Diinagdee
Manni marichaa ijaarsi daandii Baaburaa Awaash - Kombolchaa - Haraa - Waldahaa akka hojjetamee xumuramu hubachiise.
Nov 28, 2023 28
Sadaasa 18/2016 (TOI) - Mana Maree Bakka Bu'oota Uummataatti koreen dhaabbii dhimma dhaabbilee misooma mootummaa ijaarsi daandii Baaburaa Awaash - Kombolchaa - Haraa - Waldahaa ariitiin hojjetamee xumuramuun tajaajilaat akka hubachiise. Korichi gabaasa raawwii hojii kurmaana jalqaba bara 2016 Korpereeshii Daandii Baaburaa Itoophiyaa gamaggameera. Waltajjii gamaggama kanarratti korporeeshinichi rakkoo baay'ee qabu furuun hojii qabatamaa fiduuf xiyyeeffannoon hojjechuu akka qabu hubachiisaniiru. Dhiibbaa gatii hir'isuu fi galii keessaa fi humna faayinaansii cimsuun pirojeektoota jalqabaman xumuruuf xiyyeeffannoon akka qabus hubachiiseera. Haaluma kanaan ijaarsi daandii Baaburaa Awaash - Kombolchaa - Haraa - Waldahaa akka hojjetamee xumuramu hubachiisera. Korporeeshinichi qaawwa bulchiinsaa fi itti fayyadama lafaa akkasumas meeshaalee tajaajila suphaa irratti mul’atu sirreessuuf bulchiinsa naannoo fi magaalaa waliin qindoominaan hojjechuu akka qabu miseensonni koree dhaabbii kun akeekkachiisaniiru. Akka itti aanaan hoji gaggeessaa olaanaa kutaa daldalaa fi misoomaa korporeeshinichaa Injinar Geetuu Geezaaw jedhanitti, korporeesinichi muuxannoo idil-addunyaa fi ardii irratti hundaa’uun Daandii Baaburaa lafarra biyyaalessaa cimaa ijaaruuf hojjechaa jira. Odeeffannoon Mana Maree Bakka Bu’oota Ummataa irraa argame akka mul’isutti waraanni kaaba biyya keenyaatti geggeeffame dhiibbaa guddaa uumuu himanii, qabeenya hatamee fi manca'ee deebisuun daandii Baaburaa Awaash - Kombolchaa - Haraa - Waldahaa xumuruun tajaajilaaf geesisuuf hojjechaa jira.
Ijaarsi Pirojektii daandii Aspaaltii Goree Maashaa Teeppii harkifachuunsaa rakkoolee addaddaaf nusaaxileera- jiraattota
Nov 28, 2023 23
Sadaasa 18/2016 (TOI)- Ijaarsi Pirojektii daandii Aspaaltii Goree Maashaa Teeppii harkifachuunsaa rakkoolee addaddaaf nusaaxileera jechuun jiraattonni naannawichaa komatan. Bulchiinsi daandiiwwan Itiyoophiyaa gamasaatiin ijaarsi dandichaa harkifachuusaa amanee rakkinichi rooba yeroo dheeraa fi daangaa kabachiisuun kan walqabate akka ta’e ibseera. Ijaarsi daandii waggaa afur dura jalqabame kun harkifachuunsaa rakkoolee hawaasummaa fi dinagdee addaddaaf isaan saaxiluusaa jiraattonni godina Ilii Abbaa Booraa aanaalee Diduu fi Noonnoo komataniiru.. Jiraattonni komii dhiheeffatan TOI’f akka ibsanitti, harkifachuun daandichaa haadholii da’anirratti dhiibbaa guddaa geessisuusaa ibsaniiru. Jiraataan aanaa Diduu Faqqadee Obsaa akka jedhanitti, daandichi sababa ijaarsaatiin caalaatti waan manca’eef kanneen waldhaansa olaanaaf Hoospitaala Mattuutti ergaman rakkoof akka isaan saaxile dubbataniiru. Daandichi iaaramee rakkoosaanii akka furu abdatanis daandichi manca’uunsaa rakkoo olaanaaf akka isaan saaxile kaasaniiru. Daandichi yeroon waan hixumuramneef konkolaachiftoonni Taarifa olaanaa akka isaan kafalchiisanii fi baasii olaanaaf akka saaxilaman kan dubbatan ammoo obbo Abaatee Daanyeeti. Kana malees hawaasni