Siyaasada
Itoobiya Dib ugu noqoshadeeda Badda Cas Waa lama huraan si ay u difaacdo danta dhaqaalaheeda iyo madax-bannaanideeda qarannimo
Oct 30, 2025 3
Addis Ababa, Dirir 20/2018 (ENA): Brofessor Biruk Haylu oo Wakaaladda Wararka Itoobiya u waramay ayaa sheegay in Itoobiya ay qasab tahay inay dib ugu noqoto Badda Cas si ay u ilaaliso danteeda dhaqaale iyo jiritaankeeda qarannimo. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa kalfadhi uu yeeshay Golaha Wakiillada Shacabka kaga jawaabay su’aalihii ay xildhibaanadu weydiiyeen, isagoo sheegay in arrinta Badda Cas ay tahay mid sharci, taariikhi, juqraafi iyo dhaqaale ah. Brofessor Biruk Haylu, oo wax ka dhiga jaamacado ku yaalla Itoobiya iyo Mareykanka, ayaa sheegay in kala go’a Itoobiya iyo Badda Cas aanu lahayn sal sharci ah. Wuxuu xusay in Itoobiya ay tahay dalka ugu dadka badan 44 dal oo aan marin badeed lahayn. Wuxuu intaas ku daray in Itoobiya aysan ku cusubayn Badda Cas, isagoo xasuusiyey in boqortooyooyinkii hore ay lahaan jireen maraakiib xooggan oo ka ganacsan jiray ilaa beershiya, Baabul mandab iyo Hindiya. Markii Itoobiya ay lahayd dekedda Badda Cas, waxay xiriir ganacsi oo xooggan la lahayd boqortooyooyinkii Roomaanka iyo Giriigga. Sidaas darteed ayuu yidhi, waa lama huraan in Itoobiya ay dib u hesho marin badeedkeeda si ay u ilaaliso danteeda dhaqaale iyo jiritaankeeda qarannimo.   Brofessor Biruk ayaa xusay in Itoobiya ay leedahay siyaasad arrimo dibadeed oo ku dhisan iskaashi, isla markaana dib ugu noqoshada Badda Cas ay leedahay faa’iido dhaqaale oo ballaaran. Wuxuu sheegay in 16 dal oo Afrika ku yaal ay yihiin kuwo aan lahayn marin badeed, halka Itoobiya 34 sano ka hor lahayd xeeb qiyaastii 2000 km dheer. Isagoo tusaale u soo qaatay dalalka Simbabwe iyo Malaawi oo isticmaala dekedaha Mosaambiig, ayuu sheegay in codsiga Itoobiya uu yahay mid sharci ah oo nabadeed, loona baahan yahay in deriska si cadaalad ah u arkaan. Sidoo kale wuxuu sheegay in Itoobiya ay leedahay sal sharci ah oo u saamaxaya inay dacwad u gudbiso maxkamadda caalamiga ah si ay u difaacdo jiritaankeeda. Brofessor Biruk wuxuu carrabka ku adkeeyey in aanay jirin dal xaq u leh inuu ka hor istaago Itoobiya inay isticmaasho marin badeed, maadaama dalalka leh dekedaha ay leeyihiin waajibaad iskaashi. Wuxuu intaas ku daray in mowqifka nabadeed ee Itoobiya ku wajahday arrintan uu helay aqbalaad caalami ah oo ay siiyeen in ka badan 20 dal. Ugu dambayn, wuxuu sheegay in dalalka Yurub iyo kuwa Badda Cas ay bilaabeen inay aqoonsadaan xaqa Itoobiya ee marin badeed, taas oo uu ku tilmaamay natiijada dadaalka diblomaasiyadeed ee dawladda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Codsiga Itoobiya ee marin badeedka waa mid sharci ah oo mudan in laga jawaabo
Oct 30, 2025 7
