ENA - ENA Afaan Oromoo
Tamsaasa Kallatti:
Angafoota Oduu
.jpg)
Akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde haqa dhabeessaa fi dogoggora seenaati
Oct 31, 2025 15
Onkoloolessa 21/2018(TOI)- Akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde haqa dhabeessaa fi dogoggora seenaa ta’uusaa itti Aantuun af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo ibsan. Itti Aantuun Af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo ulaa galaanaa dhabuun shaqaxaan kan wal qabatu qofa osoo hin ta’iin inumaayyuu bilisummaa imaammata ishee kan dhabsiisu, dhiibbaa dinagdee kan uumu dhimma birmadummaa ta’uusaa ibsaniiru. Kanaaf Mootummaan Itiyoophiyaan deebiftee ulaa galaanaa akka argattu karaa nagaa fi ejjennoo qajeelfama kennanii fudhachuu qabachuushee dubbataniiru. Mana Maree bakka bu’oota ummataatti de’eetaan ministira itti aanaa itti waamamaa Masarat Hayilee dhimmi abbummaa ulaa galaanaa Itiyoophiyaa hawaasa addunyaa biratti fudhatama argachuusaa ibsaniiru. Itiyoophiyaan abbaa ulaa galaanaa ta’uushee karaa kennanii fudhachuu mirkaneessuuf hojjechaa akka jirtu ibsanii, tattaaffii kana cimsitee itti fuftii jedhaniiru. Mana marichaatti itti aantuun walitti qabduu koree dhaabbataa hariiroo alaa fi dhimmoota nageenyaa Dr. Fathii Mahidii kaayyoo abbummaa ulaa galaanaa tattaaffii karaa nagaa fi dippilomaasii milkeessuun dirqama keenya jechuun ibsaniiru. Itti aantuun af-yaa’ii Loomii Badhoo mootummaa abbummaa ulaa galaanaa karaa nagaa mirkaneessuuf tattaaffii taasisu ummanni Itiyoophiyaa deeggaruu qaba jechuun dubbataniiru. Manni maree bakka bu’oota ummataa karaa dippilomaasii paarlaamaa, labsiiwwan deeggaraa ta’an baasuun fi imaammattoota gamaaggamuun tattaaffiin mootummaa hojiirra akka oolu qoodasaa ni baha jedhaniiru.
Gaaffiin ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa waan ta’eef hojiirra oolmaasaaf ni hojjetama-Mana maree waloo
Oct 31, 2025 20
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun hojiirra oolmaasaaf kan hojjetu ta’uu manni maree waloo paartilee siyaasaa naannoo Oromiyaa ibse. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad miseensota mana maree bakka bu’oota ummataaf dhimmi galaana diimaa gaaffii seera qabeessa, seenaa qabeessaa, teessuma lafaa fi dinagdee jenneetu amanna jechuun isaanii ni yaadatama. Itiyoophiyaan itti cufamee jiraachuu hin dandeessu, olloota keenyaaf waanti jechuu barbaannu Itiyoophiyaan yemmuu guddattu misooma riijinichaaf madda taati, kan barbaannu tumsaan guddachuudha, kanaaf dhimmi ulaa galaanaa Itiyoophiyaaf dhimma jiraachuu fi jiraachuu dhabuuti jechuun cimsanii dubbataniiru. Hooggantoonni paartilee siyaasaa waloo naannoo Oromiyaa TOI’ waliin turtii taasisaniin, gaaffiin ulaa galaanaa dhugaawwan seera qabeessa, seena qabeessaa fi teessuma lafaa kan bu’uureffate ta’uu ibsaniiru. Itiyoophiyaan waggoota dheeraaf ulaa galaanaa qabaachaa kan turte, sochii ji’oo-siyaasaa qaxanichaanis hirmaannaa guddaa qabaachaa kan turte ta’uu yaadatanii, waggoota 30 darbe ulaa galaanaa malee turuunshee kan nama gaabbisiis ta’uu kaasaniiru. Barreessaan olaanaa mana maree waloo Taarikuu dinbaruu, gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafatte ajandaa ta’ee as bahuunsaa murteessaa fi dhimma bu’uraa waan ta’eef mootummaan galateeffamuu qaba jedhaniiru. Yaa’iin walii gala barbaachisummaa fi gaaffii haala yeroo ta’uusaa walii galtee waloorra gahee hojiirra oolmaasaaf qoodasaa bahuuf qophii ta’uusaa mirkaneessaniiru. Ulaan galaanaa Itiyoophiyaan hiyyummaa keessaa kan ittiin baatu, guddummaa dippilomaasii riijinichatti kan ittiin mirkaneessitu,daldalashee kan ittiin si’eessitu dhimma murteessaa waan ta’eef manni marichaa ni deeggara kan jedhan ammoo walitti qabaa mana marichaa obbo Salamoon Taaffasaati. Dhimma ulaa galaanaa ajandaa biyyaa akka ta’u kan taasisan ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad galata guddaa akka qaban dubbatanii, gaaffichi meeshaa olaanaa dhimmi Itiyoophiyaa itti mirkanaa’udha jedhaniiru. Manni maree waloo naannichaa paartileen siyaasaa 22 miseensa itti ta’an, gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fidhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun akka fudhatu ta’uusaa fi deebiisaafis kan hojjetu ta’uu mirkaneesseera.
Naannoo Oromiyaatti Gabaa tasgabbeesuuf hojii qindoominaa hojjetameen bu’aan argamaa jira
Oct 31, 2025 13
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Nannoo Oromiyaatti bara baajataa qabame kurmaana jalqabaan gabaa fi qaala’insa jireenyaa tasgabbeessuuf hojii qindoominaan hojjetameen bu’aan argamaa jiraachuu Biiroon Daldalaa Naannichaa beeksise. Itti Aanaan Biiroo Daldalaa Naannoo Oromiyaa Obbo Tasfaayee Gashoo TOI’f akka ibsanitti, bara baajatichaatti naannichatti gabaa tasgabbeessuuf dhiheessii dabaluunii fi hojiin to’annoo fi hordoffii cimee itti fufeera. Kurmana kanatti biirichi raawwachiiftota fi hawaasa daldalaa waliin daldala seeraan alaa ittisuurratti kan xiyyeeffate hojii hubannaa uumuu hojjechuusaa dubbataniiru. Daldala seeran Alaa ittisuu cinaatti dhaqabummaan omishaa akka bal’atuu gochuun dhiheessii fi fedhiin akka wal madaaluuf hojjetamaa turuun ni yaadatama. Kanaanis Omisha qonnaa fi bu’aawwan induistirii nyaataaf oolan baay’inaan, qulqullinaa fi gatii madaalawaan gabaa Dilbataan, Baazaarii fi Egzibiishiniin hawaasaaf akka dhihaatu taasifamuu dubbataniiru. Akkasumas qaamolee qooda fudhattootarraa, Yuuniyeenotarraa, waldaalee hojii gamtaa fi Qonna Magaalaarratti qaamolee bobban waliin ta’uun hojii dhiheessii fooyya’aa hojjechuusaanii dubbataniiru. Naannichatti baatiiwwan sadan darban kurmaana jalqabaa waggaatti gabaa dilbataa dabalataa 19 hundeessuun walii gala gabaa dilbataa 590 akka jiran eeruun, filannoowwan gabaa kana omishni akka dhihaatan gochuun gabaan akka tasgabbaa’u gochuu danda’uu kaasaniiru. Keessumaa Omishtoonni Muduraa fi kuduraa walitti hidhaminsa gabaa naannoosaanitti uumameen hawaasa dhaqqabsiisuun haala fooya’een fayyadamoo ta’uusaanii dubbataniiru. Akksumas Industiriiwwan omishaa nyaatan wal qabatan naannichatti argaman waliin walii galuun hawaasni gatii warshaan omishicha akka argatu taassifamuu dubbataniiru. #Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa #TOI
Misoomni koriidaraa Dirree Dawaa Hojii fi jireenyaaf filatamtuu taassiseera – jiraattota
Oct 31, 2025 13
Onkoloolessa21/2018(TOI)- Misoomni koriideraa Dirreedawaa Hojii fi jireenyaaf filatamtuu taassiseera jechuun jiraattotni Dirreedawaa dubbatan. Magaalichatti marsaa jalqabaan misoomni koriideraa KiilooMeetirii11 ol hojjetaman guutummaa guutuutti xumuramaniiru. Misooma koriideraa hojjetaman ilaalchisee Jiraattonni Magaalichaa yaada isaanii TOI kennan akka jedhanitti misooni koriideraa Dirreedawaatti miidhagina dabaluun Magaalitti hojii fi Jireenyaatiif filatamtuu taassiseera. Jiraattota keessaa ObboShamsaddin Tsaggaayee akka ibsanitti, misoomni koriideraa Magaalichatti bakkeewwan adda addaatti balfawwan turan qulqulleessuun naannoo nageenyisaa eegame uumeera. Daandiin lafoo fi konkolaataa adda bahee hojjetamuunsaa daandiin konkolaataa akka mijatu dabalu ibsuun, kunis jiraattotaaf haala mijataa hojii fi bakka bashannanaa uumuusaa kasaniiru. Obbo Abdiisaa Biraanuu gamasaniin, Misoomni Koriideraa Lafoo Deemtotaaf, kan Biskileetii fi Daandii Baaburaa adda bahuun sochiisaa saffisiisuu ibsaniiru. Ammaan dura Bishkileetii fi Konkolaataan daandii tokkorra socho’aa balaa uumaa kan turan ta’uu eeruun, yeroo ammaa rakkoon kun hfuramuusaa kaasuun hojiin gaariin kun cimee akka itti fufu qoodasaanii akka bahan eeraniiru. Kanarra darbee bakkeewwan bashannanaa magaalichatti ijaaraman jiraattonni yeroo baqonnaasaanii bakka mijataa itti dabarsan uumuu dubbataniiru. Hoggantoota Misoomni koriidaraa kun akka hojjetamu taassisan galateeffatanmiiru. Misoomni koriidaraa isaan dabalatee namoota biroof carraa hojii yeroo fi dhaabbii uumuusaa Aadde Beetii Alamisheet dubbataniiru. Carraa hojii argataniin ijooleesaanii guddisaa jiraachuu kaasaniiru. Jiraataan magaalichaa obbo Joorji Abdallaa gamasaaniin, misoomni koriidara bakkeewwan balfaa turan miidhagaa fi hawwataa taassisuun gidduugala hojii fi jireenyaa miidhagaa akka ta’u dandeessisuu dubbataniiru. Magaalaa Diree Dawaatti marsaa jalqabaan Misoomni Koriidaraa kallattii 4’n ijaarame xumuramuu odeeffannoon pirojektii Bulchiinsa Magaalaa Diree Dawaa irraa argame ni mul’isa
.jpg)
Dhimmii Ulaa galaanaa gaaffii waloo keenyaa deebii argachuu qabudha- mana maree waloo paartiilee morkattootaa
Oct 31, 2025 47
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Dhimmii Ulaa galaanaa dhimma faayidaa biyyoolessaa waan ta’eef gaaffii waloo keenyaa deebii argachu qabudha jechuun Manni Maree Paartii Morkattootaa Naannoo Amaaraa ibsan. Walitti qabaa Mana maree paartii Morkattootaa Naannoo Amaaraa fi durataa’aan humna sochi dimokiraasii Amaaraa Tasfaahun Alamneeh turtii TOI waliin taassisaaniin gaaffiin ulaa galaanaa dhimma biyyaa fi faayidaa biyyoolessaa waan ta’eef dhimma deebii argachuu qabu gaaffii waloo keenyaati jedhaniiru. Garaagarummaan ilaalcha siyaasaa jiaatus dhimma faayidaa biyyaarratti ejjennoo addaa kan hin qabne ta’uusaanii kaasuun gama Kanaan sochii Mootummaa eegalee fi Ejjannoo qabate ni dinqisiifanna ni deeggaraas jechuun mirkaneessaniiru. Dhimma kanarratti manni maree waloo dhiheenyatti akka hojjetuu fi tokkommaa sabdaneessummaashee fi faayidaa biyyoolessaashee biyya kabajameefii ijoollee keenya dhaalchisuuf ni hojjenna jedhaniiru. Akka mana maree paartiilee morkattootaatti nageenya buusuuf seera kabachiisuu fi dhimmoota keessoorratti waloon akka hojjennu hunda faayidaa biyyoolessaa fi dhimma Ajandaa biyyaarratti waloon hojjechuun dirqama keenya jedhaniiru. Mootumman Abbummaa ulaa galaanaa mirkaneessuuf yeroo hiriiru faallaan dhaabbachuun seenaatiin komatamaa kan nama taassisuu fi nageenya sammuu kan nama dhorkatu ta’uu kaasaniiru. Ministirri Muumee Dr. Abiyyi Ahimad guyyoota muraasa dura miseensota mana maree bakka bu’oota uummaataaf ibsa kennaaniin dhimma ulaa galaanaa argachuun kan hin jijiiramne ta’uusaa ejjennoon dubbachuun saanii ni yaadatama.
Kan mul'ate
.jpg)
Akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde haqa dhabeessaa fi dogoggora seenaati
Oct 31, 2025 15
Onkoloolessa 21/2018(TOI)- Akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde haqa dhabeessaa fi dogoggora seenaa ta’uusaa itti Aantuun af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo ibsan. Itti Aantuun Af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo ulaa galaanaa dhabuun shaqaxaan kan wal qabatu qofa osoo hin ta’iin inumaayyuu bilisummaa imaammata ishee kan dhabsiisu, dhiibbaa dinagdee kan uumu dhimma birmadummaa ta’uusaa ibsaniiru. Kanaaf Mootummaan Itiyoophiyaan deebiftee ulaa galaanaa akka argattu karaa nagaa fi ejjennoo qajeelfama kennanii fudhachuu qabachuushee dubbataniiru. Mana Maree bakka bu’oota ummataatti de’eetaan ministira itti aanaa itti waamamaa Masarat Hayilee dhimmi abbummaa ulaa galaanaa Itiyoophiyaa hawaasa addunyaa biratti fudhatama argachuusaa ibsaniiru. Itiyoophiyaan abbaa ulaa galaanaa ta’uushee karaa kennanii fudhachuu mirkaneessuuf hojjechaa akka jirtu ibsanii, tattaaffii kana cimsitee itti fuftii jedhaniiru. Mana marichaatti itti aantuun walitti qabduu koree dhaabbataa hariiroo alaa fi dhimmoota nageenyaa Dr. Fathii Mahidii kaayyoo abbummaa ulaa galaanaa tattaaffii karaa nagaa fi dippilomaasii milkeessuun dirqama keenya jechuun ibsaniiru. Itti aantuun af-yaa’ii Loomii Badhoo mootummaa abbummaa ulaa galaanaa karaa nagaa mirkaneessuuf tattaaffii taasisu ummanni Itiyoophiyaa deeggaruu qaba jechuun dubbataniiru. Manni maree bakka bu’oota ummataa karaa dippilomaasii paarlaamaa, labsiiwwan deeggaraa ta’an baasuun fi imaammattoota gamaaggamuun tattaaffiin mootummaa hojiirra akka oolu qoodasaa ni baha jedhaniiru.