oomishasaa gabaaf dhiheessee fayyadamaa ta’uuf yaalii taasisu gufuu ta’uusaa ibsaniiru. Rakkoon kun hawaasa rakkoolee addaddaaf saaxiluurra darbee rakkoo bulchiinsa gaarii ta’aa dhufuusaa kan dubbatan ammoo bulchaa aanaa Diduu obbo Mulugeetaa Abarraati. Itti aanaa bulchaa godina Iluu Abbaa Booraa obbo Geetaahuun Kaasaahuun gamasaaniin, daandiin kun yeroon ijaaramee xumuramuu dhabuunsaa jiraattota aanaalee Diduu fi Noonnoo rakkoo hawaasummaa fi dinagdeef saaxiluusaa ibsaniiru. Hariiroo daldalaa fi hundagaleessa aanaalee ollaa naannoo kibba lixaa waliin taasifamu irrattis gufuu ta’uu ibsaniiru. Bulchiinsa daandiiwwan Itiyoophiyaatti itti aanaa hojiigaggeessaan pirojektii ijaarsa daandii aspaaltii Goree Maashaa Teeppii obbo Zawuduu Minwuyyeellet, ijaarsi daandii kanaa harka 44 irra jira jedhaniiru. Daandiin kiiloo meetira 140 dheeratu kun Oromiyaa fi naannoo Kibba lixa Itiyoophiyaa walquunnamsiisa jedhaniiru. Roobni naannawichatti yeroo dheeraa roobu, rakkoon daangaa kabachiisuu fi muddamni tiraafikaa jiraachuunsaa harkifannaa daandichaaf sababa akka ta’e ibsaniiru. Kontiraaktaroonni humna guutuun hojjechuu dhabuunis rakkoo tokko akka ta’e himaniiru. Ijaarsi daandii kanaa waggaa afur dura doolaara miiliyoona 138’n jalqabamuusaa obbo Zawuduun ibsaniiru. Ijaarsi daandichaa harkifachuusaatiin kiiloo meetira 76 kan ta’u pirojektii Chaayinaa ‘CRCEG’f kan kenname yemmuu ta’u, ijaarsi waliigalaa waggoota sadan dhufu xumuruuf nihojjetama jedhan.
Godina jimmaatti asiidawummaa biyyoo ittisuun oomishaa fi oomishtummaa guddisuuf hojjetamaa jira
Nov 27, 2023 30
Sadaasa 17/2016(TOI)- Godina jimmaatti asiidawummaa biyyoo ittisuun oomishaa fi oomishtummaa guddisuuf hojjetamaa jira. Rakkoo biyyoo asiidawaa furuuf teeknooloojiiwwan addaddaa fayyadamuun lafa asiidiirraa baasuun oomishaa fi oomishtummaa guddisuuf hojjetamaa jira. Xaa’ummaa biyyoo fooyyessuuf keessumaa rakkoo biyyoo asiidawaa furuuf ministeerri qonnaa qooda fudhattoota dhimmi ilaaluu fi dhaabbilee deeggartoota misoomaa waliin qindaa’uun hojjechaa jira. Biyya keenyatti iddoowwan biyyoo asiidawaan miidhaman keessaa godinni Jimmaa isa tokko akka ta’ee fi lafti harka 47 asiidawummaa biyyoon kan miidhame ta’uu waajjira qonnaa godinichaatti dursaan garee xaa’ummaa byyoo fi fooyyessaa obbo Nuuraddiin Jamaal dubbataniiru. Godinichatti lafa asiidawaa adda baasuun teeknooloojiiwwan nooraa, Vermii Koompoost akkasumas tooftaa qonnaa qoqqobuu fayyadamuun oomishaa fi oomishtummaa guddisuuf qonnaan bultootaaf leenjii ogummaa kennuun xiyyeeffatamee hojjetamaa akka jiru eeraniiru. Bara oomishaa kanatti akka godina Jimmaatti vermi kompoostii kuntaala kuma 318 ol oomishuuf karootfamee yeroo ammaa karooraa ol harka 60 oomishuun akka danda’ame obbo Nuuraddiin himaniiru. Waajjirri qonnaa godinichaa Yuunivarsiitii Jimmaa waliin ta’uun itti fayyadama verm koompoost ilaalchisuun leenjii kennameen oomisha Kanaan dura argatan caalaa akka argatan qonnaan bulaan aanaa Saqqaa Coqorsaa ganda Buraa Wulaawakeetti argaman dubbachuusaanii odeeffannoon ministeera qonnaarraa argame nimul’isa.
