ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Waxaa Tallaabo laga qaaday 54 shaqaale ah oo lagu helay xadgudib anshaxeed.
Dec 16, 2025 15
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA):- Waxaa la shaaciyay in 54 maamul iyo shaqaale ka tirsan shaqaalaha Shirkadda Adeegga Korontada Itoobiya lagu helay dambiyo anshax xumo ah shantii bilood ee ugu dambeysay ee sannad-maaliyadeedka, iyadoo laga soo xigtay talooyinka lagu soo gudbiyay nidaamka macluumaadka musuqmaasuqa dijitaalka ah iyo habab kale. Madaxa Isgaarsiinta Shirkadda Adeegga Korontada Itoobiya Anwar Abrar ayaa sharraxay in tallaabooyinka la qaaday ay ka mid yihiin 10 digniin qoraal ah, 37 mushahar dhimis, 2 xil ka qaad, iyo 5 shaqo ka eryid. Waxa kale oo uu u sheegay ENA in shaqaalihii laga eryay shaqooyinkooda ay sabab u ahaayeen xadgudubyo anshax. Waxa uu sheegay in tani ay muujinayso jawiga wanaagsan ee uu abuuray nidaamka cabasho gudbinta, qiimaha talooyinka macaamiisha, iyo sida hay'addu uga go'an tahay la dagaallanka dhaqamada musuqmaasuqa ee muuqda. Waxa uu xaqiijiyay in hay'addu ay ka go'an tahay la dagaallanka iyo qaadista tallaabo ka dhan ah dhibaatooyinka maamul wanaagga iyo dhaqamada musuqmaasuqa ee bixinta adeegga. Waxa uu ugu baaqay dadka isticmaala iyo daneeyayaasha kale inay qaadaan mas'uuliyaddooda iyagoo soo sheegaya dhibaatooyinka noocaas ah ee ku saabsan codsiga moobaylka casriga ah ee la sameeyay ama website-ka www.eeuethics.et.
Hay'adaha amnigu waxay door weyn ka ciyaaraan hubinta in doorashooyinka qaran ee soo socda ay noqdaan kuwo nabad iyo dimuqraadi ah
Dec 16, 2025 21
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Qoraaga buugga "Amniga Doorashada iyo Doorka Hay'adaha Amniga" Komishoneer Zelalem Mengiste (PhD) ayaa sheegay in doorka hay'adaha amnigu uu muhiim u yahay hubinta in doorashooyinka qaran ee toddobaad ee soo socda ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo loo dhan yahay. Taliyaha Guud ee Booliska Deegaanka Amxaarada, Komishineer Zelalem Mengiste (PhD) ayaa daah furay buugga "Amniga Doorashada iyo Doorka Hay'adaha Amniga". Daahfurka buugga waxaa ka soo qayb galay Ku-xigeenka Taliyaha Ciidanka Itoobiya Jeneraal Abebaw Tadhese, Komishoneerka Booliska Federaalka Itoobiya, Jeneraal Dhemelash Gebremikaa'el, mas'uuliyiin sare oo ka tirsan dowladda, hoggaamiyeyaasha diinta, iyo marti sharaf la casuumay. Taliyaha Booliska Deegaanka Amxaarada, Komoshineer Zelalem Mengiste (Dr.), ayaa xilligaas sheegay la joogo waqtigii la dhisi lahaa nidaam dimuqraadi ah oo la qabsan lahaa awoodda dowladda iyada oo loo marayo doorashooyin. Wuxuu sharraxay in si loo dhiso nidaam dimuqraadi ah oo adduunku gaaray, nidaam maamul doorasho iyo nidaam saxaya oo la socda cilladaha wiiqaya ay lagama maarmaan tahay. Wuxuu xusay in waddamada si dimuqraadi ah u sameeyay doorashooyin ay dhiseen nidaamyo dowladeed oo xooggan; taa beddelkeeda, wuxuu sharraxay in waddamada aan si habboon u fulin nidaamyadooda doorashada ay la kulmeen khilaafaad gudaha ah iyo fowdo. Wuxuu xusay in Itoobiya ay isu diyaarinayso inay qabato wareegga toddobaad ee doorashooyinka guud ee qaranka. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in doorka hay'adaha amniga uu yahay mid aad muhiim u ah hubinta in doorashooyinku ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo loo dhan yahay. Buuggu wuxuu wadaagayaa waayo-aragnimo cilmi-baaris ku salaysan si loo hubiyo in doorashooyinka soo socda ay noqdaan kuwo nabad ah; Wuxuu sidoo kale sheegay inuu aaminsan yahay inay ka caawin doonto xubnaha amniga inay gutaan mas'uuliyadahooda iyagoo ku salaynaya aqoonta. Komishineerku wuxuu sidoo kale sheegay in buugga la diyaariyey iyadoo la baarayo dhaqamada wanaagsan iyo cilladaha lagu arkay ka qaybgalka lixda wareeg ee doorashooyinka dimuqraadi ah iyo hoggaaminta hay'adaha amniga. Wuxuu sheegay in buugga lagu diyaariyey Amxaari, Af-Oromo Ingiriis iyo Faransiis si ay u helaan qaybaha kala duwan ee bulshada.
Aqoonsiga Dijitaalka ah ee Fayda waa arrin muhiim u ah Kalaguurka beeraha iyo miyiga - Wasiir Adhisu Arega
Dec 16, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Maadaama aqoonsiga dijitaalka ah ee Fayda uu yahay arrin muhiim u ah kalaguurka beeraha iyo miyiga, beeralayda iyo xoolo dhaqatada waa inay si wadajir ah isu diiwaangeliyaan, ayuu yiri Wasiirka Beeraha Adhisu Arega. Waxa kale oo uu xusay in yool la dejiyay in 12 milyan oo beeralay iyo xoolo dhaqato ah ay iska diiwaangeliyaan aqoonsiga dijitaalka ah ee Fayda saddexda bilood ee soo socota. Wasaaradda Beeraha, oo ay weheliyaan madaxda Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka iyo Xafiiska Beeraha Deegaannada, ayaa yeeshay dood ku saabsan yoolalka loo dejiyay in lagu ballaariyo aqoonsiga dijitaalka ah ee meelaha miyiga ah. Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa sheegay in ka dhigista aqoonsiga dijitaalka ah mid qof walba uu heli karo ay lagama maarmaan u tahay guusha kalaguurka beeraha iyo miyiga. Wuxuu sheegay in dadaal isku xiran la sameeyo si loo diiwaangeliyo loona ilaaliyo aqoonsiga dijitaalka ah oo ka faa'iideysan doona beeralayda iyo xoolo dhaqatada siyaabo kala duwan. Waxa kale oo uu xusay in faa'iidada Aqoonsiga ay tahay arrin muhiim u ah isbeddelka beeraha, maaliyadda miyiga, maaraynta macluumaadka beeraleyda, iyo casriyeynta nidaamka maamulka dhulka. Sidaa darteed, wuxuu sheegay in loo baahan yahay dadaal kasta si loo gaaro qorshaha lagu diiwaan gelinayo in ka badan 12 milyan oo deggan miyiga oo haysta aqoonsi qaran saddexda bilood ee soo socota. Wuxuu tilmaamay in iyadoo la raacayo yoolka ah in la gaaro ku-tiirsanaan eber ah, bartilmaameed loo dejiyay in ka badan afar milyan oo ka-faa'iideystayaal badbaado oo horumarineed oo miyiga ah laga xoreeyo ku-tiirsanaan marka la gaaro Xoorreey 25, 2018 T.I. Sidaa darteed, wuxuu sheegay in deegaannadu ay xoojinayaan dadaallada isku-dubaridka ah si loo gaaro qorshaha looga gudbayo ku-tiirsanaan una gudbayo wax-soo-saarka. Yodhaahe Arayaslasse, Agaasimaha Guud ee Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka, ayaa sheegay in dadaallo lagu gaarayo 90 milyan oo rukhsad haysta Aqoonsiga Aqoonsiga Faida marka la gaaro Agaali 30/2018 T.I. Wuxuu sheegay in Aqoonsiga Dijital ah ee Fayda uu gacan weyn ka geysanayo casriyeynta waaxda beeraha iyo in iskaashiga daneeyayaasha ay sii wadaan xoojinta saddexda bilood ee soo socota si loo gaaro yoolka la qorsheeyay. Wuxuu sheegay in aqoonsiga dijitaalka ah uu gacan weyn ka geysanayo dardargelinta helitaanka dhaqaalaha, wax-soo-saarka beeraha, iyo helitaanka adeegyada. Getu Gemejuu, Madaxa Xafiiska Beeraha ee Deegaanka Oromiya, ayaa sheegay inuu si go'aan leh uga shaqayn doono sidii loo gaari lahaa yoolka loo dejiyay diiwaangelinta dadka miyiga ku nool ee haysta aqoonsiga dijitaalka ah ee gobolka marka laga reebo yoolka la qorsheeyay. Wuxuu sidoo kale xusay in dadaallada lagu xoraynayo muwaadiniinta ka faa'iidaysta shabakadda badbaadada ee deegaanka saboolnimada ay sii socdaan. Merihun Fikru (Dr.), Madaxweyne ku xigeenka Koonfurta Itoobiya iyo Madaxa Xafiiska Beeraha Deegaanka, ayaa sheegay in shaqadu ay bilaabatay si loo xoreeyo beeraleyda iyo xoolo dhaqatada ku tiirsanaanta iyo dhiirigelinta wax-soo-saarka ay xaalad wanaagsan ku jirto gobolka. Wuxuu tilmaamay inuu ka shaqayn doono sidii loo gaari lahaa diiwaangelinta aqoonsiga dijitaalka ah ee qaranka, taas oo muhiim u ah abuurista beeraley casri ah. Osman Surur, Ku-xigeenka Madaxweyne ku xigeenka Dawlad Goboleedka Badhtmaha Itoobiya iyo Madaxa Xafiiska Beeraha deegaanka, ayaa sheegay in shaqada la qabtay si beeraleyda looga xoreeyo ku tiirsanaanta ay guulaysato. Wuxuu sheegay inaan ka shaqayn doono sidii loo xoojin lahaa wacyigelinta ku saabsan aqoonsiga dijitaalka ah iyo sidii beeraleyda si ballaaran loogu diiwaangelin lahaa.
Dowladda ayaa ka jawaabaysa tabashada dadweynaha waxayna Itoobiya u horseedaysaa barwaaqo guud - Xisbiga Barwaaqo
Dec 16, 2025 20
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Xisbiga Barwaaqo ayaa sheegay in dowladdu ay ka jawaabayso dalabaadka dadweynaha iyana ay Itoobiya u horseedayso barwaaqo guud. Bayaankii toddobaadlaha ahaa ee Xisbiga Barwaaqo ee ku saabsanaa doodihii dadweynaha ee maalmihii Sabtidii iyo Axaddii lagu qabtay magaalooyinka kala duwan ee dalka ayaa sidan u dhigan: Xisbiga Barwaaqo wuxuu dhegeysataa tabashada iyo talooyinka dadweynaha; wuxuuna xalliyaa dhibaatooyinka dadweynaha. Dowladda iskudarka oo uu hoggaaminayo Xisbiga Barwaaqo ayaa qabtay doodo dadweyne oo cinwaankoogu yahay "Bishaarooyinka Guba iyo dhaxalka dawladda Dowladda iskudarka". Laba toddobaad oo isku xiga, doodo ayaa lagu qabtay kow iyo toban magaalo oo kamid yohiin caasimadeenna Addis Ababa iyo dhammaan magaalooyinka waaweyn ee deegaanka, iyadoo dadweyne badan ay ka qaybgaleen. Doodahan waxaa ilaa hadda lagu qabtay 24 magaalo iyadoo ay shir hoggaan u yihii xisbiga iyo dowladdu; waxaa lagu ballaarin doonaa magaalooyin kala duwan iyo miyiga dalka, dadka oo dhanna waxay ka qayb qaadan doonaan iyagoo qayb ka ah doodahan. Doodahan dadweyne waxay leeyihiin labo yool ; yoolka koowaad ayaa ah in la qiimeeyo ballanqaadka xisbiga barwaaqo inuu ku rumoobeen ficil ahaan, ; yoolka labaad waa in xal loo helo dhibaatooyinka ka dhasha arrimo kala duwan oo gudaha iyo dibadda ah iyadoo la dhegeysanayo dadweynaha. Doodahan dadweynaha, oo leh yoolalkan mataanaha ah, ayaa halku-dhegga u doortay inuu tixraaco 7-da bishaaro ee dowladda iskudarka ee lagu dhawaaqay bilowgii sanadkan, iyadoo la furayo Biyo-xidheenka Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya ee Weyn. Mid ka mid ah qodobbada muhiimka ah ee madasha doodda dadweynaha waa bishaarooyinka guba kueaas oo ah mashaariic waa weyn, kuwaas oo ay ku baxaysa lacag dhan 30 bilyan oo birr . Mashaariicdan ayaa kala ha Warshadda Bacriminta, warshadda sifeynta shidaalka, warshadda tamarta gaaska, tamarta nukliyeerka, horumarinta guryaha iyo dhismaha garoon diyaaradeed oo weyn; waana mashaariic istaraatiiji ah oo horseedi doona Itoobiya inay noqoto astaan barwaaqo ah oo ka dhacda Afrika 5ta sano ee soo socota waxayna qayb ka yihiin geeddi-socodka dhismaha qaranka. Sida Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya uu noo suurta geliyay inaan ugu yeerno Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya "Adhwa 2-aad", mashaariicdani sidoo kale waa mashaariic waaweyn oo heer qaran iyo heer gobol ah oo leh awood loogu yeeri karo "Adhwa 3-aad". Marka mashaariicda si buuxda loo dhammeeyo 5 sano gudahood, waxaa la filayaa inay abuuri doonaan iabeddello waaweyn oo ku saabsan xorriyadda dhaqaalaha, fursadaha shaqada iyo abuurista dhaqaale adkeysi leh. Qodobka labaad ee qayb ka ah halku-dhigga doodda dadweynaha waa dawladda iskudarka. Fikradda iskudarka waxay u adeegtaa fikradda hagitaanka isbeddelka qaranka si loo gaaro barwaaqada guud ee Itoobiya. Fikradda waa la dhaqan galiyay waxayna awood u yeelatay inay Itoobiya ka beddesho iftiin rajo una beddesho iftiin xaqiiqo ah. Natiijada isbeddelkan wax ku oolka ah awgeed, Medemer waxay ka guurtay fikrad una guurtay dowlad. Mid ka mid ah arrimaha si weyn looga arkay goobaha doodda dadweynaha ayaa ah in dadku ay aqoonsadaan oo ay qaddariyaan shaqada loo qabtay. Hawlaha horumarinta iyo dhismaha dawladda ee la qabtay 5-tii iyo 7-dii sano ee la soo dhaafay waxaa lagu soo bandhigay mahadnaq . Dadweynuhu waxay muujiyeen rajo weyn oo ku aaddan shaqooyinka badan ee laga qabtay qayb kasta iyo meel kasta, iyo sidoo kale mashaariicda caadiga ah iyo kuwa waaweyn ee la hirgelin doono 5-ta sano ee soo socota. Doodda dadweynaha waxay iftiimisay guulaha iyo horumarka badan ee laga diiwaan geliyay dhammaan qaybaha, oo ay ku jiraan siyaasadda, dhaqaalaha, qaybaha bulshada iyo kuwa caalamiga ah, 5-tii sano ee la soo dhaafay. Marka laga hadlayo siyaasadda, shaqooyinka la xiriira ballaarinta iyo casriyeynta jawiga siyaasadeed ayaa la sameeyay waxayna si weyn uga qayb qaateen dhisidda siyaasad ilaalinaysa dheelitirka iskaashiga iyo tartanka dalkeenna. Natiijo ahaan, 275 hoggaamiye xisbi oo tartamaya (7 ka mid ah oo heer wasiirro iyo wasiirro-dowlayaal ah) ayaa hoggaaminaya mas'uuliyado kala duwan oo dowladeed. Dhinaca dhaqaalaha, waxaa jiray horumar la taaban karo oo ku yimid wax soo saarka iyo wax soo saarka, oo ay hormuud ka ahayd dib-u-habayn dhaqaale oo gudaha ah oo dhinacyo badan leh. Isbeddellada beeraha (gaar ahaan qamadiga, bunka iyo hadhuudhka), warshadaha wax soo saarka, macdan qodista iyo dalxiiska ma aha oo kaliya inay hagaajiyeen jabka qaab-dhismeedka laakiin sidoo kale waxaa loo diiwaan geliyay inay abuurayaan isbeddello. Dhinaca bulshada, siyaasadaha ku salaysan aadanaha ayaa la hirgeliyay waxaana la sameeyay shaqooyin badan oo horseeday kor u qaadista sharafta dadweynaha. Laga bilaabo si buuxda uga xoraynta Itoobiya ku tiirsanaanta ilaa hubinta amniga bulshada, waxaa la sameeyay isbeddello la taaban karo oo ku saabsan waxbarashada iyo caafimaadka. Xiriirka caalamiga ah, waxaa la sameeyay ajende ku salaysan danaha qaranka, oo ka xor ah ceeb la'aan oo ay ka buuxaan xigmad iyo geesinimo, oo ay ku jiraan kheyraadkeenna dabiiciga ah, arrinta badda ee taariikhiga ah waxaa taageeray adduunku si caddaalad ah. Iyadoo la hirgelinayo siyaasad dibadeed oo diiradda saareysa muwaadiniinta, mudnaanta siinaysa deriska, abuuraysa xiriir goboleed, iyo taageerta iskaashiga caalamiga ah, Itoobiya waxay kordhisay kalsoonideeda iyo aqbalaaddeeda. Dowladda, iyada oo aan la mashquulin ama aan lagu faanin guulahan iyo kuwa kale ee badan, waxay ogolaatay in dhibaatooyinka iyo cabashooyinka dadka lagu soo bandhigo madal. Heerka ay dawladdu u martay dhegeysiga su'aalaha iyo cabashooyinka kala duwan ee ay dadku soo jeediyeen waa caddayn muujinaysa ruuxeeda iyo adeeggeeda dadweynaha, taas oo ay ka qaybgalayaashu si farxad iyo ilmo leh u qireen oo u arkeen. Xaaladdan hadda jirta, oo ka soo horjeeda wararka beenta ah iyo wararka xanta ah ee ay faafinayaan kooxo iyo kooxo ka tirsan baraha bulshada, waxay muujinaysaa in dadku ay la safan yihiin dawladda iyo in dhibaatooyinka ay la kulmaan aysan ka baxsanayn awoodda dawladda iyo dadku ay ku xallin karaan. In kasta oo dadweynaha iyo dhegeysiga dadweynaha la arkayay sannado badan, haddana macno kale ayaa laga helay doodda dadweynaha ee socota xilligan. Macnaha kala duwan waa taageerada dadweynaha iyo diyaargarowga doorashooyinka qaranka iyo dhismaha nidaam dimuqraadi ah oo sannadkan lagu qaban doono si xor ah, caddaalad ah, lagu kalsoonaan karo oo ka wada qaybqaadasho leh, iyo sidoo kale 5ta sano ee soo socota ee barwaaqada. Annaga oo ah dawlad dad ah oo xukunka kula wareegtay rabitaanka dadku ee isbeddelka, dawladda iskudarka waxay sii wadi doontaa inay xoojiso hoggaankeeda iyadoo leh mabda' ah isbeddel laga bilaabo dadka ilaa dadka iyo dadka. Xisbiga Barwaaqo iyo dowladda iskudarka, oo ay hoggaaminayso fikradda iskudarka, waxay heli doonaan kalsoonida dadweynaha ee la cusbooneysiiyay iyo rajada inay noqoto kalsooni dheeraad ah waxayna xoojin doonaan dadaallada lagu keenayo munaaradda barwaaqada iyadoo loo eegayo taariikhdeeda iyo kartideeda ay ku kori karto. Dowladda iyo xisbiga hoggaaminaya waxay dhegaysan doonaan dadweynaha waxayna ka jawaabi doonaan baahida dadka waxayna Itoobiya u horseedi doonaan barwaaqo guud. Xisbiga Barwaaqo Xoorreey 6; 2018 T.I.