Addis Ababa, Dirir 20/2018 (ENA): Waqtigii laga dhigi jiray in codsiga Itoobiya ee marin badeed loo arko “dambi” waa uu dhammaaday, waxaana hadda loo arkaa arrin sharci ah oo ku saabsan xuquuqda waddanka, sida ay sheegeen khubaro. Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed ayaa dhawaan u sheegay xubnaha Baarlamaanka in inkasta oo Itoobiya ay lahayd xuquuq sharci, taariikhi, iyo juqraafiyeed oo ku saabsan Badda Cas, haddana ilaa hadda aan la helin caddayn rasmi ah oo muujinaysa sida iyo cidda ay xuquuqdaas ku wayday. Wuxuu xusay in laga maqnaado badda ay tahay arrin aan la aqbali karin, sidaas darteedna dowladda ay u aragto arrintan mid ku saabsan jiritaanka iyo madaxbannaanida dalka.   Macallinka taariikhda Brof. Ayele Bekri iyo cilmi-baare ka tirsan Jaamacadda Qaranka ee Australia, Daniyeel Mekonnen, ayaa labaduba ku dooday in waqtigii su’aasha marin badeedka lagu tilmaami jiray dambi uu dhammaaday, ayna tahay in Itoobiya codsigeeda loo arko mid sharci ah oo xaq u leh jawaab rasmi ah.   Brof. Ayele wuxuu sheegay in badda iyo marin badeedku ay ahaayeen laf-dhabarka nolosha iyo horumarka Itoobiya, wuxuuna tilmaamay in lumintaas ay weli murugo ku tahay shacabka. Dr. Abiy-na wuxuu ku tilmaamay doodda marin badeedka mid sharci, taariikhi, juqraafi, iyo dhaqaale ahaan muhiim ah. Cilmi-baare Daniyeel Mekonnen wuxuu ku nuuxnuuxsaday in marka la eego tirada dadka Itoobiya, awoodda dhaqaale ee sii kordheysa, iyo goobta juqraafiyeed ee muhiimka ah, ay lagama maarmaan tahay in Itoobiya hesho marin badeed u qalma. Ugu dambayn, khubaradu waxay ku booriyeen shacabka iyo dowladda inay si midaysan uga wada shaqeeyaan difaaca iyo xaqiijinta xuquuqdaas, iyagoo sheegay in dowladdu hadda qaadatay mowqif adag oo ka tarjumaya danaha qaranka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Danta Qarankeena iyo Madaxbannaanideeda waa mabda’ aan la beddeli karin – Hoggaamiyeyaasha Xisbiyada Siyaasadda
Oct 30, 2025 7
Addis Ababa, Dirir 20/2018 (ENA): Hoggaamiyeyaasha xisbiyada siyaasadda Itoobiya ayaa sheegay in mowqifkooda ku aaddan danta qaranka iyo madaxbannaanida dalka uu mideysan yahay oo aan la beddeli karin. Waxay sheegeen in isbeddelka siyaasadeed ee Itoobiya uu fursad u abuuray ballaarinta goobta siyaasadda iyo xoojinta nidaamka dimuqraadiyadda. Xisbiyo kala duwan ayaa hadda ka wada shaqeynaya arrimaha qaran iyagoo ku mideysan gole wada-tashi oo heer federaal iyo heer gobol ah. Marka ay ka hadlayeen danta qaranka, horumarka dalka iyo dhismaha nidaamka dimuqraadiyadda, hoggaamiyeyaasha xisbiyada ayaa caddeeyay in Itoobiya aysan aqbalaynin inay ahaato marin badeed la'aan, ayna ku kalsoon yihiin in waddanku xaq u leeyahay in uu helo jawaab iyo xal waara. Waxay ku taageereen dadaalka iyo mowqifka dowladda ee ku saabsan arrinta marinka Badda Cas, iyagoo ku tilmaamay mid sharci, taariikhi, juqraafi iyo dhaqaale ku dhisan. Guddoomiyaha golaha xisbiyada siyaasadda ee deegaanka Koonfur-Galbeed iyo xubin ka tirsan Xisbiga Dimuqraadiga Bulshada Itoobiya (ESDPA), Godhaana Mun’e, ayaa sheegay in sababta Itoobiya u wayday deked aan si cad loo garanayn, taasna ay noqotay murugo joogto ah. Sidaas darteed, ayuu yidhi, waxaan taageersanahay dadaalka Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed iyo dowladdiisa ee ku aaddan helitaanka marin badeed, taas oo ah xuquuq sharci ah. Xubnaha kale sida Solomon Mekonnen oo ka tirsan Xisbiga Caddaaladda Bulshada Itoobiya (EZEMA) ayaa sheegay in luminta marin badeedkaasi ay dhaawac weyn gaarsiisay danaha qaranka, isla markaana tahay dhacdo taariikhi