Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 22/2017 (ENA): Madaxweyne Taaye iyo xubno diblumaasiyiinta ee fadhigoodu yahay magaalada Addis Ababa ayaa booqday adeegga hal-xarunta (Mesoob). Booqashadan ayaa waxaa kale oo goob joog ka ahaa wasiiru dowlayaasha arrimaha dibadda Danjire Birhaanu Tsegaaye iyo Danjire Hadera Abera.   Danjire Siraj Rashid, Agaasimaha Guud ee Qunsuliyada ee Wasaaradda Arrimaha Dibadda, ayaa sharaxaad ka bixiyay adeegyada iyo habraaca ay Wasaaradda Arrimaha Dibadda siiso muwaadiniinta, wuxuuna sheegay in fiiro gaar ah loo yeelan doono sidii loo heli lahaa adeegyo casri ah oo dhamaystiran oo hufan iyadoo mustaqbalka la horumarin doono adeeg bixinta.   Waxaa la og yahay in 12 hay’adood ay bilaabeen bixinta 40 adeeg oo kala duwan iyagoo hal saqaf hoostooda ka bilaabay adeegga isku dhafka ee elegtarooniga ah ee adeegyada dowladda. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa xogta ku tilmaantay in tani ay u saamaxeyso muwaadiniinta in ay adeegyo hufan ku helaan waqti lumis la'aan.

Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 22/2017 (ENA): Maayarka ismaamulka magaalada Diridhaba Khadiir Jawhar ayaa sheegay in hindisaha wax-soo-saarka Itoobiya uu faa’iidooyin badan u horseeday ismaamulka magaalada Diridhaba. Qorshaha horumarinta guud ee tobanka sano ee heer qaran ayaa la diyaariyay si Itoobiya looga dhigo astaanta barwaaqada Afrika. Qaybaha la siiyay fiiro gaar ah si loo gaaro qorshaha, qaybta warshadaha wax soo saarka ayaa ah tan ugu muhiimsan. Sannadihii la soo dhaafay, xeelado iyo siyaasado kala duwan ayaa la dejiyay lana hirgeliyay si guul leh loogu dhammeeyo socdaalkan horumarineed, waxayna tani muujinaysaa in ka qayb qaadashada waaxda wax soo saarka ee kobaca dhaqaalaha qaranka ay si weyn u kordheyso. Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed (Dr.) ayaa sanadkii 2014-kii t.i bilaabay Hindisaha Horumarinta Itoobiya si wax looga qabto caqabadaha ka jira dalka. Taasi waxay horseedday dhaqdhaqaaqyo wax-soo-saar dalka oo dhan ah iyo wacyiga baahsan ee wax-soo-saarka warshadaha ee heer qaran. wuxujna hindisahani bog cusub u furay bedelka badeecadaha dibadda laga keeno, soo saarista tayada iyo tirada badeecadaha la dhoofin karo, wax soo saarka beeraha iyo macdantana wax badan ku soo kordhinaya. Maayarka ismaamulka magaalada Diridhaba Khadiir Jawhar oo kulan la qaatay ENA ayaa sheegay in hindisahani uu faa’iidooyin badan u soo kordhiyay magaalada Diridhaba. Waxa uuna sheegay in warshado badan ay ku hawlan yihiin wax soo saarka gaar ahaan wax soo saarka badeecadaha dibadda laga keeno, iyana in warshadihii shaqada joojiyey ay dib ugu soo laabteen wax soo saarkooda. Waxa uu sheegay in dhanka shaqo abuurka ay fursado badan ka abuurayaan warshadaha ka socda Itoobiya. Maayar Khadiir ayaa kale oo sheegay in maamulkiisa uu ku dadaalayo sidii jawi wanaagsan loogu abuuri lahaa Aagga Ganacsiga Xorta ah ee Afrika, iyana in lagu dadaalay sidii loo horumarin lahaa warshado heerar kala duwan leh, isla markaana si madax banaan loo fulinayo. Gabagabdii, maayar khadiir jawhar ayaa tilmaamay in tirada warshadaha ku hawlan wax soo saarka iyo dhoofinta ee ahaan jiray shan (5) warshadood kaliya, ay hadda gaadheen ilaa labiyo toban (12) warshadood.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiiru Dowlaha Arrimaha Dibadda ee Itoobiya, Danjire Birhanu Tsegaye, ayaa kulan la yeeshay Danjiraha Norway u fadhiya Itoobiya, Stiyan Kristensen. Labada dhinac waxay ka wadahadleen xoojinta xiriirka wanaagsan ee ka dhexeeya labada dal iyo sidii wada shaqeyn miro dhal ah looga shaqeyn lahaa, sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday Wasaaradda Arrimaha Dibadda.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Midowga Afrika ayaa maanta shaaciyey inuu qaaday xayiraaddii saarnayd Gabon kadib afgambigii milatari ee dhacay bisha Agoosto 2023, taas oo keentay in laga saaro xubinnimadii midowga. Sida ku xusan xeer-hoosaadka Midowga Afrika, isbeddel kasta oo dowladeed oo ka baxsan nidaamka dastuuriga ah lama aqbalo, sidaas darteedna Gabon ayaa markaas laga joojiyey xubinnimada midowga.   Midowga wuxuu ku baaqay in dalkaas lagu qabto doorasho xor iyo xalaal ah oo nabdoon, caddaalad ah, daahfuran, isla markaana kalsoonida shacabka leh si dowladda ay u dhismaan shacabka. Gabon ayaa bishii ay joogeen kormeerayaal ka socday Midowga Afrika qabatay doorasho madaxtinimo.   