Isbeddelka ka socda Aagagga Dhaqaalaha Gaarka ah ayaa Xoojinaya Durdurka Maalgashiga ee Waaxda Warshadaha
Dec 16, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Isbeddelka ka socda waaxda warshadaha ku yaalla aagaga dhaqaalaha gaarka ah ayaa xoojinaya maalgashiga tooska ah ee gudaha iyo dibadda, ayuu yiri Madaxa Hay'adda Horumarinta Aagagga Warshadaha; Fisaha Yitagesu (Dr.). Wuxuu sheegay in hirgelinta fikradda aagaga dhaqaale ee gaarka ah ay dhiirigelisay maalgashadayaasha iyadoo kordhinaysa kala duwanaanshaha iyo hufnaanta warshadaha, furitaanka adeegga halgoob ah iyo abuurista nidaam hufan. Madaxa Hay'adda Horumarinta Aaggaga Warshadaha Fisaha Yitagesu (Dr.) wuxuu sheegay in waaxda warshaduhu ay door muhiim ah ka ciyaarto kobaca dhaqaalaha Itoobiya. Wuxuu tilmaamay in maalgashadayaashu ay soo saarayaan badeecooyin kala duwan oo ku jira beeraha warshadaha ee kala duwan kuwaas oo beddelaya badeecooyinka la soo dejiyo oo loo soo bandhigo suuqa dibadda. Wuxuu xusay in dawladdu ay si gaar ah u danaynaysay qaybta isla markaana ay ka shaqaynaysay sidii beeraha warshadaha loogu beddeli lahaa aagag dhaqaale oo gaar ah. Wuxuu xusay in toban ka mid ah beeraha warshadaha ee ay maamusho hay'addu loo beddelay aagag dhaqaale oo gaar ah. Wuxuu sharraxay in isbeddelka aagagga warshadaha loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah ay gacan ka geysan doonto isku-dhafka silsiladda wax soo saarka, bixinta adeegga iyo isku xirka suuqa. Wuxuu sheegay in dhiirrigelinta la bixiyay ay abuurtay jawi wanaagsan oo warshaduhu uga guuraan dhaqanka diiradda saarista badeecad gaar ah una gudbaan soo saaridda badeecado kala duwan. Wuxuu sidoo kale sheegay in hawlaha lagu abuurayo jawi wanaagsan oo lagu soo jiidanayo maalgashiga aag dhaqaale oo gaar ah la xoojiyay. Wuxuu ugu baaqay maalgashadayaasha maxalliga ah iyo kuwa dibadda inay maalgashadaan aag dhaqaale oo gaar ah iyagoo ka faa'iideysanaya fursadaha wanaagsan ee la abuurayo. Tolosa Bedada, Maareeyaha Guud ee Aagga Dhaqaalaha Gaarka ah ee Qilinto, ayaa sheegay in beddelka beeraha warshadaha loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah ay leedahay faa'iidooyin badan. Wuxuu sheegay inay abuureyso awoodda lagu soo saaro alaabada hal meel, lagu fududeeyo adeegyada saadka, iyo in si hufan loogu bixiyo adeegyo kale. Wuxuu tilmaamay in beddelka aagga Warshadaha ee Qilinto loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah uu abuuray awood weyn oo lagu dhimo sarrifka lacagaha qalaad ee Itoobiya ku bixiso soo dejinta daawooyinka iyo qalabka caafimaadka. Wuxuu sidoo kale xusay in aaggu uu fursado shaqo u abuurayo muwaadiniin badan isla markaana uu kor u qaadayo wareejinta tiknoolajiyada.
Muuqaal Ahaan
Dowladda ayaa ka jawaabaysa tabashada dadweynaha waxayna Itoobiya u horseedaysaa barwaaqo guud - Xisbiga Barwaaqo
Dec 16, 2025 20
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Xisbiga Barwaaqo ayaa sheegay in dowladdu ay ka jawaabayso dalabaadka dadweynaha iyana ay Itoobiya u horseedayso barwaaqo guud. Bayaankii toddobaadlaha ahaa ee Xisbiga Barwaaqo ee ku saabsanaa doodihii dadweynaha ee maalmihii Sabtidii iyo Axaddii lagu qabtay magaalooyinka kala duwan ee dalka ayaa sidan u dhigan: Xisbiga Barwaaqo wuxuu dhegeysataa tabashada iyo talooyinka dadweynaha; wuxuuna xalliyaa dhibaatooyinka dadweynaha. Dowladda iskudarka oo uu hoggaaminayo Xisbiga Barwaaqo ayaa qabtay doodo dadweyne oo cinwaankoogu yahay "Bishaarooyinka Guba iyo dhaxalka dawladda Dowladda iskudarka". Laba toddobaad oo isku xiga, doodo ayaa lagu qabtay kow iyo toban magaalo oo kamid yohiin caasimadeenna Addis Ababa iyo dhammaan magaalooyinka waaweyn ee deegaanka, iyadoo dadweyne badan ay ka qaybgaleen. Doodahan waxaa ilaa hadda lagu qabtay 24 magaalo iyadoo ay shir hoggaan u yihii xisbiga iyo dowladdu; waxaa lagu ballaarin doonaa magaalooyin kala duwan iyo miyiga dalka, dadka oo dhanna waxay ka qayb qaadan doonaan iyagoo qayb ka ah doodahan. Doodahan dadweyne waxay leeyihiin labo yool ; yoolka koowaad ayaa ah in la qiimeeyo ballanqaadka xisbiga barwaaqo inuu ku rumoobeen ficil ahaan, ; yoolka labaad waa in xal loo helo dhibaatooyinka ka dhasha arrimo kala duwan oo gudaha iyo dibadda ah iyadoo la dhegeysanayo dadweynaha. Doodahan dadweynaha, oo leh yoolalkan mataanaha ah, ayaa halku-dhegga u doortay inuu tixraaco 7-da bishaaro ee dowladda iskudarka ee lagu dhawaaqay bilowgii sanadkan, iyadoo la furayo Biyo-xidheenka Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya ee Weyn. Mid ka mid ah qodobbada muhiimka ah ee madasha doodda dadweynaha waa bishaarooyinka guba kueaas oo ah mashaariic waa weyn, kuwaas oo ay ku baxaysa lacag dhan 30 bilyan oo birr . Mashaariicdan ayaa kala ha Warshadda Bacriminta, warshadda sifeynta shidaalka, warshadda tamarta gaaska, tamarta nukliyeerka, horumarinta guryaha iyo dhismaha garoon diyaaradeed oo weyn; waana mashaariic istaraatiiji ah oo horseedi doona Itoobiya inay noqoto astaan barwaaqo ah oo ka dhacda Afrika 5ta sano ee soo socota waxayna qayb ka yihiin geeddi-socodka dhismaha qaranka. Sida Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya uu noo suurta geliyay inaan ugu yeerno Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya "Adhwa 2-aad", mashaariicdani sidoo kale waa mashaariic waaweyn oo heer qaran iyo heer gobol ah oo leh awood loogu yeeri karo "Adhwa 3-aad". Marka mashaariicda si buuxda loo dhammeeyo 5 sano gudahood, waxaa la filayaa inay abuuri doonaan iabeddello waaweyn oo ku saabsan xorriyadda dhaqaalaha, fursadaha shaqada iyo abuurista dhaqaale adkeysi leh. Qodobka labaad ee qayb ka ah halku-dhigga doodda dadweynaha waa dawladda iskudarka. Fikradda iskudarka waxay u adeegtaa fikradda hagitaanka isbeddelka qaranka si loo gaaro barwaaqada guud ee Itoobiya. Fikradda waa la dhaqan galiyay waxayna awood u yeelatay inay Itoobiya ka beddesho iftiin rajo una beddesho iftiin xaqiiqo ah. Natiijada isbeddelkan wax ku oolka ah awgeed, Medemer waxay ka guurtay fikrad una guurtay dowlad. Mid ka mid ah arrimaha si weyn looga arkay goobaha doodda dadweynaha ayaa ah in dadku ay aqoonsadaan oo ay qaddariyaan shaqada loo qabtay. Hawlaha horumarinta iyo dhismaha dawladda ee la qabtay 5-tii iyo 7-dii sano ee la soo dhaafay waxaa lagu soo bandhigay mahadnaq . Dadweynuhu waxay muujiyeen rajo weyn oo ku aaddan shaqooyinka badan ee laga qabtay qayb kasta iyo meel kasta, iyo sidoo kale mashaariicda caadiga ah iyo kuwa waaweyn ee la hirgelin doono 5-ta sano ee soo socota. Doodda dadweynaha waxay iftiimisay guulaha iyo horumarka badan ee laga diiwaan geliyay dhammaan qaybaha, oo ay ku jiraan siyaasadda, dhaqaalaha, qaybaha bulshada iyo kuwa caalamiga ah, 5-tii sano ee la soo dhaafay. Marka laga hadlayo siyaasadda, shaqooyinka la xiriira ballaarinta iyo casriyeynta jawiga siyaasadeed ayaa la sameeyay waxayna si weyn uga qayb qaateen dhisidda siyaasad ilaalinaysa dheelitirka iskaashiga iyo tartanka dalkeenna. Natiijo ahaan, 275 hoggaamiye xisbi oo tartamaya (7 ka mid ah oo heer wasiirro iyo wasiirro-dowlayaal ah) ayaa hoggaaminaya mas'uuliyado kala duwan oo dowladeed. Dhinaca dhaqaalaha, waxaa jiray horumar la taaban karo oo ku yimid wax soo saarka iyo wax soo saarka, oo ay hormuud ka ahayd dib-u-habayn dhaqaale oo gudaha ah oo dhinacyo badan leh. Isbeddellada beeraha (gaar ahaan qamadiga, bunka iyo hadhuudhka), warshadaha wax soo saarka, macdan qodista iyo dalxiiska ma aha oo kaliya inay hagaajiyeen jabka qaab-dhismeedka laakiin sidoo kale waxaa loo diiwaan geliyay inay abuurayaan isbeddello. Dhinaca bulshada, siyaasadaha ku salaysan aadanaha ayaa la hirgeliyay waxaana la sameeyay shaqooyin badan oo horseeday kor u qaadista sharafta dadweynaha. Laga bilaabo si buuxda uga xoraynta Itoobiya ku tiirsanaanta ilaa hubinta amniga bulshada, waxaa la sameeyay isbeddello la taaban karo oo ku saabsan waxbarashada iyo caafimaadka. Xiriirka caalamiga ah, waxaa la sameeyay ajende ku salaysan danaha qaranka, oo ka xor ah ceeb la'aan oo ay ka buuxaan xigmad iyo geesinimo, oo ay ku jiraan kheyraadkeenna dabiiciga ah, arrinta badda ee taariikhiga ah waxaa taageeray adduunku si caddaalad ah. Iyadoo la hirgelinayo siyaasad dibadeed oo diiradda saareysa muwaadiniinta, mudnaanta siinaysa deriska, abuuraysa xiriir goboleed, iyo taageerta iskaashiga caalamiga ah, Itoobiya waxay kordhisay kalsoonideeda iyo aqbalaaddeeda. Dowladda, iyada oo aan la mashquulin ama aan lagu faanin guulahan iyo kuwa kale ee badan, waxay ogolaatay in dhibaatooyinka iyo cabashooyinka dadka lagu soo bandhigo madal. Heerka ay dawladdu u martay dhegeysiga su'aalaha iyo cabashooyinka kala duwan ee ay dadku soo jeediyeen waa caddayn muujinaysa ruuxeeda iyo adeeggeeda dadweynaha, taas oo ay ka qaybgalayaashu si farxad iyo ilmo leh u qireen oo u arkeen. Xaaladdan hadda jirta, oo ka soo horjeeda wararka beenta ah iyo wararka xanta ah ee ay faafinayaan kooxo iyo kooxo ka tirsan baraha bulshada, waxay muujinaysaa in dadku ay la safan yihiin dawladda iyo in dhibaatooyinka ay la kulmaan aysan ka baxsanayn awoodda dawladda iyo dadku ay ku xallin karaan. In kasta oo dadweynaha iyo dhegeysiga dadweynaha la arkayay sannado badan, haddana macno kale ayaa laga helay doodda dadweynaha ee socota xilligan. Macnaha kala duwan waa taageerada dadweynaha iyo diyaargarowga doorashooyinka qaranka iyo dhismaha nidaam dimuqraadi ah oo sannadkan lagu qaban doono si xor ah, caddaalad ah, lagu kalsoonaan karo oo ka wada qaybqaadasho leh, iyo sidoo kale 5ta sano ee soo socota ee barwaaqada. Annaga oo ah dawlad dad ah oo xukunka kula wareegtay rabitaanka dadku ee isbeddelka, dawladda iskudarka waxay sii wadi doontaa inay xoojiso hoggaankeeda iyadoo leh mabda' ah isbeddel laga bilaabo dadka ilaa dadka iyo dadka. Xisbiga Barwaaqo iyo dowladda iskudarka, oo ay hoggaaminayso fikradda iskudarka, waxay heli doonaan kalsoonida dadweynaha ee la cusbooneysiiyay iyo rajada inay noqoto kalsooni dheeraad ah waxayna xoojin doonaan dadaallada lagu keenayo munaaradda barwaaqada iyadoo loo eegayo taariikhdeeda iyo kartideeda ay ku kori karto. Dowladda iyo xisbiga hoggaaminaya waxay dhegaysan doonaan dadweynaha waxayna ka jawaabi doonaan baahida dadka waxayna Itoobiya u horseedi doonaan barwaaqo guud. Xisbiga Barwaaqo Xoorreey 6; 2018 T.I.
Isbeddelka ka socda Aagagga Dhaqaalaha Gaarka ah ayaa Xoojinaya Durdurka Maalgashiga ee Waaxda Warshadaha
Dec 16, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Isbeddelka ka socda waaxda warshadaha ku yaalla aagaga dhaqaalaha gaarka ah ayaa xoojinaya maalgashiga tooska ah ee gudaha iyo dibadda, ayuu yiri Madaxa Hay'adda Horumarinta Aagagga Warshadaha; Fisaha Yitagesu (Dr.). Wuxuu sheegay in hirgelinta fikradda aagaga dhaqaale ee gaarka ah ay dhiirigelisay maalgashadayaasha iyadoo kordhinaysa kala duwanaanshaha iyo hufnaanta warshadaha, furitaanka adeegga halgoob ah iyo abuurista nidaam hufan. Madaxa Hay'adda Horumarinta Aaggaga Warshadaha Fisaha Yitagesu (Dr.) wuxuu sheegay in waaxda warshaduhu ay door muhiim ah ka ciyaarto kobaca dhaqaalaha Itoobiya. Wuxuu tilmaamay in maalgashadayaashu ay soo saarayaan badeecooyin kala duwan oo ku jira beeraha warshadaha ee kala duwan kuwaas oo beddelaya badeecooyinka la soo dejiyo oo loo soo bandhigo suuqa dibadda. Wuxuu xusay in dawladdu ay si gaar ah u danaynaysay qaybta isla markaana ay ka shaqaynaysay sidii beeraha warshadaha loogu beddeli lahaa aagag dhaqaale oo gaar ah. Wuxuu xusay in toban ka mid ah beeraha warshadaha ee ay maamusho hay'addu loo beddelay aagag dhaqaale oo gaar ah. Wuxuu sharraxay in isbeddelka aagagga warshadaha loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah ay gacan ka geysan doonto isku-dhafka silsiladda wax soo saarka, bixinta adeegga iyo isku xirka suuqa. Wuxuu sheegay in dhiirrigelinta la bixiyay ay abuurtay jawi wanaagsan oo warshaduhu uga guuraan dhaqanka diiradda saarista badeecad gaar ah una gudbaan soo saaridda badeecado kala duwan. Wuxuu sidoo kale sheegay in hawlaha lagu abuurayo jawi wanaagsan oo lagu soo jiidanayo maalgashiga aag dhaqaale oo gaar ah la xoojiyay. Wuxuu ugu baaqay maalgashadayaasha maxalliga ah iyo kuwa dibadda inay maalgashadaan aag dhaqaale oo gaar ah iyagoo ka faa'iideysanaya fursadaha wanaagsan ee la abuurayo. Tolosa Bedada, Maareeyaha Guud ee Aagga Dhaqaalaha Gaarka ah ee Qilinto, ayaa sheegay in beddelka beeraha warshadaha loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah ay leedahay faa'iidooyin badan. Wuxuu sheegay inay abuureyso awoodda lagu soo saaro alaabada hal meel, lagu fududeeyo adeegyada saadka, iyo in si hufan loogu bixiyo adeegyo kale. Wuxuu tilmaamay in beddelka aagga Warshadaha ee Qilinto loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah uu abuuray awood weyn oo lagu dhimo sarrifka lacagaha qalaad ee Itoobiya ku bixiso soo dejinta daawooyinka iyo qalabka caafimaadka. Wuxuu sidoo kale xusay in aaggu uu fursado shaqo u abuurayo muwaadiniin badan isla markaana uu kor u qaadayo wareejinta tiknoolajiyada.
Hawlo kala duwan ayaa la qabanayaa si loo hubiyo ajandaha kalaguurka beeraha
Dec 16, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa sheegay in hawlo kala duwan la qabanayo iyadoo diiradda la saarayo hubinta amniga cuntada iyadoo la xaqiijinayo ajandaha kalaguurka beeraha. Barnaamij loogu deeqayo gawaadhi, mootooyinka iyo bambooyinka biyaha ayaa la fuliyay iyadoo la raacayo Barnaamijka Xoojinta Nidaamka Cuntada ee Wasaaradda Beeraha iyo Mashruuca Horumarinta Qiimaha Qamadiga ee Cimilada Itoobiya. Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa deegaannada iyo labada iamaamul magaalo, iyo hay'adaha fulinta federaalka ku wareejiyay 267 baabuur, 1,854 mooto, iyo 2,289 bambo. Waxaa sidoo kale la sheegay in taageerada laga soo iibsaday ururada iskaashiga ah iyadoo wadarta guud ay tahay qiyaastii 2 bilyan oo birr. Dhanka kale, Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa sheegay in hawlo kala duwan la qabanayo si loo gaaro ajandaha kalaguurka beeraha. Wuxuu sheegay in dadaallada lagu doonayo in dhulka aan la beerin lagu soo kordhiyo wax soo saarka in ka badan laba jeer sannadkii la sii xoojin doono si loo gaaro isbeddel beereed. Wuxuu sheegay in sidoo kale la sameynayo hawlo kala duwan si loo hubiyo isbeddelka beeraha iyadoo la ballaarinayo farsamada iyo bixinta marin u helidda maaliyadda. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in si ballaaran loo fulinayo hawlaha lagu hubinayo amniga cuntada iyo kicinta dhaqaalaha miyiga.
Waxaa magaalada Godey ka qabsoomay Kulanka Wada-tashi Bulsho ah oo lagu dhageysanayey tabashada bulshada.
Dec 14, 2025 43
Addis Ababa, Xoorreey 5/2018 (ENA): Kulanka wada-tashiga ah ee lala yeeshay bulshada magaalada Goday ayaa waxaa ka soo qayb-galay Madaxweynaha Ku-xigeenka Deegaanka Soomaalida Mudane Ibraahim Cusmaan, Wasiirka Waraabka iyo Dhulka Jooggiisu Hooseeyo Dr. Abraham Belaay, Wasiirka Macdanta Dalka Inj. Habtaamu Tegeny, masuuliyiin sare oo ka tirsan xisbiga Barwaaqo iyo xukuumadda. Kulanka ayaa diiradda lagu saaray waxqabadkii u qabsoomay xisbiga Barwaaqo muddadii u dambaysay, aragtida xisbiga ee horumarka guud, daah-furnaanta iyo isla-xisaabtanka, iyo weliba dhagaysiga aragtida shacabka si loo xoojiyo ka jawaabidda baahiyaha bulshada. Ibraahim Cusmaan ayaa kulanka ka sheegay in isbeddelkii ka dib deegaanka laga hirgeliyey qodobo muhiim ah, oo ay ka mid yihiin xoojinta amniga, horumarinta dhaqaalaha, iyo furfurnaanta siyaasadeed.
