Siyaasa
Naannoo Oromiyaatti bara bajataa kana nageenya mirkaneessuuf hojii seera kabachiisuu raawwatameen bu’aan argameera- Obbo Shimallis Abdiisaa
Jul 21, 2024 456
Adoolessa 14/2016 (TOI)- Naannoo Oromiyaatti bara bajataa kanatti nageenya mirkaneessuuf hojii seera kabachiiisuuf qindoominaan raawwatameen bu’aan argamuusaa pirezedanrtiin naannoo Oromiyaa Obbo Shimallis Abdiisaa ibsan. Obbo Shimallis kana kan ibsan yaa’ii Idilee caffee Oromiyaa irratti raawwii hojii mootummaa naannichaa bara bajataa 2016 wayita dhiyeessanitti. Pirezidaantichi gabaasasaanii keessatti akka ibsanitti, bara bajataa 2016 hojiin nagaa fi misoomaa fayyadamummaa ummata naannichaa hunda galeessa mirkaneesse hojjetameera. Qaamni raawwachiiftuu mootummaa naannichaa karoora bara bajataa 2016 qulqullinaa fi saffisaan hojiirra oolchuu waan danda’eef bu’aa jajjabeessaan argameera jedhan. Keessattuu naannichatti nageenya waaraa mirkaneessuuf humnoonni nageenyaa naannichaa fi mootummaan federaalaa ummata waliin ta’uun hojii seera kabachiisuu jabaa rawwachuu isaanii ibsaniiru. Shororkeessaa shanee fi humni finxaaleyyii rakkoo uumuuf socho’aa turuu eeranii, hojii seera kabachiisuu qindoominaan fudhatameen bu’aan argamuu ibsan. Hojii seera kabachiisuu cinaatti miseensonni Shanee harka kennatanii fi booji'aman marsaa sadiin leenjii haaromsaa fudhatanii hawaasaatti makamuu himniiru. Obbo Shimallis "Balballi nagaaf baname ammallee banaadha" jedhanii; mootummaan naannichaa ammallee qaamoleen rakkoo uumaa jiran gara nagaatti akka dhufan waamicha dhiyeessaniiru. Ummanni naannichaa gurmaa’ee naannoo isaa eeggachaa akka jiru eeranii; fuuldurattis hojiin nageenya mirkaneessuu ummata waliin itti fufa jedhaniiru. Mootummaan naannichaa bara bajataa kana misooma qonnaan keessattuu qonna gannaa, qonna jallisii fi arfaasaatiin hojii bu’a qabeessa hojjechuu Pirezedaant Shimallis dubbataniiru. Bara Oomishaa 2015/16tiin lafti heektaara miiliyoona 9 tuqaa 6 qotamee oomishni kuntaala miiliyoona 283 argameera jedhan. Jallisii bonaa fi qonna arfaasaatiinis hojiin jajjabeessaan hojjetameera jedhan. Damee barnootaa fi fayyaatiinis hojiileen jajjabeessaan hojjetamuu eeraniiru. Bara baajataa kana keessatti manneen barnootaa idileen duraa kumni afurii ol ijaaramuus fakkeenyaaf kaasaniiru. Bara baajataa xumurame lammiilee miiliyoona 2 tuqaa 3f carraan hojii dhaabbataa uumameera, Carraa hojii uumuuf liqiin birrii biiliyoona 4 tuqaa 5 akka kennames himaniiru. Pireezidaanti Shimallis itti dabaluudhaan hojiin kenniinsa tajaajila mootummaa fooyyessuu, seera qabeessummaa sirna daldalaa mirkaneessuu fi malaammaltummaa ittisuu xiyyeeffannoodhaan hojjetamaa turuu ibsaniiru. Bara baajataa kana keessatti malaammaltummaa ittisuuf hojii hojjetameen birrii biiliyoona 5 tuqaa 6 gara dabarfamuuf ture dhorkamuu fi birrii biiliyoona 2 tuqaa 5 waliin dhahame mootummaaf deebi’ee galii ta’uu eeraniiru. Walumaagalatti mootummaan naannichaa bara baajatichaa karoora bal’aa qopheessuun raawwii bu’a qabeessa ta’e galmaan gahuu isaa mirkaneesseera jedhan.