Kadib doorashadaas dimoqraadiyadeed, Golaha Nabadda iyo Amniga ee Midowga Afrika ayaa maanta ku dhawaaqay in laga qaaday xayiraaddii saarnayd Gabon, sida lagu shaaciyey barta ay ku leedahay baraha bulshada. Doorashadaasi waxaa ku guuleystay Brice Oligui Nguema oo 50 jir ah, waxaana lagu sheegay inuu helay in ka badan 94 boqolkiiba codadka.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Shirkan qiimaynta oo hadda galay maalintiisii labaad ayaa diiradda lagu saarayaa fulinta qorshayaasha ku saleysan himilooyinka Xisbiga Barwaaqo.   Ujeeddadu waa in la qiimeeyo heerka ay marayaan hawlihii qorshaysnaa iyo sida ay uga qayb qaateen horumarinta deegaanka.   Waxaa si gaar ah loo falanqeynayaa dhinacyada horumarka wanaagsan ee laga gaaray deegaanka, iyadoo gobollada iyo maamul-magaalooyinka deegaanka ay si nidaamsan u soo bandhigayaan warbixintooda waxqabad.   Shirka ayaa si habsami leh u socda, waxaana la filayaa in natiijooyinka kasoo baxa ay gacan ka geysan doonaan xoojinta qorsheyaasha mustaqbalka.

Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 22, 2017 (ENA): Hoggaamiyeyaasha xisbiyada Siyaasada ayaa bogaadyay dadaalka joogtada ah ee dawladu ay ugu jirto sidii ay muwaadiniinta ugu fidin lahayd adeegyo degdeg ah oo hufan. Hoggaamiyeyaasha xisbiyada siyaasada, oo ay ka mid yahay xisbiga haya talada ee Barwaaqo ayaa booqday Xarunta adeeg Hal-Goob ah ee “Mesob,” taas oo si rasmi ah uu u daah furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Ahmed. Intii lagu guda jiray booqashadaas, masuuliyiin uu ka midyahay madaxa Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha, ah Wasiirka Arrimaha Golaha Wasiirrada, Alemtsahaye Paulos, Koomishinka Hay’adda Shaqaalaha Rayidka Dr. Mekuria Haile, iyo khubaro kale, ayaa ka bixiyay faahfaahin ku saabsan xarunta. Waxaa la xusay in xarunta adeegga hal-Goob ah ay isu keentay 12 hay’adood oo dowladeed, kuwaas oo bixiya 41 adeeg oo kala duwan. Adeegyadan ayaa lagu sifeeyay kuwo casri ah, hufan, isla markaana daahfuran, kuwaas oo gacan ka geysanaya in la tirtiro musuqmaasuqa iyo nidaamyada adeeg bixinta ee aan waxtarka lahayn. Hoggaamiyeyaasha siyaasada ee la wareystay oo ay warbaahinta ENA la hadashay ayaa tilmaamay in dowladda ay si weyn u yaraysay waqtigii ay dadka ku lumin jireen cabashooyinka muddada dheer ee la xiriira adeeg bixinta liidata.   Tigist Assefa, oo ah Madaxa waxda Haweenka Qaab dhismeedka ee Xisbiga Midnimada Qaranka Itoobiya, ayaa ka mid ahayd dadka ra’yigooda ka dhiibtay, waxay xustay in xarunta Mesob ay ka sarre martay filashadoodii, isla markaana ay si weyn u horumarin doonto helitaanka adeegyada ee muwaadiniinta. Waxay sidoo kale ku amaaneen xarunta adeeggeeda casriga ah iyo nidaamka toosan ee lagu bixinayo adeegyada.   Solomon Tafese, oo ah Madaxweynaha Xisbiga Jiilka Cusub, ayaa sheegay in xarunta adeegga ay u suurtagelinayso muwaadiniinta inay si sahlan oo aan caqabad lahayn u helaan adeegyada ay u baahanyihiin, ayna guryahooda ugu laabtaan iyaga oo gaadhay yoolkoodii. Wuxuu intaas ku daray in xarunta Mesob ay muujinayso horumarka dalka ee dhanka dhismaha hay’adaha xooggan iyo wax ka qabashada baahiyaha adeeg ee dadweynaha.   Sidoo kale, Imam Maxamed, oo ah Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Dimuqraadiga Shacabka Wollo, ayaa sheegay in tayada adeegyada ay ku arkeen xarunta Mesob ay la jaanqaadaysay waxa uu horey ugu arkay dalal horumaray. Wuxuu sheegay in habka adeeg bixinta ee xaruntu ay tahay mid runtii la yaab leh, maadaama uu muwaadiniinta ka badbaadinayo waqti lumis iyo dhaqaale, isla markaana meesha ka saaraya nidaamyada aan hufnayn.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Wasiirka Arrimaha Dibadda Gedhiyoon Timootewoos (Dr.) ayaa sheegay in wadashaqayn loo baahan yahay si loo xoojiyo wada shaqeynta iyo iskaashiga adag ee wadamada koonfurta adduunka . Waxa uu arrintan ku soo jeediyay shir lagu qabtay Rio de Janeiro, Brazil, kaas oo ay ka soo qeyb galeen wasiirrada arrimaha dibadda ee xubin ka ah BRICS.   Wasiirku, intii uu shirkii hadlayay, waxa uu carrabka ku adkeeyey in si looga fogaado qasaaro siyaasadeed iyo kala qaybsanaan uu sababo nidaamka maamul ee caalamiga ah ee dhibaatooyinka ka jira, loona baahan yahay in wadamada koonfurta adduunka ay wada shaqeyn iyo wadajir sameeyaan. Sidoo kale, waxa uu sheegay qorshaha in lala yeesho wadamada xubnaha ka ah BRICS wada hadallo laba dhinac ah oo lagu xoojinayo xiriirka arrimaha dibadda, taas oo muujineysa sida muhiimka ah ee iskaashiga siyaasadeed ee gobolka koonfurta adduunka uu yahay.

