Bitootessa 21/2015 (TOI) - Manni maree bakka ummataa yaada ka’umsaa danbii ittiin bulmaataa tajaajila oduu Itiyoophiyaa qopheessuuf dhihaate koree dhimmoota eeraa fi haqaaf qajeelcheera. Manni maree bakka bu’oota ummataa walgahii idilee 12ffaa har’a adeemsiseera. Yaada ka’umsaa kana kan dhiheessan af-yaa’iin mana maree bakka bu’oota ummataa Taaggasee Caafoo tajaajilli oduu Itiyoophiyaa gurmaa’insaan walqabatee yeroo addaddaa balaan diigamuu irra gahuu kaasanii, tajaajilichi ergamni waliigaltee biyyaalessaa uumuu fi biyya beeksisuu akka kennameef ibsaniiru. Haata’u malee dhiibbaalee addaddaa damee miidiyaalee quunnamtiin irra gahu dura dhaabbatee ergama labsiin kennameef akka bahu jijjiirama irra keessoo yeroo yerootti taasifamuuf djalaa bahee dorgomaa fi bu’aqabeessa ta’ee akka itti fufu fooyyessa taasisuun barbaachisaa ta’uusaa dubbataniiru. Manni marichaas ibsa kana erga dhaggeeffatee booda wixinee danbii lakkofsa 02/2015 gochuun koree dhaabbataa dhimmoota sera fi haqaaf qajeelchuusaa odeeffannoon fuula marsariitii mana maree bakka bu’oota ummataarraa argame nimul’isa.

Bitootessa 21/2015(TOI) – Waggoota jijjiiramaa shaman darban qormaatilee tura gara carraatti jijjiiruun Itiyoophiyaa badhaatee fi jireenyaaf mijoofte ijaaruuf hojiileen milkaa’oo hojjetamuusaanii Itti aanaa pirezidaantii Paartii badhaadhinaa Adam Faaraah ibsan. Itti aanaa pirezidaantii fi ittigaafatamaan waajjira paartii badhaadhinaa Adam Faaraah, turtii TOI waliin taasisaniin, “Bara 2010 dura gama hawaasummaa, siyaasaa fi dinagdeen qormaata Itiyoophiyaan mudateen imala asiigadeerra akka turte” ibsaniiru. Hojii dhabdummaa, qaala’insa gatii, harkifannaa pirojektootaa dabalatee mirgoonni namoomaa fi demokiraasii akka malee dhiitamaa akka turan ibsaniiru. Walabummaan miidiyaa kan itti ukkaamfamee fi ibsan sirna demokiraasii kan itti bade ture ta’uu itti aanaa pirezidaantii kun ibsaniiru. Dippilomaasiin lammiilee kan itti dhiibame, faayidaa biyyaaf dursi kan hinkennamne, biyyoota ollaa waliin hariiroon waldhahaa kan turee fi adeemsi biyyaa fi ummata miidhu akka tures ibsaniiru. Rakkoolee kanneenii fi kana fakkaataniin Itiyoophiyaan gadi deemaa akka turte ibsan obbo Adam. Jiijjiirama akka biyyaatti dhufeen waggoota shaman darban rakkoolee biyyaa walxaxaa ta’an hiikuun Itiyoophiyaa badhaatee fi jiraattotaaf mijooftuu taate ijaaruuf yaaliin taasifameera jedhan. Adeemsa kana keessatti qormaatilee fi bu’aa bahiin hedduun mudatanis qormaatilee carraatti jijjiiruudhasan dameelee addaddaatiin bu’aaleen qabatamaan dhufuusaanii ibsaniiru. Hojiileen riifoormii gama dinagdee, siyaasaa fi dippilomaasiitiin adeemsifamuusaanii eeranii, sirni dinagdee hunda hammatee fi biyya keessaa hordofuun hojiin milkaa’aa hojjetameera jedhan. Dirree siyaasaa bal’isuuf ijaarsi dhaabbilee demokiraasii fi seera fooyyessuun taasifamanii ijaarsi sirna demokiraasii hunda hirmaachise lafa qabsiisuun danda’ameera jedhan. Qormaatilee biyyaalessaa fi idil addunyaa carraatti jijjiiruun dhiibbaa idaa salphisuun fi oomishtummaa guddisuun raawwiin olaanaa galmaa’uu kaasanii, keessumaa bu’aaleen gama misooma qamadii, bunaa, kuduraa fi muduraa akkasumas ashaaraa magariisaatiin argaman akka fakkeenyaatti eeraniiru. Milkaa’inni qabeenya tuurizimii fayyadamuu, dhaala leemataa, hirmaannaa damee dhuunfaa gama guddisuutiin galmaa’es iddoo guddaan kan kennamuuf ta’uu ibsaniiru. Gama dinagdeetiin yaanni addaddaa akka kabajamu, aangoon caalmaa yaadaatiin akka qabamu haalli mijataan uumamuusaa adeemsi filannoo biyyaalessaa filannoo marsaa 6ffaarratti mul’ate kaasaniiru. Gama dippilomaasiitiin dippilomaasii hariiroo walta’iinsaa biyyoota ollaa dursee fi dippilomaasii lammiirratti xiyyeeffate hordofuun faayidaa biyyaalessaa egeree Itiyoophiyaa, bulchiinsa tokkummaa fi birmadummaa kabachiisuuf yaaliin taasifamuu ibsaniiru. Fuula duras mootummaan hojiiwwan milkaa’oo jalqabaman itti fufsiisuun qormaata dura dhaabachuun mo’achuun Itiyoophiyaa badhaate dhugoomsuuf kutannoon akka hojjetu obbo Adam Faaraah mirkaneessaniiru. Ijaarsi dhaabbilee fi aadaa demokiraasii cimsuun, oomishtummaa dabaluun hannaa fi finxaalessummaa irratti qabsaa’uun, olaantummaa seeraa kabachiisuun hojii ijoo ta’anii akka itti fufan ibsaniiru. Dhimmoota ijoo ta’anirratti waliigaltee uumuu, mariin biyyaalessaa akka milkaa’u hojjechuu fi imaammanni haqa cehumsaa hojiirra oolee kaayyoo dhaabateef akka milkeessu gama gochuutiin yaaliin mootummaa cimee akka itti fufu ibsaniiru.