Gaaffiin ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa waan ta’eef hojiirra oolmaasaaf ni hojjetama-Mana maree waloo
Oct 31, 2025 20
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun hojiirra oolmaasaaf kan hojjetu ta’uu manni maree waloo paartilee siyaasaa naannoo Oromiyaa ibse. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad miseensota mana maree bakka bu’oota ummataaf dhimmi galaana diimaa gaaffii seera qabeessa, seenaa qabeessaa, teessuma lafaa fi dinagdee jenneetu amanna jechuun isaanii ni yaadatama. Itiyoophiyaan itti cufamee jiraachuu hin dandeessu, olloota keenyaaf waanti jechuu barbaannu Itiyoophiyaan yemmuu guddattu misooma riijinichaaf madda taati, kan barbaannu tumsaan guddachuudha, kanaaf dhimmi ulaa galaanaa Itiyoophiyaaf dhimma jiraachuu fi jiraachuu dhabuuti jechuun cimsanii dubbataniiru. Hooggantoonni paartilee siyaasaa waloo naannoo Oromiyaa TOI’ waliin turtii taasisaniin, gaaffiin ulaa galaanaa dhugaawwan seera qabeessa, seena qabeessaa fi teessuma lafaa kan bu’uureffate ta’uu ibsaniiru. Itiyoophiyaan waggoota dheeraaf ulaa galaanaa qabaachaa kan turte, sochii ji’oo-siyaasaa qaxanichaanis hirmaannaa guddaa qabaachaa kan turte ta’uu yaadatanii, waggoota 30 darbe ulaa galaanaa malee turuunshee kan nama gaabbisiis ta’uu kaasaniiru. Barreessaan olaanaa mana maree waloo Taarikuu dinbaruu, gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafatte ajandaa ta’ee as bahuunsaa murteessaa fi dhimma bu’uraa waan ta’eef mootummaan galateeffamuu qaba jedhaniiru. Yaa’iin walii gala barbaachisummaa fi gaaffii haala yeroo ta’uusaa walii galtee waloorra gahee hojiirra oolmaasaaf qoodasaa bahuuf qophii ta’uusaa mirkaneessaniiru. Ulaan galaanaa Itiyoophiyaan hiyyummaa keessaa kan ittiin baatu, guddummaa dippilomaasii riijinichatti kan ittiin mirkaneessitu,daldalashee kan ittiin si’eessitu dhimma murteessaa waan ta’eef manni marichaa ni deeggara kan jedhan ammoo walitti qabaa mana marichaa obbo Salamoon Taaffasaati. Dhimma ulaa galaanaa ajandaa biyyaa akka ta’u kan taasisan ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad galata guddaa akka qaban dubbatanii, gaaffichi meeshaa olaanaa dhimmi Itiyoophiyaa itti mirkanaa’udha jedhaniiru. Manni maree waloo naannichaa paartileen siyaasaa 22 miseensa itti ta’an, gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fidhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun akka fudhatu ta’uusaa fi deebiisaafis kan hojjetu ta’uu mirkaneesseera.
Naannoo Oromiyaatti Gabaa tasgabbeesuuf hojii qindoominaa hojjetameen bu’aan argamaa jira
Oct 31, 2025 13
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Nannoo Oromiyaatti bara baajataa qabame kurmaana jalqabaan gabaa fi qaala’insa jireenyaa tasgabbeessuuf hojii qindoominaan hojjetameen bu’aan argamaa jiraachuu Biiroon Daldalaa Naannichaa beeksise. Itti Aanaan Biiroo Daldalaa Naannoo Oromiyaa Obbo Tasfaayee Gashoo TOI’f akka ibsanitti, bara baajatichaatti naannichatti gabaa tasgabbeessuuf dhiheessii dabaluunii fi hojiin to’annoo fi hordoffii cimee itti fufeera. Kurmana kanatti biirichi raawwachiiftota fi hawaasa daldalaa waliin daldala seeraan alaa ittisuurratti kan xiyyeeffate hojii hubannaa uumuu hojjechuusaa dubbataniiru. Daldala seeran Alaa ittisuu cinaatti dhaqabummaan omishaa akka bal’atuu gochuun dhiheessii fi fedhiin akka wal madaaluuf hojjetamaa turuun ni yaadatama. Kanaanis Omisha qonnaa fi bu’aawwan induistirii nyaataaf oolan baay’inaan, qulqullinaa fi gatii madaalawaan gabaa Dilbataan, Baazaarii fi Egzibiishiniin hawaasaaf akka dhihaatu taasifamuu dubbataniiru. Akkasumas qaamolee qooda fudhattootarraa, Yuuniyeenotarraa, waldaalee hojii gamtaa fi Qonna Magaalaarratti qaamolee bobban waliin ta’uun hojii dhiheessii fooyya’aa hojjechuusaanii dubbataniiru. Naannichatti baatiiwwan sadan darban kurmaana jalqabaa waggaatti gabaa dilbataa dabalataa 19 hundeessuun walii gala gabaa dilbataa 590 akka jiran eeruun, filannoowwan gabaa kana omishni akka dhihaatan gochuun gabaan akka tasgabbaa’u gochuu danda’uu kaasaniiru. Keessumaa Omishtoonni Muduraa fi kuduraa walitti hidhaminsa gabaa naannoosaanitti uumameen hawaasa dhaqqabsiisuun haala fooya’een fayyadamoo ta’uusaanii dubbataniiru. Akksumas Industiriiwwan omishaa nyaatan wal qabatan naannichatti argaman waliin walii galuun hawaasni gatii warshaan omishicha akka argatu taassifamuu dubbataniiru. #Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa #TOI
Misoomni koriidaraa Dirree Dawaa Hojii fi jireenyaaf filatamtuu taassiseera – jiraattota
Oct 31, 2025 13
Onkoloolessa21/2018(TOI)- Misoomni koriideraa Dirreedawaa Hojii fi jireenyaaf filatamtuu taassiseera jechuun jiraattotni Dirreedawaa dubbatan. Magaalichatti marsaa jalqabaan misoomni koriideraa KiilooMeetirii11 ol hojjetaman guutummaa guutuutti xumuramaniiru. Misooma koriideraa hojjetaman ilaalchisee Jiraattonni Magaalichaa yaada isaanii TOI kennan akka jedhanitti misooni koriideraa Dirreedawaatti miidhagina dabaluun Magaalitti hojii fi Jireenyaatiif filatamtuu taassiseera. Jiraattota keessaa ObboShamsaddin Tsaggaayee akka ibsanitti, misoomni koriideraa Magaalichatti bakkeewwan adda addaatti balfawwan turan qulqulleessuun naannoo nageenyisaa eegame uumeera. Daandiin lafoo fi konkolaataa adda bahee hojjetamuunsaa daandiin konkolaataa akka mijatu dabalu ibsuun, kunis jiraattotaaf haala mijataa hojii fi bakka bashannanaa uumuusaa kasaniiru. Obbo Abdiisaa Biraanuu gamasaniin, Misoomni Koriideraa Lafoo Deemtotaaf, kan Biskileetii fi Daandii Baaburaa adda bahuun sochiisaa saffisiisuu ibsaniiru. Ammaan dura Bishkileetii fi Konkolaataan daandii tokkorra socho’aa balaa uumaa kan turan ta’uu eeruun, yeroo ammaa rakkoon kun hfuramuusaa kaasuun hojiin gaariin kun cimee akka itti fufu qoodasaanii akka bahan eeraniiru. Kanarra darbee bakkeewwan bashannanaa magaalichatti ijaaraman jiraattonni yeroo baqonnaasaanii bakka mijataa itti dabarsan uumuu dubbataniiru. Hoggantoota Misoomni koriidaraa kun akka hojjetamu taassisan galateeffatanmiiru. Misoomni koriidaraa isaan dabalatee namoota biroof carraa hojii yeroo fi dhaabbii uumuusaa Aadde Beetii Alamisheet dubbataniiru. Carraa hojii argataniin ijooleesaanii guddisaa jiraachuu kaasaniiru. Jiraataan magaalichaa obbo Joorji Abdallaa gamasaaniin, misoomni koriidara bakkeewwan balfaa turan miidhagaa fi hawwataa taassisuun gidduugala hojii fi jireenyaa miidhagaa akka ta’u dandeessisuu dubbataniiru. Magaalaa Diree Dawaatti marsaa jalqabaan Misoomni Koriidaraa kallattii 4’n ijaarame xumuramuu odeeffannoon pirojektii Bulchiinsa Magaalaa Diree Dawaa irraa argame ni mul’isa
Naannoo Harariitti Damee Invastimantii jajjabeessuuf deeggarsi taassifamu cimee itti fufeera
Oct 31, 2025 74
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Naannoo Harariitti Damee Invastimantii jajjabeessuuf deeggarsaa fi hordoffii cimsuu Biiroon Intarpirayizii fi Industirii naannichaa ibse. Itti Aanaan Biiroo misooma Intarpiraayizii fi Industirii naannichaa Obbo Hamdii Salahiddiin TOI’f akka ibsanitti naannichatti damee Invastimantii jajjabeessuuf hojiin deeggarsaa fi hordoffiif xiyyeeffannoon kennameera. Kanaanis bara baajatichaa kurmaana jalqabaatti Duureeyyiin 32 kaappitaala Birrii biiliyoona 1 tuqaa 2 galmeessisan eeyyama invastimantii fudhachuusaanii eeraniiru. Eeyyamni Invastimantii kan kennameefiis Qonnaan, Manuufakcharingii fi damee tajaajilaan ta’uu dubbataniiru. Bu’aa qabeessummaa hojii invastimantii guddisuuf hojii deeggarsaa fi hordoffii cimsuun namoota sirnaan hojiitti hin galle Dureeyyii 40 ta’an irratti akeekkachiisaa eegalee hanga eeyyama Invastimantii haquutti tarkaanfiin fudhatamuu ibsaniiru. Dureeyyii tarkaanfiin irratti fudhatame keessaa 17 haala walii galtee galaniin kan hin Misoomsine waan ta’anii fi lafa fudhatanii hojiitti kan hin galle ta’uusaanii ibsaniiru. Kan biroon sababa quubsaa malee ijaarsa kan adda kutanii fi eeyyama ijaarsaa malee hojii kan eegalan yoo ta’u dureeyyotni 18 immoo akka dhorkaman ta’uusaanii ibsaniiru. Dabalataanis dureeyyoota hojiin deeggarsaa adda addaa taassifamee fi lafa fudhatanii dallaa itti dalleesanii kaa’an eeyyamnisaanii haqamuu ibsaniiru. Ittifufuunis dureeyyii eeyyama invastimantiin lafa fudhatanii gara hojiitti hin galle irratti hordoffii taassisuun tarkaanfii madaalu fudachuun cimee akka itti fufu ibsaniiru
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasa
Gaaffiin ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa waan ta’eef hojiirra oolmaasaaf ni hojjetama-Mana maree waloo
Oct 31, 2025 20
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun hojiirra oolmaasaaf kan hojjetu ta’uu manni maree waloo paartilee siyaasaa naannoo Oromiyaa ibse. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad miseensota mana maree bakka bu’oota ummataaf dhimmi galaana diimaa gaaffii seera qabeessa, seenaa qabeessaa, teessuma lafaa fi dinagdee jenneetu amanna jechuun isaanii ni yaadatama. Itiyoophiyaan itti cufamee jiraachuu hin dandeessu, olloota keenyaaf waanti jechuu barbaannu Itiyoophiyaan yemmuu guddattu misooma riijinichaaf madda taati, kan barbaannu tumsaan guddachuudha, kanaaf dhimmi ulaa galaanaa Itiyoophiyaaf dhimma jiraachuu fi jiraachuu dhabuuti jechuun cimsanii dubbataniiru. Hooggantoonni paartilee siyaasaa waloo naannoo Oromiyaa TOI’ waliin turtii taasisaniin, gaaffiin ulaa galaanaa dhugaawwan seera qabeessa, seena qabeessaa fi teessuma lafaa kan bu’uureffate ta’uu ibsaniiru. Itiyoophiyaan waggoota dheeraaf ulaa galaanaa qabaachaa kan turte, sochii ji’oo-siyaasaa qaxanichaanis hirmaannaa guddaa qabaachaa kan turte ta’uu yaadatanii, waggoota 30 darbe ulaa galaanaa malee turuunshee kan nama gaabbisiis ta’uu kaasaniiru. Barreessaan olaanaa mana maree waloo Taarikuu dinbaruu, gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafatte ajandaa ta’ee as bahuunsaa murteessaa fi dhimma bu’uraa waan ta’eef mootummaan galateeffamuu qaba jedhaniiru. Yaa’iin walii gala barbaachisummaa fi gaaffii haala yeroo ta’uusaa walii galtee waloorra gahee hojiirra oolmaasaaf qoodasaa bahuuf qophii ta’uusaa mirkaneessaniiru. Ulaan galaanaa Itiyoophiyaan hiyyummaa keessaa kan ittiin baatu, guddummaa dippilomaasii riijinichatti kan ittiin mirkaneessitu,daldalashee kan ittiin si’eessitu dhimma murteessaa waan ta’eef manni marichaa ni deeggara kan jedhan ammoo walitti qabaa mana marichaa obbo Salamoon Taaffasaati. Dhimma ulaa galaanaa ajandaa biyyaa akka ta’u kan taasisan ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad galata guddaa akka qaban dubbatanii, gaaffichi meeshaa olaanaa dhimmi Itiyoophiyaa itti mirkanaa’udha jedhaniiru. Manni maree waloo naannichaa paartileen siyaasaa 22 miseensa itti ta’an, gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fidhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun akka fudhatu ta’uusaa fi deebiisaafis kan hojjetu ta’uu mirkaneesseera.
