Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Xafiiska Qorshaynta DDS iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi
May 31, 2025 122
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 23/2017 (ENA): Xafiiska Qorshaynta Dawlad Deegaanka Soomaalida iyo Jaamacadda Jigjiga ayaa kala saxeexday heshiis iskaashi oo ku saleysan wada shaqeyn dhinacyada cilmi-baarista, daraasaadyada, iyo kobcinta awoodaha fulineed ee shaqaalaha labada dhinac.   Munaasabadda saxiixa heshiiskan waxaa goobjoog ka ahaa masuuliyiin sare, khubaro iyo qayb kamid ah shaqaalaha labada dhinac. Dhanka Xafiiska Qorshaynta waxaa heshiiska u saxiixay Madaxa Xafiiska, Mudane Cumar-Faaruuq Warfaa, halka dhanka Jaamacadda uu saxiixay Dr. Ilyaas Cabdullaahi, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Jaamacadda ee arrimaha cilmi-baarista, bulshada iyo tiknoolajiyadda. Mudane Cumar-Faaruuq ayaa sheegay in mid ka mid ah yoolalka Xafiiska Qorshayntu yahay in xal loo helo caqabadaha bulshada iyo kuwa dhaqaale ee deegaanka ka jira, iyada oo loo marayo siyaasado ku dhisan istiraatijiyad cilmiyeed iyo daraasaad xaqiiqo ku dhisan. Wuxuu carrabka ku adkeeyay muhiimadda ay leedahay in la xoojiyo awoodda cilmi-baarista ee xafiiska iyo isticmaalka tiknoolojiyadaha casriga ah, isagoo xusay in Jaamacadda Jigjiga ay tahay bahwadaag ku habboon arrimahaas, maadaama ay tahay jaamacad cilmiyeed leh karti iyo khibrad ay ku taageeri karto horumarinta deegaanka.   Dhankiisa, Dr. Ilyaas Cabdullaahi ayaa sheegay in Jaamacadda Jigjiga ay diyaar u tahay inay ballaariso doorkeeda ku aaddan tacliinta, cilmi-baarista, iyo adeegyada bulshada, iyadoo sidoo kalena door muuqda ka qaadanaysa horumarinta deegaanka. Wuxuu hoosta ka xariiqay in Jaamacaddu ay diyaar u tahay in ay noqoto xarun cilmiyeed kaalin muuqata ku leh go’aan-qaadashada horumarinta deegaanka iyo dalka oo dhan. Ugu dambayntii, Heshiiskan ayaa la filayaa inuu furo waddo cusub oo iskaashi wax ku ool ah oo dhex mara labada dhinac, loogana faa’iideeyo bulshada deegaanka si hufan oo cilmi ku dhisan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Machadka ayaa sheegay in uu soo saaray cilmi-baarisyo wax ku ool ah oo lagaga hortago cudurrada – Brof. Afework Kassu
May 30, 2025 119
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 22, 2017 (E.N.A) – agaasimaha guud ee machadka Brofessor Afework Kasu ayaa sheegay in Machadka Cilmi-baadhista ee Armauer Hansen uu soo saaro cilmi-baadhisyo kala duwan oo wax ku ool ah oo lagaga hortagayo cudurrada. Brof. Afework Kassu oo waraysi siiyay wakaaladda wararka ee ENA ayaa sheegay in machadku si gaar ah diiradda u saarayo cilmi-baarisyo xal u noqon kara cudurrada kala duwan ee dalka ka jira. Waxa uu xusay in sannadihii lasoo dhaafay uu machadku qabtay cilmi-baarisyo wax tar u yeeshay adeegyadii caafimaad ee dalka, kuwaas oo natiijadoodu ay gacan ka geysteen horumarinta daaweynta cudurrada. Machadku waxa uu sii xoojinayaa dadaalladiisa cilmi-baariseed, isagoo xoogga saaraya in dalka gudihiisa lagu soo saaro dawooyin iyo tallaalo, si loo yareeyo ku-tiirsanaanta wax-soo-saarka dibadda. Sidoo kale, Brof. Afework waxa uu sheegay in machadku uu bilaabay cilmi-baarisyo la xiriira sidii dalka gudihiisa loogu beddeli lahaa walxaha muhiimka u ah soo saarista dawooyinka, kuwaas oo hadda laga keeno dibadda. Waxa uu sheegay in mashruuca lagu soo saarayo walxaha aasaasiga ah ee dawooyinka uu u socdo si wadajir ah oo qorshaysan iyadoo lala kaashanayo jaamacadaha iyo warshadaha dalka. Brof. Afework Kassu waxa uu xusay in dadaal xooggan la gelinayo sidii tayada iyo heerka dawooyinka Itoobiya loo gaarsiin lahaa heer caalami ah, si ay ugu tartami karaan suuqyada caalamiga ah. Dhanka kale, machadku waxa uu horey u sameeyay cilmi-baaris hoos u dhigtay muddada daweynta cudurka TB-da ah – hoos ugu dhigtg laga bilaabo sagaal bilood ilaa lix bilood, taas oo loo ah guul muhiim ah. Sidoo kale, cilmi-baarisyo cusub oo wax ku ool ah ayaa lagu sameeyay tallaalka ka hortagga cudurrada Qoorgooyaha iyo daacuunka, kuwaas oo ah kuwo lagu guuleystay, sida uu sheegay Brof. Afework. Tallaaladan la horumariyay ayaa waxaa aqoonsaday Hay’adda Caafimaadka Adduunka (WHO) iyo hay’ado kale oo caalami ah, iyadoo dalal badan oo ay Itoobiya ku jirto ay bilaabeen adeegsigooda. Machadku waxa uu sidoo kale wadaa cilmi-baaris ku saabsan cudurka duumada, isagoo baadhaya saameynta isbeddelka cimilada iyo deegaanka ka jiri kara faafitaanka cudurka iyo noocyada kaneecada gudbisa. Cilmi-baaris horay ugu bilaabatay cudurrada maqaarka ayaa hadda u gudubtay baaritaanka cudurrada faafa iyo kuwa aan faafin ee ay ka mid yihiin kansarka, taas oo muujinaysa ballaarinta howlaha cilmi baariseed ee machadka. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Itoobiya waxay si Hagar La'aan ah u shaqaynaysaa maanta, iyadoo Rajaynaysa Mustaqbal Fiican – Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
May 29, 2025 136
Addis Ababa; Miicaad/Ginboot 21/2017 (ENA): Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa sheegay in Itoobiya ay si adag uga shaqaynaysaa cilmiga hawada sare iyo qaybta Juqraafiga Hawada sare. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa booqday Machadka Cilmiga Hawada sare ee Itoobiya iyo Machadka Juqraafiga Hawada sare. Raysal wasaaraha ayaa boqashadaas kadib sheegay in machadku uu soo gudbinayey warbixino u baahan horumarinta min dhulka ilaa hawada dhowrkii sano uu aasaasnaa. Waxa uu sheegay in la wado howlo lagu ogaanayo meelaha leh kheyraadka dhulka hoostiisa iyadoo loo marayo cilmi baaris iyo sahaminta biyaha dhulka, islamarkaana in uu Machadku ku hawlan yahay sidii uu u daraasayn lahaa xaaladda harooyinka Itoobiya iyo sidii loo ogaan lahaa kheyraadka biyaha ku jira. Waxa kale oo uu sheegay in uu machadku soo saarayo xog muhiim ah oo waxtar u leh horumarka iyada oo la aqoonsanayo dhir-daboolka, biyaha iyo ciidda Itoobiya. Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa intaa ku daray in aqoon rajo leh laga dhisayo machadka cilmi baarista iyo maareynta xogta biyaha iyo horumarinta dhulka. Waxa kale uu xusay in markii la aasaasay machadkan ay Itoobiya ku biirtay naadiga caalamiga ah ee hawada sare, isla markaana dhowrkii sano ee la soo dhaafay hawada sare u dirtay laba dayax-gacmeed. Ra’iisul Wasaaraha oo sheegay in ay socdaan qorshayaal lagu dirayo dayax-gacmeedkii saddexaad ayaa sheegay in ay wadaan howlo la taaban karo oo ku saabsan horumarinta shaqaalaha. Arrinkan ayuu marka laga soo tago waxbarashada dhigriiga labaad iyo saddexaad ee jaamacadaha, ayaa u baahab in laga shaqeynayo sidii ardayda danahooda iyo xirfaddooda loo xoojin lahaa. Wuxuu sheegay in tani ay tahay balan qaad mustaqbalka lagu xisaabtamayo, waxaana intii uu ku guda jiray kormeerkiisa uu ku soo arkay xaalad abuur oo sahlaysa in suuqa shaqada uu soo saaro shaqaale tayo leh oo la tartamo. Waxa kale oo uu sheegay in kor loo qaaday tayada Hay’adda Teleskoobka ee Indoodo, isla markaana loo dhisay inay la kaashato hay’adaha caalamiga ah ee dalka ka sokow. Waxa uu tilmaamay in hay’adaha caalamiga ah ay si kalsooni leh u isticmaalayaan xogta machadkan, waxa uuna sheegay in wax lagu farxo ay tahay in dhowr sano kadib la arko. Ugu danbayntii, Ra’iisul Wasaare Abiy ayaa sheegay in Itoobiya ay rajo leedahay islamarkaana in maanta ay dadaal badan ku bixineyso sidii ay mustaqbalka u horumar u gaadhi lahayd; isaga oo hadalkiisa kusoo koobay oo yidhi, "Waxaan dhisaynaa dal dhinac walba u wanaagsanaan doona jiilka mustaqbalka". #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
10 Hay'adood oo Federaalka ah, Dawlad Deegaanada iyo Maamullada Magaalooyinka Ayaa bilaabay Addeega Waaxyaha Isgaarsiinta Casriga ah
May 28, 2025 147
Addis Ababa; Miicaad/Ginbood 20/2017 (ENA): 10 Hay'adood oo Federaalka ah, Dawlad Deegaanada iyo Maamullada Magaalooyinka Ayaa Adeega bilaabay Waaxyaha Isgaarsiinta Casriga ah ayaa si rasmi ah loo daah furay oo looga bilaabay adeeg bixinta. Waaxahan isgaarsiinta ee casriga ah waxay u sahli doonaan daneeyayaasha meelaha kala duwan ku sugan inay si fudud isugu xirmaan oo ay u kulmaan oo ay u fududeyso shaqadooda. Wasiirka hal abuurka iyo tignoolajiyada Balade Molla (Dr.) ayaa sheegay in waaxahan isgaarsiinta casriga ah ee maanta la bilaabay ay yihiin kuwo lagu qalabeeyay tignoolajiyada casriga ah, loona dhisay si tayo leh. Isagoo sheegay in waaxyahani ay abuuri doonaan xiriir shaqo oo leh dardargelin mideysan, wuxuuna xusay in kaabayaasham dhaqaalaha si sax ah looga faa’ideysto lana ilaaliyo si loo helo adeeg waqti dheer ah.   