"Maadaama ay magaalooyinku yihiin aas-aaska horumarka, waxaa looga baahan yahay inay isku xidhaan hantida, fikradaha, horumarka iyo waqtiga." Madaxweynaha JDFI : Taaye Asqesilaase

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 22/2017 (ENA): Golaha Baarlamaanka ee Addis Ababa ayaa maanta yeelanaya kalfadhigii 3aad ee caadiga ahaa ee sanad shaqeedkooda afaraad. Kalfadhigan ayaa la filayaa in lagu gorfeeyo warbixinta waxqabadka Maamulka Magaalada Addis Ababa ee sagaalkii bilood ee lasoo dhaafay, iyadoo sidoo kalena la eegi doono ajandayaasha kale ee miiska saaran. Shirkan ayaa ka dhacaya hoolka shirarka ee Golaha Baarlamaanka, kaas oo ku yaalla Madxafka Xuska Guusha Adwa ee Magaalada Addis Ababa.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 21/2017 (ENA): Kulan ku saabsan dardargalinta iyo sii xoojinta shaqooyinka amniga caasimadda ayaa loo qabtay guddi soonnada xaafadaha, qaar ka mid ah shacabka iyo taliyayaasha booliska ee magaalada Jigjiga.   Kulankan oo ay kasoo qaybgaleen Madaxa Xafiiska Nabadgelyada Deegaanka Soomaalida Mudane Cabdiqaadir Rashiid, Taliyaha Guud ee Booliska DDS Sareeye Guud Cabdi Cali, Masuuliyiinta Maamulka Magaalada Jigjiga iyo qaar ka mid ah shacabka ayay ujeedada kulankani daaranaa sidii loo sii adkayn lahaa amniga caasimadda magaalada Jigjiga oo ay bulsho badani ku nooshahay iyo in lasii adkeeyo isku xidhka booliska iyo bulshada.   Madaxa Xafiiska Nabadgelyada Deegaanka Soomaalida Mudane Cabdiqaadir Rashiid oo ka hadlay kulankan ayaa kula dardaarmay hooyooyinka iyo bulshadii ka soo qaybgashay inay gacan bir ah ku qabtaan cidkasta oo carqalad galinaysa amniga bulshada.   Geestooda gudi soonnadii ka soo qaybgashay kulankan ayaa iyana sheegay in ay sii labo jibaarayaan nabadda ay ka hortagaan cidkasta oo carqalad galinaysa amniga nabadduna tahay geed lawada harsado.   Ugu dambayntii, waxaa la islaqaatay in hal meel looga soo jeedsado adkaynta amniga magaalada.