Dhimmii Ulaa galaanaa gaaffii waloo keenyaa deebii argachuu qabudha- mana maree waloo paartiilee morkattootaa
Oct 31, 2025 47
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Dhimmii Ulaa galaanaa dhimma faayidaa biyyoolessaa waan ta’eef gaaffii waloo keenyaa deebii argachu qabudha jechuun Manni Maree Paartii Morkattootaa Naannoo Amaaraa ibsan. Walitti qabaa Mana maree paartii Morkattootaa Naannoo Amaaraa fi durataa’aan humna sochi dimokiraasii Amaaraa Tasfaahun Alamneeh turtii TOI waliin taassisaaniin gaaffiin ulaa galaanaa dhimma biyyaa fi faayidaa biyyoolessaa waan ta’eef dhimma deebii argachuu qabu gaaffii waloo keenyaati jedhaniiru. Garaagarummaan ilaalcha siyaasaa jiaatus dhimma faayidaa biyyaarratti ejjennoo addaa kan hin qabne ta’uusaanii kaasuun gama Kanaan sochii Mootummaa eegalee fi Ejjannoo qabate ni dinqisiifanna ni deeggaraas jechuun mirkaneessaniiru. Dhimma kanarratti manni maree waloo dhiheenyatti akka hojjetuu fi tokkommaa sabdaneessummaashee fi faayidaa biyyoolessaashee biyya kabajameefii ijoollee keenya dhaalchisuuf ni hojjenna jedhaniiru. Akka mana maree paartiilee morkattootaatti nageenya buusuuf seera kabachiisuu fi dhimmoota keessoorratti waloon akka hojjennu hunda faayidaa biyyoolessaa fi dhimma Ajandaa biyyaarratti waloon hojjechuun dirqama keenya jedhaniiru. Mootumman Abbummaa ulaa galaanaa mirkaneessuuf yeroo hiriiru faallaan dhaabbachuun seenaatiin komatamaa kan nama taassisuu fi nageenya sammuu kan nama dhorkatu ta’uu kaasaniiru. Ministirri Muumee Dr. Abiyyi Ahimad guyyoota muraasa dura miseensota mana maree bakka bu’oota uummaataaf ibsa kennaaniin dhimma ulaa galaanaa argachuun kan hin jijiiramne ta’uusaa ejjennoon dubbachuun saanii ni yaadatama.
Nageenyi Godina Wallaga Lixaatti bu’e hirmaannaa fi fayyadamummaa Misoomaa guddisaa jira- Jiraattota Godinichaa
Oct 30, 2025 178
Onkoloolessa 20/2018(TOI) - Nageenyi Godhina wallaga Lixaatti bu’e hirmaanaa misoomaa fi fayyadamummaasaanii guddisaa jiraachuu jraattonni godinichaa TOI’n dubbise ibsan. Nageenyi Naannichatti bu’e sochii Hawaasummaa fi Dinagdee haala fooya’een akka raawwatamani taassisuusaa jiraattonni dubbataniiru. Jiraattota Godinichaa yaadasaanii kennan keessaa Obbo Ayyaanaa Mangashaa rakkoon nageenyaa ammaan dura naannichatti mudatee turee maqee nageenyi bu’uusaatiin hojii misoomaarratti akka ciman taassiseera. Kunis gannaa fi bona hojii misoomaarratti hirmaannaa taassisan akka dagaaguu fi fayyadamummaansaanii guddachaa akka dhufu gochuusaa dubbataniiru. Keessumaa hojiiwwan misoomaa hawaasicha fayyadan raawatamaa jiraachuu eeruun hojiiwwan misoomaa kun milkaa’inaaf akka gahanii fi nageenyi argame fulla’aa akka ta’uuf qoodasaanii akka bahan ibsaniiru. Hirmannaa mootummaa fi uummataan nageenya naannoosaaniitti bu’een soda tokko malee socho’uun hojiisaanii hawaasummaa fi Diinagdee raawwachaa jiraachuu isaanii kan dubbatan immoo adde Ayyaantuu Horaati. Fuulduratti hojiiwwan misooma akka itti fufaniif nageenya cimsuuf tattaaffii taassifamaniif qooda gamasaanii akka bahatan ibsaniiru. Jiraataan obbo Magarsaa Aagaa jedhaman gamasaaniin, nageenya Godinichatti bu’een sochiin kallattii hundaan taassisan guutuu ta’uu fi keessumaa qonnaan bulaan sodaa tokko malee hojiisaa guyyaa guyyaa raawwachaa jiraachuu ibsaniiru. Fuuldurattis nageenya fulla’aa gochuurratti jiraattota nannoosaanii waliin wal-tumsuun hirmaannan hojii misoomaarratti taassisan akka cimsan dubbataniiru. Itti gaafatamaan Waajjira Bulchiinsaa fi nageenyaa Godina wallaga lixaa Geetahuun Tarfeessaa akka ibsanitti, godinichatti ummanni qaamolee ngeenyaa waliin ta’ee hojjechuusaan nageenyi fulla’aan bu’eera. Ummanni sodaa tokko malee socho’ee hojiisaa akka hojjetuuf haalli mijataan uumamuusaan uummann garaa guutuun hojii misoomaarratti hirmaachaa jira jedhaniiru. Nagenya bu’een hojiiwwan misoomaa eegalaman itti fufuusaanii fi nageenya argame cimsanii tursiisuuf ummanni qoodasa cimsuu qaba jedhaniiru.
.jpg)
Paartiin badhaadhinaa leenjiin waggaa gaggeessuu eegale
Oct 30, 2025 150
Onkoloolessa 20/2018(TOI)-Paartiin badhaadhinaa leenjii waggaa hooggantoota olaanoo bara 2018 gaggeessuu eegaleera. Leenjichi mataduree “ Ilaalcha Mootummaa Ida’amuutiin, milkaa’inoota damichaa’’ guyyoota walitti fufaan 10f kan kennamu ta’a. Leenjichi mata dureewwan adda addaa daandeettii, beekumsaa fi humna hoggansaa dagaagsan kan itti dhihaatan ta’uun ibsameera. Leenjicharratti Qondaaltonni Olaanoon Federaalaa fi Naannoolee irraa dhufan kuma 2 ol akka hirmaatan eerameera. Leenjicha cinaatti daawwannaan hojii dirree akka gaggeeffamu eerameera.
Itiyoophiyaan nageenya Sudaan Kibbaaf deeggarsa barbaachisu ni gooti – Dr. Geediyoon Ximootiwoos
Oct 29, 2025 283
Onkoloolessa 19/2018 (TOI)- Itiyoophiyaan nageenyaa fi tasgabbii Sudaan Kibbaaf deeggarsa gootu cimsitee akka itti fuftu ministirri dhimma alaa Dr. Geediyoon Ximootiwoos ibsan. Itiyoophiyaan Sudaan kibbaa waliin walitti hidhamiinsa bu’ura misoomaa cimsuuf akka barbaaddu dubbataniiru. Ministirri dhimma alaa Dr. Geediyoon Ximootiwoos jila olaanaa Sudaan Kibbaatti ministira dhimmoota Afriikaa Bahaa Piiyengi DengiKu’oliin durfamu har’a waajjirasaaniitti simatanii dubbisaniiru. Gareen jilaa kun ministira dhimma alaaf haala yroo Sudaan Kibbaa keessumaa bulchiinsa Abuyyee ilaalchisuun ibsa kenneera. Itiyoophiyaan hidha haaromsaa xumurtee milkaa’inaan eebbisiisuusheetiin gammachuusaanii ibsuun ergaa baga gammaddanii dabarsaniiru. Ministirri dhimma alaa Dr. Geediyoon Ximootiwoos pirezidaantiin Sudaan Kibbaa Saalvaa Kiir Mayardiit eebba hidha haaromsaarratti hirmaachuusaniif galateeffataniiru. Itiyoophiyaan nagaa fi tasgabbii Sudaan Kibbaaf kutannoo cimaa qabdu ministirri Geediyoon Ximootiwoos mirkaneessaniiru. Biyyoonni lamaan caalaatti bu’ura misoomaan walitti hidhamanii tumsa dinagdee riijinii guddisuuf hojjechuu akka qaban ibsuusaanii odeeffannoon ministeera dhimma alaa ni mul’isa.
.jpg)
Itiyoophiyaan ulaa galaanaa isheef malu gaafachuunshee qananii miti – Hayyoota
Oct 29, 2025 215
Onkoloolessa 19/2018 (TOI)-Itiyoophiyaan ulaa galaanaa qaamolee guddinashee hin barbaannee fi ragaan bakka hin jirretti shiraan irraa fudhatame gaafachuunshee mirga malee qananii akka hin taane hayyoonni ibsan. Manni maree bakka bu’oota ummataa 6ffaa bara hojii 5ffaa bakka Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad argamanitti kaleessa walgahii idilee lammaffaa gaggeesseera. Ministirri muummee Dr, Abiyyi Ahimad wayita kana galaana Diimaan walqabatee ibsa kennaniin, dhimmi galaana diimaa gaaffii seera qabeessa, seena qabeessa, haala teessuma lafaa fi dinagdee ta’uu Itiyoophiyaan ni amanti jedhaniiru. Itiyoophiyaan galaana diimaa akka dhabdu eenyu murteesse jennee yoo sakattaanu ragaan hin argamne, dhaabbileenis harka keessaa akka hin qabne kaasaniiru. Ulaan galaanaa dhimma jiraachuu fi jiraachuu dhabuu waan ta’eef Itiyoophiyaan itti cufamee jiraachuu waan hin dandeenyeef tattaaffiin gootu cimee akka itti fufu ibsaniiru. Hayyoonni TOI’n dhimmicharratti dubbise akka jedhanitti,Itiyoophiyaan qaamolee badhaadhinashee hin barbaanneen kan harkaa fudhatame qaamashee kan ta’e gaafachuun mirga malee qananii akka hin taane himaniiru. Barsiisaan dippilomaasii fi hariiroo idil addunyaa barsiisa Indaalee Nugusee, akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde daba malee seera qabeessa akka hin taane kaasanii, Itiyoohiyaan ulaa galaanaa argachuu qabdi jedhee mootummaan amanee ajandaa gochuunsaa seeraanis ta’e safuudhaan sirrii ta’uu eeraniiru. Adeemsi dippilomaasii Itiyoophiyaan ulaa galaanaa shiraan dhabde argachuuf itti jirtu Akka cimsitu gorsaniiru. Yuunivarsiitii Boongaatti barsiisaa fi qorataan Saayinsii Siyaasaa fi hariiroo idil addunyaa Dr. Yaared Ayyaalew gamasaaniin Itiyoophiyaan ulaa galaanaa fayyadamuunshee faayidaansaa kan riijinichaas ta’uu akka ta’u dubbataniiru. Itti fayyadama waloof jecha riijinicha dabalatee hawaasni addunyaa Itiyoophiyaan kan gaafatte qaamashee waan ta’eef Itiyoophiyaan ulaa galaanaa akka argattu deeggaruu akka qaban dubbataniiru.
Manni marichaa mooshinii deeggarsaa dhihaateef raggaaseera
Oct 28, 2025 288
Onkoloolessa 18/2018(TOI)-Manni maree bakka bu’oota ummataa mooshinii deeggarsaa kallattii xiyyeeffannoo mootummaa bara 2018 Fulbaana 26 bara 2018 pirezidaant Taayyee Atsqasillaaseen dhihaate raggaaseera. Manni maree bakka bu’oota ummataa 6ffaa bara hojii 5ffaa har’a bakka ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad argamanitti walgahii idilee lammaffaa taa’eera. Mooshinii pirezidaant taayyeen dhihaate ka’umsa godhachuun gaaffilee fi yaanni garagaraa miseensota mana mareerraa kan ka’an yoo ta’u ministirri muummee deebii fi ibsa kennaniiru. Manni marees mooshinii deeggarsaa dhihaateef raggaaseera.
.jpg)
Filannoon biyyaalessaa Toorbaffaan yeroosaatti nigaggeeffama – ministira muummee Dr. Abiyyi Ahimad
Oct 28, 2025 213
Onkoloolessa 18/2018(TOI)- Filannoon biyyaalessaa Toorbaffaan yeroosaatti akka gaggeeffamu ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsan. Walgahiin idilee lammaffaa bara hojii 5ffaa mana maree bakka bu’oota ummataa bakka ministrri muummee Dr. Abiyyi Ahimad argamanitti har’a gaggeeffameera. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad gaaffilee miseensota mana maree bakka bu’oota ummataarraa gaafatamaniif kennaniin, filannoon biyyaalessaa toorbaffaan filannoo biyyaalessaa jahaffaa caalaa kan fooyya’e ni ta’a jedhaniiru. Filannoon biyyaalessaa toorbaffaan yeroosaatti akka gaggeeffami ibsanii, sagaleewwan filannoo caalaatti filmaata ta’an filannoo Kana keessa akka galan ni eegama jedhaniiru. Kanaaf ammoo akka mootummaa fi paartiitti xiyyeeffannoon akka hojjetamu mirkaneessanii, kana raawwachiisuuf humni gahaan akka jiru dubbataniiru. Mootummaan filannoo kana gaggeessuuf humnaa fi qophii gahaa qaba kan jedhan ministirri muummee, filannoon biyyaalessaa toorbaffaan filannoowwan amma har’aatti Itiyoophiyaa keessatti gaggeeffaman caalaa fooyya’aa akka ta’u hin shakkamu jedhaniiru. Filannichi demokiraatawaa fi sagaleewwan garagaraa hedduu akka qabaatu itti gaafatamummaan ni hojjenna jedhaniiru. Nuyi akka paartiittis, akka mootummaattis qophoofneerra, paartileen morkattoottaas gamanumaa qophaa’uu qabu jedhaniiru. Kanaaf paartileen siyaasaa hundi filannichatti hirmaachuuf gamanumaa akka qophaa’an waamicha taasisaniiru.