Guddoomiyaha Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Shaqaalaha, Shaqada iyo Teknoolojiyada ee Golaha Shacabka, Dr. Negeri Lencho, ayaa sheegay in xarumaha isgaarsiinta casriga ah ay kaalin weyn ku leeyihiin isdhaafsiga macluumaadka. Sidoo kale, wuxuu xusay in waaxahani loo baahanyahay in si loo helo adeegyada la gaadhsiiyo dhammaan deegaanada. Wasiiru-dawlaha Hal-abuurka iyo Tignoolajiyada, Yishrun Alemayehu (Dr.), ayaa sidoo kale sheegay in kaabayaasha dhaqaalaha la horumarinayo si loo xaqiijiyo Itoobiya Digital ah.   Xarumaha isgaadhsiinta casriga ah ayaa lagu qalabeeyay teknoolojiyad casri ah oo u oggolaanaya hawlo kala duwan, kulamo iyo tababaro lagu qabanayo waqti iyo qaab kharash badan. Waxaa lagu qalabeeyay shaashado casri ah, , isgaarsiino sare oo loogu talagalay shirarka conferenciyada ah iyo muuqaalo leh, iyo aaladaha ilaalinta codka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxay la shaqeyn doontaa Braasiil si ay u dedejiso horumarka tignoolajiyadda iyo kobcinta xirfadlayaasha – Ra’iisul Wasaare Kuxigeenka Itoobiya, Tamasgen Tiruneh
May 24, 2025 74
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 16/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Kuxigeenka Itoobiya, Tamasgen Tiruneh, ayaa sheegay in Itoobiya ay diyaarinayso istiraatiijiyad ay kula shaqeyneyso Braasiil si kor loogu qaado tignoolajiyadda casriga ah iyo tababarka xirfadlayaasha.   Wuxuu sidoo kale bartiisa baraha bulshada ku sheegay in ay booqdeen shirkado kala duwan oo ku yaalla gobolka São Bawlo ee Braasiil, isla markaana ay yeesheen wadahadallo miro-dhal ah. Waxa uu xusay in ay booqdeen shirkadda Embraer oo soo saarta diyaaradaha ganacsiga, kuwa militari, iyo kuwa beeraha loo adeegsado, isla markaana shirkaddu xiiseyneyso inay la shaqeyso hay’adaha Itoobiya ee ka shaqeeya warshadaha diyaaradaha.   Sidoo kale, waxay booqdeen Xarunta Hal-abuurka Tignoolajiyadda ee São José dos Cambos, halkaas oo ay booqdeen shaqooyinka sida cilmi-baarista iyo fikradaha cusub ay ugu beddelayaan xalal wax ku ool ah oo caalami ah, iyadoo la adeegsanayo shirkado yaryar oo bilow ah, kuwa dhexdhexaadka ah iyo kuwa waaweyn ee tignoolajiyadda ku shaqeeya. Ra’iisul Wasaare Kuxigeenka ayaa sheegay in Itoobiya, si ay u hirgeliso aragtideeda Dhijitaal Itoobiya, ay la shaqeyn doonto xarumo hal-abuurnimo oo la mid ah kuwa Braasiil, si ay u dardargeliso hal-abuurka iyo horumarka tignoolajiyadda dalka.   Ugu dambeyn, wuxuu sheegay in dawladda Braasiil ay si weyn u garawsatay dadaalka iyo mudnaanta ay Itoobiya siineyso tignoolajiyadda iyo hal-abuurka, isla markaana ay sii wadi doonaan wadashaqeynta mustaqbalka dhow.
Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa booqday hawlaha teknoolojiyadda ee dalka Faransiiska
May 24, 2025 62
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 16/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed oo booqasho rasmi ah ku jooga magaalada Paris ee dalka Faransiiska ayaa si gaar ah u booqday hawlaha teknoolojiyadda iyo garaadka Macmalka ah iyo warshadaha intii uu ku guda jiray socdaalkiisa . Isagoo ay weheliyaan xubno ka tirsan wafdigiisa, wuxuu booqday Station F—oo ah xarun ganacsiyeed gaar loo leeyahay oo lagu kobciyo shirkadaha tiknoolajiyadda cusub isla markaana ah goobta ugu weyn adduunka ee shirkadaha bilowga ah lagu taageero.   Inkasta oo horumarka deegaanka ganacsiga ee shirkadaha bilowga ah ee Itoobiya uu weli yahay mid dhanka hore maraya, haddana waxaa jirta rajo weyn oo laga qabo koboca, taas oo ay horseed u yihiin dhalinyaro aqoon u leh teknoolajiyadda iyo kororka isku xirka dijitaalka ah ee dalka. Dowladda ayaa qaaday tallaabooyin lagu horumarinayo hal-abuurka, sida istiraatijiyadda “Dhijitaal Itoobiya 2025” taasoo lagu doonayo in la abuuro deegaan ku habboon shirkadaha bilowga ah, gaar ahaan kuwa ka shaqeeya fintech, agritech, iyo e-commerce. Sidoo kale, waxaa la diyaariyay xeer dhammaystiran oo loo yaqaan ‘Xeerka ganacsiga Bilowga ah ee dhigitaalka —Startup Proclamation’ kaasoo lagu dhisayo hannaan sharci iyo hay’adeed oo taageera shirkadaha bilowga ah, iyadoo wax laga qabanayo caqabadaha jira sida helitaanka maalgelinta iyo xayiraadaha sharci.   Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale booqday xarunta dhexe ee Nokia ee Faransiiska oo ku taalla Paris, taasoo ah xarun muhiim ah oo lagu sameeyo cilmi-baaris iyo horumarinta teknoolojiyadda 5G iyo 6G, ammaanka internet-ka, garaadka macmalka ah iyo isku xirka indhaha. Socdaalkaasi waxa uu ku jiray daahfurka qalabka fiber lasocodka, tamar-badbaadin, iyo booqashada shaybaarrada 5G, taasoo u iftiimisay Itoobiya fursado cusub oo la xiriira hal-abuurka, horumarinta kaabeyaasha, iyo iskaashiga dhinacyada kala duwan.   Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu booqday "Xarunta Cilmi-baarista iyo Teknoolojiyadda Thales —Thales Research & Technology (TRT) ee Faransiiska, oo ah xarun cilmi-baaris oo isugu jirta qaybo kala duwan oo hoos timaadda kooxda Thales Group, xaruntanna waxay door weyn ku leedahay dadaallada cilmiyeed ee shirkadda, iyada oo diiradda saarta meelaha horumarsan sida hawada sare, difaaca, iyo garaadka macmalka ah.   Ugu dambeyntii, Booqashooyinkani waxay muujinayaan muhiimadda ay leedahay iskaashiga caalamiga ah iyo isdhaafsiga aqoonta si loo dedejiyo isbeddelka casriga ah ee dhijitaalka ee Itoobiya loogana dhigo dalka xarunta mustaqbalka ee hal-abuurka iyo teknoolajiyadda ee qaaradda Afrika. #Xafiiska_Ra'iisul_Wasaaraha_Itoobiya
Aqoonsiga Dijitaalka ah ayaa muhiim u ah xaqiijinta isbeddelka dijitaalka ee Afrika
May 21, 2025 70
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 13, 2017 (ENA): Guddoomiyaha Barnaamijka ID4Africa, Dr. Joseph Atick, ayaa sheegay in aqoonsiga dijitaalka ahi uu yahay mid muhiim ah si loo xaqiijiyo isbeddelka dijitaalka ee Afrika. Shirka sanadlaha ah ee guud ee ID4Africa, oo diiradda saaraya aqoonsiga dijitaalka ah, ayaa ka socda magaalada Addis Ababa. Shirka waxaa kasoo qaybgalay Ra’iisul Wasaaraha JDFI Dr. Abiy Ahmed, Afhayeenka Golaha Fadareeshinka Tagesse Jaafo, Madaxweynaha Maxkamadda Sare ee Federaalka Tewodros Mihret, Duqa magaalada Addis Ababa Adanech Abebe, Guddoomiyaha Barnaamijka ID4Africa Dr. Joseph Atick, Agaasimaha Guud ee Barnaamijka Aqoonsiga Qaranka Yodahe Semichael, Masuuliyiin sare oo dowladeed, safiirro iyo wakiillo ka socday hay’adaha caalamiga ah. Dr. Joseph Atick ayaa tilmaamay in xaqiijinta isbeddelka dijitaalka ee Afrika aysan ahayn xulasho balse ay tahay waajib. Wuxuu intaas ku daray in maanta ay bilow u tahay sal u dhiga cusub ee ku wajahan geedisocodka ay Afrikaanku u gelayaan xaqiijinta aqoonsiga dijitaalka ah ee qaaradda. Shirka ayaa sidoo kale lagu adkeeyey muhiimadda iskaashiga ee ku saabsan horumarinta barnaamijka ID4 (Identity for Development), iyadoo qof walba laga codsaday inuu doorkiisa ka qaato. Hoggaamiyeyaasha Afrika waxay muujiyeen in ay bilaabeen tallaabooyin firfircoon oo ku wajahan dhismaha isbeddelka dijitaalka ah, iyagoo tixgelinaya xaaladda isbeddelka ah ee caalamka. Waxaa la xusay in xaqiijinta aqoonsiga dijitaalka ah ay tahay arrin muhiim ah oo mudnaan gaar ah leh si loogu guuleysto isbeddelka dijitaalka dhab ah ee Qaarada. Sidoo kale, waxaa la tilmaamay in howlo badan ay ka socdaan Afrika si loo hirgaliyo aqoonsiga dijitaalka ah, arrintaas oo loo arko mid door weyn ka qaadanaysa horumarka laba-geesoodka ah ee Afrika iyo hagaajinta nolosha muwaadiniinta. Dr. Atick wuxuu sidoo kale xusay in madashani ay tahay fursad lagu muujiyo go’aanka adag ee ay Afrikaan u leeyihiin xaqiijinta mustaqbalka Casriyayna Afrika iyo aqoonsiga dijitaalka ah ee qof kasta. #Ethiopian_News_Agency #ENA
Bandhiga Expo 2025 Ayaa Muujisay Guulaha Ay Itoobiya ka Gaartay Isbeddelka Dijitaalka ah
May 19, 2025 98