Dadweynaha Magaalada Jigjiga ayaa sheegay inay ka qayb qaadan doonaan horumarka si loo sii xoojiyo mashaariicda horumarineed; ka qaygalayaasha shirwaynaha jigjiga
Dec 14, 2025 39
Jigjiga; Xoorreey 5/2018 (ENA): Dadweynaha dagan Magaalada Jigjiga ayaa sheegay inay qaybtooda ka qaadan doonaan iyagoo la garab taagan dowladda si loo sii xoojiyo mashaariicda horumarineed ee laga diiwaan geliyay deegaanka. Madal dood dadweyne ayaa maanta lagu qabtay Magaalada Jigjiga iyadoo cinwaan looga dhigay "Bishaarada Guba iyo Dhaxalka Dowladda Medemer". Faallo ay bixiyeen ka qaybgalayaasha ka socda Magaalada Jigjiga iyo hareeraheeda ayaa xusay in mashaariicda horumarineed ee laga diiwaan geliyay deegaanka, gaar ahaan tan iyo markii isbeddelku dhacay, ay gaareen natiijooyin wanaagsan; waxay sheegeen inay qaybtooda ka qaadan doonaan iyagoo la garab taagan dowladda si loo sii xoojiyo. Mudane Caaqil Axmed Xuseen, oo ka mid ah ka qayb galayaasha, ayaa yiri; Waxaan aragnay guulo badan oo horumarineed oo la diiwaan geliyay sanadihii la soo dhaafay. Wuxuu sidoo kale sheegay in taageeradayadu ay sii wadi doonto xoojinta mashaariicdan horumarineed ee wax ku oolka ah iyo kor u qaadista faa'iidooyinka dadka. Dhanka kale, wuxuu sheegay baahida loo qabo in la dhammeeyo wadada dhismaha ka socota magaalada Jijiga sida ugu dhakhsaha badan, oo ay ku jiraan arrimaha kaabayaasha dhaqaalaha oo aan hore wax looga qaban. Dhanka kale Mudane Cumar Xasan Hirs, ayaa sheegay in mashaariicda horumarinta ee laga fuliyay magaalada iyo deegaanka oo dhan ay ammaan u yihiin dowladda. In kasta oo mashaariicda horumarinta ee la fuliyay si wanaagsan loogu tilmaamay, haddana wuxuu tilmaamay in weli ay jirto yaraanta biyaha nadiifta ah ee la cabbo ee magaalada, dowladduna ay ka shaqeyneyso sidii loo xallin lahaa dhibaatada biyaha la cabbo ee magaalada. Qays Iyoob Wondimu ayaa sidoo kale sheegay in dadku ay taageerayaan mashaariic badan oo horumarineed oo laga fuliyay deegaanka, laga bilaabo ilaalinta nabadda. Wuxuu sheegay in mashaariicda horumarinta ee laga fuliyay magaalada Jijiga ay yihiin kuwo dhiirigelin leh, wuxuuna sheegay in sidoo kale la xallinayo dhibaatooyinka waddooyinka iyo korontada ee magaalada. Ka qaybgale kale oo ka tirsan madasha doodda, Luul Sheikh Cabdi, ayaa sheegtay in loo baahan yahay in sii wado taageerada diiradda saarista dowladda ee abuurista shaqada. Madasha dood-wadaagga waxaa guddoominayay Mudane Tilahun Kebedhe, Xubinka golaha Fulinta ee Xisbiga Barwaaqo iyo Madaxa Dowlad-deegaanka Koonfurta Itoobiya; ayaa sheegay in Dowladda isku darka ay ka shaqeyneysaa sidii loo aqoonsan lahaa loona horumarin lahaa kartida dhammaan dhinacyada si loogu faa'iideeyo dadka. Isagoo soo xiganaya shaqadii la qabtay sannadihii isbeddelka, Ato Tilahun wuxuu sheegay in hawlo la qabanayo si loo hubiyo barwaaqada dhammaan qaybaha. Wuxuu sharraxay in Dowlad-deegaanka Soomaaliya uu yahay gobol leh kheyraad dabiici ah oo suurtagal ah, sidaas darteed dowladdu waxay si gaar ah u tixgelinaysaa horumarinta dhammaystiran ee deegaanka. Wuxuu sidoo kale sheegay in Maamulka Magaalada Jigjiga uu sidoo kale ka jawaabi doono su'aalaha ay dadku ka qabaan biyaha, waddooyinka gudaha iyo korontada. Madaxa xisbiga Barwaaqo Laantiisa DDS, Mudane Maxamed Shaalle ayaa sheegay in dawladda deegaanka ay ka go'an tahay inay sii horumariso mashaariicda laga bilaabay magaalada Jigjiga iyo inay magaalada ka dhigto xarun ganacsi. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Hay'adaha amnigu waxay door weyn ka ciyaaraan hubinta in doorashooyinka qaran ee soo socda ay noqdaan kuwo nabad iyo dimuqraadi ah
Dec 16, 2025 21
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Qoraaga buugga "Amniga Doorashada iyo Doorka Hay'adaha Amniga" Komishoneer Zelalem Mengiste (PhD) ayaa sheegay in doorka hay'adaha amnigu uu muhiim u yahay hubinta in doorashooyinka qaran ee toddobaad ee soo socda ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo loo dhan yahay. Taliyaha Guud ee Booliska Deegaanka Amxaarada, Komishineer Zelalem Mengiste (PhD) ayaa daah furay buugga "Amniga Doorashada iyo Doorka Hay'adaha Amniga". Daahfurka buugga waxaa ka soo qayb galay Ku-xigeenka Taliyaha Ciidanka Itoobiya Jeneraal Abebaw Tadhese, Komishoneerka Booliska Federaalka Itoobiya, Jeneraal Dhemelash Gebremikaa'el, mas'uuliyiin sare oo ka tirsan dowladda, hoggaamiyeyaasha diinta, iyo marti sharaf la casuumay. Taliyaha Booliska Deegaanka Amxaarada, Komoshineer Zelalem Mengiste (Dr.), ayaa xilligaas sheegay la joogo waqtigii la dhisi lahaa nidaam dimuqraadi ah oo la qabsan lahaa awoodda dowladda iyada oo loo marayo doorashooyin. Wuxuu sharraxay in si loo dhiso nidaam dimuqraadi ah oo adduunku gaaray, nidaam maamul doorasho iyo nidaam saxaya oo la socda cilladaha wiiqaya ay lagama maarmaan tahay. Wuxuu xusay in waddamada si dimuqraadi ah u sameeyay doorashooyin ay dhiseen nidaamyo dowladeed oo xooggan; taa beddelkeeda, wuxuu sharraxay in waddamada aan si habboon u fulin nidaamyadooda doorashada ay la kulmeen khilaafaad gudaha ah iyo fowdo. Wuxuu xusay in Itoobiya ay isu diyaarinayso inay qabato wareegga toddobaad ee doorashooyinka guud ee qaranka. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in doorka hay'adaha amniga uu yahay mid aad muhiim u ah hubinta in doorashooyinku ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo loo dhan yahay. Buuggu wuxuu wadaagayaa waayo-aragnimo cilmi-baaris ku salaysan si loo hubiyo in doorashooyinka soo socda ay noqdaan kuwo nabad ah; Wuxuu sidoo kale sheegay inuu aaminsan yahay inay ka caawin doonto xubnaha amniga inay gutaan mas'uuliyadahooda iyagoo ku salaynaya aqoonta. Komishineerku wuxuu sidoo kale sheegay in buugga la diyaariyey iyadoo la baarayo dhaqamada wanaagsan iyo cilladaha lagu arkay ka qaybgalka lixda wareeg ee doorashooyinka dimuqraadi ah iyo hoggaaminta hay'adaha amniga. Wuxuu sheegay in buugga lagu diyaariyey Amxaari, Af-Oromo Ingiriis iyo Faransiis si ay u helaan qaybaha kala duwan ee bulshada.
Dowladda ayaa ka jawaabaysa tabashada dadweynaha waxayna Itoobiya u horseedaysaa barwaaqo guud - Xisbiga Barwaaqo
Dec 16, 2025 20
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Xisbiga Barwaaqo ayaa sheegay in dowladdu ay ka jawaabayso dalabaadka dadweynaha iyana ay Itoobiya u horseedayso barwaaqo guud. Bayaankii toddobaadlaha ahaa ee Xisbiga Barwaaqo ee ku saabsanaa doodihii dadweynaha ee maalmihii Sabtidii iyo Axaddii lagu qabtay magaalooyinka kala duwan ee dalka ayaa sidan u dhigan: Xisbiga Barwaaqo wuxuu dhegeysataa tabashada iyo talooyinka dadweynaha; wuxuuna xalliyaa dhibaatooyinka dadweynaha. Dowladda iskudarka oo uu hoggaaminayo Xisbiga Barwaaqo ayaa qabtay doodo dadweyne oo cinwaankoogu yahay "Bishaarooyinka Guba iyo dhaxalka dawladda Dowladda iskudarka". Laba toddobaad oo isku xiga, doodo ayaa lagu qabtay kow iyo toban magaalo oo kamid yohiin caasimadeenna Addis Ababa iyo dhammaan magaalooyinka waaweyn ee deegaanka, iyadoo dadweyne badan ay ka qaybgaleen. Doodahan waxaa ilaa hadda lagu qabtay 24 magaalo iyadoo ay shir hoggaan u yihii xisbiga iyo dowladdu; waxaa lagu ballaarin doonaa magaalooyin kala duwan iyo miyiga dalka, dadka oo dhanna waxay ka qayb qaadan doonaan iyagoo qayb ka ah doodahan. Doodahan dadweyne waxay leeyihiin labo yool ; yoolka koowaad ayaa ah in la qiimeeyo ballanqaadka xisbiga barwaaqo inuu ku rumoobeen ficil ahaan, ; yoolka labaad waa in xal loo helo dhibaatooyinka ka dhasha arrimo kala duwan oo gudaha iyo dibadda ah iyadoo la dhegeysanayo dadweynaha. Doodahan dadweynaha, oo leh yoolalkan mataanaha ah, ayaa halku-dhegga u doortay inuu tixraaco 7-da bishaaro ee dowladda iskudarka ee lagu dhawaaqay bilowgii sanadkan, iyadoo la furayo Biyo-xidheenka Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya ee Weyn. Mid ka mid ah qodobbada muhiimka ah ee madasha doodda dadweynaha waa bishaarooyinka guba kueaas oo ah mashaariic waa weyn, kuwaas oo ay ku baxaysa lacag dhan 30 bilyan oo birr . Mashaariicdan ayaa kala ha Warshadda Bacriminta, warshadda sifeynta shidaalka, warshadda tamarta gaaska, tamarta nukliyeerka, horumarinta guryaha iyo dhismaha garoon diyaaradeed oo weyn; waana mashaariic istaraatiiji ah oo horseedi doona Itoobiya inay noqoto astaan barwaaqo ah oo ka dhacda Afrika 5ta sano ee soo socota waxayna qayb ka yihiin geeddi-socodka dhismaha qaranka. Sida Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya uu noo suurta geliyay inaan ugu yeerno Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya "Adhwa 2-aad", mashaariicdani sidoo kale waa mashaariic waaweyn oo heer qaran iyo heer gobol ah oo leh awood loogu yeeri karo "Adhwa 3-aad". Marka mashaariicda si buuxda loo dhammeeyo 5 sano gudahood, waxaa la filayaa inay abuuri doonaan iabeddello waaweyn oo ku saabsan xorriyadda dhaqaalaha, fursadaha shaqada iyo abuurista dhaqaale adkeysi leh. Qodobka labaad ee qayb ka ah halku-dhigga doodda dadweynaha waa dawladda iskudarka. Fikradda iskudarka waxay u adeegtaa fikradda hagitaanka isbeddelka qaranka si loo gaaro barwaaqada guud ee Itoobiya. Fikradda waa la dhaqan galiyay waxayna awood u yeelatay inay Itoobiya ka beddesho iftiin rajo una beddesho iftiin xaqiiqo ah. Natiijada isbeddelkan wax ku oolka ah awgeed, Medemer waxay ka guurtay fikrad una guurtay dowlad. Mid ka mid ah arrimaha si weyn looga arkay goobaha doodda dadweynaha ayaa ah in dadku ay aqoonsadaan oo ay qaddariyaan shaqada loo qabtay. Hawlaha horumarinta iyo dhismaha dawladda ee la qabtay 5-tii iyo 7-dii sano ee la soo dhaafay waxaa lagu soo bandhigay mahadnaq . Dadweynuhu waxay muujiyeen rajo weyn oo ku aaddan shaqooyinka badan ee laga qabtay qayb kasta iyo meel kasta, iyo sidoo kale mashaariicda caadiga ah iyo kuwa waaweyn ee la hirgelin doono 5-ta sano ee soo socota. Doodda dadweynaha waxay iftiimisay guulaha iyo horumarka badan ee laga diiwaan geliyay dhammaan qaybaha, oo ay ku jiraan siyaasadda, dhaqaalaha, qaybaha bulshada iyo kuwa caalamiga ah, 5-tii sano ee la soo dhaafay. Marka laga hadlayo siyaasadda, shaqooyinka la xiriira ballaarinta iyo casriyeynta jawiga siyaasadeed ayaa la sameeyay waxayna si weyn uga qayb qaateen dhisidda siyaasad ilaalinaysa dheelitirka iskaashiga iyo tartanka dalkeenna. Natiijo ahaan, 275 hoggaamiye xisbi oo tartamaya (7 ka mid ah oo heer wasiirro iyo wasiirro-dowlayaal ah) ayaa hoggaaminaya mas'uuliyado kala duwan oo dowladeed. Dhinaca dhaqaalaha, waxaa jiray horumar la taaban karo oo ku yimid wax soo saarka iyo wax soo saarka, oo ay hormuud ka ahayd dib-u-habayn dhaqaale oo gudaha ah oo dhinacyo badan leh. Isbeddellada beeraha (gaar ahaan qamadiga, bunka iyo hadhuudhka), warshadaha wax soo saarka, macdan qodista iyo dalxiiska ma aha oo kaliya inay hagaajiyeen jabka qaab-dhismeedka laakiin sidoo kale waxaa loo diiwaan geliyay inay abuurayaan isbeddello. Dhinaca bulshada, siyaasadaha ku salaysan aadanaha ayaa la hirgeliyay waxaana la sameeyay shaqooyin badan oo horseeday kor u qaadista sharafta dadweynaha. Laga bilaabo si buuxda uga xoraynta Itoobiya ku tiirsanaanta ilaa hubinta amniga bulshada, waxaa la sameeyay isbeddello la taaban karo oo ku saabsan waxbarashada iyo caafimaadka. Xiriirka caalamiga ah, waxaa la sameeyay ajende ku salaysan danaha qaranka, oo ka xor ah ceeb la'aan oo ay ka buuxaan xigmad iyo geesinimo, oo ay ku jiraan kheyraadkeenna dabiiciga ah, arrinta badda ee taariikhiga ah waxaa taageeray adduunku si caddaalad ah. Iyadoo la hirgelinayo siyaasad dibadeed oo diiradda saareysa muwaadiniinta, mudnaanta siinaysa deriska, abuuraysa xiriir goboleed, iyo taageerta iskaashiga caalamiga ah, Itoobiya waxay kordhisay kalsoonideeda iyo aqbalaaddeeda. Dowladda, iyada oo aan la mashquulin ama aan lagu faanin guulahan iyo kuwa kale ee badan, waxay ogolaatay in dhibaatooyinka iyo cabashooyinka dadka lagu soo bandhigo madal. Heerka ay dawladdu u martay dhegeysiga su'aalaha iyo cabashooyinka kala duwan ee ay dadku soo jeediyeen waa caddayn muujinaysa ruuxeeda iyo adeeggeeda dadweynaha, taas oo ay ka qaybgalayaashu si farxad iyo ilmo leh u qireen oo u arkeen. Xaaladdan hadda jirta, oo ka soo horjeeda wararka beenta ah iyo wararka xanta ah ee ay faafinayaan kooxo iyo kooxo ka tirsan baraha bulshada, waxay muujinaysaa in dadku ay la safan yihiin dawladda iyo in dhibaatooyinka ay la kulmaan aysan ka baxsanayn awoodda dawladda iyo dadku ay ku xallin karaan. In kasta oo dadweynaha iyo dhegeysiga dadweynaha la arkayay sannado badan, haddana macno kale ayaa laga helay doodda dadweynaha ee socota xilligan. Macnaha kala duwan waa taageerada dadweynaha iyo diyaargarowga doorashooyinka qaranka iyo dhismaha nidaam dimuqraadi ah oo sannadkan lagu qaban doono si xor ah, caddaalad ah, lagu kalsoonaan karo oo ka wada qaybqaadasho leh, iyo sidoo kale 5ta sano ee soo socota ee barwaaqada. Annaga oo ah dawlad dad ah oo xukunka kula wareegtay rabitaanka dadku ee isbeddelka, dawladda iskudarka waxay sii wadi doontaa inay xoojiso hoggaankeeda iyadoo leh mabda' ah isbeddel laga bilaabo dadka ilaa dadka iyo dadka. Xisbiga Barwaaqo iyo dowladda iskudarka, oo ay hoggaaminayso fikradda iskudarka, waxay heli doonaan kalsoonida dadweynaha ee la cusbooneysiiyay iyo rajada inay noqoto kalsooni dheeraad ah waxayna xoojin doonaan dadaallada lagu keenayo munaaradda barwaaqada iyadoo loo eegayo taariikhdeeda iyo kartideeda ay ku kori karto. Dowladda iyo xisbiga hoggaaminaya waxay dhegaysan doonaan dadweynaha waxayna ka jawaabi doonaan baahida dadka waxayna Itoobiya u horseedi doonaan barwaaqo guud. Xisbiga Barwaaqo Xoorreey 6; 2018 T.I.
Waxaa magaalada Godey ka qabsoomay Kulanka Wada-tashi Bulsho ah oo lagu dhageysanayey tabashada bulshada.
Dec 14, 2025 43
Addis Ababa, Xoorreey 5/2018 (ENA): Kulanka wada-tashiga ah ee lala yeeshay bulshada magaalada Goday ayaa waxaa ka soo qayb-galay Madaxweynaha Ku-xigeenka Deegaanka Soomaalida Mudane Ibraahim Cusmaan, Wasiirka Waraabka iyo Dhulka Jooggiisu Hooseeyo Dr. Abraham Belaay, Wasiirka Macdanta Dalka Inj. Habtaamu Tegeny, masuuliyiin sare oo ka tirsan xisbiga Barwaaqo iyo xukuumadda. Kulanka ayaa diiradda lagu saaray waxqabadkii u qabsoomay xisbiga Barwaaqo muddadii u dambaysay, aragtida xisbiga ee horumarka guud, daah-furnaanta iyo isla-xisaabtanka, iyo weliba dhagaysiga aragtida shacabka si loo xoojiyo ka jawaabidda baahiyaha bulshada. Ibraahim Cusmaan ayaa kulanka ka sheegay in isbeddelkii ka dib deegaanka laga hirgeliyey qodobo muhiim ah, oo ay ka mid yihiin xoojinta amniga, horumarinta dhaqaalaha, iyo furfurnaanta siyaasadeed.
