin dhab ah markii mabda’aas la hirgeliyey. Isaga oo arrinta sii faahfaahinaya, wuxuu sheegay in dadku ay doorteen nabadda markii ay garteen waxa danta u ah bulshada, isla markaana ay iska diideen colaadda ay kicinayaan kuwa nabad diidka ah, waxayna hadda si toos ah ugu shaqaynayaan horumar iyo barwaaqo. waxa uu yiri “Waa xilli horumar, ee ma aha xilli colaad,” isaga oo adkeeyey muhiimadda ay leedahay in khilaafaadka lagu xalliyo hab nabad ah iyadoo oo la adeegsanayo habka wadatashiga qaran, midnimo, iyo iscafis. Wuxuu carrabka ku adkeeyey in dowladda ay ka go’an tahay nabaddu, isla markaana koox kasta oo aragti kale qabta ay mudan tahay in ay nabadda iyo horumarka dalka ka horaysiiso khilaafka. Sidoo kale waxa uu sheegay i, waa xilli aqoon iyo horumar, ay tahay taasoo u baahan dadaal adag. “Waa xilli wax lagu beero, ee ma aha lagu burburiyo — waa xilli wax la soo saaro, ee ma aha xilli dhib la abuuro,” ayuu yiri, isaga oo xusay in qaar kamid ah kuwa hurinaya colaadaha ay ka leexdeen jidka nabadda iyo horumarka iyaga oo raacaya danahooda shaqsiyeed ama faham khaldan. Wuxuu shacabka ugu baaqay in ay taageeraan hay’adaha horumarka wado iyo kuwa ilaaliya nabadda, isaga oo intaas ku daray in ay muhiim tahay in bulshada ay si joogto ah ugu lug yeelato isbedelka togan ee heer deegaan. Sidoo kale, Ra’iisul Wasaare Ku-Xigeenku wuxuu baaq nabadeed u diray dhammaan xoogagga diyaarka u ah in ay nabadda qaataan oo ka jawaabaan baaqa dowladda ee nabada iyo is -cafinta. Wauxuu sidoo kale xusay in dowladda ay sii wadi doonto tallaabooyinka sharciga ah ee laga qaadayo cid kasta oo diidda nabadda isla markaana khatar ku ah horumarka iyo amniga shacabka. Bandhigga Qaranka ee Warshadaha iyo dhaqaalaha ee Wollo Kombolcha ayaa socon doona ilaa Miyaaziya 29, 2017, waxaana ka qeyb galaya in ka badan 200 shirkadood oo gudaha iyo dibadda ah, hay’ado maaliyadeed, iyo warshado, kuwaas oo soo bandhigaya adeegyo iyo badeecooyin kala duwan oo loogu talagalay ganacsi iyo suuqgeynta. #Wakaaladda_Warka_Itoobiya
Wasiirka Maaliyada Itoobiya Mudane Axmed Shide oo kulan Dhaxalgal ah layeeshay masuuliyiinta Sare ee wasaarada arimaha Dibada wadanka Maraykanka
Apr 29, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 21/2017 (ENA): Wasiirka wasaarada maaliyada Mudane Axmed Shide oo uu wehelinayo Danjiraha Dawlasa Itoobiya ufadhiya wadanka Maraykanka Mudane Binalif Andhalem ayaa kulan laba geesood ah oo dhaxal-gal ah layeeshay masuuliyiinta sare ee wasaarada arimaha Dibada wadanka Maraykanka. Kulankan ayaa ahaa mid gaar ka ah shirka sanadlaha ee sanadka 2025 ee hay"ada lacagta Aduunka(IMF) iyo Bangiga Aduunka ee kasocda Magaalada Washington DC. Mudane Axmed Shide ayaa inta uu kulankan socday faahfaahin kasiiyay masuuliyiinta sare ee wasaarada arimaha Dibada wadanka Maraykanka howlaha Itoobiya ay wado ee ku'aadan Dhaqangalinta dib u habaynta dhamayskatiran ee lagu sameeyay dhaqaalaha heer Dal.
Natiijooyin wax-ku ool ah ayaa laga diiwaan geliyay shaqada laga qabtay ganacsiga – Wasiir Kassahun Goofe (Dr.)