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 11, 2017 (ENA) – Itoobiya ayaa soo bandhigtay guulo waaweyn oo ay ka gaartay isbeddelka dhanka dijitaalka ah intii uu socday bandhigga caalamiga ah ee teknoolojiyadda, ee Expo 2025, oo lagu qabtay Itoobiya. Bandhigga ballaadhan ee teknoolojiyadda caalamiga ah, ayaa ahaa kii ugu ballaarnaa ee abid ka dhaca Bariga Afrika,bandhigan ayaa waxaa soo qabanqaabiyay Hay’adda Maamulka Shabakada Amniga Macluumaadka iyo Machadka Garaadka Macmalka ee Itoobiya, ayaa si rasmi ah loo soo gabagabeeyay. Shir jaraa'id oo ay si wadajir ah u qabteen Tigist Xaamid, Agaasimaha Guud ee Maamulka Shabakada Amniga Macluumaadka iyo, Agaasimaha Guud ee Machadka Garaadka Macmalka ee Itoobiya,, iyo Injineer Dr. Worku Gachena, ayaa sheegay in bandhigu uu ahaa madal muhiim ah oo lagu soo bandhigay horumarka dijitaalka iyo teknoolojiyadda ee Itoobiya, sidoo kalena uu fududeeyay iskaashi badan.   Tigist Xaamid ayaa sheegtay in in ka badan 15,000 oo booqde ay ka qayb galeen bandhigga, kaas oo diiradda lagu saaray qeybaha muhiimka ah sida amniga internetka, garaadka macmalka ah, amniga maaliyadeed, magaalooyinka casriga ah, iyo waxbarashada teknoolojiyadda. Waxay carabka ku adkaysay in qodobadan laga gaaray natiijooyin muuqda oo la taaban karo. Waxay sidoo kale sheegtay in bandhigani-uu soo jiitay ka qaybgal badan oo ka yimid dowladda, shirkadaha gaarka loo leeyahay, iyo shirkado teknoolojiyadeed oo caalami ah. Injineer Dr. Worku Gachena ayaa dhankiisa xusay in Expo 2025 uu dhiirrigeliyay una suurtageliyay dhalinyaro badan inay ka qayb qaataan horumarka dhanka dijitaalka iyo teknoolojiyadda. Waxa uu intaa ku daray in in ka badan 100 shirkadood oo teknoolojiyadeed ay ka qayb galeen bandhiga, iyada oo lagu qabtay tartamo kala duwan, oo ay ka qaybgalayaal Itoobiyaan ah ay ku guuleysteen qeybo badan oo tartamadaas ka mid ah. Qabanqaabiyeyaasha, ayaa sheegay in Expo 2025 uu si cad u muujiyay horumarka Itoobiya ay ka gaartay dhinaca teknoolojiyadda iyo kaalinta sii kordheysa ee ay kaga jirto isbeddelka dhanka dijitaalka ah. Bandhiggu waxa kale oo uu xambaarsanaa soo bandhigid daraasaadyo, dood cilmiyeedyo, iyo tartamo robotyo ah, taasoo ka dhigtay mid gaar ah oo dhameystiran. Bandhiga 2025 ayaa hadda loo aqoonsaday inuu yahay bandhiga teknoolojiyadda ugu weyn Bariga Afrika, iyadoo Itoobiya ay fursaddan u adeegsatay inay dunida u soo bandhigtp guulaha iyo heerarka horumareed ee ay ka gaartay isbeddelka dhanka dijitaalka.Bandhiga Expo 2025 Ayaa Muujisay Guulaha Ay Itoobiya ka Gaartay Isbeddelka Dijitaalka ah
Itoobiya Ayaa Gaaraysa Guulo La Taaban Karo oo Ku Saabsan Horumarinta Garaadka Macmalka Ah Iyadoo La Waafajinayo Yoolasha Qaaradda – Komishinka Midowga Afrika
May 17, 2025 76
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 9, 2017 (ENA): Itoobiya waxay gaartay natiijooyin muuqda oo la taaban karo oo ku saabsan horumarinta garaadka macmalka ah, kuwaas oo waafaqsan himilooyinka Ajandaha 2063 ee Midowga Afrika, sida ay sheegtay ku-xigeenka komishineerka Midowga Afrika, Salma Maalika.   Bandhigga Teknoolojiyadda Caalamiga ah ee Bariga Afrika ee 2025, oo ah mid ka mid ah bandhigyada tiknoolajiyadda ugu weyn gobolka, ayaa si rasmi ah uga furmay magaalada Addis Ababa. Waxa si wadajir ah u soo qabanqaabiyay Hay’adda Amniga Shabakada macluumaadka iyo Machadka Garaadka Macmalka ee Itoobiya.   Maalintii labaad ee bandhigga, ayaa la qabtay doodo cilmiyeedyo halkudhig looga dhigay "Garaadka macmal-ka ee iyo Iskaashi Barwaaqada Afrika," waxaana ka qeybgalay Ra’iisul Wasaaraha Dr. Abiy Ahmed, iyadoo diiradda la saarayay horumarinta garaadka macmalka ee Afrika. Farriin ay ka jeedisay munaasabaddaas, Ku-xigeenka Komishineerka Midowga Afrika, marwo. Salma Malika, ayaa sheegtay in bandhigga tiknoolajiyadda caalamiga ah ee Itoobiya martigelisay uu yahay mid ku kusoo beegmay waqtigii loo baahnaa isla markaana ahmiyad gaar ah leh. Waxay xustay doorka hogaamineed ee sii kordhaya ee Itoobiya ay ka kaalin muhiim ah ka ciyaarayso dhisidda garaadka macmalka ee loo dhan yahay ee Afrika. Waxay tilmaantay in garaadka macmalka uu noqday awood isbeddel horseed u ah arrimaha juqraafiyeed iyo dhaqaale, iyada oo hadda loo arko inuu yahay tiir ka mid ah danaha qaran, madaxbannaanida dhaqaale, iyo amniga. Waxay carrabka ku dhufatay muhiimadda ay leedahay in si wadajir ah loo dhiso siyaasado iyo istiraatiijiyado horumarineed ee la xidhiidha garaadka macmalka si loo gaaro natiijooyin la taaban karo, loo dhan yahay, kuna wajahan xal u helidda caqabadaha dhaqaale ee Afrika. Intaa waxaa dheer, waxay sheegtay in abuurista jawi ku habboon horumarinta garaadka macmalka ay tahay arrin muhiim ah oo fure u ah hirgelinta Ajandaha 2063 ee Midowga Afrika iyada oo loo marayo