Dhaabbileen qulqullina jiddugaleessa hojiisaanii gochuu qabu-pirezidaanti Saahilewarq Zawudee
Nov 26, 2023 37
Sadaasa 16/2016 (TOI) –Dhaabbilen qulqullina jiddugaleessa hojiisaanii godhachuun akka qaban pirezidaantiin RDFI Saahilawarq Zawudee waamicha taasisan. Sirni badhaasa qulqullinaa biyyaalessaa marsaa 10ffaa dhaabbanni qulqullinaa Itiyoophiyaabqopheesse kaleessa galgala masaraa mootummaatti adeemsifameera. Dhaabbileen 38 dorgommii Kanaan raawwii caalmaa galmeessisan badhaafamaniiru. Pirezidaantiin RDFI fieegduun olaanaa dhaabbatichaa Saahilawarq Zawudee dabalatee hooggantoonni mootummaa olaanoo fi keessummoonni waamaman sagantaa kanarratti argamaniiru. Pirezidaantiin RDFI Saahilawarq Zawudee wayita kana, dhaabbileen qulqullina jiddugaleessa hojiisaanii godhachuun hojjechuu akka qaban ergaa dabarsaniiru. Istaandardii kaa’ame walii dorgomanii qulqullina oomishaa fi tajaajilasaanii eegsisuurratti xiyyeeffachuu akka qaban ibsaniiru. Dhaabbileen har’a badhaafaman qulqullina mirkaneessuuf cimanii ittifufuu akka qaban aamicha taasisaniiru. Walitti qabaan boordii dhaabbata badhaasa qulqullinaa Itiyoophiyaa pirezidaantiin eeggataa Yuunivarsiitii Finfinnee doktar Saamu’el Kiflee gamasaaniin, badhaafni waggaa waggaan adeemsisu humna dhaabbilee gabbisuuf kan kaayyeffatedha. Kanaaf dhaabbileen dorgommichaan muuxannoo, yaada kennamuuf karoorasaanii keessa galchuun fi hojmaata dhaabbatummaa buusuun adda baaftuu baratti cehu uumuuf hojjechuu qabu jedhaniiru. Kana cinaattis, ciminasaanii ittifufsiisuu kan fooyya’uu qabu fooyyessuun qulqullina mirkaneessuun guddina biyyaaf qoodasaanii bahuu akka qaban waamicha dhiheessaiiru. Hojii raawwachiisaa muummee korporeeshinii hojiiwwan konistiraakshinii Injiinar Yoonaas Ayyaaloo, rakkoolee qulqullinaa gama konistiraakshiniin ka’an xiqqeessuuf hojjetamaa jira jedhan. Kana cinaattis hanqinni galtee dame kanaa akka hinmudanne dhaabbilee addaddaa waliin ta’uun qaqqabummaa dhiheessii galtee konistiraakshinii cimsuuf hojjetamaa jira jedhan. Qulqullina eegsisuun ojii dhaabbata tokkoo qofa waan hintaaneef qaamni hundi itti hirmaachuu qaba jedhaniiru. Dhaabbanni badhaasa qulqullinaa Itiyoophiyaa oomishtoota, tajaajila kennitootaa fi dhaabbilee dame konistiraakshinii dorgomsiisuun beekamtii fi badhaasa nikenna.