Addis Ababa ; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA): Itoobiya ayaa ku dhawaaqday inay ka go'an tahay xoojinta iskaashiga laba geesoodka ah iyo kuwa badan ee Brasiil iyo Ruushka. Shirkii ugu horreeyay ee Wasiirada Arrimaha Dibadda ee BRICS ee 2025 ayaa lagu qabtay Riyo de Janeiro, Brasiil. Itoobiya ayaa ka qeyb galaysa shirka Wasiirada Arrimaha Dibadda.   Wasiirka arrimaha dibadda Gedhiyoon Timotiwos (Dr.) ayaa wadahadallo la yeeshay wasiirka arrimaha dibadda Brasiil Mawuro Vieira iyo wasiirka arrimaha dibadda ee Ruushka Sergey Lavrov oo kulanka ka qeyb galay. Wadahadalkii ay la yeesheen Vieira, waxay ku ammaaneen shaqada wanaagsan ee Brasiil ay qabatay markii ay ahayd madaxweynaha BRICS 2025 waxayna tilmaameen in Itoobiya ay taageeri doonto mudnaanta Brasiil. Intii ay socdeen wada hadalkooda, labada dhinac waxa ay sidoo kale ka wadahadleen dhinacyada ay dalalku isaga kaashan karaan sugidda sugnaanta cuntada, wax soo saarka beeraha, dib-u-habaynta hay’adaha dawladda ee caalamka, isbeddelka tamarta, iyo barnaamijyada horumarinta kaymaha.   Wasiir Mawuro ayaa uga mahadceliyey Itoobiya taageerada ay la garab taagan tahay, isagoo hoosta ka xarriiqay hindisayaashii ay Brazil fulisay muddadii ay hoggaanka u haysay G-20 ee sannadka 2024-ka. Wuxuu tusaale u soo qaatay shaqada ay Itoobiya qabato maadaama ay xubin sare ka tahay Isbaheysiga Caalamiga ah ee ka hortagga gaajada iyo faqriga. Dhinaca kale, wasiirka arrimaha dibadda Dr. Gedhiyoon waxa uu sheegay mar uu la kulmay wasiirka arrimaha dibadda ee Ruushka Sergey Lavrov in iskaashiga dhammaystiran ee ka dhexeeya Itoobiya iyo Ruushku uu sii xoogaysanayo, waxaanu ku nuuxnuuxsaday in loo baahan yahay in xidhiidhka la gaadhsiiyo meel sare.   Sergey Lavrov, ayaa dhankiisa muujiyay sida ay uga go’an tahay Ruushka inay sii xoojiyaan xidhiidhka taariikhiga ah ee ay la leeyihiin Itoobiya iyada oo loo marayo fursado iskaashi oo laba geesood ah iyo kuwo dhinacyo badan leh. Dr. Gedhiyoon ayaa wada-hadallo laba geesood ah la yeelan doona dhiggiisa dalalka xubnaha ka ah BRICS, sida lagu sheegay xog ka soo baxday Wasaaradda Arrimaha Dibadda.

Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare ku xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa booqan doona mashaariic horumarineed oo kala duwan oo ka socda Komboolja.   Ra’iisul Wasaare ku xigeenka ayaa inta uu joogo waxa uu booqan doonaa mashaariic kala duwan oo horumarineed oo ka socda deegaanka.

Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 21/2017 (ENA):- Wasiirka arrimaha dibadda Gedhiyoon Timotiwos (Dr.) ayaa sheegay in nidaamka dowladnimada caalamka dib u habeyn lagu sameeyo si loo helo matalaad siman oo dalalka soo koraya. Waxa uu sidoo kale sheegay in xoojinta qaab dhismeedka diblomaasiyadda dhinacyada badan ay door weyn ka qaadan doonto dib u habeynta. Magaalada Riyo de Janeyero ee dalka Brasiil waxaa maanta ka furmay shirkii ugu horeeyay ee Wasiirada Arrimaha Dibadda ee wadamada BRICS ee sanadka 2025-ka. Wasiirka arrimaha dibadda Gideon Timothy (PhD) ayaa ka qayb galaya doodda, ayaa furitaanka shirka wasiirrada ayaa lagu soo bandhigay dood ku saabsan doorka BRICS ee xallinta xasaradaha caalamiga ah iyo kuwa gobolka, xoojinta hababka lagu xaqiijinayo nabadda iyo amniga. Wasiirka arrimaha dibadda Dr. Gedhiyoon oo khudbad ka jeediyay furitaanka shirka ayaa mar kale ku celiyay sida ay Itoobiya uga go’an tahay dhinacyada badan iyo ammaanka la wadaago.   Waxa uu sidoo kale tilmaamay in nidaamka dowladnimo ee caalamka dib u habeyn lagu sameeyo si loo sameeyo nidaam ay dalalka soo koraya oo Afrika ay ku jirto ay si siman uga wada muuqdaan. Waxa uu sheegay in muhiimadda ugu weyn ee dib u habeynta hay’adaha caalamiga ah ay tahay in lagu saleeyo xoojinta qaab dhismeedka dhinacyada badan ee Qaramada Midoobay. Wasiirka ayaa ka hadlay sida uu u arko xiisadaha ka taagan caalamka, waxa uuna sheegay in wadamada BRICS ay wadaan dadaalo lagu xalinayo xasaradahaasi qaab nabad iyo diblumaasiyadeed. Wuxuu kaloo ku nuux-nuux saday in dadaallada socda ay tahay in la ilaaliyo amniga, dhaqaalaha, iyo danaha guud ee Koonfur-galbeed. Shirkan ayaa la filayaa in looga hadlo ajandayaal kala duwan, lagana soo saaro war-murtiyeed wadajir ah oo wasiirro ah. Wasiirka arrimaha dibadda Dr. Gedhiyoon ayaa wada-hadallo laba geesood ah la yeelan doona dhiggiisa dalalka xubnaha ka ah BRICS, sida ay sheegtay wasaaradda arrimaha dibadda.