Dadweynaha Magaalada Jigjiga ayaa sheegay inay ka qayb qaadan doonaan horumarka si loo sii xoojiyo mashaariicda horumarineed; ka qaygalayaasha shirwaynaha jigjiga
Dec 14, 2025 39
Jigjiga; Xoorreey 5/2018 (ENA): Dadweynaha dagan Magaalada Jigjiga ayaa sheegay inay qaybtooda ka qaadan doonaan iyagoo la garab taagan dowladda si loo sii xoojiyo mashaariicda horumarineed ee laga diiwaan geliyay deegaanka. Madal dood dadweyne ayaa maanta lagu qabtay Magaalada Jigjiga iyadoo cinwaan looga dhigay "Bishaarada Guba iyo Dhaxalka Dowladda Medemer". Faallo ay bixiyeen ka qaybgalayaasha ka socda Magaalada Jigjiga iyo hareeraheeda ayaa xusay in mashaariicda horumarineed ee laga diiwaan geliyay deegaanka, gaar ahaan tan iyo markii isbeddelku dhacay, ay gaareen natiijooyin wanaagsan; waxay sheegeen inay qaybtooda ka qaadan doonaan iyagoo la garab taagan dowladda si loo sii xoojiyo. Mudane Caaqil Axmed Xuseen, oo ka mid ah ka qayb galayaasha, ayaa yiri; Waxaan aragnay guulo badan oo horumarineed oo la diiwaan geliyay sanadihii la soo dhaafay. Wuxuu sidoo kale sheegay in taageeradayadu ay sii wadi doonto xoojinta mashaariicdan horumarineed ee wax ku oolka ah iyo kor u qaadista faa'iidooyinka dadka. Dhanka kale, wuxuu sheegay baahida loo qabo in la dhammeeyo wadada dhismaha ka socota magaalada Jijiga sida ugu dhakhsaha badan, oo ay ku jiraan arrimaha kaabayaasha dhaqaalaha oo aan hore wax looga qaban. Dhanka kale Mudane Cumar Xasan Hirs, ayaa sheegay in mashaariicda horumarinta ee laga fuliyay magaalada iyo deegaanka oo dhan ay ammaan u yihiin dowladda. In kasta oo mashaariicda horumarinta ee la fuliyay si wanaagsan loogu tilmaamay, haddana wuxuu tilmaamay in weli ay jirto yaraanta biyaha nadiifta ah ee la cabbo ee magaalada, dowladduna ay ka shaqeyneyso sidii loo xallin lahaa dhibaatada biyaha la cabbo ee magaalada. Qays Iyoob Wondimu ayaa sidoo kale sheegay in dadku ay taageerayaan mashaariic badan oo horumarineed oo laga fuliyay deegaanka, laga bilaabo ilaalinta nabadda. Wuxuu sheegay in mashaariicda horumarinta ee laga fuliyay magaalada Jijiga ay yihiin kuwo dhiirigelin leh, wuxuuna sheegay in sidoo kale la xallinayo dhibaatooyinka waddooyinka iyo korontada ee magaalada. Ka qaybgale kale oo ka tirsan madasha doodda, Luul Sheikh Cabdi, ayaa sheegtay in loo baahan yahay in sii wado taageerada diiradda saarista dowladda ee abuurista shaqada. Madasha dood-wadaagga waxaa guddoominayay Mudane Tilahun Kebedhe, Xubinka golaha Fulinta ee Xisbiga Barwaaqo iyo Madaxa Dowlad-deegaanka Koonfurta Itoobiya; ayaa sheegay in Dowladda isku darka ay ka shaqeyneysaa sidii loo aqoonsan lahaa loona horumarin lahaa kartida dhammaan dhinacyada si loogu faa'iideeyo dadka. Isagoo soo xiganaya shaqadii la qabtay sannadihii isbeddelka, Ato Tilahun wuxuu sheegay in hawlo la qabanayo si loo hubiyo barwaaqada dhammaan qaybaha. Wuxuu sharraxay in Dowlad-deegaanka Soomaaliya uu yahay gobol leh kheyraad dabiici ah oo suurtagal ah, sidaas darteed dowladdu waxay si gaar ah u tixgelinaysaa horumarinta dhammaystiran ee deegaanka. Wuxuu sidoo kale sheegay in Maamulka Magaalada Jigjiga uu sidoo kale ka jawaabi doono su'aalaha ay dadku ka qabaan biyaha, waddooyinka gudaha iyo korontada. Madaxa xisbiga Barwaaqo Laantiisa DDS, Mudane Maxamed Shaalle ayaa sheegay in dawladda deegaanka ay ka go'an tahay inay sii horumariso mashaariicda laga bilaabay magaalada Jigjiga iyo inay magaalada ka dhigto xarun ganacsi. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Waxaa qabsoomay shir iskaashi oo lagu xoojinayo Nabadgalyada iyo Xasiloonida Gobollada Mudug iyo Doollo
Dec 13, 2025 45
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Shir ku saabsan iskaashiga nabadgalyada iyo xasiloonida gobolka Mudug ee Dowlad Gobaleedka Puntland ee Soomaaliya iyo gobolka Doollo ee Deegaanka Soomaalida ayaa ka qabsoomay degmada Buursaalax ee ka tirsan gobolka Mudug ee Dowlad goboleedka Puntlland. Kulankan waxaa kasoo qaybgalay hogaaminta gobollada Doollo oo uu ugu horeeyo gudoomiyaha gobolka Doollo Mudane Cabdulaahi Deeq, Hogaanka Nabadgalyada Gobolka Doollo Mudane Maxamuud Saalax, madaxa arrimaha siyaasada gobolka Mudane Mustafe Cabdulaahi iyo guddoomiyayaasha degmooyinka Bookh, Galxamur & Gallaadi ee Deegaanka Soomaalida iyo hoggaaminta degmooyinka Gaalkacyo, Buursaalax, Jariiban, Towfiiq iyo Xarfo ee gobolka Mudug ee dowlad goboleedka Puntland ee dalka Soomaaliya. Ugu dambayn, kulankan nabadgalyada ee gobollada Doollo iyo Mudug ayaa ah mid saddexdii bloodba mar la qabto islamarkaasina diiradda lagu saaro xasiloonida labada gobol iyo soohdimaha ay wadaagaan degmooyinka dhaca xuduudaha gobolka Doollo iyo Mudug sidii ay iskaga kaashan lahaayeen ayaa lagu lafaguray xaaladda guud ahaan ee amniga ayaa waxaa kasoo qaybgalay hay'adaha nabadgalyada gobolka Doollo iyo kuwa gobolka Mudug. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Heshiiska Itoobiya iyo Kongo (Brazzaville) ayaa xoojinaya la dagaallanka argagixisada iyo amniga gobolka
Dec 13, 2025 46
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Wasiirka Gaashaandhigga Itoobiya, Inj. Caasha Maxamed, ayaa sheegtay in heshiiska iskaashi ee ay kala saxiixdeen Itoobiya iyo Jamhuuriyadda Kongo (Brazzaville) uu door weyn ka qaadanayo la dagaallanka argagixisada ka gudubta xuduudaha iyo caqabadaha amni ee gobolka. Waxay tilmaantay in iskaashigu yahay mid ku habboon xaaladda amni ee dunida maanta. Labada dal ayaa kala saxiixday heshiis is-afgarad oo ku saabsan iskaashi ciidan, kaas oo diiradda saaraya warshadaha militariga, dayactirka hubka, tababarro iyo waxbarasho ciidan, iyo howlaha nabad-ilaalinta. Heshiiskan ayaa u oggolaanaya labada dal inay si wadajir ah uga faa’iideystaan awooddooda militari. Inj. Caasha Maxamed ayaa xustay in xiriirka diblomaasiyadeed ee Itoobiya iyo Kongo uu soo bilowday horraantii lixdamaadkii, kaddib markii Kongo ay xorriyaddeeda qaadatay. Waxay sheegtay in xiriirkaasi uu si gaar ah ugu xoogaystay madalaha caalamiga ah sida OAU iyo Midowga Afrika. Dhankiisa, Wasiirka Gaashaandhigga Kongo Brazzaville, Jaarles Rijard Mondjo, ayaa sheegay in heshiisku uu si weyn u xoojin doono nabadda iyo amniga labada dal. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in hirgelinta heshiiska si degdeg ah loo bilaabi doono. Ugu dambayn, labada dhinac waxay adkeeyeen in iskaashiga militari iyo diblomaasiyadeed uu sii xoojin doono xiriirka labada dal isla markaana uu gacan ka geysan doono xasilloonida gobolka. Wasiirka Gaashaandhigga Kongo ayaa sidoo kale martiqaad rasmi ah u fidiyay Inj. Caasha Maxamed si ay booqasho ugu tagto Kongo Brazzaville. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dalalka Bariga Afrika waa inay si adag uga shaqeeyaan sidii loo hubin lahaa Iskaashiga gobolka iyo nabad waarta - Worqineh Gebeyehu (Dr.)
Dec 13, 2025 46
Addis Ababa; Xoorreey 3/2018 (ENA): Wadamada Bariga Afrika waa inay si adag uga shaqeeyaan sidii loo hubin lahaa Iskaashiga gobolka iyo nabad waarta, ayuu yidhi Xoghayaha Guud ee Urur Goboleedka Horumarinta (IGAD), Worqineh Gebeyehu (Dr.). Shirka Guddiga Safiirada ee Urur Goboleedka Horumarinta (IGAD) ayaa lagu qabtay Jabuuti. Shirka waxaa ka soo qayb galay Xoghayaha Guud ee Urur Goboleedka IGAD Worqineh Gebeyehu (Dr.) iyo xubnaha Guddiga danjireyaasha. Guddiga danjireyaasha ayaa ansixiyay Istaraatiijiyadda IGAD ee muddada u dhaxaysa 2026 ilaa 2030 T.Y. Guddigu wuxuu sidoo kale go'aansaday inuu ku taliyo oo uu hirgeliyo miisaaniyadda IGAD ee 2026. Wuxuu sidoo kale qeexay jihooyinka mustaqbalka ee hay'adda. Xoghayaha Guud ee Urur Goboleedka IGAD Worqineh Gebeyehu (Dr.) wuxuu ku nuuxnuuxsaday in iskaashiga wadajirka ah iyo ballanqaadka dalalku ay muhiim u yihiin dhisidda gobol nabdoon, midaysan oo adkaysi leh. Arrintan awgeed, Guddiga Danijireyaasha IGAD ayaa dib u eegay geeddi-socodka dhismaha xarunta cusub ee IGAD iyadoo la eegayo shirka. Xoghayaha Guud wuxuu sheegay in dhismaha kaabayaasha dhaqaalaha uu xoojin doono awoodda hay'adaha iyo iskaashiga wadajirka ah, sida laga soo xigtay macluumaadka ay ENA ka heshay Xoghaynta IGAD. Guddiga Danjireyaasha IGAD waxay ka kooban yihiin safiirro iyo diblomaasiyiin ka socda dowladaha xubnaha ka ah hay'adda gobolka. Hawlaha ugu muhiimsan ee guddiga waa inay la taliyaan IGAD, la socdaan oo ay taageeraan hirgelinta siyaasadda, isku dubbaridka shaqada dowladaha xubnaha ka ah, iyo inay soo gudbiyaan ama ansixiyaan talooyinka iyo qaraarrada. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wadatashiga Qaranku waa fursad aan si wadajir ah uga wada shaqeyn karno si aan u Xallino Dhibaatooyinkeenna - Golaha Wakiillada Shacabka
Dec 13, 2025 44
Addis Ababa; Xoorreey 3/2018 (ENA): Golaha Wakiillada Shacabka ayaa ku dhawaaqay in Wadatashiga Qaranku uu yahay fursad hal mar ah, sidaa darteed waa inaan si wadajir ah uga wada shaqeynaa si aan u guuleysanno. Guddiga Wadatashiga Qaranka ee Itoobiya ayaa dhameystiraya diyaargarowga lagu bilaabayo Shirweynaha Qaran, sida lagu shaaciyay dood ka dhacday xarunta Golaha Wakiillada shacabka. Intii lagu jiray doodda, waxaa la qabtay dood ballaaran oo ku saabsan arrimaha horseedi kara in la bilaabo Wadatashiga Qaran muddo gaaban gudaheed, oo ay ku jirto dregaanka Tigreega, iyadoo si degdeg ah loo dhammaystiray hawlo qaar ee harsan. Waxaa sidoo kale la sheegay in Guddiga Wadatashiga Qaranku uu gaaray heshiis lagu dhammaystirayo shaqada harsan iyadoo la ururinayo ajandaha deegaanka iyo xulashada ka qaybgalayaasha Shirka Wadatashiga Qaranka, iyadoo la adeegsanayo hab tixgelinaya xaaladaha jira ee deegaanka tigreega. Si taas loo gaaro, waxaa fariin loo diray dhammaan dadka Tigray, xisbiyada siyaasadeed ee ka shaqeeya deegaankaas, aqoonyahannada, ururada bulshada rayidka ah iyo daneeyayaasha khuseeya si ay si buuxda ula shaqeeyaan shaqada Guddiga ee ku saabsan ururinta ajandaha iyo xulashada ka qaybgalayaasha shirka ee deegaanka Tigray. Shirka Wadatashiga Qaran, oo sheegay inuu yahay fursad taariikhi ah, jiil dhan, iyo hal mar nolosha ah, wuxuu ka gudbayaa hal xisbi iyo hal nidaam. Goluhu wuxuu ugu baaqay dhammaan dadka Itoobiyaanka ah inay gacan ka geystaan guusha Shirka Wadatashiga Qaranka iyada oo aan wax takoor ah la samayn. Goluhu wuxuu ku soo gabagabeeyay dooddiisa isagoo ugu baaqay qof walba inuu kaalintiisa ka qaato dadaallada lagu beddelayo dhaqankeenna siyaasadeed ee dib u dhacay iyo in la hubiyo in Shirka Wadatashiga Qaranka si guul leh loo soo gabagabeeyo. Guddoomiyaha, Guddoomiye ku xigeenka, Wasiirka Wakiilka Dowladda, Madaxa iyo Ku-xigeenka Komishinka Wadatashiga Qaranka, dhammaan guddiyada, hoggaamiyeyaasha Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Dimuqraadiyadda, iyo daneeyayaasha kale ayaa ka qayb qaatay doodda. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Siyaasada
Hay'adaha amnigu waxay door weyn ka ciyaaraan hubinta in doorashooyinka qaran ee soo socda ay noqdaan kuwo nabad iyo dimuqraadi ah
Dec 16, 2025 21
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Qoraaga buugga "Amniga Doorashada iyo Doorka Hay'adaha Amniga" Komishoneer Zelalem Mengiste (PhD) ayaa sheegay in doorka hay'adaha amnigu uu muhiim u yahay hubinta in doorashooyinka qaran ee toddobaad ee soo socda ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo loo dhan yahay. Taliyaha Guud ee Booliska Deegaanka Amxaarada, Komishineer Zelalem Mengiste (PhD) ayaa daah furay buugga "Amniga Doorashada iyo Doorka Hay'adaha Amniga". Daahfurka buugga waxaa ka soo qayb galay Ku-xigeenka Taliyaha Ciidanka Itoobiya Jeneraal Abebaw Tadhese, Komishoneerka Booliska Federaalka Itoobiya, Jeneraal Dhemelash Gebremikaa'el, mas'uuliyiin sare oo ka tirsan dowladda, hoggaamiyeyaasha diinta, iyo marti sharaf la casuumay. Taliyaha Booliska Deegaanka Amxaarada, Komoshineer Zelalem Mengiste (Dr.), ayaa xilligaas sheegay la joogo waqtigii la dhisi lahaa nidaam dimuqraadi ah oo la qabsan lahaa awoodda dowladda iyada oo loo marayo doorashooyin. Wuxuu sharraxay in si loo dhiso nidaam dimuqraadi ah oo adduunku gaaray, nidaam maamul doorasho iyo nidaam saxaya oo la socda cilladaha wiiqaya ay lagama maarmaan tahay. Wuxuu xusay in waddamada si dimuqraadi ah u sameeyay doorashooyin ay dhiseen nidaamyo dowladeed oo xooggan; taa beddelkeeda, wuxuu sharraxay in waddamada aan si habboon u fulin nidaamyadooda doorashada ay la kulmeen khilaafaad gudaha ah iyo fowdo. Wuxuu xusay in Itoobiya ay isu diyaarinayso inay qabato wareegga toddobaad ee doorashooyinka guud ee qaranka. Wuxuu ku nuuxnuuxsaday in doorka hay'adaha amniga uu yahay mid aad muhiim u ah hubinta in doorashooyinku ay noqdaan kuwo nabad ah, dimuqraadi ah oo loo dhan yahay. Buuggu wuxuu wadaagayaa waayo-aragnimo cilmi-baaris ku salaysan si loo hubiyo in doorashooyinka soo socda ay noqdaan kuwo nabad ah; Wuxuu sidoo kale sheegay inuu aaminsan yahay inay ka caawin doonto xubnaha amniga inay gutaan mas'uuliyadahooda iyagoo ku salaynaya aqoonta. Komishineerku wuxuu sidoo kale sheegay in buugga la diyaariyey iyadoo la baarayo dhaqamada wanaagsan iyo cilladaha lagu arkay ka qaybgalka lixda wareeg ee doorashooyinka dimuqraadi ah iyo hoggaaminta hay'adaha amniga. Wuxuu sheegay in buugga lagu diyaariyey Amxaari, Af-Oromo Ingiriis iyo Faransiis si ay u helaan qaybaha kala duwan ee bulshada.
Dowladda ayaa ka jawaabaysa tabashada dadweynaha waxayna Itoobiya u horseedaysaa barwaaqo guud - Xisbiga Barwaaqo
Dec 16, 2025 20
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Xisbiga Barwaaqo ayaa sheegay in dowladdu ay ka jawaabayso dalabaadka dadweynaha iyana ay Itoobiya u horseedayso barwaaqo guud. Bayaankii toddobaadlaha ahaa ee Xisbiga Barwaaqo ee ku saabsanaa doodihii dadweynaha ee maalmihii Sabtidii iyo Axaddii lagu qabtay magaalooyinka kala duwan ee dalka ayaa sidan u dhigan: Xisbiga Barwaaqo wuxuu dhegeysataa tabashada iyo talooyinka dadweynaha; wuxuuna xalliyaa dhibaatooyinka dadweynaha. Dowladda iskudarka oo uu hoggaaminayo Xisbiga Barwaaqo ayaa qabtay doodo dadweyne oo cinwaankoogu yahay "Bishaarooyinka Guba iyo dhaxalka dawladda Dowladda iskudarka". Laba toddobaad oo isku xiga, doodo ayaa lagu qabtay kow iyo toban magaalo oo kamid yohiin caasimadeenna Addis Ababa iyo dhammaan magaalooyinka waaweyn ee deegaanka, iyadoo dadweyne badan ay ka qaybgaleen. Doodahan waxaa ilaa hadda lagu qabtay 24 magaalo iyadoo ay shir hoggaan u yihii xisbiga iyo dowladdu; waxaa lagu ballaarin doonaa magaalooyin kala duwan iyo miyiga dalka, dadka oo dhanna waxay ka qayb qaadan doonaan iyagoo qayb ka ah doodahan. Doodahan dadweyne waxay leeyihiin labo yool ; yoolka koowaad ayaa ah in la qiimeeyo ballanqaadka xisbiga barwaaqo inuu ku rumoobeen ficil ahaan, ; yoolka labaad waa in xal loo helo dhibaatooyinka ka dhasha arrimo kala duwan oo gudaha iyo dibadda ah iyadoo la dhegeysanayo dadweynaha. Doodahan dadweynaha, oo leh yoolalkan mataanaha ah, ayaa halku-dhegga u doortay inuu tixraaco 7-da bishaaro ee dowladda iskudarka ee lagu dhawaaqay bilowgii sanadkan, iyadoo la furayo Biyo-xidheenka Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya ee Weyn. Mid ka mid ah qodobbada muhiimka ah ee madasha doodda dadweynaha waa bishaarooyinka guba kueaas oo ah mashaariic waa weyn, kuwaas oo ay ku baxaysa lacag dhan 30 bilyan oo birr . Mashaariicdan ayaa kala ha Warshadda Bacriminta, warshadda sifeynta shidaalka, warshadda tamarta gaaska, tamarta nukliyeerka, horumarinta guryaha iyo dhismaha garoon diyaaradeed oo weyn; waana mashaariic istaraatiiji ah oo horseedi doona Itoobiya inay noqoto astaan barwaaqo ah oo ka dhacda Afrika 5ta sano ee soo socota waxayna qayb ka yihiin geeddi-socodka dhismaha qaranka. Sida Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya uu noo suurta geliyay inaan ugu yeerno Biyo-xidheenka Weyn ee Dib-u-cusboonaysiinta Itoobiya "Adhwa 2-aad", mashaariicdani sidoo kale waa mashaariic waaweyn oo heer qaran iyo heer gobol ah oo leh awood loogu yeeri karo "Adhwa 3-aad". Marka mashaariicda si buuxda loo dhammeeyo 5 sano gudahood, waxaa la filayaa inay abuuri doonaan iabeddello waaweyn oo ku saabsan xorriyadda dhaqaalaha, fursadaha shaqada iyo abuurista dhaqaale adkeysi leh. Qodobka labaad ee qayb ka ah halku-dhigga doodda dadweynaha waa dawladda iskudarka. Fikradda iskudarka waxay u adeegtaa fikradda hagitaanka isbeddelka qaranka si loo gaaro barwaaqada guud ee Itoobiya. Fikradda waa la dhaqan galiyay waxayna awood u yeelatay inay Itoobiya ka beddesho iftiin rajo una beddesho iftiin xaqiiqo ah. Natiijada isbeddelkan wax ku oolka ah awgeed, Medemer waxay ka guurtay fikrad una guurtay dowlad. Mid ka mid ah arrimaha si weyn looga arkay goobaha doodda dadweynaha ayaa ah in dadku ay aqoonsadaan oo ay qaddariyaan shaqada loo qabtay. Hawlaha horumarinta iyo dhismaha dawladda ee la qabtay 5-tii iyo 7-dii sano ee la soo dhaafay waxaa lagu soo bandhigay mahadnaq . Dadweynuhu waxay muujiyeen rajo weyn oo ku aaddan shaqooyinka badan ee laga qabtay qayb kasta iyo meel kasta, iyo sidoo kale mashaariicda caadiga ah iyo kuwa waaweyn ee la hirgelin doono 5-ta sano ee soo socota. Doodda dadweynaha waxay iftiimisay guulaha iyo horumarka badan ee laga diiwaan geliyay dhammaan qaybaha, oo ay ku jiraan siyaasadda, dhaqaalaha, qaybaha bulshada iyo kuwa caalamiga ah, 5-tii sano ee la soo dhaafay. Marka laga hadlayo siyaasadda, shaqooyinka la xiriira ballaarinta iyo casriyeynta jawiga siyaasadeed ayaa la sameeyay waxayna si weyn uga qayb qaateen dhisidda siyaasad ilaalinaysa dheelitirka iskaashiga iyo tartanka dalkeenna. Natiijo ahaan, 275 hoggaamiye xisbi oo tartamaya (7 ka mid ah oo heer wasiirro iyo wasiirro-dowlayaal ah) ayaa hoggaaminaya mas'uuliyado kala duwan oo dowladeed. Dhinaca dhaqaalaha, waxaa jiray horumar la taaban karo oo ku yimid wax soo saarka iyo wax soo saarka, oo ay hormuud ka ahayd dib-u-habayn dhaqaale oo gudaha ah oo dhinacyo badan leh. Isbeddellada beeraha (gaar ahaan qamadiga, bunka iyo hadhuudhka), warshadaha wax soo saarka, macdan qodista iyo dalxiiska ma aha oo kaliya inay hagaajiyeen jabka qaab-dhismeedka laakiin sidoo kale waxaa loo diiwaan geliyay inay abuurayaan isbeddello. Dhinaca bulshada, siyaasadaha ku salaysan aadanaha ayaa la hirgeliyay waxaana la sameeyay shaqooyin badan oo horseeday kor u qaadista sharafta dadweynaha. Laga bilaabo si buuxda uga xoraynta Itoobiya ku tiirsanaanta ilaa hubinta amniga bulshada, waxaa la sameeyay isbeddello la taaban karo oo ku saabsan waxbarashada iyo caafimaadka. Xiriirka caalamiga ah, waxaa la sameeyay ajende ku salaysan danaha qaranka, oo ka xor ah ceeb la'aan oo ay ka buuxaan xigmad iyo geesinimo, oo ay ku jiraan kheyraadkeenna dabiiciga ah, arrinta badda ee taariikhiga ah waxaa taageeray adduunku si caddaalad ah. Iyadoo la hirgelinayo siyaasad dibadeed oo diiradda saareysa muwaadiniinta, mudnaanta siinaysa deriska, abuuraysa xiriir goboleed, iyo taageerta iskaashiga caalamiga ah, Itoobiya waxay kordhisay kalsoonideeda iyo aqbalaaddeeda. Dowladda, iyada oo aan la mashquulin ama aan lagu faanin guulahan iyo kuwa kale ee badan, waxay ogolaatay in dhibaatooyinka iyo cabashooyinka dadka lagu soo bandhigo madal. Heerka ay dawladdu u martay dhegeysiga su'aalaha iyo cabashooyinka kala duwan ee ay dadku soo jeediyeen waa caddayn muujinaysa ruuxeeda iyo adeeggeeda dadweynaha, taas oo ay ka qaybgalayaashu si farxad iyo ilmo leh u qireen oo u arkeen. Xaaladdan hadda jirta, oo ka soo horjeeda wararka beenta ah iyo wararka xanta ah ee ay faafinayaan kooxo iyo kooxo ka tirsan baraha bulshada, waxay muujinaysaa in dadku ay la safan yihiin dawladda iyo in dhibaatooyinka ay la kulmaan aysan ka baxsanayn awoodda dawladda iyo dadku ay ku xallin karaan. In kasta oo dadweynaha iyo dhegeysiga dadweynaha la arkayay sannado badan, haddana macno kale ayaa laga helay doodda dadweynaha ee socota xilligan. Macnaha kala duwan waa taageerada dadweynaha iyo diyaargarowga doorashooyinka qaranka iyo dhismaha nidaam dimuqraadi ah oo sannadkan lagu qaban doono si xor ah, caddaalad ah, lagu kalsoonaan karo oo ka wada qaybqaadasho leh, iyo sidoo kale 5ta sano ee soo socota ee barwaaqada. Annaga oo ah dawlad dad ah oo xukunka kula wareegtay rabitaanka dadku ee isbeddelka, dawladda iskudarka waxay sii wadi doontaa inay xoojiso hoggaankeeda iyadoo leh mabda' ah isbeddel laga bilaabo dadka ilaa dadka iyo dadka. Xisbiga Barwaaqo iyo dowladda iskudarka, oo ay hoggaaminayso fikradda iskudarka, waxay heli doonaan kalsoonida dadweynaha ee la cusbooneysiiyay iyo rajada inay noqoto kalsooni dheeraad ah waxayna xoojin doonaan dadaallada lagu keenayo munaaradda barwaaqada iyadoo loo eegayo taariikhdeeda iyo kartideeda ay ku kori karto. Dowladda iyo xisbiga hoggaaminaya waxay dhegaysan doonaan dadweynaha waxayna ka jawaabi doonaan baahida dadka waxayna Itoobiya u horseedi doonaan barwaaqo guud. Xisbiga Barwaaqo Xoorreey 6; 2018 T.I.
