Hawaasummaa
Naannoo Amaaraatti dhibee busaa ittisuuf keemikaalli biifamaa jira
Dec 1, 2023 28
Sadaasa 21 / 2016(TOI) - Naannoo Amaaraatti dhibee busaa ittisuuf keemikaalli farra bookee busaa biifamaa akka jiru inistiitiyuutiin fayyaa hawaasaa naannichaa beeksise. Baatii Adoolessaa 2016 irraa kaasee qorannoo dhaabbilee fayyaa naannichaatti taasifameen namoonni miiliyoona walakkaa ol busaan qabamanii yaala argachuunsaanii eerameera. Inistiitiyuutichatti qindeessaan sagantaa busaa dhabamsiisuu obbo Daamxoo Laankir TOI’f akka ibsanitti, namooni busaan qabaman keessaa harki 75 godinoota jiddugaleessaa, lixaa fi Gondor kaabaa akkasumas aanaalee 30 Bahaardaarii fi naannawasheetti argamanittidha. Dhibee kana ittisuu fi to’achuuf aanaalee 43 keessatti hubannoo uumuun cinaatti keemikaala farra bookee busaa biifuuf karoorfamee gandoota 190 aanaalee 27 keessatti argamanitti raawwatamuu ibsaniiru. Iddoowwan bookeen busaa itti horanitti keemikaalli liitiroo kuma 3 fi 675 ol biifamuu himan. Hawaasni agoobara fayyadamuun,iddoowwan bookeen busaa itti horan qulqulleessuun fi dhukkubni wayita itti dhagahamu dafee gara dhaabbilee fayyaa akka dhaqu dhaamaniiru. Bahaardaaritti jiraataan kutaa magaalaa ganda Zanzalimmaa obbo Ayyaaloo Mokonnin torbee darbe dhukkubsatanii dhaabbata fayyaa dhaquun qoratamanii busaa ta’uunsaa baramee yaalamuun fayyuusaanii dubbataniiru. Dhibee busaa ittisuuf iddoowwan bishaan kuusan namoota biroo waliin ta’uun qulqulleessaa akka jiran dubbataniiru. Jiraattuun ganda kanaa kan biraan adde Iteenash Fantaawu gamasaaniin torbee dura mucaan jalaa dhukkubsatee mana yaalaa geessanii busaan qabamuun isaa itti himamuu dubbataniiru. Qoricha ajajameef sirnaan akka fudhatu hordofanii barumsatti deebi’uusaa eeranii, achii booda agoobara sirnaan fayyadamaa fayyadamaa akka jiran himaniiru.
Qulqullina barnootaa markaneesuuf qaamoleen qooda fudhatoonni hirmaanna isaanii cimsuu qabu
Nov 30, 2023 228
Sadaasa 20 /2016 (TOI) - Godina Wallagga Lixaatti hojii qulqullina barnootaa mirkaneessuuf hojjetamaa jiru galmaan gahuun qaamoleen qooda fudhatoonni hirmaannaa isaanii akka cimsan gaafatame. Godinichatti hojii qulqullina barnootaa mirkaneessuurratti magaalaa Gimbiitti mariyatameera. Walatjjii marii kanarratti kan argaman bulchaan godinichaa obbo Salamoon Taammiruu,; mootummaan rakkoo qulqullina barnootaa mudate furuuf hojiiwwaan rifoormii adda addaa hojjechaa jira jedhaniiru. Godinichas hojii gama kanaan hojjetamaa jiran galmaan gahuuf hirmaannaa qooda fudhatoota akka barbaachisu himaniiru. Keessaayyuu rakkoo qulqullina barnootarratti mudatee jiru furuuf barsiisoonnii fi maatiin baratootaa karaa qindaa'een waliin hojjechuu akka qaban hubachiisaniiru. Ittigaafataman Waajjira Barnootaa godinichaa obbo Tsaggaayee Immaanaa gama isanaiin godinichatti qulqullina barnoota mirkaneessuuf manneen barnootaa jalqabarra haga olaanaantti qindoominaan hojjetama jira jedhaniiru. Yeroo ammaa hirmaannaa mootummaa fi hawaasaan hojiin sadarkaa manneen barnoota idileen duraarra 182 fooyyeesuu hojjetamaa jiraachuu himaniiru. Bara daebee manneen barnootaa idileen dura 162 hirmaannaa uummataa fi bajata mootummaan ijaaramuu himaniiru. Manneen barnootaatti hanqinoota hanqinoota kitaabolee fi meeshaalee tajaajila barnotaaf oolan jiran furuuf tattaaffiin taasifamaa jirachuu himaniiru. Gara fuula duraattis rakkoowwan damichi qabu furuuf qaamolee qooda fudhatoota waliin ta'uun qindoominaan kan hojjetamu ta'uu eeraniru.