Apr 29, 2025 18
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA):- Wasiirka Wasaaradda Ganacsiga iyo Iskuxidhka Gobolka, Kassahun Goofe (Dr.) ayaa sheegay in natiijooyin wax ku ool ah laga helay hawlihii ballaarnaa ee laga sameeyay ganacsiga. Wasaaradda ganacsiga iyo xidhiidhka gobolka, hay’adaha ay khusayso, xafiisyada ganacsiga iyo horumarinta suuqa ee maamulka heer deegaan iyo heer magaalo ayaa hadda ku hawlan dib u eegis ku saabsan hirgelinta qorshaha muddo sagaal bilood ah. Sida uu sheegay Wasiirka Ganacsiga iyo Iskaashiga Gobolka, Dr. Kassahun oo munaasibadan ka hadlay ayaa sheegay in Shaqo ballaaran ayaa laga qabtay ganacsiga sagaalkii bilood ee la soo dhaafay. Wasiirka ayaa sheegay in taasi ay keentay natiijo wanaagsan oo dhinacyo kala duwan leh, waxa kale uu xusay in 2.6 milyan oo qof oo adeeg-doon ah la siiyay dhanka tignoolajiyada, waxaana uu xusay in 2.2 milyan oo qof oo shaqo doon ah lagu sameeyay kormeer shaqo, taasina ay tahay arrin aan hore loo arag. Waxa uu sheegay in Sabtidii iyo Axadii la balaariyay ganacsiyada, isla markaana la hirgeliyay nidaamka ganacsiga sibidhka, iyo fulinta hawlo kale, uu ku guulaystay inuu kordhiyo saadka iyo inuu xasiliyo qiimaha. Waxa uu ku dhawaaqay in la diiwaan geliyey wax-qabad heersare ah oo dhanka ganacsiga dibadda ah, iyadoo $5.3 bilyan la helay sagaalkii bilood ee ugu horreeyay sanad-maaliyadeedka. Wasiirka ayaa sidoo kale shaaca ka qaaday in la qaaday talaabooyin wax ku ool ah oo suurta galinaya in Itoobiya ay xubin ka noqoto ururka ganacsiga aduunka. Qiimeyntan oo socon doonta muddo labo maalmood ah ayaa waxaa lagu falanqeyn doonaa laguna soo bandhigi doonaa waxqabadyada ganacsiga ee laga qabtay deegaannada sagaalkii bilood ee la soo dhaafay.
Itoobiya iyo bixiyeyaasha deymaha Warqadda bangiga lacagta Yuurada ayaa ku heshiiyey inay wadahadalo dheeraad ah yeeshaan
Apr 29, 2025 18
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA):- Itoobiya iyo bixiyayaasha warqadda bangiga Yuurada ayaa heshiis ku gaadhay in wada hadalo dheeraad ah laga yeesho maamulka deymaha ee Itoobiya. Kulamada gu'ga ee sannadlaha ah ee Kooxda Bangiga Adduunka iyo Hay'adda Lacagta Adduunka (IMF) ayaa ka socda caasimadda Washingtan. Wafti heer sare ah oo uu hogaaminayo wasiirka maaliyada Axmed Shide ayaa wadahadal la yeeshay hay’adaha deymaha ee Itoobiya ee warqadaha bangiga yuurada. Dooda ayaa diiradda lagu saaray halka ay marayaan wada xaajoodyada maaraynta deymaha ee Itoobiya, kaas oo ay ku heshiiyeen guddiga daymaha Itoobiya bishii Cuur/Magaabiit 2025 iyada oo la raacayo qaabka deyn cafinta ee wadamada G-20. Wasiirku waxa uu uga warbixiyey deymaha ganacsiga ee ku saabsan hanaanka dib u habaynta dhaqaalaha guud ee Itoobiya. Islamarkaana waftigu waxay ka wadahadleen xaalada dhaqaale ee dalka Itoobiya ka dib isbadalka la taaban karo. Gabgabadii, labada dhinac ayaa ku heshiiyey in la sii wada-hadlo si loo soo gebagebeeyo wada xaajoodyada ku saabsan maaraynta deymaha Itoobiya waqti ku habboon oo waxtar leh, sida ay sheegtay wasaaradda maaliyadda.