Bitootessa 21/2015(TOI) - Hawaasni Addunyaa Yaalii Itiyoophiyaan nageenya waaraa buusuuf taasiftu amantaa guutuun deeggaraa akka jiru dubbi himaan ministeera dhimma alaa ambaasaaddar Mallas Alam ibsan. Dubbi himaan ministeera dhimma alaa ambaasaaddar Mallas Alam dhimmoota wayitaawaa dippilomaasii irratti ibsa tornabii kennaniiru. Ibsa Kanaan dippilomaasii lammiirratti xiyyeeffateen lammiilee Saa’udii Arabiyaarraa deebisuun erga jalqabamee waggaa tokko kan guute yoo ta’u, yeroo kana keessatti lammiilee Itiyoophiyaa kuma 125 biyyatti deebisuun akka danda’ame dubbataniiru. Torbeen kunis gama dippilomaasii nageenyaa, dinagdee fi siyaasaa sochiin cimaan kan itti taasifamedha jedhaniiru. Hawaasni addunyaa yaalii Itiyoophiyaan nageenya waaraa buusuuf taasisaa jirtu amantaa guutuun deeggaraa akka jiru dubbataniiru. Waraana Kaaba Itiyoophiyaa ture egereef dhaabsisuuf waliigaltee nageenyaa Piriitooriyaatti mallatteeffame gama raawwachuutiin mootummaan hojiiwwan hedduu hojjechuusaa kaasaniiru. Tajaajiloota bu’uraa hojiitti galchuun danda’amuu akkasumas bulchiinsi yeroo Tigraayi hundaa’uunsaa abbootii qabeenyaa biyya alaa hawachuuf faayidaansaa olaanaa ta’uu s dabalanii ibsaniiru. Ministeerri dhimma alaa qaamolee deeggartootaa qaamolee deeggartootaa waliin ta’uun dippilomaasii nageenyaa fi dinagdee walitti hidhuun hojjechaa akka jiru ibsaniiru. Itiyoophiyaan naannichatti nagaa fi tasgabbii gama buusuutiin waliin misoomsuuf biyyoota olla waliin waliin nihojjetti jedhaniiru. Keessumaa dhimma daangaa Sudaan waliin jiru karaa nagaa hiikuuf yaaliin taasifamaa akka jiru ibsaniiru.