Murtee ragaarratti hundaa’e dabarsuu fi ittifayyadama haqaqabeessa mirkaneessuuf kutaalee hawaasaa saaxilamaa ta’aniif waraqaan eenyummaa biyyaalessaa dursaan kennamuufii qaba- ministeera dubartootaa fi dhimma hawaasummaa
Nov 30, 2023 64
Sadaasa 20/2016 (TOI) - Murtee ragaarratti hundaa’e dabarsuu fi ittifayyadama haqaqabeessa mirkaneessuuf kutaalee hawaasaa saaxilamaa ta’aniif waraqaan eenyummaa biyyaalessaa dursaan kennamuufii akka qabu de’eetaan ministiraa dubartootaa fi dhimma hawaasummaa ibsan. Kutaalee hawaasaa saaxilamaa ta’aniif ittifayyadama haqa qabeessa mirkaneessuuf furmaata teeknooloojii fayyadamuun haala danda’amurratti ogeessota waraqaa eenyummaa biyyaalessaa fi tajaajila odeeffannoo fi nageenya neetwoorkii waliin mari’ataniiru. Marii kanaanis kutaaleen hawaasaa saaxilamaa ta’an saala, lakkoofsa,umurii fi keessumaa ulaagaalee addaddaatiin akka biyyaatti ragaan sirrii jiraachuu akka qabu de’eetaan ministiraa kun ibsaniiru. Murtee ragaarratti hundaa’e dabarsuu fi fayyadamummaa haqa qabeessa mirkaneessuuf waraqaan eenyummaa biyyaalessaa furmaata tokko ta’uu himaniiru. Kanaaf dhimmichi yaaddessaa ta’uusaarraa ka’ee kutaalee hawaasaa saaxilamaa ta’aniif dursa kennuun nibarbaachisa jechuusaanii odeeffannoon ministeera dubartootaa fi dhimma hawaasummaarraa argame nimul’isa. Ragaa lakkoofsaa sirriirratti hundaa’uun murtee kennuuf, fayyadama haqa qabeessa mirkaneessuuf, irra deddeebii dhabamsiisuu fi tarkaanfii furmaataa hatattamaan fudhachuuf waraqaan eenyummaa biyyaalessaa qooda olaanaa akka qabu marii Kanaan kaafameera. Kana tilmaama keessa galchuun odeeffannoo biyyaa sirrii fi nageenyisaa eegame akka jiraatu hojjechuun akka barbaachisu eerameera.
Yuunivarsiitiiwwan 9 waggoota lamaan dhufanitti akka ofdanda’an hojjetamaa jira-ministeera barnootaa
Nov 27, 2023 236
Sadaasa 17/2016(TOI) - Yuunivarsiitiiwwan 9 waggoota lamaan dhufanitti akkaataa ergamaa fi damee xiyyeeffannoosaaniitiin akka ofdanda’an gochuuf hojjetamaa jiraachuu ministeerri barnootaa ibse. De’eetaan ministira barnootaa obbo Koraa Xushnee baniinsa waltajjii yaa’ii barnootaa 32ffaan duraarratti dhaabbileen barnootaa barnoota qulqullina qabu dhiheessuu akka qaban himaniiru. Lammii sadarkaa idil addunyaatti teeknooloojii dorgomaa ta’e fayyadamu, kan qoratuu fi naamusaan guutame uumuun akka irraa eegamu de’eetaan ministiraa kun hubachiisaniiru. Kaayoon yaa’ii kanaa milkaa’inoota damee barnootaa olaanaan argaman, qormaatilee fi kallattiiwwan fuulduraa irratti mari’achuun tarkaanfiiwwan sirreessaa fi jijjiiramaa irratti hubannoo fi ejjennoo waloo qabachuuf akka ta’e eeraniiru. Itti fufuunis waggoota lamaan dhufan Yuunivarsiitiiwwan 9 akka ofdanda’an gochuuf hojjetamaa jira jechuusaanii odeeffannoon ministira barnootaarraa argame nimul’isa. Pirezidaantiin Yuunivarsiitii Jigjigaa doktar Bashir Abdullaahii gamasaaniin, Yuunivarsiitichi Yuunivarsiitii Appilaayidiin damee ergamaa fi xiyyeeffannoo adda baasee qabeenya uumamaa, misooma beelladaa fi horsiisee bulaa, wabii nyaataa akkasumas dameelee biizinasii fi Ikonoomiiksiin hojjchaa akka jiru dubbataniiru. Yaa’ii damee misooma barnootaa olaanaan cinaatti eeggataan pirezidaantii Yuunivarsiitii Finfinnee doktar Saamu’eei Kiflee fi pirezidaantii Yuunivarsiitii Dabrabiraan doktar Nugus Taaddasaan mata duree abdii fi qormaanni barumsa olaanaa maal ta’uu qaba akkasumas cehumsa qabatamaa appilaayid Yuunivarsiitii jedhaniin barreeffamoonni dhihaataniiru.