Muuqaalo
.jpg)
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Itoobiya waxay dhiseysaa nidaam hal-abuur iyo horumarin ah oo dhalinyarada ka dhiga kara kuwa hal-abuur leh oo heer caalami ah – Muferixaat Kaamil
Apr 30, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiirrada Shaqada iyo Xirfadaha Itoobiya Muferixaat Kaamil ayaa sheegtay in Itoobiya ay dhiseyso hab-raac iyo nidaam horumarineed oo u suurtagelinaya dhalinyarada inay noqdaan hal-abuurayaal iyo tartamayaal caalami ah. Hadalkan ayay ka jeedisay shir lagu magacaabo "Innovation Africa 2025" oo ka dhacay magaalada Addis Ababa, kaas oo lagu lafagurayo sidii Qaaradda Afrika loogu dhisi lahaa nidaam waxbarasho, hal-abuur, iyo xirfad kororsi casri ah oo la jaanqaadi kara qarniga 21aad. Shirkan oo ay si wadajir ah u soo qabanqaabiyeen Wasaaradaha Waxbarashada, Tiknoolajiyada, iyo Shaqada ee dalalka Afrikaanka ah iyagoo garab ka helaya hay’adda Afrikaanka ah ee “Africa Brains”, ayaa waxaa diiradda lagu saaray sidii loo horumarin lahaa waxbarashada, hal-abuurka, tiknoolajiyada, iyo xirfadaha shaqo abuurka. Muferixaat Kaamil oo ka hadashay madal dood-wadaag ah oo cinwaankeedu ahaa “Kor u qaadista hal-abuurka iyo xirfadaha cusub ee Afrika”, ayaa sheegtay in lagama maarmaan tahay in si dhab ah loogu maalgaliyo xirfadaha dhalinyarada iyo fursadaha cusub ee hal-abuurka. Waxay xustay in shirkan uu muhiimad gaar ah u leeyahay abuurista iskaashi ka dhex dhaca warshadaha, bulshada rayidka ah, iyo xarumaha waxbarashada si loo helo siyaasad mideysan oo kor u qaadda xirfadaha dhalinyarada. Waxay intaas ku dartay in waqtigu yahay mid ku habboon in dhalinyarada Afrika looga faa’iideeyo sidii ay door muuqda ugu yeelan lahaayeen hal-abuurka, horumarka xirfadaha, iyo shaqo abuurka. Wasiir Muferixaat Kaamil waxay sidoo kale sheegtay in shaqo abuurka dhalinyarada uusan noqon karin oo kaliya hadal ee uu u baahan yahay ficil dhab ah, iyadoo carabka ku adkeysay muhiimadda ay leedahay kobcinta xirfadaha cusub iyo kartida hal-abuurka. Waxay ku boorisay in dalalka Afrika ay xoogga saaraan horumarinta xirfadaha ku saleysan baahiyaha dhabta ah ee la xiriira wax-soosaarka sida: beeraha, macdanta, dalxiiska, iyo tiknoolajiyada. Muferixaat waxay hoosta ka xarriiqday in la iska kaashado dhismaha Afrika barwaaqo ah, isla markaana la xoojiyo ka-qaybgalka iyo ka faa’iideysiga dhaqaalaha ee dhalinyarada. Waxay sheegtay in Itoobiya ay hadda waddo isbeddel dhaqaale oo qaran ah iyo dib-u-habeyn dhaqaale oo qoto dheer si loo xaqiijiyo barwaaqada iyo horumarka, iyadoo dhalinyarada la siinayo tababaro xirfadeed si ay u noqdaan kuwa shaqo abuura. Ugu dambeyntii, waxay sheegtay in Itoobiya ay dhiseyso nidaam wax-ku-ool ah oo lagu kobcinayo dhalinyarada hal-abuurka leh si ay u noqdaan kuwa caalami ahaan tartami kara oo wax-ku-ool ah.
Tartanka Xirfadaha Ayaa Door Ka Qaadanaya Kobcinta Cudud Karti leh oo Hogaamin Kara Qaybaha Kala Duwan ee Horrumarka
Apr 29, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 21, 2017 (ENA): Wasiiru Dowlaha Shaqada iyo Xirfadaha, Solomon Soka ayaa sheegay in Tartanka xirfadaha ee ardayda u dhexeeya uu gacan ka geysanayo kobcinta cudud karti leh oo awood u leh inay hoggaamiso qaybaha kala duwan ee horumarka. Furitaanka munaasibada Tartanka Xirfadaha Qaranka ee 4aad iyo Usbuuca 12aad ee soo dhaweybta Dalxiiska ayaa si rasmi ah loo furay. Waxaa munaasibada kasoo qeyb galay Wasiir Ku-xigeenka Shaqada iyo Xirfadaha Solomon Soka, Maareeyaha Guud ee Machadka Tababarka Dalxiiska Getachew Negash, iyo masuuliyiin kale oo sare oo ka tirsan Wasaaradda Dalxiiska. Wasiiru Dowlaha oo ka hadlay Munaasabadda ayaa sheegay in abaabulka joogtada ah ee tartamada xirfadeed ay door weyn ka ciyaaraan horumarinta cudud leh xirfado tayo sare leh oo hoggaamin kara qaybaha kala duwan ee shaqada. Waxa uu xusay in tartanku uu ardayda u oggolaanayo in ay kartidooda kobciyaan islamarkaana ay kaga dhex muuqdaan xirfadahooda. Sidoo kale, waxa uu tilmaamay in ardaydu heli doonaan fursado ay kaga qayb qaataan tartamo heer qaran iyo heer caalami ah. Dhankiisa, Getaajew Negaash, Maareeyaha Guud ee Machadka Tababarka Dalxiiska, ayaa sharaxay in machadku uu ka shaqaynayo sidii muwaadiniinta leh xirfadaha dalxiiska loo awoodsiin lahaa in ay hoggaamiyaan waaxdab. Tartanka Xirfadaha heer Qaran ee 4aad iyo Usbuuca Dalxiiska iyo soo dhaweynta ee 12aad, oo halku dhig looga dhigay “Maskax ifaysa, Muwaadiniinta Xirfada leh,” ayaa socon doonta Miyaasiya 21–22, 2017-ka #Wakaaladda_Warka_Itoobiya
Itoobiya waxay noqonaysaa xudunta shirkadaha bilowga iyo hal-abuurka tignoolajiyada – Wasiir Belete Molla (Dr.)