abuurista fursado shaqo. Ku-xigeenka komishinka ayaa sidoo kale xustay in Midowga Afrika uu ansixiyay Istiraatiijiyadda Qaaradda ee garaadka macmal-ka ah ee sanadkii 2024. Waxay adkaysay baahida loo qabo in la kobciyo dhaqanka horumarinta garaadka macmalka ah si loo gaaro koboc waara, waxayna sheegtay in Afrika ay leedahay awoodo dabiici ah sida dhalinyaro badan iyo khayraad dabiici ah. Iyada oo laga duulayo arrintan, Itoobiya waxay horumarinaysaa garaadka macmalka ah si waafaqsan Istiraatiijiyadda garaadka macmal-ka ee Midowga Afrika iyo Ajandaha 2063. Habka Itoobiya ee loo dhan yahay ee ku wajahan horumarinta garaadka macmalka, gaar ahaan iyadoo la tixgelinayo dhaqamada kala duwan, afafka, iyo waaxyaha kala duwan, ayay sheegtay inuu yahay mid mudan in lagu ammaano, waxayna tilmaantay sida ay Itoobiya uga go’an tahay in natiijooyinkeeda ay la jaanqaadaan aragtida guud ee qaaradda.   Injineer Dr. Worku Gachena, Agaasimaha Guud ee Machadka Garaadka Macmal-ka ee Itoobiya, ayaa sheegay in garaadka macmalka uusan ahayn fikrad keliya balse uu yahay awoodda ugu weyn ee tartanka mustaqbalka. Wuxuu carabka ku adkeeyay in tiknoolojiyadda AI ay door muhiim ah ka ciyaarto dhinacyada hal-abuurka, waxbarashada, caafimaadka, beeraha, maaliyadda, iyo danaha iyo amniga qaranka. Waxa uu sheegay in aragtida uu hormuudka ka yahay Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (D.r) lagu aas aassay Machadka Garaadka Macmalka ee itoobiya, taasoo sahlaysa in Garaadka Macmalka ah uu kaalin mug leh ka qaato horumarka. Waxa uu sheegay in graadka macmal uu muhiim u yahay xaqiijinta horumar loo dhan yahay oo waara ee qaaradda; Waxa uu sheegay in Itoobiya ay leedahay hiigsi ay ku doonayso in ku noqoto xarunta ugu wanaagsan Afrika marka la gaaro 2030ka dhanka garaadka macmalka ah. Ugu dambayn , wuxuu sheegay in Itoobiya ay gaartay isbeddel dhaba ah iyadoo samaysay siyaasado iyo istiraatiijiyado mustaqbalka ah, isla markaana ay diyaar u tahay in ay khibraddeeda la wadaagto dalalka kale. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya ayaa hormuud ka ah Garaadka Macmal-ka ah, Horumarinta Kaabayaasha Dijitaalka ah, iyo Barnaamijyada Kobcinta Xirfadaha – Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed (D.r)
May 17, 2025 73
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 9, 2017 (ENA) – Ra’iisul Wasaaraha JDFI Abiy Ahmed (D.r) sheegay in Itoobiya ay qaadanayso doorkeeda hormuudnimo ee dhanka garaadka macmalka ah, horumarinta kaabayaasha dijitaalka ah, iyo barnaamijyada kor loogu qaadayo xirfadaha.   Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu hadalkan ka jeediyay maanta munaasabadda “ horrumarinta garaadkka macmalka ee Afrika” oo qayb ka ah barnaamijka “Garaadka macmalka ah ee Afrika”. Wuxuu carabka ku adkeeyay in horumarka wadajirka ah ee ay graadka macmalka ah We wado qaaradda Afrika uu gacan ka geysanayo hirgelinta yoolalka Ajendaha 2063 iyo in Afrika loo horseedo waayaha cusub, sida lagu sheegay war ka soo baxay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha.   Wuxuu sidoo kale xaqiijiyay in Itoobiya ay dhab ahaan hoggaan ka tahay dhinacyada garaadka macmalka ah, kaabayaasha dijitaalka ah, iyo horumarinta awoodda aadanaha.   Sida uu sheegay Machadka Garaadka Macmalka ah ee Itoobiya, barnaamijyada ay ka mid yihiin aqoonsiga dijitaalka ah iyo “5 Milyan ee Ethio-Coderska” waxay awood u leeyihiin in ay riyooyinka Itoobiya u beddelaan ficillo muuqda oo saameyn leh.   Ra’iisul Wasaare Abiy wuxuu sidoo kale muujiyay rajo ah in marka la gaaro 2030, Afrika ay gaari doonto heer ay iyada dejisato, isla markaana ay Afrika iyadu qaabayn doonto mustaqbalkeeda dhanka Garaadka Macmalka iyadoo lagu salaynayo anshax, ka-qaybgal bulsho iyo jiritaanka. #PMOEthiopia
Waxaa lagu dadaalayaa sidii loo dardargelin lahaa socdaalka isbeddelka dhijitaalka ah ee Itoobiya – Madaxweyne Taye Asksilaase
May 16, 2025 62