Yaa’ii barnootaa 32ffaaf mariin yaa’iin duraa magaalaa Jigjigaatti taa’amaa jira
Nov 27, 2023 83
Sadaasa 17/2016(TOI)- Yaa’ii barnootaa 32ffaaf mariin yaa’iin duraa magaalaa Jigjigaatti taa’amaa jira. Yaa’iin kun mata duree “qulqullinni barnootaa guddina hundaaf” jedhuun boruu fi Iftaan magaalaa Jigjigaatti ni’adeemsifama. Guyyaa har’aa dhaabbilee barumsa olaanaa fi barumsa waliigalaarratti mariin taasifamaa jira. Guyyaa har’aa garee lamaaniin barreeffamoonni qorannoo barumsa olaanaa ilaallatan addaddaa, gabaasni raawwii damee barnootaa naannolee fi bulchiinsota magaalaa, muuxannoowwan gaarii dhihaatanii mariin nitaasifama jedhameera. Eeggataan pirezidaantii Yuunivarsiitii Finfinnee doktar Saamu’eel Kiflee marii dhaabbilee barnootaa olaanoorratti mata suree abdii qormaata yuunivarsiitiiwwanii jedhanirratti barreeffama dhiheessaniiru. Haala Kanaan ofiin ofbulchuun walabummaa akkaadaamiikii, walabummaa qabeenyaa, walabummaa bulchiinsaa fi walabummaa dhaabbataa ittigaafatama waliin nikennaaf. Kana fayyadamuun qulqullina barnootaa mirkaneessuun nibarbaachisa jedhan. Naannoo Somaaleetti qaqqabiinsa barnootaa guddisuuf hojjetamaa akka jiru eerameera. Naannichatti qulqullina barnootaa mirkaneessuuf hirmaannaan qaamolee hundaa akka barbaachisu ibsameera. Hojiilee bu’a qabeessa itti fufsiisuun qormaatota barnootarratti gufuu ta’anirratti mari’achuun furmaata waloo kaa’uuf yaa’ichi nigargaara jedhameera. Ministirri barnootaa piroofeesar Biraanuu Naggaa, pirezidaantonni Yuunivarsiitii, hooggantoonni damee barnootaa naannolee fi qoodafudhattoota dabalatee kanneen biroos marii yaa’iin duraa kanarratti hirmaachaa jiru.
