አርሶ አደር ገብሩ ታፈሰ በብርቱ አራሽነታቸውና በሞዴል አምራችነታቸው በቀዬው ማህበረሰብ ዘንድ ይታወቃሉ-በተለይ በበቆሎ ምርታቸው። አቶ ገብሩ በደጃቸው እና እርሻ ማሳቸው ላይ ሁሉን አቀፍ የግብርና ስራዎችን ይከውናሉ። ነገር ግን የተራቆተ ገላጣማ ማሳቸውን ወደ ፍሬፍሬ ደን ይለውጣሉ ብሎ የጠበቀ የአካባቢው ነዋሪ አልነበረም። በጉራጌ ዞን አበሽጌ ወረዳ የአብኮ ቀበሌ ነዋሪው አርሶ አደር ገብሩ ታፈሰ ግን በብርቱ ጥረታቸው አደረጉት። ከጥቂት ዓመታት በፊት ጀምረው ወንዝ ዳር የሚገኘውን የተራቆተ ማሳ በመንከባከብና ተገቢውን የተፈጥሮ ሀብት ጥበቃ ስራ በመስራት ቀስ በቀስ ወደ አትክልትና ፍራፍሬ ማሳ ለወጡት። ከሶስት ዓመታት በፊት የጀመሩት የፍራፍሬ ልማት ዛሬ ከራሳቸው ፍጆታ አልፎ ምርታቸውን ለገበያ እያቀረቡ ነው።   በመኸር ሰብል ብቻ ላተኮረው የአካባቢው ማህበረሰብም የተሞክሮ ማዕከል በመሆን ሙዝን ጨምሮ በስፍራው ያልተለመዱ አትክልቶችና ፍራፍሬ አይነቶች እንዲስፋፉ በማድረግ ዐይን ገላጭ ሆነዋል። "ከሁለት ዓመታት ወዲህ ባየሁት የተትረፈረፈ ምርት እስከዛሬ ማሳዬን አልምቼ ባለመጠቀሜ በጣም ይቆጠኛል" ይላሉ። አቶ ገብሩ ማሳቸው ብቻ ሳይሆን ደጃቸው የብርቱ ገበሬ አሻራ ይነበብበታል። በመኸር በጋ መስኖም ሰብሎችን በስፋት ከማምረት ባለፈ የሰንጋ በሬ ያደልባሉ፤ የሌማት ቱርፋት ግብዓት የሆኑ ከዶሮ እስከ ወተት ላም ያረባሉ፣ የራሳቸው ወፍጮ ቤት አቋቁመው ይሰራሉ። በበሬ ብቻ ሳይሆን በትራክተር በመታገዝ ሰፋፊ እርሻ የሚያለሙ አርአያ ሰብ ናቸው።   አርሶ አደር ገብሩ ከራሳቸው አልፈው ሌሎች የቀያቸው ነዋሪዎች በአትክልትና ፍራፍሬ ልማት እንዲሰማሩ ተሞክሯቸውን ያጋራሉ። አቅማቸው በፈቀደው ልክም የግብርና ግብዓት እገዛ ያደርጋሉ። በመንግሰት በተሰጠው ትኩረት በመመራት እና የእርሳቸውን ፈለግ ተከትለው በፍራፍሬና ሌሎች ልማቶች የተሰማሩ አርሶ አደሮች ውጤታማ መሆናቸውን ያነሳሉ። ብርቱው አርሶ አደር ገብሩ ታፈሰ ዕውን ያደረጉት ታዲያ የተቀናጀና የዘመነ ግብርና ስራን ብቻ አይደለም። ይልቁኑም ባዘመኑት ግብርና በመመራት የገጠር የኑሮ ዘይቤያቸውንም አዘምነዋል። የሰውና እንስሳት የመኖሪያ ቤት በመለየት፣ መጸዳጃ ቤት በመገንባትና የቤት አያያዝን በማሻሻል በምሳሌነት ይጠቀሳሉ። "ምንም የአርሶ አደር ቤት ቢሆን የተሻለና ፅዱ አኗኗር እንከተላለን" ሲሉ የገጠር ኮሪደር ዓላማ ጋር የሚጣጣም ስራቸውን ይገልጻሉ። "ከጨውና ዘይት በስተቀር የምንገዛው የለም" ከምግብ ዋስትና ማረጋገጥ ባሻገር ከገጠር እስከ ከተማ የተሻለ ሀብት የማፍራት፣ ልጆችን የማስተማርና ደስተኛ የቤተሰብ ሕይወት የመምራት ህልም እንዳሳኩ ይገልፃሉ።   