Apr 29, 2025 16
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA): Wasiirka Hal-abuurka iyo Tignoolajiyada Belete Molla (Dr.). Itoobiya waxay noqonaysaa xudunta bilowga iyo hal-abuurka tignoolajiyada iyada oo loo marayo iskaashiga dawladda iyo waaxda gaarka loo leeyahay. "Innovation Africa 2025" waa shirka Wasiirada Afrika ee Waxbarashada, Teeknoolijiyadda iyo Xirfadaha, kaas oo lagu qabanayo hal-ku-dhigga "Waxbarashada iyo Awood-siinta Afrika ee qarniga 21-aad". Shirweynaha qaaradda oo ay soo qabanqaabiyeen Wasaaradda Waxbarashada, Wasaaradda Hal-abuurka iyo Tignoolajiyada, Wasaaradda Shaqada iyo Xirfadaha oo kaashanaya Maskaxda Afrika ayaa maanta galay maalintiisii labaad. Shirka hal-abuurka Afrika 2025-ka ayaa ujeedadiisu tahay in lagu qaabeeyo mustaqbalka Afrika iyada oo loo marayo dib-u-habeyn, dhisidda awoodda, tignoolajiyada iyo wareejinta hal-abuurka, iyo iskaashiga istiraatiijiyadeed. Wasiirka Hal-abuurka iyo Tignoolajiyada, Dr. Belete Molla, ayaa furay dood-cilmiyeed ku saabsan hal-ku-dhigga "Dhisidda Awoodda Tignoolajiyada Dijital ah ee Hal-abuurka iyo Isbeddelka Waxbarashada." Sida uu wasiirku wakhtigan sheegay in Shirka hal-abuurka Afrika 2025 waa dhacdo muhiim ah oo lagu dhisayo qaran horumarsan oo tignoolajiyadeed. Waxa uu sheegay in ay fududayn doonto horumarka iyo kobaca iyada oo ka faa’iidaysanaysa xirfadaha dhijitaalka ah iyo hal-abuurka tignoolajiyada ee Afrika. Wuxuu sheegay in dhalinyarada lagu qalabeeyo tignoolajiyada casriga ah aysan ahayn doorasho balse ay tahay waajib. Wuxuu kaloo xusay in ka-qaybgalka caalamiga ah ee dhallinyarada Afrika ay ku xiran tahay awooddooda tignoolajiyadeed, sidaa darteedna waa lagama maarmaan in la xaqiijiyo waxtarka iyo wax soo saarka dhijitaalka ah iyadoo la hirgelinayo siyaasad dhamaystiran. Wuxuu sheegay in loo baahan yahay dadaal wadajir ah oo lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah oo ku saleysan hal-abuurnimada iyo tignoolajiyada Afrika. Tani awgeedna Itoobiya ay ka go'an inay abuurto nidaam deegaan oo dhijitaal ah oo ku habboon dhalinyarada iyadoo si wadajir ah u shaqeynaysa kana faa'iidaysanaysa dhammaan awoodda hal-abuurka. Waxa uu sidoo kale tilmaamay in si loo kordhiyo tartanka caalamiga ah ee Afrika ee hal-abuurka iyo tignoolajiyada, ay lagama maarmaan tahay in la xoojiyo dhalinyarada dhinacyada sayniska, tignoolajiyada, injineernimada, iyo xisaabta. Waxa kale oo uu sheegay in Itoobiya ay waddo dadaallo joogto ah, iyadoo la aqoonsan yahay in sayniska, tignoolajiyada, injineernimada, iyo xisaabta ay muhiim u yihiin horumarka. Wasiirku waxa uu sheegay in Itoobiya ay noqonayso xudunta shirkadaha bilowga iyo hal-abuurka tignoolajiyada iyadoo ay iska kaashanayaan dawladda iyo ganacsiga gaarka loo leeyahay, isla markaana lagu dadaalayo sidii loo abuuri lahaa jawi wanaagsan oo hal-abuur ganacsi leh iyadoo la horumarinayo iskaashiga ka dhexeeya warshadaha iyo xarumaha waxbarashada. Gabgabadii, waxa uu sheegay in dhammaan awoodaha hal-abuurnimo laga faa’iidaysto si xal loogu helo mashaakilaadkeenna, wuxuuna intaas ku daray in Itoobiya ay samaynayso diyaar-garow siyaasadeed oo ay ku horumarinayso kuwa bilowga ah.