Naannoo Oromiyaatti sochii daldala seeraan alaa ittisuuf qooda fudhattoonni qoodasaanii bahuu qabu
Nov 25, 2023 191
Sadaasa 15/2016 (TOI) - Naannoo Oromiyaatti sochii daldala seeraan alaa ittisuuf qooda fudhattoonni qoodasaanii bahuu akka qaban biiroon daldalaa naannichaa gaafate. Manni maree daldalaa fi waldaalee dame Oromiyaa waltajjii muuxannoo walii qoodu 12ffaa magaalaa Bishooftuutti adeemsiseera. Ittigaafatamtuun Biiroo daldalaa naannichaa adde Masarat Asaffaa, sababa sochii daldalaa seeraan alaa naannicha keessatti adeemsifamaa jiruutiin oomishaaleerratti gatii dabalaa dhufuu eeraniiru. Sochii dalalaa seeraan alaa to’annoo fi hordoffii biiroo daldalaan qofa maqsuun waan hindanda’amneef hirmaannaa qaamolee hundaa barbaada jedhan. Keessumaa manni maree daldalaa fi waldaalee dame naannichaa miseensota hawaasa daldalaa hedduu ofjalatti waan qabateef sochii daldalaa seeraan alaa dhaabsisuuf yaalii taasifamu deeggaruu qaba jedhaniiru. Hawaasni daldalaas guddina fiduu kan danda’u sirni daldalaa seera qabeessaa wayita jiraatu ta’uu hubatee gocha seeraan alaarraa ofqusachuu qaba jechuun hubachiisaniiru. Pirezidaantiin mana maree daldalaa fi waldaalee damee obbo Sabsib Abbaafiraa gamasaaniin guddina dinagdee biyya tokkoof hirmaannaan dame dhuunfaa ga’ee olaanaa qaba jedha, Kanaaf ammo hawaasni daldalaa karaa waldaalee ashaaraasaa kaa’uu wayita danda’u ta’uu ibsanii, manneen maree akka baraatti gaggeeffamuu qqabu jedhaniiru. Kantiibaan magaalaa Bishooftuu obbo Alamaayyoo Asaffaa, magaalaa Bishooftuu daldalaa fi Invastimantiif mijattuu gochuuf hojjetamaa akka jiru ibsaniiru. Manni maree daldalaa fi waldaalee dame magaalaa Bishooftuu daldaltoota kuma 25 ofjalatti qabatee daldaltoota jajjabeessa jira jedhaniiru. Bulchiinsi magaalaa fuulduras rakkoolee gama daldalaan jiran furuun tajaajila fooyya’aa kennuuf kutannoon akka hojjetu ibsaniiru. Manni maree daldalaa fi waldaalee dame akka dhaabbata hawaasa siviilii tokkootti dame dhuunfaa bakka bu’uu qaba kan jedhan ammo ittigaafatamaa waajjira pirezidaantii naannichaa obbo Abdul’aziiz Daawudi. Kanaaf waldaaleen kunneen keeessumaa dame dhuunfaa fi mootummaa walitti fiduun jijjiirama fooyyee fiduuf qooda olaanaa bahuu qabu jedhaniiru. Xumura muuxannoo waliiqooduu kanarratti waltajjii muuxannoo walii qooduu 13ffaa akka qopheessu magaalaan Shaggar filatameera.
