Onkoloolessa 24/2018(TOI)- Magaalichatti Daldaltoota Daldala seeraan alaarratti bobba’anirratti to’annoon taassifamu cimee itti fufuu biroon Daldalaa Magaalaa Finfinnee beeksise. Magaalaa Finfinneetti Qaala’insa jireenyaa xiqqeessuu fi gabaa tasgabbeessuuf shammattoonni meeshaalee bu’uuraa barbaachisan gatii madaalawaan haala itti argatan uumameera. Sirni gabaa seera qabeessaa fi haqa qabeessa akka tahuuf Biiroon Daldalaa fi Galiiwwanii hojiiwwan adda addaa hojjechaa jiraachuu Itti Aanaan Biiroon Daldalaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinnee Tsaggaayee Dabalee turtii TOI waliin taassisaaniin dubbataniiru. Daldaltoonni sirna daldalaa seera qabeessa hin taane seera qabeessa ta’anii akka daldalan taassifamaa jira jedhaniiru. Magaalichatti sochiin daldala seeraan alaa keessumaa gabaa Sanbataa fi Dilbata gidduu gala gabaatti seera qabeessummaasaa hordofuun akka hojjetan ta’uu dubbataniiru. Sochii daldalaa idilee hin taanegara seera qabeessatti galchuun dorgommii daldalaa seera qabeessa mirkaneessuuf qooda murteessaa qaba jedhaniiru. Biirichi bara 2018 kurmaana jalqabaan daldaltoota seeraan alaa kuma shanii ol gara sirna daldalaa seera qabeessatti akka galan ta’eera jedhaniiru. Itti Anaan Biiroo Galiiwwan Magaalaa Finfinnee Miikiyaas Mulgeetaa gamasaaniin kurmaana jalqabaatti daldaltoota nagayee malee daldalan kuma 2 ol ta’an irratti tarkaanfiin fudhatameera jedhaniiru. Bu’uura taaksii babal’isuun galii magaalittiin maddisiistu sirnaan walitti qabuuf hojiin seera kabachiisuu cimee itti fufa jedhaniiru. Daldalaan gibira kaffaluun dirqama biyyoolessaa ta’uu beekee karaa seera qabeessaan hojii daldalaa akka raawwatu hubannoon uumamaa jiraachuu ibsaniiru. Daldaltoonni gamasaaniin sirna daldalaa haqa qabeessaa fi dorgomaa gochuuf gibirasaanii sirnaan beeksisuun yeroon kaffalaa jiraachuu himaniiru. Daldaltoota keessaa Indaashaw Abbabaa, Itiyoophiyaan fedhii bu’uuraalee misoomaa guutuuf galii sirnaan walitti qabuu qabdi jedhaniiru. Sirni kaffaltii gibiraa filannoowwan dijitaalaan kan deeggarame waan ta’eef yeroo fi humna kan qusatu ta’uu eeruun isaaniis dirqamasaanii bahaa jiraachuu eeraniiru. Daldalaa biroon Musxafaa Mahaammad gibirasaanii sirnaan kaffaluun dirqama

Onkoloolessa 24/2018 (TOI)-Gaaffiin abbummaa ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafachaa jirtu daldala si’achiisuu fi Invastimantii hawachuuf dandeettii dabalataa waan uumuuf milkaa’ina isaaf waliin hojjechuun akka barbaachisu hayyoonni Yuunivarsiitii Amboo fi Jimmaa ibsan. Dhimmi galaana diimaa gaaffii seera qabeessa, seena qabeessa, teessuma lafaa fi dinagdeeti jenneetu amanna jechuun ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad mana maree bakka bu’oota ummataaf dubbachuunsaanii niyaadatama. Itiyoophiyaan itti cufamee jiraachuu hin dandeessu, olloota keenyatti himuu waanti barbaannu Itiyoophiyaan yemmuu guddattu misooma riijinichaaf maadda taati, kan barbaannu waliin guddachuudha,kanaaf dhimmi ulaa galaanaa Itiyoophiyaaf dhimma jiraachuuti jechuun cimsanii dubbataniiru. TOI’n dhimmicharratti kan dubbise Yuunivarsiitii Jimmaatti