Fariinta Madaxweynaha ayaana u dhignay sidan hoose: Xisbiga Barwaaqo wuxuu qiimeeyay xaaladda amni, siyaasadeed, iyo dhaqaale ee xili xaadirkan Dalka ka jira. Wuxuu boggaadiyay horumarka balaadhan ee ka jira dhanka siyaasadda oo uu ugu horeeyo hirgalinta nidaam fadaraali ah oo dhab oo Deegaanaddu ay u madax banaan yihiin arimahooda maamul. Waxaa kale oo guulaha siyaasadeed kamid ah abuuridda xisbi middaysan oo suuragaliyay in la isku wadi karo xorriyadda qowmiyadaha iyo midnimadda iyo Wadajirka dalka. Waxaa sidoo kale la isla qaatay muhiimadda furfuraanta dhaqaalaha iyo xorreynta sarifka lacagaha adag oo leh kufaa kac balse ah sida kaliya ee dalku kor ugu qaadi karo kaydka lacagaha adag ee muhiimka u ah dhaqaalaha dalka. Waxaa la bogaadiyay guulaha dhanka waxsoosaarka beeraha, macdanta, iyo koboca waxsoosaarka la dhoofiyo. Waxaa la isla meel dhigay guulaha biloowga ah ee dhanka Horumarinta Magaalooyinka oo bilicda ka muuqata caasimadda dalka ay makhraati u tahay. Dhanka amniga waxaa hoosta laga xariiqay badbaadintii dalka laga badbaadiyay qawlaysatadii damacday inay Xukunka dib u qabsato, iyo fashilinta xooggaga xagjirka ah ee Deegaanadda qaar ka waday qalalaase iyo iska horkeen shacabka ah. Waxaa kale oo la bogaadiyay tayaynta iyo casriyeenta hay’adaha aminga ee dalka. Waxaa guulahaas la gaadhay iyadoo lala tacaalayo duruufo adag oo isugu jira kuwa dabiici ah (sida abaaro, COVID), kuwo colaadeed, iyo hardan geopolitics oo mandaqada iyo dunidaba ka socday, saameeyayna dhaqaalaha dunida iyo dalkaba. Waxaa kale oo la qiimeeyay Isbadalka dhanka xeeladaha minjaxaabinta ee ay la yimaadeen xooggaga ku fikiraya inay burburiyaan nidaamka maanta jira ee ku yimid Isbadalkii 2018ka. 7dii sano ee Isbadalka waxaa xooggaga isbadal-diidka xeelad u aheyd iska horkeenka qowmiyadaha iyo diimaha kala duwan, dagaal toos ah iyo jabhadeeyn. Waxay hadda ku qanceen in ayna hadafkooda ku gaadhi karin xabad oo kaliya. Waxaa markaa hadda xeelad cusub u ah inay abaabulan kacdoon shacab. Si taasi ugu meelmarto waxay go’aansadeen in ay laba jibaaraan xeeladda dagaalka saxaafadda (asymmteric information warfare), si marka hore kalsoonidda shacabku dawladda ku qabaan meesha looga saaro, kadibna loo abaabulo kacdoono lagu bartilmaameedsanyo hay’adaha amniga iyo guud ahaan dawladnimadda. Tusaale ahaan, iyagoo ka amba qaadaaya xeeladaas waxa ay abaabuleen filimaan la sameeyay oo la xidhiidha kufsi loo geeystay gabadh ardayad ah. Maaha inaan leeyahay dhibaatooyin kufsi la xidhiidha meelna kama dhicin ama wax dhib ah oo dhanka amniga ah majiro. Balse waxaan Tusaale u soo qaadayanaa dhacdan oo cadho ka badan ta caadiga ah abuurtay maadaama si farshaxan ah loo diyaariyay. Nasiib wanaag waxaa markiiba soo baxday in filin la sameeyay ay aheyd dhacdadii ardaydii sheegtay in qowmiyadda ay tahay awgeed loo kufsaday. Dhanka Deegaanka Soomaalidda, waxaa in muddo ahba socday buuq iyo abaabul aan ka imanayn shacabka balse ay wadaan Isbadal-diidku, oo ay ugu horeeyaan hadhaagii nidaamkii dad-qalatada ahaa shalay. Inkasta oo ay jiraan gacmo shisheeye oo iyaguna ku hawlan khalkhal galinta amniga Deegaanka, haddana waxay isticmaalayaan gacmo gudaha ah. Sawaxanadaas waxaa kamid ah in dhacdooyin been-abuur ah lagu kiciyo dareenka shacabka si la mid ah filinka gabdhii in la kufsaday sheegtay ee baryahan saxaafadda dalka la dhex waday; kadibna abaabul qabaailo oo jihooyin badan ah la sameeyo; ugu dambayna in hay’adaha aminga la ceebeeyo, laguna diro shacabka ay hadh iyo habeen naftooda u huraan. Haddaba iyadoo aan la diidanayn in goldolooyin jiri karaan dhan walba, waxaa xaqiiqa ah danleeydii saxaafadda iyo dariiqyadaba sawaxanka abaabulan ka wadday bilahan inay ahaayeen kuwo qayb ka ah xeeladda cusub ee lagu rabo in lagu afgambiyo Isbadalkii dalka. Mana aha wax ku kooban Deegaanka Soomaalidda. Waxaa kaliya oo iswaydiin leh xaggey shidaalka ka heleen hadhaagii nidaamkii dad-qalatadda ahaa ee Deegaanka ka jiri jiray oo maalmahan ay shacabka u caaddaatay inay hormoodba u ahaayeen buuqyadii socday? Sidee ayay isugu xidhan yihiin sii fogaanshaha kooxdii waqooyiga ee dalka xukuntay iyo soo aakhira-tooska kuwii ay ku adeegan jireen ee shacabka u xasuuqi jiray? Waxaan ugu baaqayaa shacabku inuu ilaashado wixii wanaag ah ee uu haysto, inuu si nabad ah ugu halgamo wixii ka maqan, iyo inuuna ku dagmin dabinada siyaasadda ee meelo kale laga soo abaabulayo. Wa bilaahi tawfiik.