.jpg)
Dawladda Itoobiya ayaa xooga saartay hal-abuurka iyo xirfadaha – Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Itoobiya Tamasgan Tiruneh
Apr 28, 2025 38
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Wasaaradaha Waxbarashada, Teknolojiyadda, Shaqada iyo Xirfadaha, iyagoo kaashanaya 'African Brains', ayaa soo qabanqaabiyay shirweynaha Curinta Africa 2025, kaasoo ka socda magaalada Addis Ababa, hotel-ka Sky Light. Shirkan oo ku saabsan waxbarashada, teknoolojiyadda iyo xirfadaha, waxaa ka soo qaybgalaya wasiirrada iyo wufuud ka kala socda dalalka Afrika, hay'ado caalami ah oo la shaqeeya waxbarashada, maalgashadayaal ka socda shirkadaha gaarka loo leeyahay, iyo marti sharaf kale. Shirka waxaa si rasmi ah u furay Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Itoobiya Mudane Tamasgan Tiruneh, oo sheegay in dhismaha jiilka cusub uu si weyn ugu xiranyahay horumarinta waxbarashada, teknoolojiyadda, iyo xirfadaha, isagoo xusay in shirka uu yahay madal wax ku ool ah oo lagu falanqaynayo arrimahaas. Mudane Tamasgan waxa uu sidoo kale tilmaamay in dawladda Itoobiya ay mudnaan gaar ah siisay horumarinta waxbarashada iyo xirfadaha, iyadoo xoogga saartay dhismaha xarumaha waxbarashada, hagaajinta aasaaska horumarinta, balaarinta shabakadaha dhijitaalka ah, iyo dhiirigelinta hal-abuurka iyo xirfadaha. Waxa uu intaas ku daray in Afrika ay u baahan tahay isbedel dhab ah oo dhinacyadan lagu sameeyo, loona baahan yahay in si wadajir ah gacmaha la isqabsado si horumar waara loo gaaro. Wasiirka Waxbarashada ee Itoobiya, Brofessor Birhaanu Nega, oo isna hadlay, ayaa sheegay in xaaladda caalamka maanta ay aad u is bedeshay, loona baahan yahay in jiilka cusub iyo dhalinyarada la hubiyo in si wanaagsan loo diyaariyo, si ay mustaqbalka ula jaanqaadaan isbeddelka adduunka, taas oo la gaari karo iyadoo la xoojinayo waxbarashada, teknoolojiyadda iyo xirfadaha. Wasiirku waxa uu xusay in shirkan oo socon doona muddo saddex maalmood ah uu diiradda saari doono doodaha iyo wadatashiyada la xiriira horumarinta waxbarashada, teknoolojiyadda iyo xirfadaha, taasoo dhidib u taagi karta isbedelka ay Afrika u baahan tahay. Ugu dambayntii, shirkan waxa lagu soo bandhigi doonaa ajandayaal muhiim ah oo la xiriira waxbarashada, ICT-da (teknoolojiyadda xogta iyo isgaadhsiinta), iyo xirfadaha, kuwaasoo dood iyo wadatashi lagu falanqeyn doono.
Ciyaaraha
Tigist Assefa ayaa heshay Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah
Apr 28, 2025 32
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Orodyahannad Tigist Assefa, oo jebisay rikoodhka tartanka Marathon-ka London, ayaa heshay aqoonsi rasmi ah oo uga yimid Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah (World Guinness Book of Records). Tigist ayaa dhigtay rikoodh cusub iyadoo ku orodday 2 saacadood, 15 daqiiqo iyo 50 ilbiriqsi tartanka Marathon-ka ee ay haweenka oo keliya ka qayb galeen, iyadoo aysan jirin rag tartanka ka qayb qaadanayay.
Liifarbuul ayaa markii 20-aad xaqiijisay hanashada Horyaalka Briimar Liigga Ingiriiska.
Apr 28, 2025 33
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 19/2017 (ENA): Kooxda kubadda cagta Liifarbuul ayaa 5-1 ku garaacday Tootanhaam Hotspar kulan ka tirsan todobaadkii 34-aad ee horyaalka Briimar Liigga. Goolasha guusha ayaa waxaa u dhaliyay Luwiis Diyas, Muxammed Salaax, Koodhi Gakbo, Aleeksis Makalistar iyo goolkii shanaad uu iska dhaliy laacibka Tootanham Odujee, oo Tottenham u ciyaara, halka uu Solanke goolka qura u dhaliyay Tootanhaam. Natiijadii ka dib, Liifarbuul ayaa xaqiijisay hanashada horyaalkeedii 20-aad iyadoo leh 82 dhibcood iyo afar ciyaarood ka hadhan yahay gabagabda horyaalkaas. Tani waxa ay ka dhigeysaa in Liifarbuul ay ku jirto rikoorka ah in ay ku guuleysato horyaalka marar badan iyada oo ay iska mid ka tahay, kooxda ay xafiiltamaan ee Manjistar Yunaytidh.