Bitootessa 21/2015(TOI) - Manni maree Bakka bu’oota ummataa abba murtii mana murtiisadarkaa tokkoffaa federaalaa kan turan obbo Faantaahuun Dellelewu Shifarraawu hojiirraa gaggeessuusaa beeksise. Manni marichaa walghii idilee 12ffaa gaggeessaa jira. Mana marichaatti walitti qabduun koree dhaabbii dhimmoota seeraa fi haqaa adde Itsagannat Mangistuu abbaa murtii mana murtii sadarkaa tokkoffaa federaalaa kan turan obbo Faantaahuun Dellelewu Shifarraawu yaada murtii hojiirraa ittiin gaggeeffaman walgahii kanarratti dhiheessaniiru. Obbo Faantaahuun danbii naamusaa himata naamusaa abbootii murtii darbuun fidirqama haqummaa darbuun iyyataarraa biirrii kuma 100 fudhachuunsaanii ragaadhaan mirkanaa’eera jedhaniiru. Manni marichaas gabaasa yaada murtii dhihaateef erga dhaggeeffatee booda yaada murtii obbo Fantaahuun Dellelewu Shifarraawu ittii hojiirraa gaggeeffaman lakkoofsa 13/205 gochuun sagalee guutuun raggaasuusaa odeeffannoon fuula marsariitii mana maree bakka bu’oota ummataa irraa argame nimul’isa.

Bitootessa 21/2015(TOI) - Durat Taa’aan Gamtaa Afriikaa Ammaa Pirezidaantiin Komoroos Aziilii Asoomaanii kaleessa galgala Finfinnee Dhufaniiru. Pirezidaantichi buufata Xiyyaaraa Boolee wayita gahan de’eetaan ministira biyya alaa ambaasaaddar Misgaanuu Araggaa simataniiru. Pirezidaanti Azaalii Finfinnee kan dhufan Itiyoophiyaa fi Afriikaatti daawwannaa hojii taasisuuf akka ta’e odeeffannoon ministeera dhimma alaarraa arganne numul’isa.

Bitootessa 20/2015 (TOI) - Manni maree nageenyaa naannoo Beeniishaangul Gumuz haalota sochii daldalaa seeraan alaa fi namoota deddeebisuu to’achuun danda’amurratti mari’atee kallattii kaa’uunsaa ibsameera. Manni maree nageenyaa kun keessumaa sochii daldalaa seeraan alaa fi namoota deddeebisuu naannichatti mul’atu to’achuuf hojiin qindoominaa akka eegamu himameera. Manni marichaa sochii daldalaa seeraan alaa fi namoota deddeebisuu to’achuuf karoora baatii sadan dhufan hojjetamu ilaalchisuun kan mari’ate yoo ta’u, kallattiiwwan xiyyeeffannoo hordoffii fi to’annoo qindaa’aa taasisuu dandeessisan kaa’eera. Pirezidaantii naannoo Beeniishaangul Gumuuz Ashaadlii Hasan dabalatee hooggantoonni olaanoo damee nageenyaa federaalaa fi naannoo waltajjii kanarratti argamuusaanii odeeffannoon waajjira dhimmoota komunikeeshinii naannichaarraa argame nimul’isa.