ah oo murugo leh. Wuxuu intaas ku daray in Itoobiya hadda bixineyso kharash aad u badan marin badeed la’aanta awgeed, sidaas darteedna waa lama huraan in waddanku yeesho marin badeed, taas oo ah ajande ay dhammaan taageerayaan. Waxay hoosta ka xariiqeen in arrinta marinka Badda Cas ay tahay mid aan laga gorgortami karin, ayna tahay masiiri u taagan jiritaanka dalka. Sidoo kale, waxay xuseen in Itoobiya ay si taariikhi ah, sharci ah, iyo juqraafi ahaanba xaq ugu leedahay in ay hesho marin badeed, isla markaana shacabka iyo xisbiyadu si mideysan ugu taagan yihiin arrintaas. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madasha dacwad ogeyaasha waa fursad wanaagsan oo lagu isweydaarsado aragtiyo ku saabsan caqabadaha iyo fursadaha nidaamka caalamiga ah ee isbeddelaya - Wasiir Hanna Arayasellasse
Oct 30, 2025 6
Addis Ababa; Dirir 20/2018 (ENA):- Madasha dacwad ogeyaasha ee Shiinaha iyo Afrika waa fursad wanaagsan oo la isku weydaarsado aragtiyo ku saabsan caqabadaha iyo fursadaha nidaamka teknoolojiyadda ee isbeddelaya iyo nidaamka caalamiga ah ee badan ee cidhifyada leh, ayay tiri Wasiirka Caddaaladda Hanna Arayasellasse. Madasha dacwad ogeyaasha ee Shiinaha iyo Afrika ayaa si rasmi ah uga furmay Guangjuu, Gobolka Guangdong, ee dalka Shiinaha. Iyadoo ka hadashay madasha, Wasiirka Caddaaladda ayaa sheegtay in Madasha dacwad ogeyaasha ee Shiinaha iyo Afrika ay sii xoojisay xiriirka wanaagsan ee ka dhexeeya dalalka Afrika iyo Shiinaha. Waxay sheegtay in la aasaasay nidaam iskaashi, gaar ahaan horumarinta dhaqaalaha iyo hirgelinta iskaashi siyaasadeed oo ixtiraamaya dhammaan dhinacyada. Waxay tilmaamtay in qabashada Madasha Iskaashiga Dacwad oogayaasha Shiinaha iyo Afrika ay tahay fursad wanaagsan oo lagu isweydaarsado fikradaha ku saabsan nidaamka adduunka ee isbeddelaya. Hadaleda, Wasiiraddu waxay ku sheegtay in dacwad-oogayaashu ay door muhiim ah ka ciyaaraan horumarinta caddaaladda iyo hubinta sarreynta sharciga, sida ku cad xogta ay Wasaaradda Caddaaladda u soo dirtay ENA. Waxa kale oo ay sheegtay in, iyadoo la raacayo heshiiskii ay wada galeen dalalka Afrika iyo Shiinaha ee ahaa inay iska kaashadaan nabadda iyo xasilloonida, ay tahay inay la kulmaan caqabado iyagoo wata ruux iskaashi oo sii kordhaya. Chen Wenqing, Xoghayaha Guddiga Siyaasadda iyo Arrimaha Sharciga ee Guddiga Dhexe ee Xisbiga Shuuciga ee Shiinaha, oo furay madasha, ayaa sheegtay in Madasha Iskaashiga dacwad-ogeyaasha Afrika iyo Shiinaha ay tahay inay noqoto madal ay dalalka Afrika iyo Shiinaha ku fahmaan doorka wax dhisaya ee ilaalinta sarreynta sharciga ee horumarinta waddan iyo abuurista iskaashi xooggan. Waxa kale oo uu sheegay in dalalka Afrika iyo Shiinaha ay tahay inay sii wadaan wada shaqeynta iyagoo is-weydaarsanaya khibradaha. Itoobiya, Aljeeriya, Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo, Masar, Kenya, Morojo, Mozambiik, Nayjeeriya, Koonfur Afrika, Ugandha, Zambiya iyo Zimbabwe ayaa ka qayb qaadanaya madasha. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya uma baahna 30 sano inay ku laabato Badda Cas kadib 30 sano oo ay lumisay - Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.)