Siyaasa
Gaaffiin ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa waan ta’eef hojiirra oolmaasaaf ni hojjetama-Mana maree waloo
Oct 31, 2025 20
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fi dhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun hojiirra oolmaasaaf kan hojjetu ta’uu manni maree waloo paartilee siyaasaa naannoo Oromiyaa ibse. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad miseensota mana maree bakka bu’oota ummataaf dhimmi galaana diimaa gaaffii seera qabeessa, seenaa qabeessaa, teessuma lafaa fi dinagdee jenneetu amanna jechuun isaanii ni yaadatama. Itiyoophiyaan itti cufamee jiraachuu hin dandeessu, olloota keenyaaf waanti jechuu barbaannu Itiyoophiyaan yemmuu guddattu misooma riijinichaaf madda taati, kan barbaannu tumsaan guddachuudha, kanaaf dhimmi ulaa galaanaa Itiyoophiyaaf dhimma jiraachuu fi jiraachuu dhabuuti jechuun cimsanii dubbataniiru. Hooggantoonni paartilee siyaasaa waloo naannoo Oromiyaa TOI’ waliin turtii taasisaniin, gaaffiin ulaa galaanaa dhugaawwan seera qabeessa, seena qabeessaa fi teessuma lafaa kan bu’uureffate ta’uu ibsaniiru. Itiyoophiyaan waggoota dheeraaf ulaa galaanaa qabaachaa kan turte, sochii ji’oo-siyaasaa qaxanichaanis hirmaannaa guddaa qabaachaa kan turte ta’uu yaadatanii, waggoota 30 darbe ulaa galaanaa malee turuunshee kan nama gaabbisiis ta’uu kaasaniiru. Barreessaan olaanaa mana maree waloo Taarikuu dinbaruu, gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafatte ajandaa ta’ee as bahuunsaa murteessaa fi dhimma bu’uraa waan ta’eef mootummaan galateeffamuu qaba jedhaniiru. Yaa’iin walii gala barbaachisummaa fi gaaffii haala yeroo ta’uusaa walii galtee waloorra gahee hojiirra oolmaasaaf qoodasaa bahuuf qophii ta’uusaa mirkaneessaniiru. Ulaan galaanaa Itiyoophiyaan hiyyummaa keessaa kan ittiin baatu, guddummaa dippilomaasii riijinichatti kan ittiin mirkaneessitu,daldalashee kan ittiin si’eessitu dhimma murteessaa waan ta’eef manni marichaa ni deeggara kan jedhan ammoo walitti qabaa mana marichaa obbo Salamoon Taaffasaati. Dhimma ulaa galaanaa ajandaa biyyaa akka ta’u kan taasisan ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad galata guddaa akka qaban dubbatanii, gaaffichi meeshaa olaanaa dhimmi Itiyoophiyaa itti mirkanaa’udha jedhaniiru. Manni maree waloo naannichaa paartileen siyaasaa 22 miseensa itti ta’an, gaaffii ulaa galaanaa jiraachuu fi jiraachuu dhabuu biyyaa fidhimma faayidaa biyyaalessaa gochuun akka fudhatu ta’uusaa fi deebiisaafis kan hojjetu ta’uu mirkaneesseera.
Dhimmii Ulaa galaanaa gaaffii waloo keenyaa deebii argachuu qabudha- mana maree waloo paartiilee morkattootaa
Oct 31, 2025 47
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Dhimmii Ulaa galaanaa dhimma faayidaa biyyoolessaa waan ta’eef gaaffii waloo keenyaa deebii argachu qabudha jechuun Manni Maree Paartii Morkattootaa Naannoo Amaaraa ibsan. Walitti qabaa Mana maree paartii Morkattootaa Naannoo Amaaraa fi durataa’aan humna sochi dimokiraasii Amaaraa Tasfaahun Alamneeh turtii TOI waliin taassisaaniin gaaffiin ulaa galaanaa dhimma biyyaa fi faayidaa biyyoolessaa waan ta’eef dhimma deebii argachuu qabu gaaffii waloo keenyaati jedhaniiru. Garaagarummaan ilaalcha siyaasaa jiaatus dhimma faayidaa biyyaarratti ejjennoo addaa kan hin qabne ta’uusaanii kaasuun gama Kanaan sochii Mootummaa eegalee fi Ejjannoo qabate ni dinqisiifanna ni deeggaraas jechuun mirkaneessaniiru. Dhimma kanarratti manni maree waloo dhiheenyatti akka hojjetuu fi tokkommaa sabdaneessummaashee fi faayidaa biyyoolessaashee biyya kabajameefii ijoollee keenya dhaalchisuuf ni hojjenna jedhaniiru. Akka mana maree paartiilee morkattootaatti nageenya buusuuf seera kabachiisuu fi dhimmoota keessoorratti waloon akka hojjennu hunda faayidaa biyyoolessaa fi dhimma Ajandaa biyyaarratti waloon hojjechuun dirqama keenya jedhaniiru. Mootumman Abbummaa ulaa galaanaa mirkaneessuuf yeroo hiriiru faallaan dhaabbachuun seenaatiin komatamaa kan nama taassisuu fi nageenya sammuu kan nama dhorkatu ta’uu kaasaniiru. Ministirri Muumee Dr. Abiyyi Ahimad guyyoota muraasa dura miseensota mana maree bakka bu’oota uummaataaf ibsa kennaaniin dhimma ulaa galaanaa argachuun kan hin jijiiramne ta’uusaa ejjennoon dubbachuun saanii ni yaadatama.
Nageenyi Godina Wallaga Lixaatti bu’e hirmaannaa fi fayyadamummaa Misoomaa guddisaa jira- Jiraattota Godinichaa
Oct 30, 2025 178
Onkoloolessa 20/2018(TOI) - Nageenyi Godhina wallaga Lixaatti bu’e hirmaanaa misoomaa fi fayyadamummaasaanii guddisaa jiraachuu jraattonni godinichaa TOI’n dubbise ibsan. Nageenyi Naannichatti bu’e sochii Hawaasummaa fi Dinagdee haala fooya’een akka raawwatamani taassisuusaa jiraattonni dubbataniiru. Jiraattota Godinichaa yaadasaanii kennan keessaa Obbo Ayyaanaa Mangashaa rakkoon nageenyaa ammaan dura naannichatti mudatee turee maqee nageenyi bu’uusaatiin hojii misoomaarratti akka ciman taassiseera. Kunis gannaa fi bona hojii misoomaarratti hirmaannaa taassisan akka dagaaguu fi fayyadamummaansaanii guddachaa akka dhufu gochuusaa dubbataniiru. Keessumaa hojiiwwan misoomaa hawaasicha fayyadan raawatamaa jiraachuu eeruun hojiiwwan misoomaa kun milkaa’inaaf akka gahanii fi nageenyi argame fulla’aa akka ta’uuf qoodasaanii akka bahan ibsaniiru. Hirmannaa mootummaa fi uummataan nageenya naannoosaaniitti bu’een soda tokko malee socho’uun hojiisaanii hawaasummaa fi Diinagdee raawwachaa jiraachuu isaanii kan dubbatan immoo adde Ayyaantuu Horaati. Fuulduratti hojiiwwan misooma akka itti fufaniif nageenya cimsuuf tattaaffii taassifamaniif qooda gamasaanii akka bahatan ibsaniiru. Jiraataan obbo Magarsaa Aagaa jedhaman gamasaaniin, nageenya Godinichatti bu’een sochiin kallattii hundaan taassisan guutuu ta’uu fi keessumaa qonnaan bulaan sodaa tokko malee hojiisaa guyyaa guyyaa raawwachaa jiraachuu ibsaniiru. Fuuldurattis nageenya fulla’aa gochuurratti jiraattota nannoosaanii waliin wal-tumsuun hirmaannan hojii misoomaarratti taassisan akka cimsan dubbataniiru. Itti gaafatamaan Waajjira Bulchiinsaa fi nageenyaa Godina wallaga lixaa Geetahuun Tarfeessaa akka ibsanitti, godinichatti ummanni qaamolee ngeenyaa waliin ta’ee hojjechuusaan nageenyi fulla’aan bu’eera. Ummanni sodaa tokko malee socho’ee hojiisaa akka hojjetuuf haalli mijataan uumamuusaan uummann garaa guutuun hojii misoomaarratti hirmaachaa jira jedhaniiru. Nagenya bu’een hojiiwwan misoomaa eegalaman itti fufuusaanii fi nageenya argame cimsanii tursiisuuf ummanni qoodasa cimsuu qaba jedhaniiru.
Paartiin badhaadhinaa leenjiin waggaa gaggeessuu eegale
Oct 30, 2025 150
Onkoloolessa 20/2018(TOI)-Paartiin badhaadhinaa leenjii waggaa hooggantoota olaanoo bara 2018 gaggeessuu eegaleera. Leenjichi mataduree “ Ilaalcha Mootummaa Ida’amuutiin, milkaa’inoota damichaa’’ guyyoota walitti fufaan 10f kan kennamu ta’a. Leenjichi mata dureewwan adda addaa daandeettii, beekumsaa fi humna hoggansaa dagaagsan kan itti dhihaatan ta’uun ibsameera. Leenjicharratti Qondaaltonni Olaanoon Federaalaa fi Naannoolee irraa dhufan kuma 2 ol akka hirmaatan eerameera. Leenjicha cinaatti daawwannaan hojii dirree akka gaggeeffamu eerameera.
Itiyoophiyaan nageenya Sudaan Kibbaaf deeggarsa barbaachisu ni gooti – Dr. Geediyoon Ximootiwoos
Oct 29, 2025 283
Onkoloolessa 19/2018 (TOI)- Itiyoophiyaan nageenyaa fi tasgabbii Sudaan Kibbaaf deeggarsa gootu cimsitee akka itti fuftu ministirri dhimma alaa Dr. Geediyoon Ximootiwoos ibsan. Itiyoophiyaan Sudaan kibbaa waliin walitti hidhamiinsa bu’ura misoomaa cimsuuf akka barbaaddu dubbataniiru. Ministirri dhimma alaa Dr. Geediyoon Ximootiwoos jila olaanaa Sudaan Kibbaatti ministira dhimmoota Afriikaa Bahaa Piiyengi DengiKu’oliin durfamu har’a waajjirasaaniitti simatanii dubbisaniiru. Gareen jilaa kun ministira dhimma alaaf haala yroo Sudaan Kibbaa keessumaa bulchiinsa Abuyyee ilaalchisuun ibsa kenneera. Itiyoophiyaan hidha haaromsaa xumurtee milkaa’inaan eebbisiisuusheetiin gammachuusaanii ibsuun ergaa baga gammaddanii dabarsaniiru. Ministirri dhimma alaa Dr. Geediyoon Ximootiwoos pirezidaantiin Sudaan Kibbaa Saalvaa Kiir Mayardiit eebba hidha haaromsaarratti hirmaachuusaniif galateeffataniiru. Itiyoophiyaan nagaa fi tasgabbii Sudaan Kibbaaf kutannoo cimaa qabdu ministirri Geediyoon Ximootiwoos mirkaneessaniiru. Biyyoonni lamaan caalaatti bu’ura misoomaan walitti hidhamanii tumsa dinagdee riijinii guddisuuf hojjechuu akka qaban ibsuusaanii odeeffannoon ministeera dhimma alaa ni mul’isa.
Itiyoophiyaan ulaa galaanaa isheef malu gaafachuunshee qananii miti – Hayyoota
Oct 29, 2025 215
Onkoloolessa 19/2018 (TOI)-Itiyoophiyaan ulaa galaanaa qaamolee guddinashee hin barbaannee fi ragaan bakka hin jirretti shiraan irraa fudhatame gaafachuunshee mirga malee qananii akka hin taane hayyoonni ibsan. Manni maree bakka bu’oota ummataa 6ffaa bara hojii 5ffaa bakka Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad argamanitti kaleessa walgahii idilee lammaffaa gaggeesseera. Ministirri muummee Dr, Abiyyi Ahimad wayita kana galaana Diimaan walqabatee ibsa kennaniin, dhimmi galaana diimaa gaaffii seera qabeessa, seena qabeessa, haala teessuma lafaa fi dinagdee ta’uu Itiyoophiyaan ni amanti jedhaniiru. Itiyoophiyaan galaana diimaa akka dhabdu eenyu murteesse jennee yoo sakattaanu ragaan hin argamne, dhaabbileenis harka keessaa akka hin qabne kaasaniiru. Ulaan galaanaa dhimma jiraachuu fi jiraachuu dhabuu waan ta’eef Itiyoophiyaan itti cufamee jiraachuu waan hin dandeenyeef tattaaffiin gootu cimee akka itti fufu ibsaniiru. Hayyoonni TOI’n dhimmicharratti dubbise akka jedhanitti,Itiyoophiyaan qaamolee badhaadhinashee hin barbaanneen kan harkaa fudhatame qaamashee kan ta’e gaafachuun mirga malee qananii akka hin taane himaniiru. Barsiisaan dippilomaasii fi hariiroo idil addunyaa barsiisa Indaalee Nugusee, akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde daba malee seera qabeessa akka hin taane kaasanii, Itiyoohiyaan ulaa galaanaa argachuu qabdi jedhee mootummaan amanee ajandaa gochuunsaa seeraanis ta’e safuudhaan sirrii ta’uu eeraniiru. Adeemsi dippilomaasii Itiyoophiyaan ulaa galaanaa shiraan dhabde argachuuf itti jirtu Akka cimsitu gorsaniiru. Yuunivarsiitii Boongaatti barsiisaa fi qorataan Saayinsii Siyaasaa fi hariiroo idil addunyaa Dr. Yaared Ayyaalew gamasaaniin Itiyoophiyaan ulaa galaanaa fayyadamuunshee faayidaansaa kan riijinichaas ta’uu akka ta’u dubbataniiru. Itti fayyadama waloof jecha riijinicha dabalatee hawaasni addunyaa Itiyoophiyaan kan gaafatte qaamashee waan ta’eef Itiyoophiyaan ulaa galaanaa akka argattu deeggaruu akka qaban dubbataniiru.