Bitootessa 20/2015 (TOI) – Qaamoleen raawwachiiftuu mootummaa gaaffilee misoomaa, nageenyaa fi bulchiinsa gaarii lammiileen kaasaniif deebiin sirriin akka kennamuuf xiyyeeffatanii hojjechuu akka qaban miseensonni mana maree bakka ummataa hubachiisan. Miseensonni mana maree walgahii idilee 11ffaa bara hojii mana maree bakka bu’oota ummataa 6ffaa irratti dhimmoota biyyaa fi haala yeroorratti ministira muummee Abiyyi Ahimadiif gaaffii dhiheessaniiru. Gaaffilee harkifannaa ijaarsa bu’uraalee misoomaa, nagaa fi nageenya, qaala’insa jireenyaa fi daballii gatii akkasumas waliin jireenya ilaalchisuun miseensonni mana maree ummataa kaasaniif ministirri muummee Abiyyi Ahimad deebii fi ibsa kennaniiru. Miseensi mana maree kan ta’an obbo Fireew Tasfaayee fi doktar Kafanaa Ifaa TOI’f yaada kennaniin, miseensonni mana maree marii ummata isaan filate waliin taasisaniin rakkooleen nageenyaa, jireenyaa, bu’ura misoomaa fi bulchiinsa gaarii ka’uusaanii ibsaniiru. Qaamoleen raawwachiiftuus rakkooleen nageenyaa, jireenyaa, bu’ura misoomaa fi bulchiinsa gaarii jireenya ummataa guyya guyyaarratti dhiibbaa geessisaa jiran deebii akka argatan xiyyeeffatanii hojjechuu akka qaban hubachiisaniiru. Rakkooleen nagaa fi nageenyaa ka’aa jiraniif deebii sirrii kennuudhaan sochiin lammiilee mijataa akka ta’u hojjechuun xiyyeeffannoon kennamuufii akka qabu hubachiisaniiru. Hanqinoota bu’uraalee misoomaa ummanni irradeddeebi’ee hadheeffatuuf deebii kennuun qaamolee raawwachiiftuu mootummaarraa kan eegamu imaanaa mootummaa fi ummataati jedhan. Kanaaf lammiin hundi gamtaa fi tokkummaan hojjechuun nageenyaa fi misooma biyyaa itti fufsiisuuf yaalii taasifamuun deeggaraa ta’uu akka qabu miseensi mana maree doktar Kafanaa Ifaa fi doktar Birihaane Masqal Xannaa ibsaniiru. Bu’uraalee misoomaa jalqabamanis yeroo fi bajata qabameefiin xumuruun sochii gabaa fi sochii waliigalaa karaa nagaa akka ta’u gochuun akka barbaachisu kaasaniiru.

Bitootessa 19/2015 (TOI) - Itiyoophiyaa keessatti walitti bu’iinsota iddoowwan addaddaatti mul’atan qolachuun nageenya waaraa buusuuf waliin hojjechuun akka barbaachisu ministirri muummee Abiyyi Ahimad ibsan. Gaaffiiwwan miseensonni mana maree 6ffaa bakka bu’oota ummataa walgahii idilee 11ffaa bara hojii waggaa lammaffaa kaasaniif ministirri muummee abiyyi Ahimad deebii kennaniiru. Haala Kanaan sochii hidhataan Shanee Naannawa Wallagga Lixaatti taasisu nagana hiikuuf mootummaan maal hojjechaa akka jiru gaaffiin dhihaateera. Ministirri muummee deebii kennaniin waggoota shaman darba Wallagga Lixaatti nagana dhabamuusaatiin hojii misoomaarratti gufuu ta’uurra darbee du’a namaaf, buqqa’uu fi godaanuuf sababa ta’uu eeraniiru. Nageenya ture bakkatti deebisuuf mootummaan fedhii olaanaa akka qabu ibsanii, kanaafis koree nageenyaa hundeessuun hojjetamaa akka jiru himaniiru. Rakkoo kana hiikuuf baatiiwwan lamaan darban gama mootummaatiin yaaliiwwan al 10 taasifamanis humnoonni hidhattootaa naannawa kanatti socho’an bittinnaa’uun waan ta’eef adeemsa kanarratti rakkoo akka ta’e eeraniiru. "Humni nageenya jibbu hinjiru” kan jedhan ministirri muummee, milkaa’inasaaf jabaannee nihojjenna jechuun ejjennoo mootummaa ifa taasisaniiru. Haata’u malee yaalii nageenyaaf taasifamu cinaatti humnoonni nageenyaa mootummaa naannawa kanatti nagaa buusuuf hojjechaa jiru jedhaniiru. "Wlajjeessuun eenyuyyuu hinfayyadu” kan jedhan ministirri muummee Abiyyi Ahimad, raakkoo jiru nagana hiikuun faayidaa qaba jedhaniiru. Adeemsa nageenyaa ilaalchisuun bu’aasaa walumaan argina jechuun dubbataniiru. Waraanni Kaaba Itiyoophiyaatti ture dhaabachuunsaa tarkaanfii tokko fuulduratti nudeemsiseera, haata’u malee nageenya guutuu bira gahuuf hojiiwwan hedduun nu eeggatu jechuun ibsaniiru. Walitti bu’iinsonni guddina biyyattii boodatti harkisaa waan jiraniif nageenyi akka bu’u waliin hojjechuu qabna jedhaniiru.