Waxaa magaalada Godey ka qabsoomay Kulanka Wada-tashi Bulsho ah oo lagu dhageysanayey tabashada bulshada.
Dec 14, 2025 43
Addis Ababa, Xoorreey 5/2018 (ENA): Kulanka wada-tashiga ah ee lala yeeshay bulshada magaalada Goday ayaa waxaa ka soo qayb-galay Madaxweynaha Ku-xigeenka Deegaanka Soomaalida Mudane Ibraahim Cusmaan, Wasiirka Waraabka iyo Dhulka Jooggiisu Hooseeyo Dr. Abraham Belaay, Wasiirka Macdanta Dalka Inj. Habtaamu Tegeny, masuuliyiin sare oo ka tirsan xisbiga Barwaaqo iyo xukuumadda. Kulanka ayaa diiradda lagu saaray waxqabadkii u qabsoomay xisbiga Barwaaqo muddadii u dambaysay, aragtida xisbiga ee horumarka guud, daah-furnaanta iyo isla-xisaabtanka, iyo weliba dhagaysiga aragtida shacabka si loo xoojiyo ka jawaabidda baahiyaha bulshada. Ibraahim Cusmaan ayaa kulanka ka sheegay in isbeddelkii ka dib deegaanka laga hirgeliyey qodobo muhiim ah, oo ay ka mid yihiin xoojinta amniga, horumarinta dhaqaalaha, iyo furfurnaanta siyaasadeed.
Dadweynaha Magaalada Jigjiga ayaa sheegay inay ka qayb qaadan doonaan horumarka si loo sii xoojiyo mashaariicda horumarineed; ka qaygalayaasha shirwaynaha jigjiga
Dec 14, 2025 39
Jigjiga; Xoorreey 5/2018 (ENA): Dadweynaha dagan Magaalada Jigjiga ayaa sheegay inay qaybtooda ka qaadan doonaan iyagoo la garab taagan dowladda si loo sii xoojiyo mashaariicda horumarineed ee laga diiwaan geliyay deegaanka. Madal dood dadweyne ayaa maanta lagu qabtay Magaalada Jigjiga iyadoo cinwaan looga dhigay "Bishaarada Guba iyo Dhaxalka Dowladda Medemer". Faallo ay bixiyeen ka qaybgalayaasha ka socda Magaalada Jigjiga iyo hareeraheeda ayaa xusay in mashaariicda horumarineed ee laga diiwaan geliyay deegaanka, gaar ahaan tan iyo markii isbeddelku dhacay, ay gaareen natiijooyin wanaagsan; waxay sheegeen inay qaybtooda ka qaadan doonaan iyagoo la garab taagan dowladda si loo sii xoojiyo. Mudane Caaqil Axmed Xuseen, oo ka mid ah ka qayb galayaasha, ayaa yiri; Waxaan aragnay guulo badan oo horumarineed oo la diiwaan geliyay sanadihii la soo dhaafay. Wuxuu sidoo kale sheegay in taageeradayadu ay sii wadi doonto xoojinta mashaariicdan horumarineed ee wax ku oolka ah iyo kor u qaadista faa'iidooyinka dadka. Dhanka kale, wuxuu sheegay baahida loo qabo in la dhammeeyo wadada dhismaha ka socota magaalada Jijiga sida ugu dhakhsaha badan, oo ay ku jiraan arrimaha kaabayaasha dhaqaalaha oo aan hore wax looga qaban. Dhanka kale Mudane Cumar Xasan Hirs, ayaa sheegay in mashaariicda horumarinta ee laga fuliyay magaalada iyo deegaanka oo dhan ay ammaan u yihiin dowladda. In kasta oo mashaariicda horumarinta ee la fuliyay si wanaagsan loogu tilmaamay, haddana wuxuu tilmaamay in weli ay jirto yaraanta biyaha nadiifta ah ee la cabbo ee magaalada, dowladduna ay ka shaqeyneyso sidii loo xallin lahaa dhibaatada biyaha la cabbo ee magaalada. Qays Iyoob Wondimu ayaa sidoo kale sheegay in dadku ay taageerayaan mashaariic badan oo horumarineed oo laga fuliyay deegaanka, laga bilaabo ilaalinta nabadda. Wuxuu sheegay in mashaariicda horumarinta ee laga fuliyay magaalada Jijiga ay yihiin kuwo dhiirigelin leh, wuxuuna sheegay in sidoo kale la xallinayo dhibaatooyinka waddooyinka iyo korontada ee magaalada. Ka qaybgale kale oo ka tirsan madasha doodda, Luul Sheikh Cabdi, ayaa sheegtay in loo baahan yahay in sii wado taageerada diiradda saarista dowladda ee abuurista shaqada. Madasha dood-wadaagga waxaa guddoominayay Mudane Tilahun Kebedhe, Xubinka golaha Fulinta ee Xisbiga Barwaaqo iyo Madaxa Dowlad-deegaanka Koonfurta Itoobiya; ayaa sheegay in Dowladda isku darka ay ka shaqeyneysaa sidii loo aqoonsan lahaa loona horumarin lahaa kartida dhammaan dhinacyada si loogu faa'iideeyo dadka. Isagoo soo xiganaya shaqadii la qabtay sannadihii isbeddelka, Ato Tilahun wuxuu sheegay in hawlo la qabanayo si loo hubiyo barwaaqada dhammaan qaybaha. Wuxuu sharraxay in Dowlad-deegaanka Soomaaliya uu yahay gobol leh kheyraad dabiici ah oo suurtagal ah, sidaas darteed dowladdu waxay si gaar ah u tixgelinaysaa horumarinta dhammaystiran ee deegaanka. Wuxuu sidoo kale sheegay in Maamulka Magaalada Jigjiga uu sidoo kale ka jawaabi doono su'aalaha ay dadku ka qabaan biyaha, waddooyinka gudaha iyo korontada. Madaxa xisbiga Barwaaqo Laantiisa DDS, Mudane Maxamed Shaalle ayaa sheegay in dawladda deegaanka ay ka go'an tahay inay sii horumariso mashaariicda laga bilaabay magaalada Jigjiga iyo inay magaalada ka dhigto xarun ganacsi. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Waxaa qabsoomay shir iskaashi oo lagu xoojinayo Nabadgalyada iyo Xasiloonida Gobollada Mudug iyo Doollo
Dec 13, 2025 45
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Shir ku saabsan iskaashiga nabadgalyada iyo xasiloonida gobolka Mudug ee Dowlad Gobaleedka Puntland ee Soomaaliya iyo gobolka Doollo ee Deegaanka Soomaalida ayaa ka qabsoomay degmada Buursaalax ee ka tirsan gobolka Mudug ee Dowlad goboleedka Puntlland. Kulankan waxaa kasoo qaybgalay hogaaminta gobollada Doollo oo uu ugu horeeyo gudoomiyaha gobolka Doollo Mudane Cabdulaahi Deeq, Hogaanka Nabadgalyada Gobolka Doollo Mudane Maxamuud Saalax, madaxa arrimaha siyaasada gobolka Mudane Mustafe Cabdulaahi iyo guddoomiyayaasha degmooyinka Bookh, Galxamur & Gallaadi ee Deegaanka Soomaalida iyo hoggaaminta degmooyinka Gaalkacyo, Buursaalax, Jariiban, Towfiiq iyo Xarfo ee gobolka Mudug ee dowlad goboleedka Puntland ee dalka Soomaaliya. Ugu dambayn, kulankan nabadgalyada ee gobollada Doollo iyo Mudug ayaa ah mid saddexdii bloodba mar la qabto islamarkaasina diiradda lagu saaro xasiloonida labada gobol iyo soohdimaha ay wadaagaan degmooyinka dhaca xuduudaha gobolka Doollo iyo Mudug sidii ay iskaga kaashan lahaayeen ayaa lagu lafaguray xaaladda guud ahaan ee amniga ayaa waxaa kasoo qaybgalay hay'adaha nabadgalyada gobolka Doollo iyo kuwa gobolka Mudug. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Heshiiska Itoobiya iyo Kongo (Brazzaville) ayaa xoojinaya la dagaallanka argagixisada iyo amniga gobolka
Dec 13, 2025 46
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Wasiirka Gaashaandhigga Itoobiya, Inj. Caasha Maxamed, ayaa sheegtay in heshiiska iskaashi ee ay kala saxiixdeen Itoobiya iyo Jamhuuriyadda Kongo (Brazzaville) uu door weyn ka qaadanayo la dagaallanka argagixisada ka gudubta xuduudaha iyo caqabadaha amni ee gobolka. Waxay tilmaantay in iskaashigu yahay mid ku habboon xaaladda amni ee dunida maanta. Labada dal ayaa kala saxiixday heshiis is-afgarad oo ku saabsan iskaashi ciidan, kaas oo diiradda saaraya warshadaha militariga, dayactirka hubka, tababarro iyo waxbarasho ciidan, iyo howlaha nabad-ilaalinta. Heshiiskan ayaa u oggolaanaya labada dal inay si wadajir ah uga faa’iideystaan awooddooda militari. Inj. Caasha Maxamed ayaa xustay in xiriirka diblomaasiyadeed ee Itoobiya iyo Kongo uu soo bilowday horraantii lixdamaadkii, kaddib markii Kongo ay xorriyaddeeda qaadatay. Waxay sheegtay in xiriirkaasi uu si gaar ah ugu xoogaystay madalaha caalamiga ah sida OAU iyo Midowga Afrika. Dhankiisa, Wasiirka Gaashaandhigga Kongo Brazzaville, Jaarles Rijard Mondjo, ayaa sheegay in heshiisku uu si weyn u xoojin doono nabadda iyo amniga labada dal. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in hirgelinta heshiiska si degdeg ah loo bilaabi doono. Ugu dambayn, labada dhinac waxay adkeeyeen in iskaashiga militari iyo diblomaasiyadeed uu sii xoojin doono xiriirka labada dal isla markaana uu gacan ka geysan doono xasilloonida gobolka. Wasiirka Gaashaandhigga Kongo ayaa sidoo kale martiqaad rasmi ah u fidiyay Inj. Caasha Maxamed si ay booqasho ugu tagto Kongo Brazzaville. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dalalka Bariga Afrika waa inay si adag uga shaqeeyaan sidii loo hubin lahaa Iskaashiga gobolka iyo nabad waarta - Worqineh Gebeyehu (Dr.)
Dec 13, 2025 46
Addis Ababa; Xoorreey 3/2018 (ENA): Wadamada Bariga Afrika waa inay si adag uga shaqeeyaan sidii loo hubin lahaa Iskaashiga gobolka iyo nabad waarta, ayuu yidhi Xoghayaha Guud ee Urur Goboleedka Horumarinta (IGAD), Worqineh Gebeyehu (Dr.). Shirka Guddiga Safiirada ee Urur Goboleedka Horumarinta (IGAD) ayaa lagu qabtay Jabuuti. Shirka waxaa ka soo qayb galay Xoghayaha Guud ee Urur Goboleedka IGAD Worqineh Gebeyehu (Dr.) iyo xubnaha Guddiga danjireyaasha. Guddiga danjireyaasha ayaa ansixiyay Istaraatiijiyadda IGAD ee muddada u dhaxaysa 2026 ilaa 2030 T.Y. Guddigu wuxuu sidoo kale go'aansaday inuu ku taliyo oo uu hirgeliyo miisaaniyadda IGAD ee 2026. Wuxuu sidoo kale qeexay jihooyinka mustaqbalka ee hay'adda. Xoghayaha Guud ee Urur Goboleedka IGAD Worqineh Gebeyehu (Dr.) wuxuu ku nuuxnuuxsaday in iskaashiga wadajirka ah iyo ballanqaadka dalalku ay muhiim u yihiin dhisidda gobol nabdoon, midaysan oo adkaysi leh. Arrintan awgeed, Guddiga Danijireyaasha IGAD ayaa dib u eegay geeddi-socodka dhismaha xarunta cusub ee IGAD iyadoo la eegayo shirka. Xoghayaha Guud wuxuu sheegay in dhismaha kaabayaasha dhaqaalaha uu xoojin doono awoodda hay'adaha iyo iskaashiga wadajirka ah, sida laga soo xigtay macluumaadka ay ENA ka heshay Xoghaynta IGAD. Guddiga Danjireyaasha IGAD waxay ka kooban yihiin safiirro iyo diblomaasiyiin ka socda dowladaha xubnaha ka ah hay'adda gobolka. Hawlaha ugu muhiimsan ee guddiga waa inay la taliyaan IGAD, la socdaan oo ay taageeraan hirgelinta siyaasadda, isku dubbaridka shaqada dowladaha xubnaha ka ah, iyo inay soo gudbiyaan ama ansixiyaan talooyinka iyo qaraarrada. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wadatashiga Qaranku waa fursad aan si wadajir ah uga wada shaqeyn karno si aan u Xallino Dhibaatooyinkeenna - Golaha Wakiillada Shacabka
Dec 13, 2025 44
Addis Ababa; Xoorreey 3/2018 (ENA): Golaha Wakiillada Shacabka ayaa ku dhawaaqay in Wadatashiga Qaranku uu yahay fursad hal mar ah, sidaa darteed waa inaan si wadajir ah uga wada shaqeynaa si aan u guuleysanno. Guddiga Wadatashiga Qaranka ee Itoobiya ayaa dhameystiraya diyaargarowga lagu bilaabayo Shirweynaha Qaran, sida lagu shaaciyay dood ka dhacday xarunta Golaha Wakiillada shacabka. Intii lagu jiray doodda, waxaa la qabtay dood ballaaran oo ku saabsan arrimaha horseedi kara in la bilaabo Wadatashiga Qaran muddo gaaban gudaheed, oo ay ku jirto dregaanka Tigreega, iyadoo si degdeg ah loo dhammaystiray hawlo qaar ee harsan. Waxaa sidoo kale la sheegay in Guddiga Wadatashiga Qaranku uu gaaray heshiis lagu dhammaystirayo shaqada harsan iyadoo la ururinayo ajandaha deegaanka iyo xulashada ka qaybgalayaasha Shirka Wadatashiga Qaranka, iyadoo la adeegsanayo hab tixgelinaya xaaladaha jira ee deegaanka tigreega. Si taas loo gaaro, waxaa fariin loo diray dhammaan dadka Tigray, xisbiyada siyaasadeed ee ka shaqeeya deegaankaas, aqoonyahannada, ururada bulshada rayidka ah iyo daneeyayaasha khuseeya si ay si buuxda ula shaqeeyaan shaqada Guddiga ee ku saabsan ururinta ajandaha iyo xulashada ka qaybgalayaasha shirka ee deegaanka Tigray. Shirka Wadatashiga Qaran, oo sheegay inuu yahay fursad taariikhi ah, jiil dhan, iyo hal mar nolosha ah, wuxuu ka gudbayaa hal xisbi iyo hal nidaam. Goluhu wuxuu ugu baaqay dhammaan dadka Itoobiyaanka ah inay gacan ka geystaan guusha Shirka Wadatashiga Qaranka iyada oo aan wax takoor ah la samayn. Goluhu wuxuu ku soo gabagabeeyay dooddiisa isagoo ugu baaqay qof walba inuu kaalintiisa ka qaato dadaallada lagu beddelayo dhaqankeenna siyaasadeed ee dib u dhacay iyo in la hubiyo in Shirka Wadatashiga Qaranka si guul leh loo soo gabagabeeyo. Guddoomiyaha, Guddoomiye ku xigeenka, Wasiirka Wakiilka Dowladda, Madaxa iyo Ku-xigeenka Komishinka Wadatashiga Qaranka, dhammaan guddiyada, hoggaamiyeyaasha Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Dimuqraadiyadda, iyo daneeyayaasha kale ayaa ka qayb qaatay doodda. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Arrimaha Bulshada
Waxaa Tallaabo laga qaaday 54 shaqaale ah oo lagu helay xadgudib anshaxeed.