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Duqa Magaalada Addis Ababa, Adhaanej Abebe, ayaa sheegtay in maamulka magaalada uu bilaabay qiimaynta waxqabadka 9ka bilood ee sanad miisaaniyadeedkan 2017T.I. Duqa magaalada, oo qoraal ku baahisay barteeda baraha bulshada, ayaa sheegtay in madasha qiimaynta diiradda lagu saari doonto baadhitaanka hawlaha guuleystay 9-kii bilood ee la soo dhaafay, si loo adkeeyo xooggeenna iyo horumarkeena mustaqbalka.   Waxay intaas ku dartay in sidoo kale si qoto dheer loo qiimayn doono hawlaha aan la fulin, warbixinnadii lixdii bilood ee hore lagu soo gudbiyey, iyo arrimaha ay dadweynuhu ka cabanayaan si wax looga qabto. Sidoo kale, madasha qiimaynta waxay iftiimin doontaa awoodda hoggaamiyeyaasha ee xalinta caqabadaha, horumarka laga sameeyay hagaajinta shaqada hay’adaha, iyo sida si degdeg ah loogu xalliyo caqabadaha. Duqa magaalada waxay sheegtay in madashan ay sidoo kale horseedi doonto in la gaaro is-afgaradyo suuragelinaya fulinta dhammaan qorshayaashii haray ee saddexda bilood ee soo socota, iyadoo la adkeynayo diyaar garowgeena si aan si buuxda ugu adeegno shacabka oo aan u fulino ballanqaadyadeennii.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Komishineerka Booliska Federaalka Itoobiya, Jeneraal Demelash Gebremikaaeel, ayaa sheegay in tartanka ciyaaraha ee u dhexeeya wadamada xubnaha ka ah Ururka Taliyeyaasha Booliska Bariga Afrika uu yahay mid aan kaliya ahayn tartan, balse ujeeddadiisu tahay xoojinta nabadda iyo iskaashiga laba geesoodka ah ee dalalka xubnaha ka ah. Tartankan oo lagu qabtay garoonka Shaambal Abebe Bikila ee magaalada Addis Ababa, ayaa sidoo kale lagu xusay sanadguuradii 116aad ee aas-aaska Booliska Federaalka Itoobiya. Jeneraal Demelash ayaa xusay in Booliska Federaalka Itoobiya sanadadii isbeddelka uu hirgeliyay dib-u-habeyn ballaaran, taasoo ay ka mid yihiin horumarka ka dhanka ah xagga horumarinta kheyraadka aadanaha, tignoolajiyadda, saadka, baarista dambiyada, ka hortagga dambiyada, iyo xoojinta iskaashiga.   Waxa uu sheegay in dib-u-habeyntaas ay suuragelisay in la sugo nabadda iyo amniga dalka. Jeneraal Demelash wuxuu sheegay in dalalka ka qeybgalaya tartankan ay kala yihiin Itoobiya, Kenya, Rwanda, Uganda, Tansaniya, Koonfurta Suudaan, iyo Jabuuti. Wuxuu intaas ku daray in ujeeddada ugu weyn ee tartanku tahay xoojinta xiriirka dalalka, isla markaana kor loogu qaado nabadda iyo amniga Bariga Afrika iyada oo loo marayo wada-shaqeyn iyo isu soo dhawaansho. Sidoo kale, Jeneraal Demelash wuxuu sheegay in tartanku uu yahay fursad lagu xoojinayo walaaltinimada, is-dhaafsiga waayo-aragnimada, iyo dhiirigelinta jiilka cusub ee ciyaartoyda. Wuxuu intaas ku daray in guulaha la gaaray ee la xusay sanadkan aan la isku hallayn doonin oo hore loo sii wadi doono diyaargarowga hawlaha soo socda.   Dhinaca kale, Bosco Gahigi oo ah wakiilka xafiiska INTERPOL ee Nairobi, Kenya, ayaa sheegay in tartanka ciyaaraha ee maanta bilaabmay uu ka weyn yahay ciyaar, isagoo xusay in uu yahay aalad muhiim u ah xoojinta iskaashiga si wadajir loola dagaallamo dambiyada abaabulan iyo argagixisada. Bosco Gahigi wuxuu sheegay in ay lagama maarmaan tahay in si wadajir ah looga shaqeeyo arrimaha kor u qaadaya xiriirka laba geesoodka ah ee wadamada xubnaha ka ah Ururka. Tartanka 5aad ee Ciyaaraha Ururka Taliyeyaasha Booliska Bariga Afrika wuxuu socon doonaa ilaa 25ka bisha May 2017ka Sannadka Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Itoobiya, Tamasgan Tirunah, ayaa sheegay in loo baahan yahay in la dhiso ciidan booliis oo xooggan oo ilaaliya muhiimadda istaraatiijiyadeed ee Bariga Afrika. Hadalkaasi ayuu ka jeediyay xafladdii furitaanka tartanka ciyaaraha ee dalalka xubnaha ka ah Ururka Taliyeyaasha Booliiska Bariga Afrika, oo lagu qabtay garoonka Shambel Abebe Bikila, xusna loogu sameeyay 116 guurada aasaaska Booliiska Federaalka Itoobiya. Tamasgan Tirunah ayaa khudbaddiisa ku xusay in Itoobiya tahay astaanta awoodda Afrikaanka ee kumanaanka sano, calankii xorriyadda Afrika, iyo markhaati taariikhi ah oo muujinaya xornimada iyo madax-bannaanida Qaaradda.   