diiniin kolleejii biizinasii fi Ikonomiksii Dr.Mokonnon Boggaalaa gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoohiyaan itti jirtu yemmuu milkaa’u dhiibbaa dinagdee fi siyaasaa rijinichatti qabdu kan guddisu ta’uu ibsaniiru Gaaffiin ulaa galaanaa hojiileen misoomaa Itiyoophiyaan karoorsite akka milkaa’an bu’ura kaa’uun imala bayyanachuu biyyattii akka si’achiisu eeraniiru. Guddinni dinagdee bu’aa qindoomina hojiilee garagaraa ta’uu kaasanii, ulaan galaanaas qaama injoo hojii kanaa ta’uu dubbataniiru. Invastimantii hawachuu fi dadammaqasuun dinagdee biyyaalessaa guddisuuf humna dabalataa akka ta’u ibsanii, mulkaa’inasaaf hundi kenya tumsuu qabna jedhaniiru. Ulaan galaanaa qaama faayidaa biyyaa kabachiisuu ta’uu kan kaasan ammoo Yuunivarsiitichatti barsiisaa fi qorataan gaazexessummaa fi komunikeeshinii Dr. Dammallaash Mangistuudha. Mootummaan dhimmicha ajandaa ummataa gochuurra darbee dippilomaasii waliin misoomuurratti bu’uureffate hordofuunsaa kan jajjabeeffamudha jedhaniiru. Ajandichi bu’a qabeessa akka ta’u hirmaannaa lammiilee akka gaafatu dubbataniir, gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafattu dhugoomuunsaa gumaacha hunda galeessa riijinichatti qabdu akka guddisu dubbataniiru. Hayyoonni Yunivarsiitii Amboo, gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafattu gaaffii mootummaa qofa osoo hin ta’iin gaaffii ummattoota biyyattii hundaa fi seera idil addunyaatiinis kan deeggaramu mirga bu’uraati jedhaniiru. Yuunivarsiitichatti barsiisaan dinagdee Dr. Taaddalaa Malaakuu akka ibsanitti, tattaaffiin Itiyoophiyaan ulaa galaanaa argachuuf itti jirtu dhageettii riijinichaa fi sadarkaa idil addunyaatti qabdu haala fooyya’aan kan guddisu sosochuu hunda galeessa ta’uu dubbataniiru. Gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan sadarkaa idil addunyaatti dinagdee dorgomaa ijaaruu akka dandeessuu fi fayyadama ummataa mirkaneessuuf faayidaa olaanaa qaba kan jedhan ammoo Yuunivarsiitichatti barsiisaa fi qorataan kutaa barnootaa Ukonomiksii Nagaasaa Fufaati. Gaaffiin kun bu’aaf akka qaqqabu tokkummaa cimsuun mootummaa bira dhaabachuun akka barbaachisu himaniiru.

Onkoloolessa 24/2018(TOI)-Baatiiwwan sadan darban Godina Wallagga Lixaatti namoota kuma 41 caalaniif dameelee garagaraan carraan hojii uumamuusaa waajjirri carraa hojii fi ogummaa godinichaa ibse. Godinichatti hoogganaan waajjira carraa hojii fi ogummaa obbo Darajjee Guddinaa TOI’f akka ibsanitti, bara bajataa kana godinichatti namoota kuma 165’f carraa hojii uumuuf karoorfamee hojjetamaa jira. Bara bajatichaa baatii sadan darban namoota kuma 41 caalaniif carraan hojii uumameera. Carraa hojii dameelee qonnaa, daldala, albuuda, horsiisa loonii, konistiraakshinii, maanuufaakchariingii fi kanneen biroon uumamuu dubbataniiru. Kannee carraan hojii uumameef bakka itti hijjetanii fi liqiin mijaa’uun alatti leenjii ogummaa akka argatan gochuun bu’a qabeessa akka ta’an deeggaraa akka jiru dubbataniiru. Kanneen waldaan gurmaa’aniif lafti heektaara kuma 1 fi 915, sheediin 61 fi tajaajilli liqii birriin miiliyoona 115 mijeeffamuu obbo Darajjeen