Itoobiya ayaa ku guulaysatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir
Apr 28, 2025 33
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Tartanka ciyaaraha ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika ee 5-aad, Itoobiya ayaa dhammaan billadaha ka qaadatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir. Iyadoo la xusayo sanad-guurada 116-aad ee aas-aaska Booliska Itoobiya, ayaa maanta xafladda furitaanka tartanka ciyaaraha ee dalalka xubnaha ka ah Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika lagu qabtay garoonka Abebe Bikila Stadium ee Addis Ababa. Xafladda furitaanka waxaa lagu qabtay tartamada orodka dumarka ee 1,500 mitir iyo orodka ragga ee 400 mitir oo isdhaafsi ah. Tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir, saddexda orodyahan ee Itoobiya u metelayay – Worqnesh Mesela, Yenenesh Shimelket iyo Matebe Feqadhu – ayaa sida ay u kala horeeyaan u galay kaalmaha 1aad ilaa 3aad, iyagoo dhammaan billadaha hantay. Tartanka orodka ragga ee 400 mitir, Kenya ayaa kaalinta 1aad gashay, Itoobiya 2aad, halka Tansaaniya ay 3aad gashay. Ciyaartoyda guuleysatay ayaa billadaha ka gudoomay Ra’iisul Wasaare ku xigeenka Itoobiya, Tamamagan Tiruneh. Tartankan ciyaareed ee 5-aad ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika, oo ay Itoobiya ku jirto iyo toddobo dal oo kale, waxa uu socon doonaa ilaa 25-ka bisha May, 2017 T.I. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaa taageero loo fidin doonaa sidii loo horumarin lahaa ciyaaraha Jimnaastiga Itoobiya – Morinaare Watanabe
Apr 3, 2025 184
Addis Ababa, Cuur/Magaabiit 25/2017 (ENA): – Morinaare Watanabe, oo ah Guddoomiyaha Xiriirka Jimnaastiga Adduunka, ayaa sheegay inay bixin doonaan taageerada lagama maarmaanka u ah horumarinta Jimnaastiga Itoobiya. Guddoomiyaha ayaa wuxuu laba maalmood ku sugnaa dalka Itoobiya; wuxuuna kulamo la qaatay madaxda wasaarada dhaqanka iyo ciyaaraha iyo gudiga Oloombikada Itoobiya,madaxwaynaha iyo madaxda xidhiidhka jimnaastiga ee Itoobiya iyo madaxda xidhiidhka jimnaastiga ee Addis Ababa. Madaxwaynuhu wuxuu muujiyay rabitaankiisa ah in uu taageero dhaqaale iyo mid agab ahba ku bixiyo horumarinta Jimnaastiga Itoobiya iyo in uu sii wado la shaqaynta Xidhiidhka Jimnaastiga Itoobiya. Madaxweynaha ayaa ku booriyay Xiriirka Jimicsiga ee Itoobiya in uu sii wado shaqadiisa, wuxuuna ugu baaqay daneeyayaasha dhanka ciyaaraha in ay si wada jir ah uga wada shaqeeyaan kobaca ciyaarahan. Madaxweynaha ayaa sidoo kale ku nuuxnuuxsaday muhiimadda ay leedahay in la sii wado xoojjinta xiriirka caalamiga ah iyo tababarrada. Gudoomiyaha Xidhiidhka Jimnaastiga Itoobiya mudane Taakele ayaa sheegay in uu xidhiidhku sii wadi doono sidii loo samayn lahaa xidhiidh caalami ah iyo mid qaaradeed oo kani lamid ah. Gabagabdii, wasaaradda dhaqanka iyo ciyaaraha ayaa sheegtay in Morinaare Watanabe oo ah Madaxa Xiriirka Jimnaastiga Adduunka uu booqday Mashaariicyada horumarineed ee ka socda Addis Ababa.