Manni marichaa mooshinii deeggarsaa dhihaateef raggaaseera
Oct 28, 2025 288
Onkoloolessa 18/2018(TOI)-Manni maree bakka bu’oota ummataa mooshinii deeggarsaa kallattii xiyyeeffannoo mootummaa bara 2018 Fulbaana 26 bara 2018 pirezidaant Taayyee Atsqasillaaseen dhihaate raggaaseera. Manni maree bakka bu’oota ummataa 6ffaa bara hojii 5ffaa har’a bakka ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad argamanitti walgahii idilee lammaffaa taa’eera. Mooshinii pirezidaant taayyeen dhihaate ka’umsa godhachuun gaaffilee fi yaanni garagaraa miseensota mana mareerraa kan ka’an yoo ta’u ministirri muummee deebii fi ibsa kennaniiru. Manni marees mooshinii deeggarsaa dhihaateef raggaaseera.
Filannoon biyyaalessaa Toorbaffaan yeroosaatti nigaggeeffama – ministira muummee Dr. Abiyyi Ahimad
Oct 28, 2025 213
Onkoloolessa 18/2018(TOI)- Filannoon biyyaalessaa Toorbaffaan yeroosaatti akka gaggeeffamu ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsan. Walgahiin idilee lammaffaa bara hojii 5ffaa mana maree bakka bu’oota ummataa bakka ministrri muummee Dr. Abiyyi Ahimad argamanitti har’a gaggeeffameera. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad gaaffilee miseensota mana maree bakka bu’oota ummataarraa gaafatamaniif kennaniin, filannoon biyyaalessaa toorbaffaan filannoo biyyaalessaa jahaffaa caalaa kan fooyya’e ni ta’a jedhaniiru. Filannoon biyyaalessaa toorbaffaan yeroosaatti akka gaggeeffami ibsanii, sagaleewwan filannoo caalaatti filmaata ta’an filannoo Kana keessa akka galan ni eegama jedhaniiru. Kanaaf ammoo akka mootummaa fi paartiitti xiyyeeffannoon akka hojjetamu mirkaneessanii, kana raawwachiisuuf humni gahaan akka jiru dubbataniiru. Mootummaan filannoo kana gaggeessuuf humnaa fi qophii gahaa qaba kan jedhan ministirri muummee, filannoon biyyaalessaa toorbaffaan filannoowwan amma har’aatti Itiyoophiyaa keessatti gaggeeffaman caalaa fooyya’aa akka ta’u hin shakkamu jedhaniiru. Filannichi demokiraatawaa fi sagaleewwan garagaraa hedduu akka qabaatu itti gaafatamummaan ni hojjenna jedhaniiru. Nuyi akka paartiittis, akka mootummaattis qophoofneerra, paartileen morkattoottaas gamanumaa qophaa’uu qabu jedhaniiru. Kanaaf paartileen siyaasaa hundi filannichatti hirmaachuuf gamanumaa akka qophaa’an waamicha taasisaniiru.
Hawaasummaa
Lammiileen Waliin dhooftota kanneen hojiif biyya alaatti ni ergina jedhanirraa akka ofeeggatan gaafatame
Oct 31, 2025 68
Onkoloolessa 21/2018 (TOI)-Lammiileen qaamolee waliin dhooftota bu’ura seeraa fi biyyoota alaa waliin walii galtee osoo hin qabaatiin ‘hojjetaa biyya alaatti ni ergina’ kanneen jedhaniin akka hin gowwoomne ofeeggachuu akka qaban ibsame. Namni hojiif biyya alaatti kan ergamu karaa ministeera hojii fi ogummaa qofa ta’uun ibsameera. Haala Kanaan namoonni bakka jiranirraa hojii biyya alaaf galmaa’uu akka danda’an sirni odeeffannoo gabaa Itiyoophiyaa https://lmis.gov.et/ diriirfamee hojjetamaa akka jiru eerameera. Kana hordofuun biyyoota jiddu galeessa bahaa jaaha Itiyoophiyaan walii galtee mallatteessitetti deemuuf kan dandeessisu leenjii fi madaalliin erga raawwatamee booda hojiif akka ergaman beekameera. Kun osoo Kanaan jiruu beekamtii eyyama mootummaan ala namni hojiif biyya alaatti ergamu akka hin jirre hubachuun, namoonni lubbuusaanii, yeroosaanii akkasumas maallaqasaanii akka hin dhabne gaafatameera. Karaa faddaaltota seeraan alaa namoota deddeebisaniin biyya alaa deemuun jireenya ofii akkasumas jireenya maatii rakkoo hammaataaf akka saaxilu hubachuun adeemsa balaafamaa akkasuurraa akka of qusatu gorsaniiru. Ministeera hojii fi ogummaatti hojii raawwachiisaan hariiroo ummataa fi komunikeeshinii Abbabaa Alamuu Turtii TOI waliin taasisaniin, fayyadama carraa hojii dilbii biyya keessaa irratti bu’uureffate guddisuuf hojjetamaa jira jedhaniiru. Hojiif biyya alaa deemuun yoo barbaachises karaa hojmaata ministeerichaan diriirfamanii mana leenjii teekiniikaa fi ogummaa aanaa isaaniitti argamutti leenji’uun nageenyisaanii akkasumas fayyadamummaan isaanii eegamee haalli hojiif ergaman akka jiru himaniiru. Hojiif biyya alaatti erguu ilaalchisee odeeffannoo argachuuf karaa toora bilbilaa 9138 tolaan bilbiluun akka danda’amu dubbataniiru.
Lammiileen Itiyoophiyaa miiliyoona 63 ta’an Inshuraansii fayyaa fayyadamaa jiru
Oct 28, 2025 237
Onkoloolessa 18/2018(TOI)- Lammiileen Itiyoophiyaa miiliyoona 63 ta’an Inshuraansii fayyaa fayyadamaaakka jiran ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsan. Walgahiin idilee lammaffaa bara hojii shanaffaa mana maree bakka bu’oota ummataa irratti miistirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsa kennaniiru. Pirezidaant Taayyee Atsqasillaasee Fulbaana 26 bara 2018 walgahii waloo mana maree lamaaniirratti haasaa baniinsaa taasisan ilaalchisuun ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad gaaffii miseensota mana mreerraa gaafatamaniif deebii fi ibsa kennaniiru. Ministirri muummee ibsa taasisaniin akka jedhanitti, bu’ura misoomaa fayyaa Itiyoophiyaa keessatti babal’isuuf hojjetamaa jira. Lammiileen Itiyoophiyaa miiliyoona 63 ta’an inshuraansii fayyaa fayyadamaa akka jiran ibsaniiru. Kunis lammiileen hedduun fayyadamaa tajaajila fayyaa akka ta’an gochuu ibsanii, hojiileen yeroo ammaa hojjetamaa jiran fuulduras ciminaan akka itti fufan dubbataniiru. Dhiheessii qorichaa ilaalchisee qoricha biyya alaarraa galfamu hir’isuu fi oomisha biyya keessaan bakka buusuuf yaaliin taasifamaa akka jiru dubbataniiru. Damee fayyaa bal’isuu fi fedhii tajaajila fayyaa ummataa guutuuf hojjetamaa jiraachuu ibsaniiru. Fakkeenyaaf Hoospitaalli qiddus Phaawuloosijaarsi bu’ura misoomaa siree kuma 1 qabu gochuusaa ibsanii, fuulduratti galteen barbaachisu guutameefii tajaajilaaf akka banamu ibsaniiru.
.jpg)
Hojiileen sirna haqaa fooyyessan cimanii itti ni fufu- ministira muummee Dr. Abiyyi Ahimad
Oct 28, 2025 138
Onkoloolessa 18/2018(TOI)- Hojiileen sirna haqaa fooyyessan cimanii akka itti fufan ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsan. Walgahiin idilee 2ffaa bara hojii 5ffaa mana maree bakka bu’oota ummataa 6ffaan ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad bakka argamanitti gaggeeffameera. Sirna haqaa ilaalchisuun gaaffii miseensota mana maree irraa ka’aniif ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsa kennaniin, mootummaan sirna haqaa ammayyeessuu fi fooyyessuuf hojjechaa jira jedhaniiru. Sirni haqaa bilisummaasaa akka eeguu fi sirna hojmaatasaa akka fooyyessu mootummaan hojiilee garagaraa kutannoon raawwachaa jiraachuu dubbataniiru. Hanqina dandeettii damee kanarratti mul’atu furuuf dandeettii ogeeyyotaa gabbisuu fi hojmaata teeknooloojii hubachiisuuf hojiiwwan eegalaman kan jajjabeeffamanidha jedhaniiru. Walumaa gala sirna haqaa fooyyessuuf fooyyessi hojmaataa manneen murtiin eegalaman guddaa kan jajjabeeffamanii fi cimanii kan itti fufan ta’uu ibsa isaaniitiin eeraniiru.
.jpg)
Bara bajataa kana baay’inni tajaajilli wiirtuu tokkoo Masoob 100’n gahuuf hojjetamaa jira – ministira muummee Dr. Abiyyi Ahimad
Oct 28, 2025 157
Onkoloolessa 18/2018(TOI)- Bara bajataa kana baay’inni tajaajilli wiirtuu tokkoo Masoob 100’n gahuuf hojjetamaa akka jiru ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsan. Bu’aa bahii kenniinsa tajaajilaa irratti mul’atu hir’isuuf kan eegalame tajaajilli wiirtuu tokkoo Masoob sadarkaa biyyaatti bal’achaa jira jedhaniiru. Yaadiin idilee lammaffaa bara hojii shanaffaa mana maree bakka bu’oota ummataa kan gaggeeffame yoo ta’u ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad gaaffilee miseensota mana maree bakka bu’ootarraa gaafatamaniif deebii fi ibsa kennaniiru. Ministirri muummee riifoormii dhaabbatummaa ilaalchisuun ibsa kennaniin, bu’aa bayii kenniinsa tajaajilaa hir’isuuf kan eegalame tajaajilli wiirtuu tokkoo Masoob sadarkaa biyyaatti bal’achaa jira. Yeroo ammaa wiirtuuwwan 18 tajaajila kennaa akka jiran dubbatanii, wiirtuuwwan sadii ammoo yeroo dhihootti hojii eegalu jedhamee akka eegamu ibsaniiru. Bara bajataa kana baay’ina kana 100’n gahuuf hojjetamaa akka jiru eeranii kunis kenniinsa tajaajilaarratti jijjiirama olaanaa akka fidu ni eegama jedhan ibsa kennaniin.
Diinagdee
Akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde haqa dhabeessaa fi dogoggora seenaati
Oct 31, 2025 15
Onkoloolessa 21/2018(TOI)- Akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde haqa dhabeessaa fi dogoggora seenaa ta’uusaa itti Aantuun af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo ibsan. Itti Aantuun Af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo ulaa galaanaa dhabuun shaqaxaan kan wal qabatu qofa osoo hin ta’iin inumaayyuu bilisummaa imaammata ishee kan dhabsiisu, dhiibbaa dinagdee kan uumu dhimma birmadummaa ta’uusaa ibsaniiru. Kanaaf Mootummaan Itiyoophiyaan deebiftee ulaa galaanaa akka argattu karaa nagaa fi ejjennoo qajeelfama kennanii fudhachuu qabachuushee dubbataniiru. Mana Maree bakka bu’oota ummataatti de’eetaan ministira itti aanaa itti waamamaa Masarat Hayilee dhimmi abbummaa ulaa galaanaa Itiyoophiyaa hawaasa addunyaa biratti fudhatama argachuusaa ibsaniiru. Itiyoophiyaan abbaa ulaa galaanaa ta’uushee karaa kennanii fudhachuu mirkaneessuuf hojjechaa akka jirtu ibsanii, tattaaffii kana cimsitee itti fuftii jedhaniiru. Mana marichaatti itti aantuun walitti qabduu koree dhaabbataa hariiroo alaa fi dhimmoota nageenyaa Dr. Fathii Mahidii kaayyoo abbummaa ulaa galaanaa tattaaffii karaa nagaa fi dippilomaasii milkeessuun dirqama keenya jechuun ibsaniiru. Itti aantuun af-yaa’ii Loomii Badhoo mootummaa abbummaa ulaa galaanaa karaa nagaa mirkaneessuuf tattaaffii taasisu ummanni Itiyoophiyaa deeggaruu qaba jechuun dubbataniiru. Manni maree bakka bu’oota ummataa karaa dippilomaasii paarlaamaa, labsiiwwan deeggaraa ta’an baasuun fi imaammattoota gamaaggamuun tattaaffiin mootummaa hojiirra akka oolu qoodasaa ni baha jedhaniiru.