Qabeenyi albuudaa gabbataan Itoophiyaan qabdu imala badhaadhinaaf bu'uura kan kaa'udha
Nov 24, 2023 54
Sadaasa 14/2016 (TOI)- Ministirri muummee FDRI doktar Abiy Ahimad qabeenyi albuudaa gabbataan Itoophiyaan qabdu imala badhaadhinaaf bu'uura kan kaa'udha jedhan. Ministirri Muummee FDRI doktar Abiy Ahimad Ekspoo Albuudaa fi Teeknooloojii idil addunyaa yeroo 2ffaaf Finfinnee galma Barkumeetti sadaasa 14 hanga 18/2016tti qophaa'e eebbisanii bananiiru. Sirna baniinsa ekspoo kanaa irratti haasaa taasisaniin; Itoophiyaan biyyoota Afrikaa biroo irraa haala adda ta'een biyya qabeenya albuudaa ol'aanaa qabdudha jedhaniiru. Albuudni oomisha alaa galuu bakka buusuuf qofa osoo hin taane, qonna, industirii fi dameewwan biroo deeggaruuf dandeettii guddaa akka qabu dubbataniiru. Damee oomisha galii olaanaan irraa argamuu danda'u ta'uus himaniiru. Ekispoon albuudaa kun warqee dabalatee albuudoo ni gati qabeeyyii hedduun Itoophiyaa keessattu akka argaman kan agarsiisudha jedhaniiru. Kanaafuu, qabeenya albuudaa Itoophiyaan qabdu misoomsuuf qorattoonni, daldaltoonni fi qaamonni biroo haala diinagdee biyyattii deeggaruun damee kanarratti akka bobba’an waamichi taasisaniiru. Ekispoon albuudaa kun imala badhaadhinaaf bu’uura kaa’uuf kan gargaaru yoo ta’u, damicha caalaatti hubachuu, misoomsuu fi itti fayyadamuuf carraa kan uumu ta’uus eeraniiru. Dhuunfaa fi invastimatiin oomishamuu danda'urraa gahuu qaba jedhanii, kanaaf immoo misoomsitoonni gurmaa'anii hojii invastimatii damee kanaarratti bobba'anii hojjechuu qabu jedhaniiru. Milkaa'inni kan argamu hojii malee taa'anii osoo hin taane, damee hunda irratti cimanii hojjechuudhaan akka ta'es hubachiisaniiru. Dameen albuudaa biyya fooyya’aa dhaloota itti aanutti ceesisuuf humna guddaa akka qabu hubachuun hojii fooyyee qabu hojjechuun barbaachisaadha jedhaniru.
Kurmaana waggaatti Miseensonni hawaasa daldalaa kuma 500 ol tajaajila oonlaayiniitti akka fayyadaman taasifameera
Nov 24, 2023 28
Sadaasa 14/2016 (TOI) – Kurmaana waggaa bara bajataa 2016tti eyyama daldalaa dabalatee miseensota hawaasa daldalaa kuma 500 ol tajaajila Kanaan walqabatan karaa oonlaayinii taasifamuusaa taasifamuun ibsame. Raawwiin hojii mootummaa kurmaana jalqabaa bara 2016 ministirri muummee doktar Abiyyi Ahimad bakka argamanitti qoratameera. Haala Kanaan dameelee tajaajila dinagdee fi hawaasummaa garagaraatiin raawwiin fooyyee qabu galmeeffamuun ibsameera. Ministirri daldalaa fi walitti hidhamiinsa qaxanaa Gabramasqal Caalaa, kurmaana waggaa jalqabaatti tajaajila si’ataa karaa teeknooloojii kennuun hojiin fooyyee qabu hojjetamuu ibsaniiru. Keessumaa sirni gurgurtaa boba’aa hojmaata badaaf kan saaxilane waan ta’eef madda komii olaanaa ta’ee akka ture yaadachiisaniiru. Amma garuu boba’aa bituuf ajajuurraa kaasee Finfinneetti geejjibsiisuu akkasumas haala raabsii sirna dijitaalaan to’achuun sadarkaa yaaliitti Finfinneetti jalqabamuusaa dubbataniiru. Sirna daldalaa haaromsuun kurmaana jalqabaatti daldaltoota kuma 500 ol ta’aniif eyyama daldalda fi tajaajiloota walqabatan karaa oonlaayinii kennuun akka danda’ame ibsaniiru. Ministirri Innoveeshinii fi teeknooloojii doktar Ballaxaa Mollaa gamasaaniin, kurmaana waggaa jalqabaatti tajaajiloota addaddaa karaa onlaayinii taasisuun hojiin fooyyeen hojjetamuu ibsaniiru. Kana malees yaada ka’umsaa damee teeknooloojii (startappota) deeggaruun hojjetamuu eeranii, kunis karaa dijitaalaa tajaajila si’ataa kennuuf qoodnisaa olaanaadha jedhan. Gama biraatiin raawwiin daldala alergii kurmaana jalqabaa gaarii ta’uusaa ministirichi dubbataniiru. Fakkeenyaaf daldala jimaa alatti ergamurratti fooyyessa taasifameen jimaan alatti ergamu dachaan dabalamuusaa ibsaniiru. Midhaan dheedhii fi dibataa alatti ergamuskrmaana jalqabaatti fooyyee qabaachuu ibsaniiru.
Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa
2015