Caffeen raawwii seerotaa fi hojimaataa irratti xiyyeeffatee hojjetaa jira- Afayaa’ii Sa’aadaa Abdurrahimaan
Jul 21, 2024 92
Adoolessa 14/2016 (TOI) -Caffeen hirmaannaa fi fayyadamummaa misoomaa ummataa mirkaneessuuf hojiirra oolmaa seerotaa fi hojimaata ba’anirratti xiyyeeffatee hojjechaa akka jiru Af-yaa’iin Caffee Oromiyaa Aadde Sa’aadaa Abdurrahimaan ibsan. Yaa’iin caffee Oromiyaa idilee torbaffaa bara hojii jahaffaa waggaa sadaffaa ta’amaa jira. Af-yaa’iin caffee Aadde Sa’aadaan haasawa baniinsaa taasisaniin Caffeen misooma hundagaleessa naannichaa itti fufsiisuu fi hirmaannaa fi fayyadamummaa ummataa mirkaneessuuf hojjechaa jira jedhan. Kanaanis hammattoolee seeraa baasuu bira darbee raawwii seerotaa fi hojimaata irratti hordoffii fi to’annoo cimaa gochaa akka jiru kaasan. Keessattuu bakka bu’ummaa ummataa sirnaan bahachuuf tajaajilli haqa qabeessaa fi saffisaan naannichatti akka dhugoomu, hojimaanni badaan akka dhabamu ,bulchiinsi gaariin akka mirkanaa’u hojilee hojjetamaa jiran irratti hordoffii fi to’annoo taasisaa jiraachuu himan. Hordoffii fi to’annoo tokkoo tokkoo damee hojii irratti taasifamuun Milkaa’inaa fi hanqina mul’aterratti ni mari’atama jedhan. Kanaanis qabxiilee ciminaa fi hanqinaa adda baasuun Kallattii xiyyeeffannoo fuulduraa ni kaa'a jedhan. Miseensonni Caffee bara bajataa haaraatti hojiilee hordoffii fi to’annoo isaanii cimsuun kan itti fufan ta’uu ibsuun, keessaahuu hojiirra oolmaa fayyadamummaa ummataa mirkaneessuuf labsii fi hojimaata yeroo yeroon ba’anii irratti xiyyeeffachuun hojjechuu akka qaban hubachiisaniiru.
Komishiniin Inispeekshinii fi naamusaa paartii badhaadhinaa hojii dandeettii dhaabbatummaa cimsuuf hojjetameen bu’aa buuseera-obbo Adam Faaraah
Jul 20, 2024 288
Adoolessa 13/2016(TOI)- Komishiniin Inispeekshinii fi naamusaa paartii badhaadhinaa hojii dandeettii dhaabbatummaa cimsuuf hojjetameen bu’aa buusuusaa Ittaanaan pirezidaantii paartii badhaadhinaa fi hoogganaan biiroo muummee paartii badhaadhinaa obbo Adam Faaraah ibsan. Waltajjiin maree waloo 6ffaa qorannoon guduunfaa raawwii karooraa bara bajataa 2016 waajjira muummee paartii badhaadhinaatti guyyoota lamaaf taa’amaa ture xumurameera. Gabaasni komishinii ijaarsaa naannoo, bulchiinsa magaalaa fi dhaabbilee federaalaa fi gabaasni guduunfaa qorannoo komishinichaa bara bajataa 2016 akkasumas karoorri bara bajataa 2017 dhihaatee mariin bal’aan taasifameera. Xumurarratti waliigaltee karoora bara bajataa 2017 walitti qabduun komishinichaa adde Salaamaawiit Daawiit walitti qabdoota naannoo, magaalaa fi dhaabbilee federaalaa waliin mallatteessaniiru. Dabalataanis caasaa komishinii, qooda fudhattoota gumaacha taasisanii fi namoota dhuunfaa bara bajataa 2016 raawwii olaanaa galmeessisaniif beekamtiin kennameera. Raawwii bara bajataa 2016 argame guddisuun bara bajataa 2017 raawwiin caalu akka argamu beekamtiin kenname miira dorgommii fayyaalessa akka uumu walitti qabduun komishinii kun ibsaniiru. Ittaanaan pirezidaantii paartii badhaadhinaa fi hoogganaan waajjira muummee paartichaa obbo Adam Faaraah sagantaa beekamtichaarratti argamuun qajeelfama hojii kan kennan yoo ta’u komishiniin Inispeekshinii fi naamusaa paartichaa bara bajataa 2016 bu’a qabeessa ta’uusaa kaasaniiru. Tokkoffaa caasaa paartii cimaa uumuu akka barbaachisu akkaataa kallattii kaa’ameen hojiitti galamuusaatiin kan dhufedha jedhaniiru. Kan lammaffaa miseensonnii fi hooggantoonni komishinichaa sadarkaan jiran hundi cimee hojjechuusaatiin ta’uu eeranii, kan sadaffaa komishinichi ergamasaa bahachuu akka danda’u qajeelfama amanuu, deeggaruu fi hojeessuu jedhuun hojiitti galuu keenyaani jedhaniiru. Komishinichi bara 2017 sosochii “Inispeekshiniin cimaan paartii cimaa uumuuf” jedhuun jalqabeen qulqullinni siyaasaa paartichaa akka mirkanaa’u, naamusni akka fooyya’u, hojmaatonni akka eegaman, caasaaleen paartii sadarkaan jiran akka ciman akkasumas inispeekshiniin qabeenya paartichaarratti taasifamu cimee ittifufuu akka qabu hubachiisaniiru.