Dec 16, 2025 15
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA):- Waxaa la shaaciyay in 54 maamul iyo shaqaale ka tirsan shaqaalaha Shirkadda Adeegga Korontada Itoobiya lagu helay dambiyo anshax xumo ah shantii bilood ee ugu dambeysay ee sannad-maaliyadeedka, iyadoo laga soo xigtay talooyinka lagu soo gudbiyay nidaamka macluumaadka musuqmaasuqa dijitaalka ah iyo habab kale. Madaxa Isgaarsiinta Shirkadda Adeegga Korontada Itoobiya Anwar Abrar ayaa sharraxay in tallaabooyinka la qaaday ay ka mid yihiin 10 digniin qoraal ah, 37 mushahar dhimis, 2 xil ka qaad, iyo 5 shaqo ka eryid. Waxa kale oo uu u sheegay ENA in shaqaalihii laga eryay shaqooyinkooda ay sabab u ahaayeen xadgudubyo anshax. Waxa uu sheegay in tani ay muujinayso jawiga wanaagsan ee uu abuuray nidaamka cabasho gudbinta, qiimaha talooyinka macaamiisha, iyo sida hay'addu uga go'an tahay la dagaallanka dhaqamada musuqmaasuqa ee muuqda. Waxa uu xaqiijiyay in hay'addu ay ka go'an tahay la dagaallanka iyo qaadista tallaabo ka dhan ah dhibaatooyinka maamul wanaagga iyo dhaqamada musuqmaasuqa ee bixinta adeegga. Waxa uu ugu baaqay dadka isticmaala iyo daneeyayaasha kale inay qaadaan mas'uuliyaddooda iyagoo soo sheegaya dhibaatooyinka noocaas ah ee ku saabsan codsiga moobaylka casriga ah ee la sameeyay ama website-ka www.eeuethics.et.
Hawlo kala duwan ayaa la qabanayaa si loo hubiyo ajandaha kalaguurka beeraha
Dec 16, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa sheegay in hawlo kala duwan la qabanayo iyadoo diiradda la saarayo hubinta amniga cuntada iyadoo la xaqiijinayo ajandaha kalaguurka beeraha. Barnaamij loogu deeqayo gawaadhi, mootooyinka iyo bambooyinka biyaha ayaa la fuliyay iyadoo la raacayo Barnaamijka Xoojinta Nidaamka Cuntada ee Wasaaradda Beeraha iyo Mashruuca Horumarinta Qiimaha Qamadiga ee Cimilada Itoobiya. Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa deegaannada iyo labada iamaamul magaalo, iyo hay'adaha fulinta federaalka ku wareejiyay 267 baabuur, 1,854 mooto, iyo 2,289 bambo. Waxaa sidoo kale la sheegay in taageerada laga soo iibsaday ururada iskaashiga ah iyadoo wadarta guud ay tahay qiyaastii 2 bilyan oo birr. Dhanka kale, Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa sheegay in hawlo kala duwan la qabanayo si loo gaaro ajandaha kalaguurka beeraha. Wuxuu sheegay in dadaallada lagu doonayo in dhulka aan la beerin lagu soo kordhiyo wax soo saarka in ka badan laba jeer sannadkii la sii xoojin doono si loo gaaro isbeddel beereed. Wuxuu sheegay in sidoo kale la sameynayo hawlo kala duwan si loo hubiyo isbeddelka beeraha iyadoo la ballaarinayo farsamada iyo bixinta marin u helidda maaliyadda. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in si ballaaran loo fulinayo hawlaha lagu hubinayo amniga cuntada iyo kicinta dhaqaalaha miyiga.
Shaqooyinka lagu hagaajinayo nolosha muwaadiniinta ee Addis Ababa ayaa lasii xoojinayaa
Dec 13, 2025 51
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Duqa Maamulka Magaalada Addis Ababa, Adhaanaj Abebe, ayaa sheegtay in hawlaha loogu talagalay in si joogto ah loogu beddelo xaaladda nolosha muwaadiniinta ay si xooggan u socdaan. Duqa ayaa sidoo kale shaaca ka qaaday in dhismayaal loogu talagalay soo saarista iyo iibinta cuntooyinka loogu talagalay muwaadiniintii ka faa’iideysanayay barnaamijka shabakadda badbaadada Cuntada (Safety Net) ee afar degmo oo ka mid ah magaalada la dhisay. Magaalada ayaa hirgelinaysa hawlo badan oo wax ku ool ah si loo xaqiijiyo ka faa’iidaysiga muwaadiniinta, gaar ahaan kuwa dakhligoodu hooseeyo, iyadoo la taageerayo horumarinta awoodooda dhaqaale. Dhismayaasha cusub ee shaqooyinka iyo suuqyada ayaa muwaadiniinta ka caawinaya in ay ka baxaan ku tiirsanaanta, una guuraan mustaqbal leh karti iyo hal-abuur, isla markaana fursado shaqo u abuuraan dadka kale. Guud ahaan, ilaa hadda in ka badan 520,000 oo qof ayaa ka faa’iideystay barnaamijkaas, iyagoo ka qayb qaadanaya shaqooyin kala duwan, taasoo u suuragelinaysa in noloshooda si joogto ah loo hagaajiyo. Sidoo kale, maanta waxaa la xaqiijiyay in 292 shirkadood iyo 976 wakiilo qoys ay noqdeen ka faa’iideystayaasha barnaamijka shaqooyinka. Waxaa intaa dheer, Duqa ayaa sidoo kale guryo loogu talagalay dadka dakhligoodu hooseeyo ee ku nool degmooyinka Lidhataa ku wareejisay. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Khubrada Fanka iyo Dhaqanka ayaa xoojinaaya midnimada qaranka iyo horumarka
Dec 13, 2025 43
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Lataliyaha Arrimaha Bulshada ee Ra’iisul Wasaaraha, Dhiyaaqon Dhanieel Kibrat, ayaa sheegay in khubrada fanka laga filayo inay soo bandhigaan fan ilaalinaya danaha qaranka, xoojiya midnimada, kana qayb qaata isku-duubnida bulshada. Waxaa hadda socota madal wada-tashi ah oo loogu talagalay horumarinta fanka iyo hal-abuurka, halkaasoo khuburada iyo ay ka qaybgalayaan. Intii uu ka hadlayay madasha, Lataliyuhu wuxuu carabka ku adkeeyay in iskaashiga iyo wadajirka ay muhiim u yihiin ilaalinta Itoobiya, ka hortagga danaha cadawga, iyo xoojinta awoodda dhaqaalaha, midnimada bulshada, iyo sumcadda caalamiga ah ee dalka. Waxaa lagu dhiirigelinayaa inay ka qayb qaataan horumarinta joogtada ah ee dalka, ilaalinta danaha qaranka, iyo dhisidda hay’ado dhaqaale iyo amni oo xooggan, si Itoobiya loogu hormariyo midnimo iyo horumar waara. Sidoo kale, waxaa la xusay in fanka qaranku uu yahay aalad muhiim u ah kor u qaadista Itoobiya, iyadoo khuburadu ay soo bandhigaan fan xoojiya midnimada, wadajirka, iyo horumarka bulshada. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Aqoonsiga Dijitaalka ah ee Fayda waa arrin muhiim u ah Kalaguurka beeraha iyo miyiga - Wasiir Adhisu Arega
Dec 16, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Maadaama aqoonsiga dijitaalka ah ee Fayda uu yahay arrin muhiim u ah kalaguurka beeraha iyo miyiga, beeralayda iyo xoolo dhaqatada waa inay si wadajir ah isu diiwaangeliyaan, ayuu yiri Wasiirka Beeraha Adhisu Arega. Waxa kale oo uu xusay in yool la dejiyay in 12 milyan oo beeralay iyo xoolo dhaqato ah ay iska diiwaangeliyaan aqoonsiga dijitaalka ah ee Fayda saddexda bilood ee soo socota. Wasaaradda Beeraha, oo ay weheliyaan madaxda Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka iyo Xafiiska Beeraha Deegaannada, ayaa yeeshay dood ku saabsan yoolalka loo dejiyay in lagu ballaariyo aqoonsiga dijitaalka ah ee meelaha miyiga ah. Wasiirka Beeraha Adhisu Arega ayaa sheegay in ka dhigista aqoonsiga dijitaalka ah mid qof walba uu heli karo ay lagama maarmaan u tahay guusha kalaguurka beeraha iyo miyiga. Wuxuu sheegay in dadaal isku xiran la sameeyo si loo diiwaangeliyo loona ilaaliyo aqoonsiga dijitaalka ah oo ka faa'iideysan doona beeralayda iyo xoolo dhaqatada siyaabo kala duwan. Waxa kale oo uu xusay in faa'iidada Aqoonsiga ay tahay arrin muhiim u ah isbeddelka beeraha, maaliyadda miyiga, maaraynta macluumaadka beeraleyda, iyo casriyeynta nidaamka maamulka dhulka. Sidaa darteed, wuxuu sheegay in loo baahan yahay dadaal kasta si loo gaaro qorshaha lagu diiwaan gelinayo in ka badan 12 milyan oo deggan miyiga oo haysta aqoonsi qaran saddexda bilood ee soo socota. Wuxuu tilmaamay in iyadoo la raacayo yoolka ah in la gaaro ku-tiirsanaan eber ah, bartilmaameed loo dejiyay in ka badan afar milyan oo ka-faa'iideystayaal badbaado oo horumarineed oo miyiga ah laga xoreeyo ku-tiirsanaan marka la gaaro Xoorreey 25, 2018 T.I. Sidaa darteed, wuxuu sheegay in deegaannadu ay xoojinayaan dadaallada isku-dubaridka ah si loo gaaro qorshaha looga gudbayo ku-tiirsanaan una gudbayo wax-soo-saarka. Yodhaahe Arayaslasse, Agaasimaha Guud ee Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka, ayaa sheegay in dadaallo lagu gaarayo 90 milyan oo rukhsad haysta Aqoonsiga Aqoonsiga Faida marka la gaaro Agaali 30/2018 T.I. Wuxuu sheegay in Aqoonsiga Dijital ah ee Fayda uu gacan weyn ka geysanayo casriyeynta waaxda beeraha iyo in iskaashiga daneeyayaasha ay sii wadaan xoojinta saddexda bilood ee soo socota si loo gaaro yoolka la qorsheeyay. Wuxuu sheegay in aqoonsiga dijitaalka ah uu gacan weyn ka geysanayo dardargelinta helitaanka dhaqaalaha, wax-soo-saarka beeraha, iyo helitaanka adeegyada. Getu Gemejuu, Madaxa Xafiiska Beeraha ee Deegaanka Oromiya, ayaa sheegay inuu si go'aan leh uga shaqayn doono sidii loo gaari lahaa yoolka loo dejiyay diiwaangelinta dadka miyiga ku nool ee haysta aqoonsiga dijitaalka ah ee gobolka marka laga reebo yoolka la qorsheeyay. Wuxuu sidoo kale xusay in dadaallada lagu xoraynayo muwaadiniinta ka faa'iidaysta shabakadda badbaadada ee deegaanka saboolnimada ay sii socdaan. Merihun Fikru (Dr.), Madaxweyne ku xigeenka Koonfurta Itoobiya iyo Madaxa Xafiiska Beeraha Deegaanka, ayaa sheegay in shaqadu ay bilaabatay si loo xoreeyo beeraleyda iyo xoolo dhaqatada ku tiirsanaanta iyo dhiirigelinta wax-soo-saarka ay xaalad wanaagsan ku jirto gobolka. Wuxuu tilmaamay inuu ka shaqayn doono sidii loo gaari lahaa diiwaangelinta aqoonsiga dijitaalka ah ee qaranka, taas oo muhiim u ah abuurista beeraley casri ah. Osman Surur, Ku-xigeenka Madaxweyne ku xigeenka Dawlad Goboleedka Badhtmaha Itoobiya iyo Madaxa Xafiiska Beeraha deegaanka, ayaa sheegay in shaqada la qabtay si beeraleyda looga xoreeyo ku tiirsanaanta ay guulaysato. Wuxuu sheegay inaan ka shaqayn doono sidii loo xoojin lahaa wacyigelinta ku saabsan aqoonsiga dijitaalka ah iyo sidii beeraleyda si ballaaran loogu diiwaangelin lahaa.
Isbeddelka ka socda Aagagga Dhaqaalaha Gaarka ah ayaa Xoojinaya Durdurka Maalgashiga ee Waaxda Warshadaha
Dec 16, 2025 19
Addis Ababa; Xoorreey 7/2018 (ENA): Isbeddelka ka socda waaxda warshadaha ku yaalla aagaga dhaqaalaha gaarka ah ayaa xoojinaya maalgashiga tooska ah ee gudaha iyo dibadda, ayuu yiri Madaxa Hay'adda Horumarinta Aagagga Warshadaha; Fisaha Yitagesu (Dr.). Wuxuu sheegay in hirgelinta fikradda aagaga dhaqaale ee gaarka ah ay dhiirigelisay maalgashadayaasha iyadoo kordhinaysa kala duwanaanshaha iyo hufnaanta warshadaha, furitaanka adeegga halgoob ah iyo abuurista nidaam hufan. Madaxa Hay'adda Horumarinta Aaggaga Warshadaha Fisaha Yitagesu (Dr.) wuxuu sheegay in waaxda warshaduhu ay door muhiim ah ka ciyaarto kobaca dhaqaalaha Itoobiya. Wuxuu tilmaamay in maalgashadayaashu ay soo saarayaan badeecooyin kala duwan oo ku jira beeraha warshadaha ee kala duwan kuwaas oo beddelaya badeecooyinka la soo dejiyo oo loo soo bandhigo suuqa dibadda. Wuxuu xusay in dawladdu ay si gaar ah u danaynaysay qaybta isla markaana ay ka shaqaynaysay sidii beeraha warshadaha loogu beddeli lahaa aagag dhaqaale oo gaar ah. Wuxuu xusay in toban ka mid ah beeraha warshadaha ee ay maamusho hay'addu loo beddelay aagag dhaqaale oo gaar ah. Wuxuu sharraxay in isbeddelka aagagga warshadaha loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah ay gacan ka geysan doonto isku-dhafka silsiladda wax soo saarka, bixinta adeegga iyo isku xirka suuqa. Wuxuu sheegay in dhiirrigelinta la bixiyay ay abuurtay jawi wanaagsan oo warshaduhu uga guuraan dhaqanka diiradda saarista badeecad gaar ah una gudbaan soo saaridda badeecado kala duwan. Wuxuu sidoo kale sheegay in hawlaha lagu abuurayo jawi wanaagsan oo lagu soo jiidanayo maalgashiga aag dhaqaale oo gaar ah la xoojiyay. Wuxuu ugu baaqay maalgashadayaasha maxalliga ah iyo kuwa dibadda inay maalgashadaan aag dhaqaale oo gaar ah iyagoo ka faa'iideysanaya fursadaha wanaagsan ee la abuurayo. Tolosa Bedada, Maareeyaha Guud ee Aagga Dhaqaalaha Gaarka ah ee Qilinto, ayaa sheegay in beddelka beeraha warshadaha loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah ay leedahay faa'iidooyin badan. Wuxuu sheegay inay abuureyso awoodda lagu soo saaro alaabada hal meel, lagu fududeeyo adeegyada saadka, iyo in si hufan loogu bixiyo adeegyo kale. Wuxuu tilmaamay in beddelka aagga Warshadaha ee Qilinto loo beddelo aag dhaqaale oo gaar ah uu abuuray awood weyn oo lagu dhimo sarrifka lacagaha qalaad ee Itoobiya ku bixiso soo dejinta daawooyinka iyo qalabka caafimaadka. Wuxuu sidoo kale xusay in aaggu uu fursado shaqo u abuurayo muwaadiniin badan isla markaana uu kor u qaadayo wareejinta tiknoolajiyada.
Horumarka Sare ee Dhaqdhaqaaqa Maalgashiga Itoobiya ayaa laga dareemayaa kobic xoogan
Dec 13, 2025 45
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Komishineerka Komishinka Maalgashiga Itoobiya, Dr. Seleke Tamasgan, ayaa sheegay in dhaqdhaqaaqa maalgashiga ee dalka uu muujinayo koror iyo horumar muuqda. Waxaa ka socda magaalada Harar shir wada-tashi ah oo ay ka qaybgalayaan mas’uuliyiinta maalgashiga ee federaalka iyo deegaannada, si looga wada hadlo horumarinta maalgashiga iyo xallinta caqabadaha ka jira. Komishineerka ayaa intii uu hadlayay sheegay in dhowr tallaabo oo muhiim ah la qaaday si loo xalliyo dhibaatooyinkii jiray loona abuuro jawi maalgashi oo u fudud ganacsatada gudaha iyo kuwa caalamiga ah, taas oo keentay horumar muuqda iyo dhaqdhaqaaq ballaaran. Sidoo kale, in ka badan 130 sharci, qawaaniin, iyo hagitaan cusub ayaa la soo rogay, waxaana la furay qaar ka mid ah suuqyada iyo qaybaha muhiimka ah ee ganacsiga, taas oo horseedday koboc iyo horumar dheeraad ah. Madaxweyne Kuxigeenka Deegaanka Hararida Roosa Cumar, ayaa sheegay in la ballaariyay adeegyada ganacsi, la horumariyay soo saarista alaabta, lana fududeeyay suuq-geynta iyo helitaanka suuqyada dibadda, iyadoo dowladda deegaanku ay taageero muhiim ah siineyso maalgeshiga si loo kobciyo horumarka deegaanka. Shirka wada-tashiga waxaa ka qaybgalaya mas’uuliyiinta federaalka, deegaanka, ee laamaha maalgashiga iyo warshadaha. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Aqoon-is-weydaarsigani wuxuu abuurayaa faham ku saabsan horumarinta tamarta nukliyeerka ee Itoobiya ee nabadda ah - Komishinka Tamarta Nukliyeerka Itoobiya
Dec 12, 2025 52
Addis Ababa; Xoorreey 3/2018 (ENA): Komishinka Tamarta Nukliyeerka Itoobiya ayaa sheegay in aqoon-is-weydaarsigani uu abuuray faham ku saabsan horumarinta tamarta nukliyeerka ee Itoobiya ee nabadda ah. Guddoomiye Ku-xigeenka Guddiga Tamarta Nukliyeerka Itoobiya, Shiferaw Telila, ayaa isla waqtigaas sheegay in tamarta nukliyeerka ay gacan weyn ka geysato tamarta, beeraha, caafimaadka iyo warshadaha. Wuxuu sheegay in isticmaalka tamartan ay maamusho sharciga caalamiga ah; wuxuu tilmaamay in ay jiraan habraacyo ay tahay in waddamadu raacaan. Wuxuu sheegay in daneeyayaasha dalka iyo hay'adaha kale ee khuseeya ay ka qayb qaateen aqoon-is-weydaarsiga oo ay abuureen faham. Wuxuu tilmaamay in doodo laga yeeshay sidii bulshada loogu suurtagelin lahaa inay ciyaaraan doorkii laga filayay si ay u gaaraan guul, maadaama barnaamijka nukliyeerka uu yahay mashruuc qaran. Wuxuu sidoo kale tilmaamay in doodo laga yeeshay qaab-dhismeedka sharciga caalamiga ah iyo shaqada loo baahan yahay in lagu qabto aqoon-is-weydaarsiga. Wuxuu tilmaamay in awoodda hay'adaha iyo horumarinta cududda shaqaalaha sidoo kale si ballaaran loogu baaray aqoon-is-weydaarsiga. Wuxuu sheegay in aqoon-is-weydaarsiga guud ahaan uu abuuray faham fududeynaya shaqada sii socota ee horumarinta nukliyeerka ee nabadda ah ee Itoobiya. Suruur Khadiir, Agaasimaha Fulinta ee Macluumaadka iyo Ruqsadda Tiknoolajiyada Shucaaca iyo Nukliyeerka ee Hay'adda Teknoolajiyada Itoobiya, ayaa sheegay inay aqoon qoto dheer ka heleen aqoon-is-weydaarsiga. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Muuqaalo
.jpg)
.jpg)
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Shaqada lagu difaacayo danaha qaranka ee lagula tacaalayo weerarrada mareegaha internet-ka ayaa sii xoogeysanaysa.