Naannoo Oromiyaatti Gabaa tasgabbeesuuf hojii qindoominaa hojjetameen bu’aan argamaa jira
Oct 31, 2025 13
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Nannoo Oromiyaatti bara baajataa qabame kurmaana jalqabaan gabaa fi qaala’insa jireenyaa tasgabbeessuuf hojii qindoominaan hojjetameen bu’aan argamaa jiraachuu Biiroon Daldalaa Naannichaa beeksise. Itti Aanaan Biiroo Daldalaa Naannoo Oromiyaa Obbo Tasfaayee Gashoo TOI’f akka ibsanitti, bara baajatichaatti naannichatti gabaa tasgabbeessuuf dhiheessii dabaluunii fi hojiin to’annoo fi hordoffii cimee itti fufeera. Kurmana kanatti biirichi raawwachiiftota fi hawaasa daldalaa waliin daldala seeraan alaa ittisuurratti kan xiyyeeffate hojii hubannaa uumuu hojjechuusaa dubbataniiru. Daldala seeran Alaa ittisuu cinaatti dhaqabummaan omishaa akka bal’atuu gochuun dhiheessii fi fedhiin akka wal madaaluuf hojjetamaa turuun ni yaadatama. Kanaanis Omisha qonnaa fi bu’aawwan induistirii nyaataaf oolan baay’inaan, qulqullinaa fi gatii madaalawaan gabaa Dilbataan, Baazaarii fi Egzibiishiniin hawaasaaf akka dhihaatu taasifamuu dubbataniiru. Akkasumas qaamolee qooda fudhattootarraa, Yuuniyeenotarraa, waldaalee hojii gamtaa fi Qonna Magaalaarratti qaamolee bobban waliin ta’uun hojii dhiheessii fooyya’aa hojjechuusaanii dubbataniiru. Naannichatti baatiiwwan sadan darban kurmaana jalqabaa waggaatti gabaa dilbataa dabalataa 19 hundeessuun walii gala gabaa dilbataa 590 akka jiran eeruun, filannoowwan gabaa kana omishni akka dhihaatan gochuun gabaan akka tasgabbaa’u gochuu danda’uu kaasaniiru. Keessumaa Omishtoonni Muduraa fi kuduraa walitti hidhaminsa gabaa naannoosaanitti uumameen hawaasa dhaqqabsiisuun haala fooya’een fayyadamoo ta’uusaanii dubbataniiru. Akksumas Industiriiwwan omishaa nyaatan wal qabatan naannichatti argaman waliin walii galuun hawaasni gatii warshaan omishicha akka argatu taassifamuu dubbataniiru. #Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa #TOI
Misoomni koriidaraa Dirree Dawaa Hojii fi jireenyaaf filatamtuu taassiseera – jiraattota
Oct 31, 2025 13
Onkoloolessa21/2018(TOI)- Misoomni koriideraa Dirreedawaa Hojii fi jireenyaaf filatamtuu taassiseera jechuun jiraattotni Dirreedawaa dubbatan. Magaalichatti marsaa jalqabaan misoomni koriideraa KiilooMeetirii11 ol hojjetaman guutummaa guutuutti xumuramaniiru. Misooma koriideraa hojjetaman ilaalchisee Jiraattonni Magaalichaa yaada isaanii TOI kennan akka jedhanitti misooni koriideraa Dirreedawaatti miidhagina dabaluun Magaalitti hojii fi Jireenyaatiif filatamtuu taassiseera. Jiraattota keessaa ObboShamsaddin Tsaggaayee akka ibsanitti, misoomni koriideraa Magaalichatti bakkeewwan adda addaatti balfawwan turan qulqulleessuun naannoo nageenyisaa eegame uumeera. Daandiin lafoo fi konkolaataa adda bahee hojjetamuunsaa daandiin konkolaataa akka mijatu dabalu ibsuun, kunis jiraattotaaf haala mijataa hojii fi bakka bashannanaa uumuusaa kasaniiru. Obbo Abdiisaa Biraanuu gamasaniin, Misoomni Koriideraa Lafoo Deemtotaaf, kan Biskileetii fi Daandii Baaburaa adda bahuun sochiisaa saffisiisuu ibsaniiru. Ammaan dura Bishkileetii fi Konkolaataan daandii tokkorra socho’aa balaa uumaa kan turan ta’uu eeruun, yeroo ammaa rakkoon kun hfuramuusaa kaasuun hojiin gaariin kun cimee akka itti fufu qoodasaanii akka bahan eeraniiru. Kanarra darbee bakkeewwan bashannanaa magaalichatti ijaaraman jiraattonni yeroo baqonnaasaanii bakka mijataa itti dabarsan uumuu dubbataniiru. Hoggantoota Misoomni koriidaraa kun akka hojjetamu taassisan galateeffatanmiiru. Misoomni koriidaraa isaan dabalatee namoota biroof carraa hojii yeroo fi dhaabbii uumuusaa Aadde Beetii Alamisheet dubbataniiru. Carraa hojii argataniin ijooleesaanii guddisaa jiraachuu kaasaniiru. Jiraataan magaalichaa obbo Joorji Abdallaa gamasaaniin, misoomni koriidara bakkeewwan balfaa turan miidhagaa fi hawwataa taassisuun gidduugala hojii fi jireenyaa miidhagaa akka ta’u dandeessisuu dubbataniiru. Magaalaa Diree Dawaatti marsaa jalqabaan Misoomni Koriidaraa kallattii 4’n ijaarame xumuramuu odeeffannoon pirojektii Bulchiinsa Magaalaa Diree Dawaa irraa argame ni mul’isa
Naannoo Harariitti Damee Invastimantii jajjabeessuuf deeggarsi taassifamu cimee itti fufeera
Oct 31, 2025 74
Onkoloolessa 21/2018(TOI)-Naannoo Harariitti Damee Invastimantii jajjabeessuuf deeggarsaa fi hordoffii cimsuu Biiroon Intarpirayizii fi Industirii naannichaa ibse. Itti Aanaan Biiroo misooma Intarpiraayizii fi Industirii naannichaa Obbo Hamdii Salahiddiin TOI’f akka ibsanitti naannichatti damee Invastimantii jajjabeessuuf hojiin deeggarsaa fi hordoffiif xiyyeeffannoon kennameera. Kanaanis bara baajatichaa kurmaana jalqabaatti Duureeyyiin 32 kaappitaala Birrii biiliyoona 1 tuqaa 2 galmeessisan eeyyama invastimantii fudhachuusaanii eeraniiru. Eeyyamni Invastimantii kan kennameefiis Qonnaan, Manuufakcharingii fi damee tajaajilaan ta’uu dubbataniiru. Bu’aa qabeessummaa hojii invastimantii guddisuuf hojii deeggarsaa fi hordoffii cimsuun namoota sirnaan hojiitti hin galle Dureeyyii 40 ta’an irratti akeekkachiisaa eegalee hanga eeyyama Invastimantii haquutti tarkaanfiin fudhatamuu ibsaniiru. Dureeyyii tarkaanfiin irratti fudhatame keessaa 17 haala walii galtee galaniin kan hin Misoomsine waan ta’anii fi lafa fudhatanii hojiitti kan hin galle ta’uusaanii ibsaniiru. Kan biroon sababa quubsaa malee ijaarsa kan adda kutanii fi eeyyama ijaarsaa malee hojii kan eegalan yoo ta’u dureeyyotni 18 immoo akka dhorkaman ta’uusaanii ibsaniiru. Dabalataanis dureeyyoota hojiin deeggarsaa adda addaa taassifamee fi lafa fudhatanii dallaa itti dalleesanii kaa’an eeyyamnisaanii haqamuu ibsaniiru. Ittifufuunis dureeyyii eeyyama invastimantiin lafa fudhatanii gara hojiitti hin galle irratti hordoffii taassisuun tarkaanfii madaalu fudachuun cimee akka itti fufu ibsaniiru
Viidiyoo
Saayinsii fi teeknooloojii
Itiyoophiyaa Keessatti dargaggoonni Miiliyoona 2 tuqaa 4 Leenjii Koodingi bilisaan fudhataniiru-Ministira Muummee Dr.Abiyyi Ahimad
Oct 28, 2025 189
Onkoloolessa18/2018(TOI)-Itiyoophiyaa Keessatti dargaggoonni Miiliyoona 2 tuqaa 4 Leenjii Koodingi bilisaan fudhachuu isaanii Ministirri Muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsan. Ministirri Muummee Dr.Abiyyi Ahimad Manni Maree bakka bu’oota uummataa bara hojii waggaa 5ffaa yaa’ii Idilee 2ffaa wayita gaggeessu gaaffii fi yaada ka’aniif deebii fi ibsa kennaniiru. Ministirri Muummee Dr. Abiyyi Ahimad Dijiitaalayizaashinii ilaalchisuun ibsa kennaniin Itiyoophiyaa keessatti dargaggoonni Miiliyoona 2 tuqaa4 leenjii koodingii bilisaa fudhataniiru jedhaniiru. Kunis lakkoofsa guddaa ta’uu eeruun Maamiltoonni Miiliyoona 93 fayyadamtoota tajajila Teelekoomii yoo ta’an lammiileen miiliyoona 55 fayyadamtoota mobaayil baankiingii ta’uu danda’aniiru jeechuun ibsaniiru. Kunis Itiyoophiyaa Dijiitaalayiz gochuuf hojiin eegalame yeroo gabaabaa keessatti jijiirama qabatamaa fidaa jiraachuusaas agarsiistuudha jechuun Ministirri Muummee Dr. Abiyyi Ahimad ibsaniiru.
Hojiin Dandeettii kalaqaa Guddattootaa fi Dargaggootaa dagaagsuuf eegalaman cimanii itti ni fufu
Oct 25, 2025 281
Onkoloolessa 15/2018(TOI)-Hojiiwwan damee hundaan lammii dorgomaa, gahoomee fi bu’aa qabeessa ta’e horachuuf dandeettii kalaqa dargaggootaa guddisuuf eegalaman cimanii akka itti fufan Ministirri hojii fi ogummaa Mufarihaat Kamiil ibsan. Bulchiinsi nageenya neetwoorkii odeeffannoo Yuunvarsiitii saaayinsii fi teekinooloojii Finfinnee waliin qindoomuun guddattootaa nageenya Saayibarii fi dameelee Kanaan wal qabataniin leenjise eebbisiiseera Saganticharratti Ministirri hojii fi ogummaa Mufarihaat Kamiil, Ministirri nageenyaa Mahaammad Idiriis, De’eetaa Ministira tajaajila Komunikeeshinii Mootummaa Tasfaahun Gaobazaay, Daarektarri Olaanaan Bulchiinsa Nageenya neetwoorkii Odeeffannoo Tigisti Hamiid, pirezidaantiin Yuunvarsiitii Saayinsii fi Teekiniooloji Finfinnee Dr.Darajjee Ingidaaw fi qondaaltonni olaanoo biroon argamaniiru. Ministirri hojii fi kalaqaa Mufarihaat Kamiil wayita kan akka jedhanitti, bara dijiitaalaatti dandeettii yeroon gaafatu fi beekumsa fi lammii leenji’e horachuun guddina biyyaaf murteessaa ta’uu cimsanii ibsaniiru. Birmadummaa guutuu Mirkaneessuf dargaggoota nageenya saayibarii fi beekumsa teekinooloojii yeroon gaafatu hidhatan itti fufinsaan leenjisuu fi hojiitti galchaa jiraachuu eeraniiru. Damee hundaan hojii bu’aa qabeessa hojjechuuf misooma qabeenya namaan keessumaa dandeettii dargaggoota kennaa addaa qaban dagaagsuuf hojiin eegalaman cimanii itti fufu jedhaniiru. Daarektarri Olaanaan Bulchiinsa Nageenya neetwoorkii Odeeffannoo Tigisti Hamiid gama saaniin, Itiyoophiyaan Cehumsa gara dijiitaalaatti taassisaa jirtuun humni namaa damee nageenya saayibariin gahoome murteessaadha jedhaniiru. Kaayyoo guddaan Taalentii saayibarii samar kaampii guddattootaa fi dargaggoota damichaan kennaa addaa qaban dandeettiisaanii guddisuunii fi damichaan biyyaaf qoodasaanii akka bahan taassisuu danda’uuf ta’uu ibsaniiru. Nageenya saayibarii biyyoolessaa eegsisuuf Bulchiinsichi xiyyeeffannoon hojjechaa jiraachuu eeruun, humna namaa beekumsaa fi dandeettii yeroon gaafatu horachuuf leenjiin saayibar taalentii kan deeggaru ta’uu eeraniiru.
Bakkeewwan biyyattii bonni yeroo roobaa lammaffaa isaanii ta’e guyyoota kudhan dhufan rooba xiqqaarraa amma jiddugaleessaa ni argatu
Oct 22, 2025 457
Onkoloolessa 12/2018 (TOI)-Bakkeewwan biyyattii bonni yeroo roobaa lammaffaa isaanii ta’e guyyoota kudhan dhufan rooba xiqqaarraa amma jiddugaleessaa akka argatan inistiitiyuutiin Miitiwoorooloojii Itiyoophiyaa beeksise. Inistiitiyuutichi ibsa TOI’f ergeen akka beeksisetti, kutaalee biyyattii Kanaan dura rooba gannaa argachaa turan kutaaleen biyyaa Lixaa fi kibba lixaa rooba itti fufaa ni argatu. Gama buraatiin kutaalee biyyattii Kaabaa lixaa fi Kaabaatti roobba hin eegamne xiqqaa akka argatan odeeffannoowwan Miitiwoorooloojii ni mul’isu jedheera. Baaroo Akooboon, Oomoo, Gibe, sululli qinxaamaa jiddu galeessaa fi gadii, Gannaalee Daawwaa gubbaa fi jiddu galeessaa, Waabii Shabalee gadii fi jiddugaleessa, Ogaadiin gadii, abbayyi gadii fi Takazeen gadii jiidha jiddugaleessaa akka argatan ibsicha keessatti eerameera.
.jpg)
Hojmaattonni Innooveeshinii Utubaa Misooma Afriikaa gochuuf dandeessisan hojiirra oolaa jiru– Gamtaa Afriikaa
Oct 22, 2025 310
Onkoloolessa 12/2018(TOI)- Gamtaan Afriikaa Hojmaattota Innoveeshinii Afriikaaf motora hammataa fi misooma fulla’aa gochuuf dandeessisan hojiirra oolchaa akka jiru beeksise. Gamtaan Afriikaa festivaala Innooveeshinii teessoo Muummicha Gamtaa Afrikaa Magaalaa Finfinneetti har’aa eegalee ni gaggeeffama. Festivaalichi mataduree “Gamtaan Afriikaa dargaggoota dursitoota Innooveeshinii Ardii gochuu ”jedhuun gaggeeffamaa jira. Innooveeteroonni, Imaammata baastonni, hoggantoonni Dameelee dhuunfaa fi bakka bu’oonni dargaggootaa feestivaalicharratti ni hirmaatau. Taateen kun furmaata man-dhaalee Innooveeshiniif beekamtii kennuun hojicha caalaatti guddisuurratti xiyyeeffannoo godhateera. Sammuun Afrikaa Qaroome dhiheessii faayinaansiin, dandeettii yeroon gaafatuu fi carraawwan waliin walquunnamsiisuun hojii Innooveeshinii guddisuun faayidaansaa olaanaa ta’uun ibsameera. Gamtaan Afriikaa furmaanni innoveeshinii Ardichatti hojjetame deeggarsa gochuun fi hojiilee innoveeshinii dargaggootaan durfamuuf haala mijataa uumuuf hojjechaa akka jiru beeksiseera. Gamtichatti karaa sagantaa Dijiitaalaa fi Innooveeshinii dargaggoonni innoveetaroonni biyyoota Afriikaarraa dhufan 18 kutaalee hojii dhaabbatichaa garagaraa keessatti bobbaasuun furmaata qormaata oppireeshiniif qorataman akka kennan gochaa akka jiru ibseera. Saganticha kan deeggaran mana yaalii innooveetaroota Gamtaa Afriikaa hundeessuun humna innooveeshinii dhaabbataa hundeessuu fi tumsa cimsuuf fayyadamaa jiraachuu beeksiseera. Lammiileen karaa Fandii teekinooloojiin Innooveetaroota15 lammiileen Immaamta bocuu keessatti hirmaannaa qaban furmaata guddisan akka dhiheessan deeggarsa Faayinansii fi teeknikaa taassisaa jira. Dabalaanis Gamtaan Afriikaa innooveetaroota shamarranii Umriinsaanii waggaa 15 hanga 25 ta’e rakkoowwan Hawaasummaa fi Diinagdee Ardicha keessa jiru, filannoowwan Dijiitaalaa fi Teekinooloojiin akka furamaniif Innisheetivii deeggarsa teeknikaa fi maallaqaa hojiirra oolchaa jira. Kunis hirmaannaa Sirna saalaa bu’uura kan godhate kalqni teekinooloojii akka guddataniif kan dandeessisu ta’uu Odeeffanno TOI’n Gamticharraa argate mul’isa. Gamtichi galma Ajandaa Innooveeshinii 2063 milkeessuu fi hunda hirmaachisaa fi misooma fulla’aa mirkaneessuuf kallatti mul’ataa akka ta’uuf hojjechaa jiraachuu ibseera. Festivaalli Innooveeshinii hanga Onkoloolessa 24 bara 2018 ni tura.