Sidoo kale, wuxuu xusay in Booliiska Itoobiya oo la aasaasay sanadkii 1901-kii (116 sano kahor) uu yahay astaan weyn oo taariikhi ah. Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka ayaa tilmaamay in Itoobiya ay mar walba u taagneyd midnimo iyo wadajir Afrika, xilligii xasaasiga ahaa ee adduunka, islamarkaana ay horseed ka ahayd dhismaha ururo iskaashi oo heer gobol iyo qaaradeed ah. Isaga oo arrinta sii faahfaahinaya, wuxuu yiri: "Shucuubta Bariga Afrika waxaa naga dhaxeeya taariikh, af, dhaqan, iyo aragtiyo mideysan," isagoo xusay in Booliiska Itoobiya uu xiriir walaaltinimo iyo iskaashi la leeyahay dalal badan oo gobolka ah. Wuxuu sidoo kale sheegay in Itoobiya ay tababaro siisay ciidamada booliiska dalal badan, isla markaana ay garab siisay dalal qaarkood inay dhistaan hay’ado booliis oo qaran.   Tamasgan Tirunah wuxuu caddeeyay in nabadda, horumarka, iyo barwaaqada Afrika aysan suurtogal ku noqon karin la’aanta booliis tayo leh, casri ah, oo la jaanqaadaya isbeddelada dunida, wuxuuna adkeeyay in dhismaha ciidan booliis oo la tababaray, farsamo ahaan heer sare ah, lagama maarmaan u yahay mustaqbalka gobolka. Wuxuu carrabka ku adkeeyay muhiimadda uu leeyahay Bariga Afrika oo ku yaalla goob istaraatiiji ah oo muhiim u ah Afrika iyo Aasiya, taasoo sii xoojineysa baahida loo qabo booliis awood badan oo ilaaliya xasilloonida. Sidoo kale, wuxuu xusay in loo baahan yahay booliis casri ah oo wada shaqeyn kara si loo sugo xeerarka socdaalka, ganacsiga sharciga ah, nabadda iyo ammaanka joogtada ah, loogana hortago dambiyada sii kordhaya. Tamasgan Tirunah wuxuu xoojiyay in iskaashi joogto ah oo u dhexeeya ururrada kala duwan, gaar ahaan Ururka Taliyeyaasha Booliiska Bariga Afrika, uu yahay mid lama huraan ah si loo gaaro himilooyinkaasi. Ugu dambayn, wuxuu sheegay in Booliiska Itoobiya uu hadda wado dib-u-habeyn dhanka nidaamka ah, tayeynta xubnaha, iyo la jaanqaadista horumarka casriga ah ee dunida.

Addis Ababa, Duugato /Miyaasiya 19, 2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka dalka Temesgen Tiruneh ayaa sheegay in nabadda, horumarka, iyo barwaaqada Afrika in aan la gaari karin haddii aan la helin hay’ado boolis oo tayo sare leh. Ra’iisul Wasaare ku xigeenka dalka ayaa fariin uu ku baahiyay bartiisa xidhiidhka bulshada waxa uu ku yiri" waxaan maanta si rasmi ah magaalada Addis Ababa ee xarunta dalka uga daah furnay tartankii 5-aad ee Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika oo lagu xusayay sanad guuradii 116-aad ee ka soo wareegtay aas aaska ciidanka booliska Itoobiya. Waxa uu sidoo kale xusay in Itoobiya, oo boqol sano ka hor aasaastay hay’ad boolis oo casri ah, ay tusaale iyo hormuud u tahay qaaradda Afrika.   Sidoo kale, waxa uu sharxay in dib-u-habaynta la sameeyey todobadii sano ee la soo dhaafay ay booliska ka dhigtay mid horumarsan, diyaarsan, xirfad sare leh, isla markaana hawl-karnimo dheeraad ah leh. Ra’iisul Wasaare ku xigeenka waxa uu carrabka ku adkeeyey in booliska Itoobiya uu yahay hay’ad soo saartay ciyaartoy magac iyo maamuus u keena Itoobiya iyo Afrika guud ahaanba heer caalami ah. Waxa uu intaas ku daray in taariikhda iyo waayo-aragnimada Itoobiya ee qaban-qaabinta tartamada noocan oo kale ah ee Afrika ay si weyn uga qayb qaadanayso diyaarinta tartamada. Ra’iisul Wasaare ku xigeenka wuxuu xusay in Afrika ahaan loo baahanyahay in si heer sare ah la iskagakaashado si loo gaadho horumarka Afrika. Isagoo tilmaamay in marka la mideeyo aqoonta maxalliga ah, waayo-aragnimada, tignoolajiyada, iyo awoodaha kala duwan ee gobolladayada, in la gaari karo himilada ah dhismaha hay'ado boolis oo heer sare ah.   Wuxuu sidoo kale sheegay in Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika (EAPCCO) uu xoojinayo iskaashiga iyo walaaltinimada booliska dalalka xubnaha ka ah. Sidoo kale, waxa uu xusay in ururku dhiirrigelinayo dhaqanka wada shaqeynta iyo dano wadaagga. isaga oo sheegay in tartankan ciyaaraha uu sii xoojin doono midinimada. Ugu dambeyn, Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka Temesgen Tiruneh ayaa u rajeeyey dhammaan ka qaybgalayaasha tartanku in uu noqdo mid guul leh. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Ethiopia #ENA