Ilaalinta Deegaanka
Hay'adda Saadaasha iyo Codsiyada Cimillada (ICPAC) ayaa sheegtay in cimmilada geeska Afrika ay noqon doonta mid Ka qoyan sidii caadiga ahayd laga bilaabo Miicaad/Ginboot ilaa Afagaal/Hamle
Apr 30, 2025 11
Addis Ababa, Duugato/Miyaaziya 22/2017 (ENA)— Inta badan Geeska Afrika ayaa la filayaa in ay ka sii qoyanaan sidii caadiga ahayd inta u dhaxaysa Miicaad ilaa Afagaal 2025, Xarunta Saadaasha Cimilada iyo Codsiyada (ICPAC) ee Urur Goboleedka IGAD, ayaa Talaadadii saadaalisay saadaasha ugu dambeysay. ICPAC waxay sheegtay in xaaladaha ka qoyan ee caadiga ah ay saameyn doonaan inta badan dalalka gobolka, oo ay ku jiraan Kiinya, Soomaaliya, koonfurta Itoobiya, Ugaandha, Koonfurta Suudan, Ruwandha, iyo Burundi. Meelo kooban, oo ay ku jiraan waqooyiga Itoobiya, galbeedka Koonfurta Suudaan, iyo waqooyi-bari Tansaaniya, ayaa la filayaa inay la kulmaan xaalado qalalan oo ka duwan sidii caadiga ahayd, ayay tidhi. "Heerkulka xilliyeedka u dhigma waxaa la filayaa inuu ka sii kululaado sidii caadiga ahayd," ayay tiri ICPAC, iyadoo intaas ku dartay in heerkulku uu dhaafi karo 32 darajo Seelshiyas dalalka qaarkood. Caqabadaha ka dhalanaya isbeddelka cimillada waxay sii kordhin karaan cunno yarida gobolka, halkaas oo ugu yaraan 73 milyan oo qof ay durba saameysay.
.jpg)
Barnaamijka Raadka Cagaaran Ee Sandaka Soo Socda Ayaa ahmiyad gaar La siiyay Dhirta Wadaniga ah
Apr 28, 2025 33
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 20, 2017 (ENA) — Waxaa la shaaciyey in ahmiyad gaar ah la siiyay dhirta wadaniga ah barnaamijka Raadka Cagaaran ee soo socda. Dr. Adefras Worku, Madaxa waaxda Isbeddelka ee Agaasinka Horumarinta Dhirta iyo Iskuduwaha Guddiga Farsamada ee Qaranka ee Barnaamijka Raadka Cagaaran, ayaa wareysi uu siiyay ENA ku sheegay in diyaar garow xooggan oo barnaamijka Raadka Cagaaran ee sanadkan soo socda. Wuxuu xusay in ololaha Raadka Cagaaran ee qaran ee sanadkan la qorsheynayo in lagu beero 7.5 bilyan oo geed Isuduwuhu waxa uu sheegay in bilaha xagaaga lagu beeri doono goobihii laga sameeyay hawlaha ilaalinta ciidda iyo biyaha, meelaha la nadiifiyay iyo meelaha kale ee u diyaarsan in la beero. Sidoo kale, wuxuu tilmaamay in khubaro ka socota Xafiiska Fulinta Barnaamijka Raadka Cagaaran ee Federaalka loo diray gobollo kala duwan si ay u qiimeeyaan goobaha beeritaanka iyo diyaarinta dhirta yaryar. Wuxuu intaa ku daray in khariidad daboolaysa 50 boqolkiiba dhulka loo qoondeeyay beeritaanka geedaha sanadkan la diyaarinayo. Waxaa sidoo kale sheegay in ay socdaan diyaarinta geedaha miraha iyo kuwa kaymaha. Dr. Adefras wuxuu adkeeyay in dadaallo xoog leh la gelinayo sidii beeritaanka geedaha loo taageeri lahaa iyadoo la adeegsanayo tignoolajiyada. Wuxuu muujiyay in goobo badan oo dhirta lagu kobcoyo ay shaqooyinka bilaabeen, taasoo fursado shaqo u abuurtay dhalinyaro badan. Waxa uu xusay in barnaamijkani uu bilihii xagaaga si ka wanaagsan oo wax ku ool ah u fuliyay hawlo ilaalinta ciidda iyo biyaha. Ugu dambayn, Waxa uu sheegay in barnaamijka Raadka cagaaran ee sanadkan uu ka duwan yahay sanadihii hore, iyadoo si gaar ah Ahmiyad loo siiyay dhirta wadanigaah, isla markaana la guda galayo howlaha diyaarinta ah, isla markaana hawlaha diyaar garowgu si wanaagsan u socdaan. #Ethiopia #Ethiopian_News_Agency #ENA
Waxaa magaalada Godey si rasmi ah loogu soo dhaweeyay wafti sare oo ka socda hay'ada UNDP
Apr 25, 2025 47
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 17/2017 (ENA): Waftigan oo ay hogaaminaysay kuxigeenka wakiilka UNDP ee dhanka barnaamijyada Marwo Jaru ayaa waxaa qaabilay Inj. Muxyadiin Cabdi Madaxa Xafiiska Ilaalinta Deegaanka iyo Maamulka Dhulka Miyiga ee DDS iyo Masuuliyiin kale ujeeddada booqashadu waxay ahayd kormeerka mashruuca lagu xoojinayo awoodda bulshada ee la qabsiga isbeddelka cimilada, oo qayb ka ah qorshaha qaranka ee CRGE. Wafdiga ayaa booqday tuulooyinka Baare iyo Dud-cade, halkaas oo ay kula kulmeen bulshada una kuurgaleen saameynta togan ee mashruucu leeyahay, gaar ahaan dib-u-dhiska dhulka, biyaha, iyo waxsoosaarka Deegaanka waxaana halkaas lagu soo bandhigay warbixin ku saabsan horumarka mashruuca.