Ispoortii
.jpg)
Liigichaan Magaalaan Dirree Dawaa yoo mo’atu magaalaan Adaamaa Hadiyyaa Hoosaa’inaa waliin wal qixa bahaniiru
Oct 30, 2025 119
Onkoloolessa 20/2018 (TOI)-Taphoonni guyyaa xumuraa turban sadaffaa piriimer liigii Itiyoophiyaa har’a gaggeeffamaniiru. Tapha Istaadiyoomii Yuunivarsiitii hawaasaatti gaggeeffameen magaalaan Dirree Dawaa Maqalee 70 Indartaa 2 fi 1’n mo’ateera. Haala Kanaan magaalaan Dirree Dawaa qabxii jaahaan sadarkaasaa gara toorbaffaatti guddiseera. Maqalee 70 Indartaan qabxii tokkoon sadarkaa 17ffaa qabateera. Tapha biraatiin Magaalaan Adaamaa Hadiyyaa Hoosaa’inaa waliin Istaadiyoomii Finfinneetti taphatanii galchii malee gargar bahaniiru. Magaalaan Adaamaa qabxii sadiin 11ffaa, Hadiyyaa Hoosaa’inaanis akkasuma qabxii sadiin gooliin caalamee sadarkaa 14ffaa qabateera. Sagantaan turban sadaffaa haala Kanaan xumurameera. Sagantaan turban afraffaa Onkoloolessa 23 bara 2018irraa eegalee ni gaggeeffama.
Madin Itiyoophiyaan har’a Piiraamidii Gibtsii waliin taphasaanii gaggeessa
Oct 30, 2025 109
Onkoloolessa20/2018(TOI)-Madin Itiyoophiyaan shaampiyoonsii liigii “CAF” marsaa 2ffaa har’a injifataasaa wayita sanaa Piiraamidii Gibtsii waliin taphasaa ni gaggeessa. Taphni Gareewwan Lameenii galgala sa’aatii12:00kaayirootti kan argamu Istaadiyeemii June 30 er diffeensitti gaggeeffama. Kilaboonni kun Onkoloolessa16 bara2018 tapha marsaa jalqabaa gaggeessaniin tokko gitaan addaan bahaniiru. Burk Mulgeetaa Madin Itiyoophiyaaf, Fiisten Mayelee piraamidiif goolii kan lakkoofsisanidha. Madin Itiyoophiyaan tapha deebi’aa yoo injifate gara garee shaampiyoonsi liigii CAF tti ,makama. Madin bara kana shaampiyoonsi liigii CAF irratti yeroo jalqabaaf hirmaachuusaati. Garichi seenaasaa keessatti piriimer liigii Itiyoophiyaa yeroo jalqabaaf injifachuun carraa dorgommii Ardiirratti hirmaatu akka argatuuf dandeessiseera. Kilabiin Gibtsi Piiraamid abbaa waancaa Shaampiyoonsi liigii CAFti. Kilabichi waancaa mo’attoota waancaa CAF injifateera.
Waancaa Karabaa’oof har’a tapha nuusa xumuraaf taphoonni murteessoon ni gaggeeffamu
Oct 29, 2025 173
Onkoloolessa19/2018(TOI)- Ingiliz Karabaa’oo Kaappitti marsaa 4ffaa oolmaa guyyaa 2ffaan taphoonni shan ni gaggeeffamu. Injifataan dorgamaa wakticha Niwukaastilyuunaayitid waliin galgala sa’aatii 5:00 Istaadiyeemii Sentijeemsi Parkiitti, Tootenihaam hotispersin keessummeessa. NiwuukaastilYuunayitidiin bara darbe xumura Waancaa Karabaa’oon Liiverpuuliin injifachuun waancicha yeroo jalqabaaf fudhachuunsaa ni yaadatama. Tootenihaam hotispersi dorgommicha yeroo 4 Injifateera. Marsa sadaffaan Niwukaastil biraadfordisiitiin, Tootinihaam hotispersi doonkaaster roversiin injifateera. Sagantaawwan biroon Arsenaal Biraayiten waliin , Liiverpuul kiristaal paalas waliin ,Siwinsi siitiin Maanchisteer siitii fi wolvis chelsii waliin haala wal fakkaatuun sa’aatii 4:45 taphasaanii gaggeessu. Taphi waanchaa Karabaa’oo kaleessa eegale sagantaa marsaa 4ffaan taphoota har’a gaggeeffamaniin xumurama. Bireentiford ,Fuulhaamii fi Kaardiif siitiin dorgommii xumuraa nuusaaf kilaboota darbanidha. A.L.A Bara 1960 Kan Eegale Taphni Waancaa karabaa’oo (maqaa waamicha duriin waancaa kubbaa miilaa Ingliz ) Ingilizitti FCAP jalqabaa dorgommi mo’anii darbuu Alaati. Liiverpuul yeroo 10 waancaa kaasun kilabii milkaa’aa dorgommichaati . Manchisteersiitiin 8 fi maanchisteer yuunayitid yeroo ja’aa dorgamocha injifachuun hordofu.
Piriimer Liigii Itiyoophiyaatti har’a taphoonni sadii gaggeeffamu
Oct 29, 2025 155
Onkoloolessa19/2018(TOI)- Piriimer liigii Itiyoophiyaa torban 2ffaan oolmaasaa guyyaa lamaan taphoonni sadii ni gaggeeffamu. Gareen guddaattuun Nagellee Arsii Qiddus Goorgis guyyaa sa’aatii10:00 Istaadiyeemii Magaalaa Finfinneetti taphatu. Negellee Arsiin hanga ammaatti tapha liigichatti gaggeesseen qabxii tokkoon sadarkaa 15ffaa qabateera. Liigichatti Injifataan yeroo 16ffaa Qiddus goorgis , tapha tokko gaggeesseen qabxii sadii fiduun sagantaa sirreeffamaa tokko jijiiruun sadarkaa 9ffaa irratti argama. Gareen Magaalaan Hawaasaa, walaayittaa Diichaa waliin guyyaa sa’atii 9:00 Istaadiyeemii Hawaasaatti taphasaanii gaggeessu. Magaalaan Hawaasaa qabxii sadiin sadarkaa 8ffaa, walaayittaa diichaan qabxii tokko malee sadarkaa dhumaa 20ffaarra taa’eera. Faasil kanamaan, Buna Sidaamaa waliin Istaadiyeemii Yuunvarsiitii Hawaasaatti Galgala sa’aatii 12:00 ni taphatu Faasil kanamaan qabxii 4n sadarkaa 4ffaa, Bunni Sidaamaa qabxii 6n sadarkaa 3ffaa qabateera. Bunni Sidaamaa yoo Injifate dursummaa liigichaa irra deebiin fudhata. Madin Itiyoophiyaan Magaalaa Shaggar waliin Tapha torban 3ffaa gaggeessuuf turan Madin Shaampiyoonsi liigii kaafitti Piraamidis waliin sababa tapha irra deebii marsaa lammaffaa taassisuun yeroo hin murtoofneef dheerachuusaa Waldaan Aksiiyoona Liigichaa Beeksiseera.
Eegumsa naannoofi haala qilleensaa
Tattaaffiin Itiyophiyaan Balaa Lolaa Ittisuuf taasistu Balaa lolaa bu’uurarraa hir’isuuf murteessaadha
Oct 24, 2025 419
Onkoloolessa14/2018(TOI)-Tattaaffiin Itiyophiyaan Balaa qophii Lolaa Ittisuuf taassistu Balaa lolaa bu’uurarraa hir’isuuf qooda murteessaa qabaachuu Ministirri Bishaanii fi Inarjii Dr. Injiinar Habtaamuu Ittafaa ibsan. Ministeerri Bishaanii fi Inarjii balaa lolaa Oomoo Gibee fi Sululawwan qinxaamaatti uumamu bu’uurarraa ittisuuf kan dandeessisu qorannoo suluulaa gaggeessuuf (Basin Level Study) dhaabbata Idil-Addunyaa(SWS) waliin sanada walii galtee mallateessaniiru. Ministirri Bishaanii fi Inarjii Dr. Injiinar Habtaamuu Ittafaa fi hojii gaggeessaa fi gorsaan abbaa dhaabbata Idil-Addunyaa (SWS) Jaayan Kaarloo waliigalticha mallatteessaniiru. Ministirrichi Dr. Injiinar Habtaamuu Ittafaa wayita kana akka jedhanitti, Lolaan Qonnaa fi midhaan, Bu’uuraalee misoomaa Murteessoorratti, qabeenyawwan biroo fi jireenya namaarratti miidhaa geessisuuf furmaata waaraa fi saayinsaawaa barbaaduu qabna jedhaniiru. Balaa lolaa ittisuun kallattii xiiyyeeffannoo biyyoolessaa Mootumma ta’uu kaasuun, waggoottan sadan darban bakkeewwan biyyattii adda addaatti balaa lolaa uumaman itttisuuf hojiin bu’aa qabeessi hojjetameera jedhaniiru. Balaa lolaa ittisuuf Baankii Addunyaa waliin hojiin bal’aan hojjetamuu ibsuun, waliigalteen har’aa qophii Itiyoophiyaan balaa lolaa ittisuu gara Boqonnaa olaanaatti kan ceessisu ta’uu ibsaniiru. Oomoo Gibee fi sulula Qinxaamaatti Sadarkaa Qorannoo suluulaa taassifamu balaa lolaa bu’uurarraa hir’isuuf qooda murteessaa akka qabaatu dubbataniiru. Bal’inni Diizaayinii qorannichaa fi hojiiwwan ijaarsaaf galtee murteessaa kan ta’u yaadota furmaata gadi fagoo saayinsaawaa ta’e akka dhiheessus ibsaniiru. Hojii Gaggeessaa fi gorsaan abbaa dhaabbata Idil-Addunyaa (SWS) Jaayan Kaarloo gamasaaniin, furmaata balaa lollaa hir’isuuf dandeessisan barbaaduuf cimanii akka hojjetan dubbataniiru. Gorsaan abbaa dhaabbata Idil-Addunyaa (SWS) Qorannicha turtii yeroo waggaa tokko keessatti akka xumuru ibsaniiru.
.jpg)
Inisheetiiviin Magaalaa Harar balfa pilaastikiirraa bilisoomsuuf jalqabame beekamtii idil addunyaa argate
Oct 23, 2025 296
Onkoloolessa 13/2018(TOI)- Inisheetiiviin Magaalaa Harar balfa pilaastikiirraa bilisoomsuuf jalqabame foramii dinagdee addunyaan beekamtii idil addunyaa argateera. Beekamtiin kun kan kenname Kiyuubiik Itiyoophiyaa waliin ta’uun magaalaa Harar balfa Pilaastikiirraa bilisoomsuuf hojmaata qindaa’aa jalqabameen bu’aa argameef ta’uu hoogganaan biiroo komunikeeshinii naannoo Hararii Heenook Mulunaa dubbataniiru. Beekamtiin kun kennamuun duratti magaalaa Harar balfa pilaastikaarraa qulqulleessuun pilaastikoota tajaajila kennan irra deebi’uun faayidaaf oolchuuf haalli dandeessisu jiraachuu gamaaggamamuu eeraniiru. Inisheetiivichi dubartootaa fi dargaggootaaf carraa hojii uuuusaa gamaaggama Kanaan kaafamuu isaa obbo Heenook dubbataniiru. Magaalaa Harar balfa pilaastikiirraa bilisa gochuu fi balfa pilaastikii irra deebi’uun fayyadamuun gatii xiqqaan mana jireenyaa ijaaruuf Kiyuubiik Itiyoophiyaa fi Itiyoophiyaa jidduutti akka lakk. Faranjootaatti Ebla 2024 waliigalteen mallatteeffamuu dubbataniiru. Hojiin eegalaman cimanii akka itti fufan mirkaneessaniiru.
.jpg)
Oomishtummaa guddisuuf biqiltuuwwan ashaaraa magariisaan dhaabaman kunuunsuu fi eegumsa biyyoo fi bishaanii cimsuu barbaachisa
Oct 18, 2025 484
Onkoloolessa 8/2018(TOI)- Oomishtummaa guddisuuf biqiltuuwwan ashaaraa magariisaan dhaabaman kunuunsuu fi eegumsa biyyoo fi bishaanii cimsuua akka barbaachisu ibsame. Torban Sosochii kunuunsa qabeenya uumamaa naannoo Oromiyaa godina Shawaa Bahaa aanaa Lumeetti har’a eegalameera. Hoogganaan biiroo qonnaa Oromiyaa obbo Geetuu Gammachuu wayita kana akka jedhanitti, hojiiwwan kunuunsa biyyoo fi bishaanii waggoottan jijjiiramaa darban naanichatti hojjetaman oomishnii fi oomishtummaan akka dabalu, ongee fi balaa lolaa qolachuuf gargaaraniiru. Keessumaa hojiin kunuunsa biqiltoota ashaaraa magariisaan dhaabamaniif tasifamu dhiibbaa jijjiirama qilleensaa damdamachuu fi lafti qullaatti hafe akka bayyanatu, haroowwan, lageen gogan deebi’anii jallisii fi misooma garagaraaf akka oolan haala mijataa uumuu ibsaniiru. Misooma sululaa baatii bonaa ijaaraman biqiltuu ashaaraa magariisaan haguuguun fi kunuunsuun bu’aan argamuus kaasaniiru. Hojii kana fullaasuuf turban sosochii kunuunsa biqiltuu labsuun guyyaa har’aa hooggantoonnii fi hojjettoonni damee qonnaa naannichaa godina Shawaa bahaatti eegalchiisuusaanii eeraniiru. Kunuunsa biqiltuu Kanaan aramuu, qofforuu fi bishaan obaasuun biqiltuuwwan baatii bonaa akka damdamatan hojjechuu barbaachisa jedhaniiru. Sagantaa jalqabsiisa sosochii irratti kan hirmaatan Kadir Mahaammad yaada kennaniin, biqiltuuwwan waggoottan sadan dhaabaman kunuunsuun akka guddatan gochuusaanii ibsaniiru. Biqiltuu dhaabuun qofti galma waan hintaaneef yeroo yeroon kunuunsuun bu’aaf geessisuu qabna jedhaniiru. Zarfee Maammoo gamasheetiin, dhiibbaa jijjiirama qilleensaatiin adda durummaan kan miidhaman dubartoota waan ta’aniif furmaata kanaaf kan ta’u waggoottan toorba darban biqiltuu dhaabuu fi kunuunsuurratti hirmaachuusaanii dubbataniru.