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Munaasabadda xuska sannad-guurada 34aad ee kasoo wareegtay aasaaska Ciidaanka Booliska Soomaalida ayaa lagu qabtay garoonka kubada cagta ee magaalada Jigjiga. Masuuliyiin heer deegaan ah oo uu ugu horeeyo Madaxa Xafiiska Nabadgalyada DDS Mudane Cabdiqaadir Rashiid, Taliyaha Guud ee Booliska Soomaalida Sareeye Guud Cabdi Cali, kuxigeenka Duqa MM Jigjiga Mudane Khadar Budul, heerarka kal duwan ee saraakiisha ciidanka iyo qaybaha shacabka magaalada Jigjiga ayaa ka qaybgalay munaasabad si meeqaam sare ah loo soo agaasimay oo lagu xusayay sannad-guuradii 34aad ee kasoo wareegtay markii dhidibada loo taagay Ciidanka Booliska DDS.   Madaxa Xafiiska Nabadgalyada DDS Mudane Cabdiqaadir Raashiid ayaa sheegay in sida dhabar adayga leh ee ciidanka boolisku ugu adeegaan bulshada ay horseeday in deegaanku noqdo midka ugu xasiloon guud ahaan deegaannada dalka. 19-kii bishii Miyaaziya 1984 tirsiga taariikheedka dalka ayaa ahayd maalinkii la aasaasay Ciidanka Booliska Deegaanka, si uu u noqdo mid suga nabadgalyada magaalooyinka islamarkaana uga hortaga falalka amni darro ee dhaawacaya xasiloonida Deegaanka.

Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 18/2017 (ENA): Fildh Maarshaal Birhaanu Julaa, oo ah Taliyaha Ciidamada Difaaca Itoobiya, ayaa sheegay in la dhisay ciidan qaran oo xirfad leh, fahamsan hadafka uu u taagan yahay, kana buuxo jaceylka dalka. Fildh Maarshaal Birhaanu Jula ayaa kulan la yeeshay saraakiisha sare ee ciidanka. Intii uu socday kulanka, wuxuu sheegay in mar kasta dib-u-eegis lagu sameeyo naftooda, si ay ugu koraan dhinaca xirfadda, loogana dhiso ciidan si buuxda u fahamsan hadafka qaranka, isla markaana xirfad leh. Wuxuu xusay in isbeddelka guud ee dalka ka dhacay uu horseeday dib-u-habeyn weyn oo lagu sameeyay ciidanka, taasoo keentay in guulo badan la gaadho, isla markaana xaalad wanaagsan oo shaqo la abuuro. Fildh Maarshaal Birhaanu Julaa wuxuu sheegay in Itoobiya aysan abid lahayn ciidan tiro iyo tayo intan le'eg leh. Wuxuu intaa ku daray in la dhisay awood ciidan oo yareyn karta khasaaraha isla markaana difaaci karta dalka. Ciidanka wuxuu door mug leh ka qaatay difaaca dalka, ilaalinta nabadda, horumarka, iyo dimoqraadiyadda, waxaana guulaha ay gaareen ay xusi doonaan taariikhda.   Waxaa la xaqiijiyay in dadaalka lagu horumarinayo labada dhinac ee awoodda ciidanka uu si xoojin ah u socdo si loo gaaro guulo ka sii badan kuwii hore. Fildh Maarshaal Birhaanu Julaa wuxuu sheegay in kumannaan dagaalyahano oo markii hore qaaday jid qaldan ay hadda gacanta u saareen ciidanka iyaga oo raacay jidka nabadda. Wuxuu intaa ku daray in xoogagga hubeysan ee ku firirsanaa meelo kala duwan la jabiyay si aan hore loo arag, isla markaana dagaalka lagula jiro kuwa diiday nabadda uu sii socon doono ilaa la dabargooyo. Inkasta oo cadowga shacabka iyo dalka ay adeegsadeen been abuur iyo dagaal nafsiyeed si ay u dhaawacaan sumcadda ciidanka, shacabka ayaa si xooggan u taageeraya ciidanka qaranka. Waxaa sidoo kale la sheegay in ciidanka Itoobiya uu maanta gaadhay heer teknooloji iyo awood dagaal oo casri ah, isagoo si wanaagsan uga diyaarsan dhinacyada dhulka, badda, cirka, iyo weerarada cyber-ka. Ugu dambaynrii, Fildh Maarshaal Birhaanu Julaa wuxuu carabka ku adkeeyay in diyaar la yahay ciidan awood u leh in uu si degdeg ah oo khasaare yar ku burburiyo cadow kasta oo isku dayaya inuu dagaal qaldo abuuro.