Oct 30, 2025 6
Addis Ababa; Dirir 19/2018 (ENA): Itoobiya uma baahna 30 sano oo kale inay ku laabato Badda Cas kadib 30 sano oo ay lumisay, ayuu yiri Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.). Inta lagu guda jiray kalfadhigii labaad ee caadiga ahaa ee sannadkii 5-aad ee Golaha Wakiillada Dadweynaha, Ra'iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) ayaa ka jawaabay su'aalo ay weydiiyeen xubnaha golaha. Jawaabtiisa iyo sharraxaaddiisa ku saabsan nabadda iyo amniga, Ra'iisul Wasaaraha ayaa sheegay in Itoobiya aysan u baahnayn 30 sano oo kale si ay ugu laabato Badda Cas kadib 30 sano oo ay lumisay iyadoon lahayn marin-badeed. Wuxuu sidoo kale sheegay inuu aaminsan yahay in arrinta Badda Cas ay tahay arrin sharci, taariikhi ah, juqraafi iyo dhaqaale ah. Ra'iisul Wasaaraha ayaa xasuusiyay in Itoobiya ay ku dhibtoonaysay in ka badan 30 sano inay lumiso Badda Cas; wuxuu sheegay in waddanku uusan u baahnayn 30 sano si uu ugu laabto Badda Cas. Wuxuu tilmaamay inay muhiim tahay in arrintan si deggan, si nabad ah oo wadahadal ah loo xalliyo; wuxuu ku nuuxnuuxsaday inaysan naga qaadan doonin waqti dheer inaan soo celinno intii ay qaadatay inaan lumino. Wuxuu tilmaamay in sida Itoobiya u lumisay dekeddeeda aysan go'aan ka gaarin dadka Itoobiya ama golaha wasiirada, sidoo kalena aysan arkin wakiilladeeda; wuxuu sharraxay in su'aashu ay tahay cidda go'aamisay arrintan weyn. Wuxuu sidoo kale sheegay in sida Itoobiya u lumisay dekeddeeda aysan lahayn saldhig sharci iyo mid hay'adeed. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya iyo Shiinaha ayaa ka shaqeynaya xoojinta iskaashiga waaxda caddaaladda
Oct 30, 2025 7
Addis Ababa; Dirir 19/2018 (ENA): Itoobiya iyo Shiinaha ayaa ku dhawaaqay inay ka shaqeyn doonaan sidii loo sii xoojin lahaa iskaashiga laba geesoodka ah ee waaxda caddaaladda. Madasha Iskaashiga waaxda caddaaladda Shiinaha iyo Afrika ayaa lagu qaban doonaa Guangshuu, Gobolka Guangdong ee dalka Shiinaha, Dirir 19 iyo 20, 2018 T.I. Wafti ay hoggaaminayso Wasiirka Caddaaladda Hanna Arayasellasse ayaa ka qayb geli doona madasha. Wasiiru-dowlaha Caddaaladda, mudane Tesfaye Dhaaba, ayaa la socday wafdiga. Wasiirka Caddaaladda Hanna Arayasellasse ayaa wadahadallo laba geesood ah la yeelatay Xeer Ilaaliyaha Guud ee Jamhuuriyadda Dadka Shiinaha, Ying Yong. Intii lagu jiray doodda, waxaa la sheegay in Itoobiya iyo Shiinuhu ay yihiin ilbaxnimo qadiimi ah oo leh xiriir diblomaasiyadeed oo soo jiray 55 sano. Waxaa la sheegay in labada dhinac ay ka shaqeyn doonaan hirgelinta heshiisyada ku saabsan wareejinta maxaabiista iyo iskaashiga labada dhinac ee arrimaha dambiyada ee u dhexeeya labada dal. Iyagoo xasuusanaya in heshiis is-afgarad ah ay kala saxiixdeen Wasaaradda Caddaaladda ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Federaalka Itoobiya iyo Wasaaradda Caddaaladda Shiinaha oo ku saabsan dhisidda awoodda, waxay ku heshiiyeen inay si wadajir ah u shaqeeyaan mustaqbalka. Xeer Ilaaliyaha Guud ee Shiinaha Ying Yong ayaa xusay in Itoobiya ay tahay xarunta Midowga Afrika; wuxuu tilmaamay in Shiinaha loo arko albaab u furan xiriirka ay la leedahay Afrika, isagoo ka faa'iideysanaya saaxiibtinimada xooggan ee ka dhaxaysa labada dal. Wasaaradda Caddaaladda ayaa ku sheegtay xogta ay u dirtay ENA in dowladda Shiinaha ay sii xoojin doonto xiriirka ay la leedahay Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya waxay ku dadaaleysaa sidii ay u heli lahayd marin badeed – Xubnaha Golaha Wakiiladda Shacabka
Oct 28, 2025 30