 Itiyoophiyaan yaa’ii misooma faayinaansii idil addunyaa keessummeessuuf walii galtee mallatteessite
Jul 18, 2024 89
Adoolessa 11/2016(TOI)- Itiyoophiyaan dhaabbata mootummoota gamtoomanii waliin ta’uun walgahii qophii yaa’ii misooma faayinaansii idil addunyaa Adoolessa 15-19 bara 2016 qopheessuuf waliigaltee qopheessummaa mallatteessiteetti. Dhaabbata mootummoota gamtoomaniitii ergamaan dhaabbataa Itiyoophiyaa ambaasaaddar Tasfaayee Yilmaa fi ittaanaan barreessaa muummee dhimmoota dinagdee fi hawaasummaa dhaabbata mootummoota gamtoomanii Lii Juunwaa waliigalticha mallatteessaniiru. Ambaasaaddar Tasfaayee Yilmaa Itiyoophiyaan walgahicha keessummeessuunshee hojmaata DH.M.G caalaatti bu’a qabeessa taasisuu fi tumsi biyyoota hedduu akka cimu kutannoo qabdu kan agarsiisudha jakka ta’e ibsan. Ittaanaan barreessaa muummee gamasaaniin kutannoo fi qooda Itiyoophiyaan walgahicha keessummeessuuf qabdu dinqisiifataniiru. Qaamoleen lamaan faayinaansii ajandaa galmoota misoomaa egeree raawwachiisu walitti qabuuf hawaasa idil addunyaa kakaasuuf faayidaa yaa’ichi qabu ibsaniiru. Waggaa sagal dura Itiyoophiyaan yaa’ii misooma faayinaansii sadaffaa Finfinneetti keessummeessiteetti. Yaa’ichi galmoota misooma egereef faayinaansii barbaaduuf sagantaa Finfinnee hammattoon idil addunyaa waliigalaa kaa’e raggaasisuunsaa niyaadatama. Walgahii Wixata dhufuu kaasee Finfinneetti taa’amu kun raawwii sagantaa Finfinnee niqorata. Fuuldura yaa’iin misooma faayinaansii idil addunyaa afraffaa Ispeenitti taa’amuuf kallattii nikaa’a jedhamee akka eegamu odeeffannoon ministeera dhimma alaa nimul’isa.
Torbee dhufu Dirreedawaa fi naannolee sadii keessatti mariin ajandaa walitti qabuu nijalqabama
Jul 17, 2024 252
Adoolessa 10/2016(TOI)- Torbee dhufu Dirreedawaa fi naannolee sadii keessatti boqonnaan mariin ajandaa walitti qabuu akka jalqabamu komishiniin marii biyyaalessaa Ityoophiyaa beeksise. Waltajjiiwwan ajandaa adda baasuuf fuulduratti adeemsifaman ilaalchisuun Komishinariin olaanaa komishinii marii biyyaalessaa Itiyoophiyaa piroofeesar Masfin Ar’ayaa, miidiyaaleef ibsa kennaniiru. Haala Kanaan torbee dhufu bulchiinsa Dirreedawaa akkasumas naannolee Hararii, Beeniishaangul Gumuzii fi Gaambeellaatti waltajjiin maree ajandaa walitti qabuu ni’adeemsifama jedhaniiru. Ogeeyyonni komishinichaa fi komishinaroonni hojii kana qindeessuuf garasitti deemuusaanii ibsaniiru. Bulchiinsi naannoo fi qaamoleen tumsitootaa marii kanaaf qophiisaanii xumuruusaanii dubbataniiru. Amma Hagayya 30tti Dirreedawaa fi naannolee 10 keessatti hojii ajandaa walitti qabuu xumuruuf karoorfamuusaa komishinarichi eeraniiru. Hooggantoonni komishinichaa naannolee Tigraay fi Amaaraatti hooggantoota waliin mari’achuuf marii taasisuusaanii dubbataniiru. Naannoo Amaaraatti qindeessitoota kuma 1 caalaniif leenjii kennuun hirmaattonni adda baafamaa akka jiran eeraniiru. Waltajjiin maree ajandaa walitti qabuu magaalaa Finfinneetti Caamsaa 21 amma 27 bara 2016tti adeemsifamuunsaa niyaadatama. Adeemsi maree biyyaalessaa addaddummaa fi waldhabdee Itiyoophiyaa keessa jiran mareen furuun nageenya waaraa fiduuf jalqabame yeroo ammaa boqonnaa mareerratti argama. Marii kanarratti hirmaannaan ummata hundaa, qaamolee qooda fudhattootaa maricharratti qooda olaanaa qabanii hirmaachuusaanii mirkaneessuu fi hirmaannaan guutuu jiraachuusaanii, fedhiin siyasaa marii biyyaalessaa bu’a qabeessa taasisuuf kanneen barbaachisan keessaayyu.