Dec 10, 2025 50
Addis Ababa, Xoorreey 1/2018 (ENA): Maamulka Amniga Shabakadda Macluumaadka (IMDA) ayaa sheegay in shaqada lagu ilaalinayo danaha qaranka, gaar ahaan ka hortagga weerarrada badan ee cyber-ka ee lagu beegsado kaabayaasha muhiimka ah, ay si xooggan u socoto. Agaasimaha Waaxda Ka Hortagga Weerarrada internet-ka, Mudane Maxamed Farajaa, ayaa u sheegay WWI in saddexdii bilood ee ugu horreeyay ee sanadkan la diiwaangeliyay 13,443 weerar iyo isku day weerarro. Wuxuu sheegay in weerarka ugu badan uu ahaa kan loo yaqaan "sargo gab" oo lagu bartilmaameedsaday mareegaha, kaabayaasha muhiimka ah iyo qaybaha kale ee muhiimka ah. Isagoo hadalkiisa wata wuxuu sheegay in INSA iyo hay’adaha maamula kaabayaasha muhiimka ah ay ka hortageen 97.16% isku dayada weerarradaas. Waxa uu intaas ku daray in la maareeyay oo la xakameeyay weerarrada, lana dhimay khasaaraha ka dhalan lahaa, isla markaana la xoojiyay amniga hay’adaha si aysan mar kale u nuglaan. Maxamed Farajaa wuxuu tilmaamay in haddii weerarradaas aan la joojin lahayn, khasaaruhu uu ahaan lahaa mid aad u weyn oo heer qaran ah. Hay’adaha amniga macluumaadka iyo kuwa maamula kaabayaasha muhiimka ah ayaa sidoo kale caddeeyay inay guulo muhiim ah ka gaareen ka hortagga weerarro badan. Ugu dambeyna, waxay sheegeen in shaqada qorsheysan ee lagu difaacayo dalka ka dhanka ah weerarrada internetka ay si adag u socon doonto. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Tiknoolajiyaddan cusub waxay hay'adda ka caawin doontaa inay bixiso nidaam adeeg dijitaal ah oo dhammaystiran - Maayar Adhanej Abebe
Dec 6, 2025 76
Addis Ababa; Gudba 27/2018 (ENA): Tiknoolajiyadda cusub ee diiwaangelinta muwaadiniinta ah iyo adeegga degenaanshaha ee isku dhafan ayaa hay'adda u rogi doonta nidaam adeeg dijitaal ah oo dhammaystiran, ayay tiri maayarka Magaalada Addis Ababa Adhaanej Abebe. Maayarka Magaalada Adhaanej Abebe ayaa maanta bilaabay nidaamka dijitaalka ah ee diiwaangelinta madaniga ah iyo adeegga degenaanshaha oo ay samaysay Garaadka ee Itoobiya. Maayarka ayaa xustay in hirgelinta nidaam adeeg oo casri ah oo hufan oo ay taageerto tiknoolajiyadda dijitaalka ah ee qaybaha kala duwan ay ka badbaadisay dadka deegaanka khasaare aan loo baahnayn oo lacag iyo waqti ah. Adeegga ayaa ku dhawaaqay inuu bixin doono adeegyo isku dhafan oo casri ah iyada oo loo marayo nidaam hawlgal oo dijitaal ah oo awood u leh. Waxa kale ay tilmaamtay inay door muhiim ah ka ciyaari doonto dejinta nidaam hawlgal oo hufan oo isla xisaabtan leh. Waxay ku dhawaaqtay in tiknoolajiyadu ay siin doonto awood dheeraad ah oo lagu sameeyo siyaasado sax ah iyo diyaarinta qorshayaal iyadoo la diiwaangelinayo macluumaadka ay soo saarto hay'addu. Wuxuu sheegay in nidaamka dijitaalka ah uu kordhin doono tartanka caalamiga ah ee Addis Ababa, lagana hirgelin doono 50 degmo laga bilaabo Gudba 29, 2018 T.Y. Worku Gachena (Dr.), Agaasimaha Guud ee Machadka Garaadka Macmalka ee Itoobiya, ayaa yiri; Garaadka Macmalka ah waa matoorka koboca. Wuxuu tilmaamay in shaqooyin badan la qabtay si Itoobiya looga dhigo mid ka faa'iidaysata tiknoolajiyada sirdoonka macmalka ah, waxayna diiwaan galiyeen natiijooyin dhiirigelin leh oo ku saabsan qaybaha dhaqaalaha iyo bulshada. Agaasimaha Guud ee Hay'adda Diiwaangelinta Madaniga ah iyo Adeegyada Degenaanshaha, Yoosef Nigusse, ayaa sheegay in tiknoolajiyadda cusubi ay kor u qaadi doonto tayada adeegga hay'adda iyo baabi'inta dhaqamada musuqmaasuqa. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Qaab iskaashi oo cusub oo caalami ah ayaa loo baahan yahay si looga hortago loona xalliyo caqabadaha xilligan casriga ah ee dijitaalka ah
Dec 6, 2025 71
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA): Wasiirka Hal-abuurka iyo Tiknoolajiyadda, Belete Molla (Dr.), ayaa sheegay in loo baahan yahay qaab iskaashi oo cusub oo caalami ah si looga hortago loona xalliyo caqabadaha xilligan casriga ah ee dijitaalka ah. Bandhigga Naadiga Diamond Club 2025 oo ay soo qabanqaabisay Jaamacadda Sayniska iyo Tiknoolajiyadda Addis Ababa ayaa lagu qabtay cinwaanka "Xoojinta Hoggaanka Dijitaalka ah ee Caalamiga ah si loo Abuuro Mustaqbal ifaya". Furitaanka siminaarka, Wasiirka Hal-abuurka iyo Tiknoolajiyadda, Belete Molla (Dr.); ayaa sheegay in horumarka dijitaalka ah ee Itoobiya uu yahay mid dhiirigelin leh; wuxuu ku dhawaaqay in malaayiin muwaadiniin ah lagu darayo nidaamyada aqoonsiga dijitaalka ah. Wuxuu tusaale u soo qaatay ballaarinta kaabayaasha dijitaalka ah iyo kobaca adeegyada dowladda ee elektaroonigga ah ee la bixiyo. Wuxuu tilmaamay in si xun u isticmaalka tignoolajiyadda adduunka ay leedahay awood ay ku abuurto caqabado cusub; Wuxuu sheegay in dalalku ay xoojinayaan iskaashigooda si ay uga gudbaan caqabaddan. Wuxuu tilmaamay in caqabadaha haysta asturnaanta xogta, amniga internetka iyo garaadka macmalka ah aan lagu xallin karin awoodda hal waddan. Sidaa darteed, wuxuu tilmaamay in loo baahan yahay in la dhiso qaab iskaashi oo cusub oo caalami ah si looga hortago loona bixiyo xalal loogu talagalay caqabadaha la kulmay xilligan casriga ah. Madaxweynaha Jaamacadda Sayniska iyo Teknolojiyadda ee Addis Ababa Dhereje Gedha (Dr.) ayaa sheegay in; Waagii waa wakhti tiknoolajiyada dijitaalka ah ay dunida ku qaabaynayso xawaare aan hore loo arag. Wuxuu sheegay in jaamacaddu ay ka shaqaynayso sidii ay u noqon lahayd mid saameyn ku leh heerka qaaradda iyadoo kaashanaysa xarumaha heer sare. Borofisar Junseok Hwang, Agaasimaha Barnaamijka Xirfadlayaasha Tignoolajiyadda Caalamiga ah, ayaa u mahadceliyay qabanqaabiyeyaasha madasha. Wuxuu sheegay inay fulinayaan mashaariic kala duwan oo wadajir ah oo ay la leeyihiin Jaamacadda Sayniska iyo Tignoolajiyadda ee Addis Ababa; wuxuu xaqiijiyay in iskaashiga uu sii xoojin doono. Waxa kale oo uu tilmaamay in hoggaanku ay ka go'an tahay inay furaan jaamacadda sirdoonka macmalka ah ee ugu weyn mustaqbalka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Hay'adaha iyo waaxyaha waa inay u adeegsadaan sancada sirdoonka macmalka ee Ai halbeeg waxqabadkooda - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Dec 3, 2025 98
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa ku nuuxnuuxsaday in hay'ad kasta iyo waax kasta ay u isticmaasho sancada sirdoonka macmalka ee AI , halbeeg waxqabadkeeda iyo yoolalkeeda. "Aragtida Dowladda ISKUTAGA / Medemer/, Horumarka Waaxyaha" Mid ka mid ah fikradaha uu Ra'iisul Wasaare Abiy AXmed (Dr.) u soo jeediyay gabagabadii tababarkii u socday hoggaamiyeyaasha sare ee Xisbiga Barwaaqada ayaa ahaa qaybta dijitaalka ah. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in qaybta dijitaalka ah ay tahay awood isku xirta hawlaha waaxya . wuxuuna tilmaamay in dowladdu ay ka shaqeyneyso ballaarinta aqoonsiga dijitaalka ah, bangiyada moobaylka iyo hababka lacag bixinta casriga ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in sirdoonka macmalka ah ee Ai ay si isa soo taraysa u saameeyaan sida dadku u nool yihiin, u shaqeeyaan iyo u fikiraan. Ra'iisul Wasaaraha, oo sheegay in aan qaadanno tiknoolajiyada, ayaa sharraxay in sirdoonka macmalka ah uu dib u qorayo sharciyada awoodda, wax soo saarka iyo ka qaybgalka. Waxa kale oo uu xusay in faa'iidooyinka, baasaboorrada, adeg kahelida hal daaq , bangiyada moobaylka, hababka lacag bixinta casriga ah, adeegyada dijitaalka ah ee kastamka iyo dakhliga iyo Nidaamka Macluumaadka Maareynta Maaliyadda ee Isku-dhafan (IFMIS) ay tahay in dalka laga horumariyo .. Wuxuu sheegay in haddii aynaan bilaabin cabbiraadda inta sirdoonka macmalka ah loo adeegsaday qaybaha kala duwan, ma gaari doonno xitaa haddii aan rabno. Wuxuu tilmaamay in tignoolajiyada loo baahan yahay in lagu isticmaalo dhammaan shaqooyinka wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in loo baahan yahay in la isku daro tignoolajiyada kala duwan si loo hubiyo barwaaqo dhammaystiran. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale xusay in magaalo kasta ay furto adeeg hal daaq ah iyadoo la raacayo fikraddiisa hal yool. Waxa kale oo uu sheegay in si loo gaaro yoolalka boqolkiiba boqol, si buuxda loo qaadnaayo aqoonsiga faa'iidooyinka Itoobiya, wuxuuna ku nuuxnuuxsaday in dhammaan qaab-dhismeedka maamulka ay si adag uga shaqeeyaan arrintan. Wuxuu tilmaamay in Hindisaha Shanta Milyan ee tababarka Cod-bixiyeyaasha uu yahay hawl aad muhiim u ah, wuxuuna sheegay in hindisaha la gaaro boqolkiiba boqol. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale sheegay in hay'ad kasta iyo waax kasta ay tahay inay dejiso yool ku saabsan adegsiga sirdoonka macmalka ah ee la isticmaalay. Waxa kale oo uu tilmaamay in haddii aan la kordhin isticmaalka sirdoonka macmalka ah, aysan suurtogal ahayn in la keeno isbeddelka iyo isku xirnaanta la filayo. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in ku dadaalidda xaqiijinta tayada iyo tirada iyada oo loo marayo hal-abuurka iyo xawaaraha ay tahay hawl muhiim ah oo ay qabato dowladda cusub. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Ciyaaraha
Itoobiya oo ku guulaysatay bilada dahabka ee sadexaad ee ciyaaraha dhalinyarada Afrika
Dec 13, 2025 44
Addis Ababa; Xoorreey 3/2018 (ENA): : Ciyaaraha Dhallinyarada Afrika ee Afraad oo ka socda magaalada Luanda ee dalka Angola, ayaa maanta galay maalintii saddexaad. Mahder Desta ayaa ku guulaystay bilad dahab ah tartankii baaskiilka ee dumarka. Dahabka Mahder uu ka helay ciyaarihii labaad ee dhalinyarada Olombikada Itoobiya ayaa ka dhigan bilada dahabka ee seddexaad ee Itoobiya ay ka hesho tartanka, sida ay sheegtay wasaaradda dhaqanka iyo ciyaaraha. Itoobiya ayaa ku guulaysatay billadaha dahabka ah ee 3000m ee haweenka iyo kooxda baaskiilka ee hawenka. Ciyaaraha ay Itoobiya ka qayb galayso ayaa kala ah:ciyaara Fudud, Baaskiilka, Taekwondo-ga Adduunka, Karate, Tennis-ka, Dabaasha iyo Culayska qaadida. Ciyaartoyda ka qayb galaya ciyaaraha dhalinyarada Afrika ayaa lagu soo xulay qaab ciyaareedkooda ciyaarihii 2-aad ee Itoobiya oo dhawaan la soo gabagabeeyay. 54 wadan ayaa ka qayb galaya 33 ciyaarood. Munaasabadda ciyaaraha qaaradaha ayaa socon doonta ilaa tahsaas 16, 2018. Ciyaaraha Dhallinyarada Afrika waa is-reeb-reeb iyo diyaar-garow loogu jiro 4-aad ee Ciyaaraha Olombikada Dhallinyarada Jiilaalka oo lagu qabanayo dalka Senegal sanadka 2019.
Xulka Kubadda Cagta Qaranka ee ka hooseeya 17-jirka ayaa la guddoonsiiyay Abaalmarin 10 Milyan oo Bir ah.
Dec 3, 2025 90
Addis Ababa; Gudba 24/2018 (ENA):- Wasaaradda Dhaqanka iyo Ciyaaraha ayaa guddoonsiisay abaal-marin lacageed oo dhan 10 milyan oo birr Xulka Kubadda Cagta Qaranka ee 17-jirada ka hooseeya ka dib markii ay ka qayb qaateen Koobka Qaramada Afrika. Wasaaraddu waxay guddoonsiisay abaalmarin lacageed oo dhan 10 milyan oo birr kooxda qaranka intii lagu jiray barnaamijka, Wasiirka Dhaqanka iyo Ciyaaraha Shewit Shanka ayaa guddoonsiisay abaalmarinta lacageed. Wasiir Shewit Shanka ayaa sheegay in guusha la gaaray xilligaas ay ka dhalatay dadaalka wadajirka ah ee dowladda iyo Xiriirka Kubadda Cagta Itoobiya. Waxayna muujisay sida ay ugu faraxsan tahay in kooxda qaranka ay si guul leh uga qaybgasho Koobka Qaramada Afrika. Munaasabadda waxaa ka soo qayb galay mas'uuliyiin sare oo ka tirsan Wasaaradda Dhaqanka iyo Ciyaaraha, Madaxweynaha Xiriirka Kubadda Cagta Itoobiya Isayas Jira iyo mas'uuliyiin kale oo ka tirsan xiriirka, iyo sidoo kale marti sharaf lagu casuumay. Xulka qaranka ee da'doodu ka yar tahay 17 sano ee Itoobiya ayaa xaqiijiyay u soo bixitaankooda heerka qaaradda iyagoo maanta 3-0 kaga badiyay Kiiniya isreebreebka CECAFA. Xulka qaranka ayaa dib ugu soo laaban doonta Koobka Qaramada Afrika 22 sano kadib. Waa markii afraad ee Itoobiya ay ka qaybgasho Koobka Qaramada Afrika ee da'doodu ka yar tahay 17 sano. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Itoobiya ayaa u soo baxday tartanka Koobka kubada ee qaarada Afrika ee 17-jirada kahosaysa
Dec 2, 2025 101
Addis Ababa; Gudba 23/2018 (ENA): Xulka qaranka Itoobiya ee da'ida 17-jirada ka hosaysa ayaa xaqiijiyay kaqaybgalka tartanka CAFA EE 2026 kaqabssomidona Moroko iyagoo 2-0 kaga badiyay Kenya isreebreebka CAFA. Ciyaartii ka dhacday garoonka Abebe Kila, Dawit Kassau ayaa dhaliyay goolka guusha daqiiqadii 66-aad iyo Ambelu Binyamin Abraha daqiiqadii 79-aad. Natiijada ka dib, Itoobiya waxay noqotay waddankii saddexaad ee u soo baxa Koobka Qaarda Afrika ee ee 17-jirada kahosaysa oo ay martigelin doonto Morocco sanadka 2026. Itoobiya ayaa markii ugu dambeysay ka qayb gashay Koobka Qaramada Afrika ee 17-jirada ka hosaysa sanadkii 2003, oo ay martigelinayso Switzerland. Waxay noqon doontaa markii ugu horreysay muddo 22 sano ah oo Itoobiya ay ka qayb qaadan doonto tartanka.