Addis Ababa, Dirir 18/2018 (ENA): Xubnaha Golaha Wakiilada Shacabka ayaa shaaca ka qaaday in Itoobiya ay dadaalkeeda ku aaddan helidda marin badeed ay u socoto si buuxda, iyadoo laga wada qaybqaadanayo. Golaha ayaa kalafadhiga labaad ee caadiga ahaa ee sanad shaqeedka shanaad yeeshay maanta, iyadoo uu ka qaybgalay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, halkaasoo xubnuhu kusoo jeediyeen su’aalaha la xiriira arrintan. Ra’iisul Wasaaraha ayaa bixiyay jawaabo iyo faahfaahin ku saabsan su’aalaha la soo jeediyay. Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in arrinta marin badeedka ay tahay mid sharci, taariikhi, juquraafi iyo dhaqaale ahaan muhiim u ah dalka. Wuxuu caddeeyay in go’aanka lagu gaadhay in Itoobiya ay lumiso marinka uu ahaa mid aan laga wadatashan. Xubnaha Golaha ayaa xaqiijiyay in codsiga Itoobiya ee marin badeedku uu yahay mid caddaalad iyo faa’iido wadaag ku dhisan. Xildhibaan Sadiiq Aadan ayaa sheegay in codsiga Itoobiya uu aqoonsi ka helay heer caalami. Wuxuu tilmaamay in Itoobiya aysan u habboonayn in ay ahaato marin badeed la'aan, isla markaana codsigeeda uu ku salaysan yahay nabad iyo wada-hadal. Xildhibaan Asteer Kaftaw ayaa caddeysay in arrinta marin badeedku ay tahay arrin qaran oo muhiim u ah Itoobiya. Waxaana la tilmaamay in guusha arrintan ay ku xirnaan doonto ka qaybqaadashada dhammaan shacabka.   Waxaa sidoo kale la xusay in dhaqaalaha Itoobiya oo sii kordhaya uu ka dhigay arrintan mid asaasi u ah horumarka dalka, halka Danjire Towfiiq Cabdulaahi uu sheegay in codsiga marin badeed uu yahay ajenda qaran oo dhaxal gal ah, isla markaana aqoonsi caalami ah helaya. Xubnaha Golaha Wakiilada Shacabka ayaa ku adkeystay in codsiga marin badeedku uu yahay mid ku dhisan nidaam, loona baahan yahay in la helo jawaab iyo aqoonsi caalami ah oo waafaqsan sharciyada. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ra’iisul Wasaare, Dr. Abiy Ahmed, ayaa haatan hortaggay Golaha Wakiillada Shacabka, oo fadhiya kulankaadii labaad ee caadiga ahaa ee sanad shaqeedka shanaad. Xildhibaanadu waxay soo jeediyeen su’aalo iyo aragtiyo kala duwan oo uu ra’iisul wasaaruhu ka bixinayo jawaabo iyo faahfaahin, kuwaasoo ay ka mid yihiin:
Oct 28, 2025 20
Arrimaha nabadda: In uu sharaxaad ka bixiyo dadaallada lagu xoojinayo nabadda iyo waxa laga filayo bulshada qaybteeda ku aaddan ilaalinta iyo xoojinta nabadda. Heshiiska Pretoria: Inkasta oo ay dowladdu wado dedaali xoogan, hadanna bal faahfaahin ka bixi eedaha la xiriira in heshiiska nabadda Pretoria aysan si buuxdau hirgalinaynin dhinaca Tigraay, taas oo loo arko mid abuureysa walaac ku saabsan dib u bilaabashada colaadda Tigraay. Komishinka Wadatashiga Qaranka: Bal noo caddee cidda laga filayo inay door muhiim ah ka qaadato guusha hawsha wadatashiga, iyo sida loo dhiirigelinayo dhinacyada aan weli rabin inay ka qaybqaataan wadahadalka. Dib-u-habaynta dhaqaalaha: Bal noo faahfaahi aragtida ku saabsan guulaha dib-u-habaynta dhaqaalaha, fursadaha mustaqbalka iyo caqabadaha jira. La dagaallanka musuqmaasuqa iyo maamul xumada:Bal noo sharax tallaabooyinka socda iyo kuwa la qorsheeyay ee lagu xoojinayo la dagaallanka musuqmaasuqa iyo wax isdabamarinta. Mashaariicyda waaweyn: Bal bulshada u faahfaahi faa’iidooyinka mashaariicda waaweyn ee hadda la dhisayo ama la qorsheeyay, iyo sida ay ugu adeegayaan horumarka dalka. Su’aalahan iyo kuwo kale ayay xildhibaanadu u soo jeedinayaan Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed si uu uga bixiyo jawaabo iyo faahfaahin inta lagu jiro kulanka maanta. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wakaalada Warka Itoobiya
2015