Addis Ababa; Miicaad/Ginbood 8/2017 (ENA): Madaxweynaha JDFI Taye Asksilaase ayaa sheegay in lagu dadaalayo sidii loo dardar gelin lahaa geedisocodka isbadalka dhijitaalka ah ee Itoobiya iyo xaqiijinta barwaaqada caalamiga ah. Madaxweyne Taye Asksilaase ayaa si rasmi ah u furay Bandhiga Tignoolajiyada Itoobiya ee ETEX 2025. Madaxweynaha ayaa sheegay in Itoobiya ay si ka go'anaansho leh uga shaqaynaysa sidii ay ugu isticmaali lahayd tignoolajiyada horumarka waara, barwaaqo dhaqaale iyo bulsho. Waxa kale oo uu xusay in Bandhiga aanu ahayn mid lagu soo bandhigayo horumarka dhinaca Tignoolajiyada, kaliya balse uu yahay mid la isku dhaafsanayo fikrado kala duwan, isla markaana la xoojinayo iskaashiyada. Waxa kale oo uu tilmaamat in Itoobiya ay diyaarisay istiraatijiyad, isla markaana ay waddo hawlo kala duwan oo lagu xaqiijinayo koboc loo dhan yahay oo ku salaysan tignoolajiyada. Waxa uu sidoo kale sheegay in howlaha horumarinta tignoolajiyada ee la fuliyay dhowrkii sano ee la soo dhaafay ay yihiin kuwo laga gaarayo natiijooyin la taaban karo.   Waxa kale ooo sheegay in Itoobiya ay ka shaqaynayso sidii loo xaqiijin lahaa horumar waara iyadoo adeegsanaysa garaadka macmalka ah ee qaybaha kala duwan. Tusaale ahaan, waxa uu xusay adeegsiga garaadka macmalka ah ee beeraha iyo caafimaadka si loo kordhiyo wax soo saarka iyo casriyeynta adeegyada caafimaadka. Waxa uu xusay in hal tusaale oo ah tilmaanta Digital Ethiopia ay tahay Smart City; isaga oo sheegay in tani ay fududeynayso nolosha muwaadiniinta. Waxa uu sheegay in lagu dadaalayo sidii loo bixin lahaa tababaro kala duwan oo ay ku jiraan 5 milyan ee Ethio coderska, si dhalinyarada loogu suurtageliyo in ay si balaadhan uga qeyb qaataan farsamada tiknolojiyada casriga ah. Wuxuu sheegay in lagu dadaalayo sidii loo xaqiijin lahaa geedisocodka isbadalka dhijitaalka ah ee Itoobiya. Mmadaxweynaha ayaa tilmaamay in laga shaqaynayo sidii kor loogu qaadi lahaa ka qaybgalka dhalinyarada ee waxbarashada iyo tababarada si loo xaqiijiyo Digital Ethiopia ee 2025. Bandhiga teknolojiyadda ayaa socon doona ilaa Ginbood 10, 2017, waxaana ka qeyb galaya shirkado waaweyn oo dhanka teknoolojiyadda ah oo ka kala socda dalal badan iyo in ka badan toban kun oo kaqeybgalayaal ah. #Wakaalladda_ Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxay dhistay kaabayaal dhijitaal ah oo muhiim ah si ay u xoojiso amniga internet-ka
May 16, 2025 49
Addis Ababa,Miicaad Ginbood 8, 2017 (Wakaaladda Wararka Itoobiya – ENA): Agaasimaha Guud ee Maamulka Shabakada Amniga Macluumaadka, Tigist Xamid, ayaa sheegtay in Itoobiya ay dhistay kaabayaal dhijitaal ah oo muhiim u ah xoojinta amniga cyber-ka ee dalka. Bandhigga Teknolojiyadda ee ugu horreeya Bariga Afrika, oo ay martigelinayso Itoobiya, ayaa si rasmi ah uga furmay Xarunta Caalamiga ah ee Shirarka ee caalamiga Addis. Agaasimaha guud Tigist Xaamid ayaa sheegtay in teknoolojiyaddu ay muhiim u tahay qabaha kala duwan, ayna tahay in la fahmo muhiimada doorkeeda horumarka qaranka iyo ilaalinta amniga. Waxay intaas ku dartay in Itoobiya ay si firfircoon uga shaqaynayso ballaarinta kaabayaasheeda dhijitaal ah iyadoo la tixgelinayo xaaladaha dalka iyo fursadaha teknoolojiyadeed ee horumarka.   Waxyaabaha muhiimka ah ee la hirgelinayo waxaa ka mid ah: Aqoonsiga Dijitaalka ah ee Qaranka, Barnaamijka tababarka shanta milyan ee Ethics-codreska, iyo casriyaynta adeegyada dowliga ah. agaasimaha ayaa xustay in kaabayaashan dhijitaalka ah ay door muhiim ah ka ciyaarayaan sugidda amniga cyber-ka, isla markaana ay sidoo kale jiraan dadaallo la xiriira dhismaha magaalooyin casri ah oo tusaale u noqon kara dalalka kale. Waxay tilmaantay in teknoolojiyaddu ay tahay laf-dhabarta horumarinta dhaqaalaha la wada leeyahay iyo tayaynta adeegyada, sidaas darteedna xoogga la saarayo horumarinteeda. Guddoomiyaha Golaha Amniga internet-ka ee Imaaraadka Carabta, Dr. Maxamed Al Kuwaiti, oo ka hadlay, madasha ayaa carabka ku adkeeyay in awoodda balaadhan ay teknoolojiyadda u leedahay beddelidda adduunka.   Wuxuu sidoo kale xusay in sugidda amniga cyber-ka ay lamid tahay sugidda madax-bannaanida qaranka, taasoo muhiim u ah dal walba inuu si weyn uga shaqeeyo. Isagoo ka hadlayay halista cyber-ka ee ka dhalan karta horumarka teknolojiyadda, wuxuu carrabka ku adkeeyay in iskaashiga la xoojiyo, lana dhiso awood wax ka qaban karta halistaasi isbeddelada cyberka. Bandhigga Teknolojiyadda ayaa socon doona ilaa Ginbood 10, 2017 waxaana ka qeybgalaya shirkado waaweyn oo caalami ah iyo in ka badan 10,000 oo ka qeybgalayaal ah oo ka kala yimid dalal badan. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Garaadka Macmalka ah Wuxuu Kordhinayaa Wax-soosaarka – Dr. Warqu Gaajenaa