Dameen Turizimii dinagdee biyyaa utubuufi misooma itti fufinsa qabu mirkaneessuu keessaatti bakka guddaa qaba- biiroo aadaa fi turizimii Oromiyaa
Nov 25, 2023 465
Sadaasa 15/2016(TOI)- Dameen Turizimii dinagdee biyyaa utubuufi misooma itti fufinsa qabu mirkaneessuu keessaatti bakka guddaa akka qabu biiroo aadaa fi turizimii Oromiyaa ibse. Torbeen guyyaa Turizimii addunyaa akka addunyaatti yeroo 44ffaaf, akka biyyaatti yeroo 36ffaa akka naannoo Oromiyaatti ammoo yeroo 19ffaaf mata duree "Invastimantii Turizimii Magariisaa" jedhuun kabajamaa jira. Torbeen Turizimii Addunyaa akka addunyaatti yeroo 44ffaaf; akka biyyaatti 36ffaafi akka Naannoo Oromiyaatti ammoo yeroo 19ffaaf dhaadannoo "Invastimantii Turizimii Magariisaa" jedhuun Godina Bunnoo Beddelleefi Godina Iluu Abbaabooritti sagantaalee gara garaan kabajamaa jira. Jilli hooggantuu biiroo Aadaaf Turizimii Oromiyaa Adde Jamiilaa Sinbiruun durfamu ayyaanicha sababeeffachuun daawwannaa Godina Buunnoo Beddellee Aanaa Gachiitti kan argamu Holqaa fi Finca'aa Dagaawaaj daawwateera. Adde Jamiilaan wayita kana akka jedhanitti, dameen Turizimii dinagdee biyyaa utubuu fi misooma itti fufinsa qabu mirkaneessuu keessaatti bakka guddaa qaba. Haala Kanaan Mootummaan Naannoo Oromiyaa iddoowwan Ikoo-Turizimii 18 adda baasuun xiyyeeffannoo kennee hojjetaa jiraachuu ibsuun isaan keessaa Fincaa'aan Dagaawaaj tokko ta'uu Adde Jamiilaan dubbatanii jiru. Dameen Turizimii dinagdee biyyaa utubuu fi misooma itti fufinsa qabu mirkaneessuu keessaatti bakka guddaa waan qabuuf iddoowwan hawwata turizimii misoomsuu, kunuunsuu fi beeksisuun murteessaa ta'uu Aadde Jamiilaan hubachiisaniiru. Kanaafis mootummaan naannoo Oromiyaa xiyyeeffannoo kennee iddoowwan turizimii misoomsuun faayidaa dinagee damee kanarraa argamu guddisuuf hojjetamaa akka jiru dubbataniiru. BKO
Itiyoophiyaatti Kurmaana waggaatti baay’inni tuuristootaa dabaleera
Nov 24, 2023 288
Sadaasa 14/2016 (TOI) ፡- Itiyoophiyaatti Kurmaana jalqabaatti baay’inni tuuristootaa dabalee akka ture ministirri Tuurizimii ambaasaaddar Naasisee Caalii ibsan. Raawwiin hojii mootummaa kurmaana jalqabaa bara bajataa 2016 ministirri muummee doktar Abiyyi Ahimad bakka argamanitti qoratameera. Kanaanis dameelee tajaajilaa dinagdee fi hawaasummaa addaddaatiin raawwiin fooyyee qabu galmaa’uunsaa ibsameera. Ministirri Tuurizimii ambaasaaddar Naasisee Caalii akka ibsanitti, kurmaana waggaatti baay’inni Tuuristoota biyya keessaas ta’e biyya alaa dabaleera. Pirojektoonni gabataan biyyaaf jedhuu xumuramanii hojii jalqabanii fi jalqabuuf jedhanii qooda guddaa akka qaban ibsaniiru. Gama biraan tuuristoota hedduu kan keessummeessan keessaa golambaa biyyaalessaa Itiyoophiyaa tokko ta’uu eeraniiru. Baay’inni Tuuristoota biyya keessaa waggaa waggaatti dabalaa dhufuu eeranii, kurmaana waggaa jalqabaatti namoonni miiliyoona 8 tuqaa 9 ol bakka tuurizimii daawwachuunsaanii beeksisaniiru. Ministeerichi qaamolee tumsitootaa waliin ta’uun bakkeewwan tuurizimii Itiyoophiyaa sadarkaa idil addunyaatti beeksifamuusaa himaniiru. Agarsiifni Tuurizimii fi Hospitaaliitii biyyaalessaa Fulbaana 29 bara 2016 ministira muummee doktar Abiyyi Ahimadiin baname gumaacha olaanaa akka qabu himaniiru. Ministirri Aadaa fi Ispoortii Qajeelaa Mardaasaa gamasaaniin, kurmaana waggaa kanatti ayyaanonno addaddaa duudhaasaanii qabatanii akka kabajaman gochuun hojiin cimaan hojjetamuu ibsaniiru. Ashandiyyee, Shaadeeyi, Solal, Masqala, Irreecha, Yaahodee, Gifaataa jijjiirraa baraa Yemii fi Kafichoo dabalatee ayyaanonni biroon duudhaasaanii aadaa eeganii akka kabajaman naannolee waliin hojjetamuusaa dubbataniiru. የMinistirri hojii fi ogummaa Mufariyaat Kaamiil kurmaana waggaatti namoota walakkaa miiliyoonaa oliif carraan hojii uumamuusaa eeraniiru. Raawwiin kun kan bara darbee yeroo walfakkaataa waliin yemmuu ilaalamu harka 30 ol caalmaa akka qabu himaniiru. Namoonni kuma 120 ta’an karaa seeraqabeessaatiin biyya alaatti ergamuusaaniis eeraniiru.
Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa
2015