Manni maree magaalaa Finfinnee raawwii bara bajataa 2016 fi karoora barahaaraarratti  mari’achaa jira
Jul 17, 2024 317
Adoolessa 10/2016(TOI)- Manni maree magaalaa Finfinnee raawwii bara bajataa 2016 fi karoora barahaaraarratti mari’achaa jira Miseensonni mana maree, qaamoleen raawwachiiftuu fi kanneen biroon yaa’ii guyyoota lamaaf turu kanarratti hirmaachaa jiru. Kantiibaan magaalaa Finfinnee adde Adaanecha Abeebee raawwii karoora bara bajataa 2016 Mana mareef dhiheessaa jiru. Finfinnee fakkeenya badhaadhinaa taasisuuf hojiileen milkaa’oohedduun hojjetamaniiru jedhangabaasa dhiheessaniin. Nageenyaa fi tasgabbii magaalaa Finfinnee eegsisuuf hojiilee hojjetaman bal’inaan dhiheessaniiru. Manneen jireenyaa waloo, lafaa fi qabeenya ummataa kanneen biroo saamicharraa baraaruun akkasumas hannarratti qabsaa’uun hojiin hedduun hojjetameera jedhn. Haala gibirri itti waliti qabamuu fi sirna kaffaltii ammayyeessuu fi hojmaata dijitaalaa sektaroota tokko tokko keessatti babal’isuun hojii hojjetames bal’inaan ibsaniiru. በHojiilee hedduu gama barmootaa, fayyaa, tajaajila hawaasummaa fi dameelee biroon hojjetaman kantiibaa Adaanech bal’inaan dhiheessaniiru. Manni maree magaalaa Finfinnee raawwii bara bajataa 2016 fi karoora barahaaraarratti mari’achaa jira Adoolessa 10/2016(TOI)- Manni maree magaalaa Finfinnee raawwii bara bajataa 2016 fi karoora barahaaraarratti mari’achaa jira Miseensonni mana maree, qaamoleen raawwachiiftuu fi kanneen biroon yaa’ii guyyoota lamaaf turu kanarratti hirmaachaa jiru. Kantiibaan magaalaa Finfinnee adde Adaanecha Abeebee raawwii karoora bara bajataa 2016 Mana mareef dhiheessaa jiru. Finfinnee fakkeenya badhaadhinaa taasisuuf hojiileen milkaa’oohedduun hojjetamaniiru jedhangabaasa dhiheessaniin. Nageenyaa fi tasgabbii magaalaa Finfinnee eegsisuuf hojiilee hojjetaman bal’inaan dhiheessaniiru. Manneen jireenyaa waloo, lafaa fi qabeenya ummataa kanneen biroo saamicharraa baraaruun akkasumas hannarratti qabsaa’uun hojiin hedduun hojjetameera jedhn. Haala gibirri itti waliti qabamuu fi sirna kaffaltii ammayyeessuu fi hojmaata dijitaalaa sektaroota tokko tokko keessatti babal’isuun hojii hojjetames bal’inaan ibsaniiru. በHojiilee hedduu gama barmootaa, fayyaa, tajaajila hawaasummaa fi dameelee biroon hojjetaman kantiibaa Adaanech bal’inaan dhiheessaniiru.
Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa
2015