May 15, 2025 51
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 7/2017 (ENA): Machadka Garaadka Macmalka ah ee Itoobiya ayaa sheegay in tiknoolajiyada garaadka macmalka ah (AI) ay si weyn u kordhineyso wax-soosaarka iyo hufnaanta shaqo, isla markaana ay gacan weyn ka geysaneyso horumarinta dhaqaalaha dalka. Agaasimaha Guud ee Machadka, Dr. Warqu Gaajenaa, ayaa sheegay in garaadka macmalka ah uu si toos ah u saameyn karo kororka wax-soosaarka sannadlaha ah ee dalka. Tusaale ahaan, ayuu yiri, qeybta warshadaha garaadka macmalka ah wuxuu gacan ka geysan karaa kordhinta tirada wax-soosaarka iyo tayadoodaba, taasoo ka dhigeysa shirkadaha inay noqdaan kuwo tartan leh. Sidoo kale, wuxuu xusay in qeybta beeraha, garaadka macmalka ah uu ka caawinayo beeraleyda sidii ay u casriyeyn lahaayeen isticmaalka agabka wax-soosaarka, isla markaana ay saadaalin karaan cimilada, taasoo sare u qaadaysa wax-soosaarka. Intaa waxaa dheer, wuxuu sheegay in garaadka macmalka ah uu fududeeyey adeegyadii la siiyo dadweynaha, taasoo sare u qaaday raalli-gelinta muwaadiniinta. Itoobiya, ayuu yiri, iyadoo garatay faa’iidada tiknoolajigan, waxay diyaarisay siyaasado, waxayna dhistay hay’ado si ay u hirgeliso waxqabad muuqda oo dhaba. Dhanka kale, wuxuu ka digay in garaadka macmalka ah mararka qaar loo adeegsado faafinta warar been abuur ah, sidaas darteedna ay lagama maarmaan tahay in la wacyigeliyo bulshada si loo yareeyo saameynta taban. Dr. Warqu wuxuu xusay in si looga faa’iideysto garaadka macmalka ah iyo si kor loogu qaado ka qeybgalka dhalinyarada ee tiknoolajiyada, ay lagama maarmaan tahay iskaashi lala yeesho jaamacadaha iyo xarumaha waxbarashada, si looga faa’iideysto awoodda ay u leeyihiin horumarinta dalka. Ugu dambeyntiina, wuxuu sheegay in Itoobiya ay si joogto ah uga qeybgaleyso madalaha caalamiga ah ee tiknoolajiyada, taasoo ka caawineysa in ay la socoto isbedelada dunida isla markaana ay horumariso awooddeeda dhinaca garaadka macmalka ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Tartanka Xirfadaha Qaranka Ayaa Muujiyay Guulaha Isbedelka Leh ee Itoobiya Ka Gaartay Xirfadaha Kala Duwan
May 10, 2025 93
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 2, 2017 (ENA) – Madaxa Xarunta Dhismaha Nidaamka Dimuqraadiga ahna Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Barwaaqo lehna awood Ra’iisul Wasaare Ku-xigeen Mudane Aadan Faarax, ayaa sheegay in tartanka Xirfadaha Qaranku uu muujiyay guulaha waxkuo'lka ah ee Itoobiya ay ka gaartay dhinacyo kala duwan,waxaana la filayaa inuu door muhiim ah ka ciyaaro dhammaystirka yoolalka qaranka,. Tartanka afaraad ee Xirfadaha Qaranka, oo lagu qabtay halku-dhigga ah “Maakax wanaagsab, Muwaadiniin Xirfad leh,” ayaa maanta lasoo gabagabeeyay kaddib markii uu socday tan iyo Miyaasiya 27. Tartankan ayaa diiradda lagu saaray horumarinta xirfadaha, tiknoolajiyada, iyo cilmi-baarista la adeegsan karo.   Intii lagu guda jiray munaasubada xiritaanka, Mudane Aadan Faarax wuxuu sheegay in horumarinta xirfadaha ay muhiim u tahay kor u qaadidda tartanka qaranka. Wuxuu xusay in tartankani uu noqday tartan lagu soo bandhigay guulaha waaweyn ee Itoobiya iyo dhiirrigelinta dhamaystirka howlaha haray si hufan. Waxaa sidoo kale la tilmaamay in tartanka qaran lagusoo bandhigay xallalka dhibaatooyinka dhabta ah, iyada oo lagu soo bandhigay xalal cilmi-ku-salaysan iyo dhiirrigelinta isticmaalka tiknoolajiyada daboolaysa baahida suuqa.   Wasiirka Shaqada iyo Xirfadaha, Muferihat Kamil, ayaa sheegtay in tartanka oo la qabto labadii sano mar uu muhiim u yahay xaqiijinta tayada tababarrada xirfadeed. Tartankani wuxuu isu keenay dhalinyaro dhalinyaro kasoo tartamay deegaanada oo hormuudka ka ahaa oo ka kala yimid dhamaan dawlad-deegaanada iyo maamulada magaalooyinka, kuwaasoo ku tartamay tartanka heer qaran ee “Halyeyga Halyeyda” ee xirfadda iyo tiknoolajiyada. Deegaanadii ku guuleystay tartanka ayaa la guddoonsiiyay koob dahab ah, shahaado iyo gaadiid. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wakaalada Warka Itoobiya
2015