Itoobiya ayaa shaacisay isreeb-reebka heer kooxeed ee CECAFA ee wixii 17-jirada ka hooseeya
Oct 31, 2025 266
Addis Ababa, Dirir 21/2018 (ENA): Itoobiya ayaa si rasmi ah u shaacisay jadwalka isreeb-reebka heer kooxeed ee tartanka CECAFA ee loogu diyaar garoobayo Koobka Qaramada Afrika ee da’yarta ka hooseeya 17 sano jirka, kaas oo la qaban doono sanadka 2026 ayna martigalinayso dalka Marooko. Tartanka isreeb-reebka ee CECAFA, oo lagu ogaanayo labada dal ee matalaya Bariga iyo Bartamaha Afrika, ayaa lagu qaban doonaa Itoobiya intii u dhaxeysa 6-da ilaa 23-ka bisha Gudba 2018. Shaxda maanta lagu dhawaaqay, ayaa muujisay in Itoobiya—oo ah martigeliyaha—ay kooxda koowaad iskuraaceen, Soomaaliya, Kenya, Koonfurta Suudaan iyo Rwanda. Halka, kooxda labaad ay iskuraaceem Uganda, Tansaaniya, Jabuuti, Suudaan iyo Burundi. Ciyaaraha ayaa lagu qaban doonaa garoomada Abebe Biqila, Addis Ababa iyo Garoonka Caalamiga ah ee Diri Dhaba. Labada dal ee ugu sareeya tartanka isreeb-reebka ayaa u soo bixi doona Koobka Qaramada Afrika ee da’yarta 17-jirka ah, iyagoo matalaya CECAFA. Tartanka qaramada ee 17-jirada ee 16-aad ee CAF ayaa la qorsheeyay in lagu qabto Marooko 2026, waxaana ka qayb geli doona 16 dal oo ay ku jirto dalka martida loo yahay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ilaalinta Deegaanka
In Itoobiya loo doortay martigelinta COP-32, waa guul diblomaasiyadeed oo weyn
Dec 13, 2025 42
Addis Ababa, Xoorreey 4/2018 (ENA): Duqa Maamulka Magaalada Addis Ababa, Adhaanaj Abebe, ayaa sheegtay in in Itoobiya loo doorto martigelinta shirka COP-32 ay tahay guul diblomaasiyadeed oo ka dhalatay hoggaanka diblomaasiyadeed ee Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed. Waxay ku tilmaantay arrintan mid muujinaysa kalsoonida caalamku ku qabo Itoobiya. Doorashaduna ay tahay guul qaran. Adhaanaj Abebe waxay sheegtay in natiijooyinka laga gaaray barnaamijka Raadka Cagaaran iyo horumarinta magaalooyinka ay Itoobiya ka dhigeen dal ku habboon martigelinta shirkan. Waxay xustay in Addis Ababa ay noqotay xarun soo jiidata shirarka caalamiga ah. COP-32-na uu yahay shir si weyn indhaha dunida lagu hayo. Waxay ugu baaqday dhammaan daneeyayaasha inay dowladda la shaqeeyaan. Diyaargarow wadajir ah ayay ku tilmaantay mid lama huraan ah. Wasiirka Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha iyo Arrimaha Golaha Wasiirrada, Alemsahay Baawloos, ayaa sheegtay in awoodda Itoobiya ee martigelinta shirarka caalamiga ah ay si joogto ah u korortay. Waxay xustay in dalka uu hadda leeyahay kaabayaal iyo waayo-aragnimo ku filan. Guulaha la gaarayna ay yihiin kuwo wadajir lagu hantiyay. Alemsahay Baawloos waxay sheegtay in Itoobiya ay tartan caalami ah u gashay helidda martigelinta COP-32, isla markaana lagu doortay natiijooyinka horumarinta cagaaran. Waxay intaas ku dartay in shanta bilood ee ugu horreysay sanad-miisaaniyadeedkan la qabtay in ka badan 105 munaasabadood. Taasna ay caddeyn u tahay in Itoobiya si guul leh u martigelin karto COP-32. Ugu dambayn, masuuliyiintu waxay ku adkeeyeen in martigelinta shirka COP-32 ay Itoobiya u tahay fursad taariikhi ah oo lagu muujiyo horumarka cagaaran, awoodda martigelinta iyo kaalinta ay ku leedahay arrimaha caalamka. Waxay ku baaqeen in dhammaan daneeyayaasha ay si wadajir ah uga shaqeeyaan diyaarinta shirka. Taasina ay saldhig u noqon doonto guul qaran iyo sumcad caalami ah. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Soosaarida, Qaybinta iyo Isticmaalka Tamarta Itoobiya ayaa lagu dhisayo iskaashi goboleed iyo horumar waara – Aadan Faarax
Dec 10, 2025 52
Aadan Faarax, ku-xigeenka Madaxweynaha Xisbiga Barwaaqo iyo Madaxa Xarunta Iskudiwada Nidaamka Dimuqraadiyadda lehna Awood Ra'iisul Wasaare Kuxigeen, ayaa maanta ka qayb galay Shirweynaha Waxqabadka Waxtarka Tamarta Afrika oo ka dhacaya Addis Ababa. Aadan Faarax ayaa shirkan ku sheegay in Itoobiya ay soo bandhigtay tusaale wax ku ool ah oo ku saabsan hoggaaminta, qaybinta iyo isticmaalka tamarta, iyadoo la adeegsanayo iskaashi bulsho iyo tijaabooyin guuleystay oo ay ka faa’iidaystaan dhallinyarada iyo fursadaha tamarta cusub. Sidoo kale, Itoobiya ayaa ku dartay arrimaha saameynta deegaanka ee ka dhasha soo saarista tamarta, si loo hubiyo in horumarka tamarta uu yahay mid waara oo ilaalinaya deegaanka. Nidaamkan waxa uu saldhig u yahay wada-shaqeyn waxtar leh, isaga oo kor u qaadaya iskaashiga goboleed iyo horumarka waara, sidoo kalena ka faa’iideysanayaan waddamada deriska ah. Aadan Faarax ayaa intaas ku daray in Itoobiya, iyadoo leh awoodda tamarta ee Afrika, ay ka go’an tahay in ay horumariso nidaamyada tamarta si waxtar leh, iyadoo xoogga saaraysa iskaashiga, wax-soo-saarka iyo isticmaalka hufan ee tamarta, lana sii xoojinayo khibradda iyo waayo-aragnimada dalka. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
In Itoobiya loo doortay martigelinta COP-32, waxay muujinaysaa waxqabadka waxtarka leh oo isbeddelka cimilada
Dec 10, 2025 52
Addis Ababa, Xoorreey 1/2018 (ENA): Wakiilka Arrimaha Dibadda ee Safaaradda Jarmalka ee Itoobiya, Dr. Ferdinand Fon Weyhe, ayaa sheegay in doorashada Itoobiya ee martigelinta shirweynaha 32-aad ee Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP-32) ay ka tarjumeyso waxqabad waxtar leh oo lagu dhisayo saameynta isbeddelka cimilada. Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Dr. Abiy Axmed, ayaa horay u bilaabay qorshe horumarineed oo ku aaddan tamarta cagaaran sanadka 2019 ee taariikhda Itoobiya, kaasoo xoogga saaraya ilaalinta deegaanka iyo amniga deegaanka. Doorashadan waxaa lagu dhawaaqay intii lagu guda jiray shirweynihii COP-30 ee ka dhacay Belem, Braasiil, taasoo cadeynaysa in Itoobiya ay diyaar u tahay martigelinta COP-32. Dr. Ferdinand Fon Weyhe ayaa tilmaamay in guulaha Itoobiya ay ka gaartay tamarta korontada ka timaadda biyaha, horumarinta tamarta cagaaran iyo mashaariic kale oo la xiriira tamarta cagaaran ay caddeynayaan waxqabadkeeda. Waxay sidoo kale muujinaysaa sida ay u qaadatay mas’uuliyadda ilaalinta deegaanka iyo ka hortagga dhibaatooyinka isbeddelka cimilada. Itoobiya waxay ku tallaabsatay mashaariic wax ku ool ah oo ku saabsan tamarta cagaaran, tamarta cusub, iyo horumarinta waara, kuwaasoo door muhiim ah ka ciyaaraya martigelinta COP-32. Waxay sidoo kale dhiirrigelineysaa saameyn muuqata oo gudaha dalka iyo caalamka ah, iyadoo ku saleysan qorshayaasha horumarineed ee waxtarka leh. Ugu dambayntii, Jarmalku waxa uu aqoonsaday dadaallada Itoobiya ee ku saabsan horumarinta tamarta cagaaran, wuxuuna caddeeyay in mashaariicda waxtarka leh ay sii xoojin doonaan kartida Itoobiya ee martigelinta shirweynaha COP-32 iyo ka qayb qaadashada hawlaha isbeddelka cimilada ee caalamiga ah. #WWI #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Shirkii ugu horreeyay ee Hufanaanta tamarta qaaradda ee Midowga Afrika (AU) ayaa lagu qaban doonaa 2 iyo 3 Xoorrey 2018 T.I, xarunta Midowga Afrika ee Addis Ababa
Dec 10, 2025 52
Addis Ababa, Xoorreey 1/2018 (ENA): Shirka waxaa lagu qaban doonaa qaab-dhismeedka Isbahaysiga Hufanaanta Tamarta Afrika, kaas oo lagu daahfuray Shirkii 29-aad ee Qaramada Midoobay ee Isbeddelka Cimilada (COP29) ee ka dhacay Baku, Azerbayjan sanadkii 2024 T.Y. Qaab-dhismeedka isbahaysiga waxaa ansixiyay Golaha Fulinta ee Midowga Afrika. Halku-dhigga shirku waa "Ka Dhigista Ajandaha Hufanaanta Tamarta Afrika mid Xaqiiqo ah iyada oo loo marayo Iskaashiga Istaraatiijiyadeed". Munaasabadda qaaradda waxaa soo qabanqaabiyay Guddiga Tamarta Afrika, oo ah hay'ad gaar ah oo ka tirsan Midowga Afrika, iyo Dowladda Itoobiya. Shirku wuxuu higsanayaa in hufnaanta tamarta laga dhigo awood horseedda kobaca dhaqaalaha Afrika, horumarka waara iyo la qabsiga isbeddelka cimilada. Farriintiisa uu shirka u diray, Agaasimaha Fulinta ee Guddiga Tamarta Afrika, Rashiid Cali Cabdalla, ayaa sheegay in hufnaanta tamarta ay tahay hanti muhiim u ah horumarka waara ee Afrika. Wuxuu sheegay in hufnaanta tamarta ay yarayn karto qashinka tamarta, qiiqa kaarboonka iyo kharashyada, iyo hubinta kobaca dhaqaalaha oo loo dhan yahay. Shirku wuxuu isu keeni doonaa hoggaamiyeyaasha Midowga Afrika, wasiirrada, hoggaamiyeyaasha warshadaha, hay'adaha maaliyadda, waaxda gaarka loo leeyahay, ururada bulshada rayidka ah, cilmi-baarayaal iyo khubaro. Daneeyayaasha ayaa ka wada hadli doona fursadaha maalgashiga ee wax ku oolka ah iyo siyaasadaha lagu dardar gelinayo isbeddelka tamarta waara ee Afrika iyo dejinta jiho wadajir ah oo loogu talagalay shaqo dheeraad ah, sida laga soo xigtay macluumaadka laga helay Midowga Afrika. Awoodda tamarta la cusboonaysiin karo ee ballaaran ee Afrika oo aan inta badan la isticmaalin ayaa door muhiim ah ka ciyaarta isbeddelka tamarta adduunka ee mustaqbalka iyo silsiladda saadka. Arrinta ka faa'iidaysiga kartideeda waa mid aan si fiican looga faa'iidaysan. Tallaabooyinka ay waddamada kale ee Afrika, oo ay ku jirto Itoobiya, qaadayaan si ay uga faa'iidaystaan kheyraadkooda tamarta la cusboonaysiin karo waa kuwo rajo leh. Kordhinta hufnaanta tamarta, siyaasadaha isku-dubaridka ah, abuurista xarumaha tamarta ee gobolka ee isku dhafan, kordhinta maaliyadda tamarta, iyo ballanqaadka siyaasadeed ee ka imanaya dowladaha ayaa faa'iidooyin badan u keeni doona awoodda tamarta Afrika, oo ay ku jiraan horumar waara, hubinta amniga tamarta, iyo dhisidda dhaqaale xooggan oo u adkeysan kara cimilada. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #AU
Wararka Caalamka
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 1418
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 1746
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 1913
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 1994
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4269
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 3879
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) hawlgallo muhiim ah oo heer qaran iyo heer caalami ah 2dii bilood ee laga sogudbay
Dec 2, 2025 112
Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) hawlgallo muhiim ah oo heer qaran iyo heer caalami ah 2dii bilood ee laga sogudbay dalkeenu wuxuu gaaray guul diblomaasiyadeed oo weyn isagoo ka qaybgalay shirkii ugu horreeyay ee G20 oo ay martigelisay Koonfur Afrika. Ka qaybgalka Ra'iisul Wasaaraha ee shirka ayaa u adeegay kor u qaadista danaha qaranka Itoobiya iyo xoojinta codka wadajirka ah ee Afrika. Tani waxay xaqiijinaysaa saameynta sii kordheysa ee qaaradda ee arrimaha caalamiga ah. Mashruuca Horumarinta Waraabka iyo Hawlaha Horumarinta Dalxiiska Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa dib u eegay horumarka Mashruuca Horumarinta Waraabka Megech intii uu booqanayay magaalada Gondar ee deegaanka Amxaarada. Mashruucu wuxuu daboolayaa dhul dhan 870 hektar waxaana la filayaa inuu waraabiyo 17,000 hektar oo dhul ah. Guud ahaan, Biyo-xireenka Megech, marka la dhammeeyo, wuxuu si weyn u kordhin doonaa wax soo saarka beeraha ee deegaanka. Ra'iisul Wasaare Abiy, isagoo sii wada booqashadiisa magaalada Gondhar, wuxuu furay qasriga Fasil Gibi oo la dayactiray iyadoo ay weheliso Marwada Koowaad ee Zinash Tayachew iyo mas'uuliyiin sare oo dowladda ka tirsan. Shaqada dayactirka ballaaran ee laga sameeyay goobta ayaa neef cusub ku abuurtay goobta dhaxalka iyadoo la ilaalinayo taariikhdeeda jirta iyo hagaajinta quruxdeeda iyo helitaankeeda. Shaqada dayactirka waxaa ka mid ahaa dayactirka qaab-dhismeedka dhismaha ee qasriga, hagaajinta waddooyinka lugta, iyo soo celinta dhismayaasha muhiimka ah iyadoo la adeegsanayo agab dhaqameed sida geed kedar ah iyo wattle si loo ilaaliyo muuqaalka iyo dareenka gaarka ah ee goobta. Xarumaha booqdayaasha ayaa sidoo kale si weyn loo casriyeeyay. Xarun dalxiis oo cusub ayaa sidoo kale la furay. Musqulo casri ah, nalalka la hagaajiyay iyo nidaamyada amniga ayaa sidoo kale la rakibay. Qasriyada imbraadoor Fasil, imbraadoor Yohannes I iyo imbraadoor Iyasu I si taxaddar leh ayaa loo dayactiray, iyo sidoo kale buundooyinka, musqulaha, albaabada taariikhiga ah, iwm. Intaa waxaa dheer, in ka badan 40,000 oo mitir oo laba jibbaaran oo shaqo dhul-beereed ah ayaa la sameeyay. Tani waxay abuurtay jawi soo jiidasho leh oo loogu talagalay booqdayaasha. Shaqada dayactirka oo dhan waxay qaadatay wax ka yar hal sano waxaana loo sameeyay si loo ilaaliyo goobtan taariikhiga ah iyo dhaqanka ee cajiibka ah muddada dheer. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sidoo kale bilaabay doonta Gorgora Tananesh II. Iyada oo qaadi karta in ka badan 180 rakaab ah, Tananesh waxay safarka Gorgora Eco Lodge ka dhigaysaa mid ku habboon dalxiiska, madadaalada iyo sahaminta deegaanka dabiiciga ah ee cajiibka ah ee Harada Tana. Sidoo kale, intii uu ku sugnaa magaalada Bahir Dar, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu kormeeray Garoonka Caalamiga ah ee Bahir Dar iyo shaqooyinka socda si magaalada looga dhigo mid ku habboon waaxda dalxiiska. Ra'iisul Wasaare Abiy ayaa sidoo kale arkay in Garoonka Caalamiga ah ee Bahir Dar loo casriyeynayo heerarka uu dejiyay Xiriirka Kubadda Cagta Afrika (CAF). Garoonka wuxuu qaadi karaa 52,000 oo daawadayaal ah, rakibidda kuraasta iyo cawskana waa la dhammeeyay. Shaqooyinka kale ee kaabayaasha dhaqaalaha ee garoonka, oo ay ku jiraan nalalka, ayaa sidoo kale si degdeg ah loo fulinayaa. Intaa waxaa dheer, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu kormeeray Fele Gion Resort, kaas oo lagu dhisayo saldhigga Gorgora Eco Resort ee xeebta Harada Tana ee Bahir Dar; wuxuu xilligaas sheegay in goobta dalxiiska aysan kaliya kicin doonin dalxiiska magaalada laakiin sidoo kale ay abuuri doonto fursado shaqo oo loogu talagalay dhalinyaro badan. Dhanka kale, isla bishaas, Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) wuxuu booqday magaalada Misi, oo ah xarunta Maamulka Aagga Qowmiyadaha Oromada ee Deegaanka Amxaarada. Wuxuu sheegay in shaqada horumarinta marinnada magaalada ee ka socota ay marayso marxalad hore, laakiin waddada baaskiillada ee 1.3-kiiloomitir iyo marinnada lugeynaya waa kuwo lagu ammaano. Dire, [12/2/2025 11:07 AM] Wuxuu sheegay in shaqada horumarinta marinnada ay muujinayso in fikradda ah in la casriyeeyo goobaha dadweynaha laga hirgelinayo dhammaan heerarka kala duwan ee Itoobiya. Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale booqday Warshadda Horumarinta Beeraha ee Isku-dhafan ee Elfora Agro-Industry, taas oo gacan ka geysanaysa horumarka waara ee magaalada. Waxsoosaarka Itoobiya iyada oo loo marayo Sirdoonka Macmalka ah (AI) Ka dib markii la raray Machadka Sirdoonka Macmalka ah ee Itoobiya (EAI), Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (PhD) ayaa booqday xarunta wuxuuna arkay hawlaheeda. Intii uu ku guda jiray booqashadiisa, wuxuu sheegay in sannad gudaheed, uu awooday inuu u abuuro jawi aad u raaxo leh shaqaalihiisa isagoo muujinaya isbeddello dhisme oo cajiib ah iyo farshaxan casri ah oo goobta shaqada ah. Hay'addu waxay fulinaysaa kaalinteeda hoggaamineed ee qaybaha caafimaadka, beeraha, iyo adeegga shantii sano ee la soo dhaafay, waxayna horumarinaysaa awooddeeda ku aaddan xisaabinta daruuraha, xogta waaweyn, macdan qodista xogta, robotics-ka, iyo teknoolojiyadaha is-dhexgalka. Ra'iisul Wasaaraha ayaa sheegay in Xarunta Bilaabidda Sirdoonka Macmalka ah ee dhawaan la bilaabay ay siin doonto muwaadiniinta fursad ay fikrad ku yimaadaan, ku abuuraan tusaalooyin, ku celceliyaan, oo ay kula xiriiraan maalgashadayaasha shirkadaha gaarka loo leeyahay; wuxuu tilmaamay in 200 oo abuureyaal fikradeed ay ka faa'iideysteen fursaddan ilaa hadda. Isla bishaas, Golaha Wasiirrada, ka dib dood ballaaran, waxay si wadajir ah u go'aansadeen in la hirgeliyo Istaraatiijiyadda Itoobiya ee Dijitaalka ah 2030 laga bilaabo taariikhda ay ansixisay Golaha. Shirkii G20 Ra'iisul Wasaare Abiy Ahmed (Dr.) wuxuu si guul leh u raacay ballanqaadyo diblomaasiyadeed oo laba geesood ah iyo kuwo dhinacyo badan leh oo xaqiijinaya danaha istaraatiijiyadeed ee Itoobiya ee Shirkii G20 ee ay martigelisay Koonfur Afrika. Ra'iisul Wasaaraha ayaa la kulmay Madaxweynaha dalka martida loo yahay, siyril Ramafosa, habeenka shir-madaxeedka. Sidoo kale, intii uu socday shirka, Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed wuxuu kala hadlay Agaasimaha Guud ee IMF Kristalina Georgieva isbeddellada dhaqaale ee adduunka, dib-u-habaynta dhaqaalaha ee Itoobiya, iyo fursadaha lagu xoojinayo iskaashiga si loo taageero kobaca waara oo loo dhan yahay. Wuxuu sidoo kale la kulmay Madaxweynaha cusub ee Bangiga Horumarinta Afrika, Dr. Cidi Cuud Tah, si uu ugala hadlo doorka muhiimka ah ee Bangiga uu ku leeyahay horumarinta kobaca loo dhan yahay ee Afrika oo dhan. Intaa waxaa dheer, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu la kulmay hoggaamiyeyaal dhowr ah oo ku sugnaa shirka si ay uga wada hadlaan iskaashiga labada dhinac iyo kan istaraatiijiyadeed, oo ay ku jiraan Amiirka Dhaxalka ah ee Abu Dhabi, Madaxweynaha Turkiga, Madaxweynaha Finland, Madaxweynaha Faransiiska, iyo Ra'iisul Wasaaraha Jarmalka. Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) wuxuu sidoo kale wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Ra'iisul Wasaaraha Norway, iyo sidoo kale hoggaamiyeyaasha Hindiya, Vietnam, Kuuriyada Koonfureed, iyo Australia. Wuxuu sidoo kale wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Ra'iisul Wasaaraha Boqortooyada Ingiriiska, Madaxweynaha Brazil, Ra'iisul Wasaaraha Netherlands, Ra'iisul Wasaaraha Talyaaniga, iyo Madaxweyne Ku-xigeenka Indonesia. Wadahadalladooda waxaa ka mid ahaa iskaashiga ilaalinta cimilada, casriyeynta beeraha iyadoo diiradda la saarayo ganacsiga iyo madaxbannaanida cuntada oo ah mudnaanta koowaad, iyo horumarinta dhaqaalaha iyo kaabayaasha dhaqaalaha. Ra'iisul Wasaare Abiy: Intii uu socday Shirkii G20, wuxuu kala hadlay Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres siyaabaha loo xoojin karo danaha caalamiga ah iyo xoojinta danaha la wadaago sida ficilka cimilada, nabadda iyo amniga, iyo horumarka waara. Waxay sidoo kale ka wada hadleen taageerada ay Itoobiya siin karto maadaama ay tahay dalka martigelinaya COP32. Waxay sidoo kale ku heshiiyeen in la sii xoojiyo iskaashiga dhinacyo kala duwan la yeeshaan Madaxweynaha Golaha Yurub Antonio Costa si loo xoojiyo xiriirka Itoobiya iyo Midowga Yurub. Dire, [12/2/2025 11:07 AM] Isla kulanka labada dhinac, Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu wadahadallo miro dhal ah la yeeshay Madaxweynaha CAF Dr. Patrice Motsepe iyo Madaxweynaha Bangiga Adduunka Ajayi Banga. Wadahadal Diblomaasiyadeed oo lala yeeshay Hoggaamiyeyaasha Malaysia iyo Singapore Bishii Nofeembar, Ra'iisul Wasaare Abiy wuxuu martigeliyay Ra'iisul Wasaaraha Malaysia Dato' Seri Anwar bin Ibrahim iyo Ra'iisul Wasaaraha Singapore Lawrence Wong oo ku sugan Qasriga Qaranka. Labada booqasho waxaa ka mid ahaa xaflad geed beeris ah, booqashooyin lagu tagay Matxafka Qasriga, iyo wadahadallo laba geesood ah. Itoobiya iyo Singapore waxay saxiixeen heshiisyo ku saabsan tababarka xirfadaha iyo ganacsiga kaarboonka. Sidoo kale, Itoobiya iyo Malaysia waxay saxiixeen dukumentiyo ku saabsan dalxiiska, caafimaadka, adeegyada gaadiidka cirka, iyo iskaashiga magaalooyinka. Booqashooyinkan waxay iftiimiyeen iskaashiga sii kordhaya ee Koonfur-bari Aasiya. Xulashada Itoobiya ee COP 32 Ka dib magacaabista Dr. Gideon Timothy, Wasiirka Arrimaha Dibadda Itoobiya, oo ah Madaxweynaha COP 32; Ra'iisul Wasaare Abiy ayaa ka qayb galay kulan ay yeesheen Guddiga Isku-dubaridka Qaranka si loo isku dubbarido hawlaha muhiimka ah ee diyaarinta. Kulanka ayaa muujiyay sida ay dawladdu uga go'an tahay inay hubiso in Itoobiya ay martigeliso COP 32 isla markaana ay qabato shir loo dhan yahay oo si wanaagsan loo diyaariyay. Guud ahaan, bilihii Dirir iyo Gudba 2018 T.I, hoggaanka Ra'iisul Wasaare Abiy ee ku aaddan kor u qaadista mashaariicda waraabka, horumarinta dalxiiska, iyo isticmaalka Garaadka macmalka ah ee Itoobiya, iyo sidoo kale kor u qaadista diblomaasiyadda dalka, ayaa ahaa mid miro dhal ah. Dabayaaqadii bisha, Ra'iisul Wasaaruhu wuxuu la kulmay Jeneraal Dougvin R. M. Anderson, oo ah Taliyaha Taliska Mareykanka ee Afrika, si uu uga wada hadlo arrimaha amniga gobolka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 1439
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4354
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 3649
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6905
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4526
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4453
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4354
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 4269
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 6905
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 4526
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 4453
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 4354
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Qodobada Tilmaamaha