ibsaniiru. Kanneen carraan hojii uumameef keessaa dargaggoo Mikaa’el Salamoon hiriyyootasaa afur waliin ta’uun gurmaa’anii hojii maxxansaa hojjechaa jiru. Bakkki hojii fi liqiin maallaqaa waajjiricharraa argatan yeroo gabaabaatti hojiisaaniin bu’a qabeessa akka ta’an gochaa jiraachuu ibseera. Yeroo ammaa baatii baatiin birrii kuma 10 ol argachaa akka jiruu fi kanaanis maxxantummaa maatii jalaa bahuuf akka isa gargaare dubbateera. Fuulduras kan argaturraa qusachuun guddachuuf hojjechaa akka jiru eeree, keessumaa dargaggoon hojii osoo hin tuffatiin waldaan gurmaa’ee jijjiiramuuf hojjechuu akka qabu ibseera. Dargaggoo kennasaa Gannatii hiriyyootasaa sadii waliin gurmaa’uun daldala elektirooniksii hojjechaa akka jiranii fi yeroo qaban hojiirra oolchuun bu’a qabeessa ta’uuf cimanii hojjechaa akka jiran dubbateera. Fuulduras jabaatanii hojjechuun kanneen biroof carraa hojii uumuuf karoorsanii hojjechaa akka jiran eeree, deeggarsi mootummaan dargaggoonni waldaan gurmaa’an bu’a qabeessa gochuuf itti jiru kan jajjabeeffamuu fi cimuu akka qabu ibseera.

Onkoloolessa 22/2018(TOI)- Tajaajilli immigireeshinii fi lammummaa hatattamaan tajaajila ammayyaa hojiirra oolchuusaatiin fayyadamneerra jechuun Tajaajilamtoonni ibsan. Mnistirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad walgahii idilee lammaffaa bara hojii 5ffaa irratti gaaffiiwwan miseensota mana mareerraa gaafatamaniif deebii fi ibsa kennaniin akka ibsanitti, tajaajila immigireeshinii fi lammummaa fooyyessuuf riifoormii taasifameen yeroo gabaabaatti jijjiiramni qabatamaan dhufeera. Yeroo ammaa waggaa tokkotti paaspoortiin miilyoona afur akka dhihaatu dubbataniiru. Waggaa sadii dura paaspoortiin kuma 300 hin caalle dhihaachaa akka ture dubbataniiru. Tajaajilamtootti TOI’f akka ibsanitti, dhaabbatichi tajaajila yeroo dheeraa fudhatu ammayyeessuun hojmaata dadhabsiisaa ture oolcheera. Kanneen yaada kennan keessaa adde Ruut Baanjaawu tajaajila paaspoortii karaa oonlaayinii xumuruu fudhachuuf akka dhufan dubbataniiru. Dhaabbatichi of ammayyeessee tajaajila yeroo qusatuu fi bu’aa bayii hambisu kennaa akka jiru arguusaanii ibsaniiru. Tajaajila argachuuf gara dhaabbatichaa kan dhaqan obbo Rashiid Siiraaj gamasaaniin, sirnaan tajaajila argachuusaanii ibsaniiru. Tajaajila immigireeshinii fi lammummaatti daarektarri itti aantuu tajaajila paaspoortii Samiiraa Kaliifaa akka ibsanitti, dhaabbatichi Amajjii bara 2017 irraa eegalee tajaajilli E-passportii hojiirra oolche rakkoolee Kanaan dura turan hambiseera jedhaniiru. Yeroo ammaa guyyaa guyyaadhaan namoota kuma saddet ta’an karaa onlaayinii galmee paaspoortii akka taasifamu ibsanii, kunis rakkoo bulchiinsa gaarii fi hojmaata badaa hambisuuf gargaareera jedhu. Dhaabbatichi bara bajataa 2018 paaspoortii idilee fi ariifachiisaa namoota miiliyoona afuriif kennuuf karoorfatee hojjechaa kan jiru yoo ta’u, baatii Sadan darbanis maamiltoonni 545 paaspoortii fudhachuusaanii ibsaniiru. Dhaabbatichi yeroo ammaa dameelee 12’n tajaajila kennaa akka jiru dubbatanii, fuulduras baay’ina dameelee 28tti guddisuuf hojjechaa akka jiru dubbataniiru.