Itiyoophiyaan misooma magariisaan carraa hojii uumuurratti hojii bu’a qabeessa raawwachaa jirti
Oct 16, 2025 485
Onkoloolessa 6/2018(TOI)-Itiyoophiyaanmisooma magariisaaf xiyyeeffannoo guddaa kennuun eegumsa naannoon alatti carraa hojii olaanaa uumuun Afriikaatti hojii adda duree hojjechaa akka jirtu ibsame. Kun kan ibsame waltajjii qo’annoon inistiitiyuutii qo’annoo imaammataa mata duree “carraalee hojii magariisaa fi dargaggoota”jedhuun qo’atame qooda fudhattoonni garagaraa argaman ifoomerrattidha. Pirezidaantiin waldaa oogeessota Ikonomiksii Itiyoophitaa fi dursaan qo’annichaa Piroofeesar Xaasoo Waldahaannaa akka ibsanitti, carraan hojii misooma magariisaan uumamu fulla’insa naannawaa mirkaneessuun gamatti dargaggootaaf carraa hojii olaanaa uumuu irratti qooda murteessaa qaba. Fuulduratti carraa hojii misooma magariisaan uumamu sektaroota hunda keessatti bal’isuun fayyadama carraa hojii dargaggootaa mirkaneessuu akkasumas misooma magariisaa caalaatti guddisuun akka barbaachisu ibsaniiru. Kanaaf keessumaa leenjiiwwan damee teekniikaa fi ogummaan carraa hojii uuman xiyyeeffannoo barbaachisu akka argatan akkasumas imaammattoota keessatti xiyyeeffannoon addaa akka kennamuuf gochuun jajjabaachuu akka qaban dubbataniiru. Itti aanaan daarektara muummee inistiitiyuutii qo’annoo imaammataa Allebal Dasee gamasaaniin, qo’annoon kun tarsiimoowwan guddina magariisaa Itiyoophiyaa karoora bobbii hojii dargaggootaa akka deeggaru eeraniiru. Argannoowwan gara imaammattootaa fi sagantaawwan qabatamaatti akka hiikaman waajjiraalee mootummaa dhimmi ilaaluu fi deeggartoota misoomaa waliin fuulduratti akka irratti hojjetamu dubbataniiru. Inistiitiyuutichi leenjii ogummaa hojiilee magariisaa eegumsa naannoo cimsu irratti xiyyeeffannaan hojjechaa akka jiru kan ibsan ammoo inistiitiyuutii leenjii teekiniikaa fi ogummaa federaalaatti daarektarri dhimmoota Akkaadaamiikii Dr. Gannanaa Abbabaati. Fuulduras hojii magariisaa caalaatti babal’isuuf keessumaa waajjiraalee qacartootaa fi dhaabbilee biroorratti hojii hubannoo cimsuun nibarbaachisa jedhaniiru.
Baay’inaan Kan Dubbifaman
Bu'aan qormaata naannoo kutaa 8ffaa naannoo Oromiyaa beekkamuu Biiroon Barnootaa naannoo Oromiyaa beeksise.
Jan 5, 2021 259063
Finfinnee, Muddee 26, 2013 (TOI) - Bu'aan qormaata naannoo kutaa 8ffaa naannoo Oromiyaa beekkamuu Biiroon Barnootaa naannoo Oromiyaa beeksise. Qormaatni Sadaasa 30 hanga Muddee 2, 2013tti guutummaa Oromiyaatti kennamee ture bu'aan isaa beekkameera. Waraqaan deebii kallattii Oromiyaa hunda irraa Manneen Barnootaa kuma 8 ol-irraa aanaatti, aanaa irraa godinatti, godina irraa BBOtti sassaabamee torban 3 keessatti halkanii fi guyyaa shiftii 3n biiroo keessa bulaa hojjetamee har'a bu'aan isaa beekameera. Barattoota qormaata fudhatan kuma dhibba 4 ffi kuma 46 fi 907 keessa barattoonni kumni dhibbi 4 fi kumni 17 fi 411 yookaa % 93.4 darbaniiru.Barattootni kumni 29,fi 96 yookaa 6.6% kufuu isaanii maanaajimantiin Biiroo Barnoota Oromiyaa har'a murteesseera. Bu'aan qormaataa kun waajjiraalee barnootaa godinaalee 21 fi waajjiraalee barnootaa bulchiinsa magaalotaa 19n Oromiyaaf kara hooggantootaa 'telegram' dhaan ergamuu biirichi beekisieera. Waajjiraaleen kun bu'aa qormaataa kana gara aanaa isaaniitti dabarsuun , aanaaleen ammoo hardcopy isaa Manneen Barnootaa isaaniin borii kaasanii ni beeksisu jedhame.Torban dhufuu kaasee barnootni kutaa 9ffaa kan eegalu ta'uu ragaan Biiroo Barnootaa Oromiyaarraa argame ni muul'isa. Kaardii barataa dhuufaan maxxansee Biiroon Barnootaa Oromiyaa yeroo gabaabaa keessatti kan raabsu ta'uu beeksisera.
Waraanni Bilisummaa Oromoo (WBO)n zoonii Lixaa hawaasaan simatamaa jira
Feb 20, 2019 91658
Guraandhala 13/2011 Waraanni Bilisummaa Oromoo (WBO)n zoonii Lixaa guyyaa kaleessaatii kaasee hawaasaan simatamaa jira. Haaluma koreen teeknikaa fi araaraa akkasumas gumiin abbootii Gadaa waamicha dhiyeessaniin loltoonni Adda Bilisummaa Oromoo zoonii lixaa guyyaa kaleessaa irraa eegalee deebi'aa jira. Waraanni bilisummaa Oromoo guyyaa kaleessaa aanaa Manasibuu ganda Harawweetti qaama mootummaa fi abbootii Gadaatiin simatamaniiru. Guyyaa har'aas bifuma walfakkaatuun aanaa Beegii, Giddaa Ayyaanaa fi Baabboo Gambeelitti simannaan itti fufueera. Guyyoota Sadan kanatti simannaan erga taasifameefii booda gara kaampii qophaa'efiitti kan galan ta'uus walitti qabaan gumii abbootii Gadaa Bayyanaa Sanbatoo ‘BBC’ Afaan Oromootti himaniiru. Abbaa Gadaa Bayyanaa Sanbatoo akka himanitti, Zoonii Lixaarraa qofa loltoonni WBO Kuma 10 ol kan simataman ta'uu ibsaniiru. Simannaan WBO kun aanaalee garaa garaatti kan itti fufu yoo ta'u, miseensonni WBO iddoowwan biroo jiranis waamichi taasifameef simatamanii akka galantu eegama. Madda: OBN
Biiroon Barnootaa Oromiyaa firii qormaata kutaa 8ffaa bara 2014 ifoomse
Aug 31, 2022 16361
Hagayya 25/2014(TOI) - Bara barnootaa 2014tti barattoota kuma 451fi 25 qormaata naannoo kutaa 8ffaa fudhachuuf galmaa'an keessaa barattoonni kumni 443fi 526 qormaaticha fudhataniiru. Barattoota qoramaata fudhatan walii galaa keessaa barattoonni kumni 421fi 779 (%95.09) qabxii darbiinsaa argatanii gara kutaa 9ffaatti darbuu Hogganaa Ittaanaan BBO Obbo Girmaa Baay'isaa ibsa miidiyaaleef kennaniin ibsaniiru. Naannawaa horsiisee bulaan ala qabxii darbiinsaa dhiiraaf 50fi dubartootaaf 47 ta'uus himaniiru. Naannawaa horsiisiisee bulaatti ammoo qabxiin darbinsaa dhiiraaf 47 yoo ta'u, barattoota dubaraaf 44 ta'uufi qabxiin darbiinsa barattoota fedhii adda kan dhiiraa 44fi dubaraaf 41 ta'uu Obbo Girman himaniiru. Naannoo Oromiyaatti bara barnootaa 2015 barattoota miiliyoona 11 ol barsiisuuf galmeessi kan eegalameen yoo ta'u, Fulbaana 9/2015 guutummaa Oromiyaatti barnoonni ni eegalana. Barana barattoota miliyoona 7.5 ol sagantaa nyaataa manneen barnootaan fayyadamoo taasisuuf haaldureen xumuramuus ibsaniiru. Barattoonni baasii gara garaaf osoo hinsaaxilamin qabxii darbiinsaasaanii karaa toora interneetii http://oromia.ministry.et/#/home jedhuun ilaallachuu akka danda'an biirochi ibseera. DhPI irraa
Komishiniin Naamusaa fi Farra Malaammaltummaa Federaalaa 'Appilikeeshinii' namoonni eeruu kennaniifi ragaa kennaan itti fayyadamuu danda'an ifa godhe.
Mar 3, 2023 14967
Guraandhala 24/2015(TOI) - Komishiniin Naamusaa fi Farra Malaammaltummaa Federaalaa guyyaa har'aa 'Appilikeeshinii' namoonni eeruu ittiin kennaniifi ragaa ittiin eeraan fayyadamuu danda'an 'Public Feedback System' jedhamu ifa godhe. Komishinichi Bulchiinsa Nageenya Odeeffannoo waliin ta’uun Appilikeeshinii kana akka hojjete eerameera. Appichi afaanota biyya keessaa shaniin tajaajila kan kennu ta'uun himaeera. Komishinarri Komishinii Naamusaa fi Farra Malaammaltummaa Federaalaa Dooktar Saamu’eel Urqatoo akka jedhanitti, komishinichi hojiiwwan jijjiramaa hojjechaa jiru milkeesuuf teeknooloojiiwwan fayyadamaa jiraachuu ibsaniiru. Appilikeeshinichi hojii kan ariifachiisuufi haleellaa fi sodaachisaa ragaa eertootaa fi odeeffannoo kennitootarra gahu kan ittisu ta'uu himaniiru. Kana hordofuun hawaasni karaa appilikeshinii 'Public Feedback System'' yaada kennuudhaan itti gaafatamummaa biyyaalessaa isaa ba'uu qabu gaafataniiru. Daarektarri Olaanaa Bulchiinsa Nageenya Odeeffannoo Obbo Solomoon Sookaa akka jedhanitti, appilikeeshinii kana haleellaa saayibarii eegumsii cimaan kan taasifamuuf ta'uu himaniiru. Waajjira Ministira Muummeetti deetaan dhimmoota Kaabinee obbo Tasfaayee Dhaabaa akka jedhanitti, malaammaltummaa ittisuuf dhaabbanni tokko qofaan hojjetee milkaa'uu hin danda'u. Kanaaf lammileen hunduu miira itti gaafatamummaa qabuun malaan maltummaa ittisuuf hirmaachuu qabu jedhaniiru.
Gabaasa addaa
Humna elektirikii guutuu biyyattiitti addaan cite deebisuuf tattaaffiin taasifama
Dec 7, 2024 8341
Sadaasa 27/2017(TOI) - Humna elektirikii guutuu biyyattiitti addaan cite deebisuuf tattaaffiin taasifamaa jiraachuu Humni Elektiriikii Itoophiyaa beeksise. Har'a galgala kana tasgabbii dhabuu sistamaatiin rakkoo mudateen guutuu biyyattiitti humni elektirikii addaan citeera. Rakkoo kana hiikuufi humnicha deebisuuf buufatalee maddoota humnaafi raabsaatti tattaaffiin olaanaa taasifamaa jira. Rakkoo umame Humni Elektiriikii Itoophiyaa hiikee hanga bakkasaatti deebisutti obsaan akka nu eegdan kabajaan gaafachaa, odeeffannoowwan jiran hatattaamaan kan isiniin biraan geenyu ta'a jechuun Tajaajilli Elektiriikii Itoophiy karaa miidiyaa hawaasummaa isaa beeksiseera.
.jpg)
Hoggantoonni hojii bulchiinsa magaalaa Finfinnee balaa Ibiddaa Markaatoo naannaawwa Shammaa taraa jedhamutti mudateen miidhaa qaqqabe daawwata.
Oct 22, 2024 6684
Onkoloolessa 12/2017(TOI) - Hoggantoonni hojii bulchiinsa magaalaa Finfinnee balaa Ibiddaa Markaatoo naannaawwa Shammaa taraa jedhamutti mudateen miidhaa qabeenyarra gahee bakkatti argamuun ilaalaniiru. Paartii Badhaadhinaatti hogganaan damee wajjira Finfinnee obbo Mogas Baalchaa wayita kana akka himanitti; gamoo balaan ibiddaa irratti mudatee qaama isaa gar tokko balaa kanarraa baraaruun danda'ameera. Kutaaleen hawaasaa fi qaamoleen nageenyaa karaa qindaa'een balaa kana to'achuu fi balaan kun gara biraatti akka hin babal'anneef hojii hojjetaniif galateeffataniiru. Bulchiinsi magaalichaa balaa ibiddaa mudate kanaan kanneen miidhaman deebisee dhaabuuf xiyyeeffannoon akka hojjetu obbo Mogos Baalchaa ibsuu isaanii Odeeffannoon Waajjira Kantiibaarra argame ni mul'isa.