Itoobiya iyo Guddiga Midowga Afrika ayaa sheegay in ay iska kaashan doonaan sidii codka Afrika looga maqli lahaa Shirka Isbeddelka Cimilada
Apr 22, 2025 81
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 13/2017 (ENA): Itoobiya iyo Guddiga Midowga Afrika ayaa ku dhawaaqay inay iska kaashan doonaan sidii codka Qaaradda Afrika looga maqli lahaa shirka labaad ee isbedelka Cimilada Afrika. Labada dhinac ayaa yeeshay kulan ay dib u eegis ugu sameynayaan howlaha socda si loogu diyaar garoobo shirka isbeddelka cimillada ee ka furmaya Itoobiya. Intii ay socotay dooddu waxay Itoobiya iyo guddigu is waydaarsadeen fikrado ku saabsan diyaargarowga istiraatijiyadeed ee shirka. Wasaaradda Qorsheynta iyo Horumarinta ayaa tilmaamtay in uu socdo diyaar garowga lagama maarmaanka u ah in la xaqiijiyo in shirka labaad ee isbedelka Cimilada Afrika uu yahay dhacdo xal waara u heli doonta caqabadaha isbedalka cimilada ee qaaradda. Dawladda Itoobiya iyo guddiga Midowga Afrika ayaa ka wada shaqeynaya sidii shir madaxeedka uu u yeelan lahaa doodo dhaxal gal ah oo wax badan ka bedeli kara. Sida lagu sheegay xogta wasaaradda, shirkan ayaa diiradda lagu saaray sidii codka Afrika loo maqli lahaa iyo in la abuuro madal lagu dhisayo u adkaysiga isbeddelka cimilada iyo dajinta istaraatiijiyad lagu xaqiijinayo horumar waara. Shirkii labaad ee isbedelka Cimilada Afrika ayaa lagu qaban doonaa Addis Ababa bisha Kooxdin/Maskaram 2018 T.I.
Wararka Caalamka
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 74
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 190
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Waxaa wali socda howlaha samata bixinta dadka ee dhulgariirkii ka dhacay Shiinaha
Jan 8, 2025 469
Addis Ababa, Xorrey/Tahsaas, 30, 2017 (ENA) Dhulgariir ku dhuftay Koonfur Galbeed ee gobolka Tibet ee dalka Shiinaha ayaa galaaftay nolosha 126 qof, waxaana ku dhaawacmay 188 qof. Musiibadan, ayaa kumanaan guri oo ku yaallay waqooyi Himalayas ay ku burbureen, in ka badan 30 kun oo dadka deegaanka ah ayaa loo raray meelo kale. Waxaa la sheegay in ilaa 407 qof lagoo badbaadiyay musiibadan. Waxaa la ogsoonyahay in madaxweynaha Shiinaha Xi Jinping uu shalay amray in la sameeyo gurmad ballaaran, waxaana weli socda gurmadka. Dhulgariirka ayaa la sheegay in uu ka qoto dheer yahay in ka badan 10 kiilo mitir, waxaana uu ka dhacay gobolka Shigatsi ee Tibet abbaare 7:00 oo habeenimo.
Haweeneeydii ugu horaysay ayaa madaxweyne ka noqotay dalka Namibia
Dec 4, 2024 575
Addis Ababa, Gudba/Hidhaar, 25/2017T.I.(ENA): Namibiya ayaa Madaxweynihii ugu horeeya ee haweeneey ah u dooratay inay noqoto madaxweyne, kadib markii ay ku guuleysatay doorashadii madaxtinimo ee dalkaas. Iyadoo ay ka qayb galeen tartamayaal ka socday xisbiga talada haya ee SWAPO, ayaa madaxweyne loo doortay haweeneydii ugu horeeyey ee haweeneey ah. Sida uu sheegay Guddiga Doorashooyinka Namibiya, madaxweynaha ayaa heshay codad ka badan 57% codadka guud ee la dhiibtay. Waxaa sidoo kale la sheegay in tartamayaasha kale ee ka qeyb galayay doorashada ay heleen 26% codadka guud ee la dhiibtay, sida ay tabisay BBC.
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2339
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 2150
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2303
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 2040
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 2109
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3349
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2363
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2339
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2331
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2303
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3349
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2363
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2339
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2331
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Qodobada Tilmaamaha