የአበሽጌ ወረዳ ግብርና ፅህፈት ቤት ኃላፊ አብዱልከሪም ናስር እንደሚሉት አርሶ አደር ገብሩ የተራቆተ መሬትን እንዲያገግም በማድረግና በአትክልትና ፍራፍሬ ልማት ያመጡት ለውጥ ለሌሎች አርዐያ የሚሆን ነው። የነ አቶ ገብሩ አካባቢ በቦቆሎ እንጂ በሙዝ ፍራፍሬ ልማት እምብዛም እንደማይታወቅ አስታውሰው፤ በከልሉ በመጀመሪያ ዓመት 30፣ በሁለተኛው ዓመት 40 እና በሶስተኛው ዓመት 30 የፍራፍሬ ችግኞችን የመትከል ኢኒሼቲቭ ግን አርሶ አደሮችን ወደ ፍራፍሬ ልማት በማስገባት የነበረውን አስተሳሰብ መለወጥ እንደተቻለ ጠቁመዋል። አቶ ገብሩን ጨምሮ በወረዳቸው ለገጠር ኮሪደር ልማት ምሳሌ የሚሆኑ አርሶአደሮች እንዳሉ በማውሳት፣ አትክልትና ፍራፍሬ ልማትን በሁሉም ዘንድ ተደራሽ ለማድረግ ትኩረት መደረጉን ገልጸዋል። በአረንጓዴ አሻራ፣ በሌማት ቱርፋት፣ ውብና ፅዱ አካባቢን በመፍጠር እንዲሁም ዘመናዊ የኑሮ ዘይቤን በማስፋት የገጠር ኮሪደር ልማትን ዕውን ለማድረግ እየተሰራ መሆኑንም ነው የተናገሩት።    

የኢትዮጵያ አየር መንገድ ተቋም ብቻ አይደለም የአገር ምልክት ጭምር እንጂ። ከኢትዮጵያ አልፎ የአፍሪካውያን ኩራት የሆነ አድማስ ተሻጋሪ ስመጥር ተቋም ነው። በውድድር የከበዳቸውን በሴራ ለማሳካት ብዙዎች የማሱለትን ጉድጓዶቹን እየደፈነ ፈተናዎችን በጥበብ እየተሻገረ የትውልድ ቅብብሎሽ ገናናነቱን አስጠብቆ 78 ዓመታትን ዘልቋል። በዚህም ብዙ ክብር ብዙ ሞገስ አግኝቷል። ተቆጥረው የማያልቁ የምርጥ አየር መንገድነት ክብሮችን ተቀዳጅቷል። አስተማማኝነቱ እና የላቀ የደንበኞች አገልግሎቱ በአፍሪካ ግንባር ቀደም፣ በዓለም ደግሞ ተጠቃሽ ሆኖ እንዲቀጥል አስችለውታል። በ1938 ዓ.ም የተቋቋመው የኢትዮጵያ አየር መንገድ በዚያው ዓመት የመጀመሪያ በረራውን ወደ ካይሮ ያደረገ ሲሆን ትንሿ ዳግላስ (Douglas C-47 Skytrain) የመጀመሪያዋ የአየር መንገዱ አድማስ ዘለል አውሮፕላን ነች። በዚያው ዓመት አቅሙን በፍጥነት አሳድጎ መዳረሻውን በአፍሪካና ከአፍሪካ ውጭም ማስፋት ችሏል፡፡ የዕድገት ፍጥነቱን ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ እንደ ቦይንግ 720፣ 727፣ 737፣ 757፣ 767፣ 777 ያሉ ትላልቅና የላቀ ምቾት ያላቸው አውሮፕላኖች ባለቤት መሆን ቻለ። አየር መንገዱ የግዙፉ የአየር መንገዶች ጥምረት ስታር አሊያንስ አባል በሆነ በጥቂት ዓመታት ውስጥ በነዳጅ ቆጣቢነቱ የሚታወቀውን Airbus A350 XWB አውሮፕላን በመግዛት የመጀመሪያው የአፍሪካ አየር መንገድ ሆኗል። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) በቅርቡ ለሕዝብ ተወካዮች ምክር ቤት አባላት በሰጡት ማብራሪያ አየር መንገዱ 124 አውሮፕላኖችን ለመግዛት ማዘዙን መናገራቸው ይታወቃል፡፡ ይህ ብቻ ሳይሆን አየር መንገዱ በዓመት እስከ 130 ሚሊየን መንገደኞችን ማስተናገድ የሚችል ግዙፍ የአውሮፕላን ማረፊያ ለመገንባት እንቅስቃሴ መጀመሩም እንዲሁ፡፡ ይህም የኢትዮጵያ አየር መንገድን በአፍሪካ ትልቁ የአውሮፕላን ባለቤት ብቻ ሳይሆን ግዙፍ የአውሮፕላን ማረፊያ ያለው ተቋም ያደርገዋል፡፡ አየር መንገዱ እያስመዘገበ ያለው ስኬት የኢትዮጵያ የማንሰራራት ዘመን ማሳያ ሲሆን፤ በጀት ዓመቱ በአገልግሎት ዘርፍ 7 ነጥብ 1 በመቶ እድገት ለማስመዝገብ የተቀመጠውን ግብ ለማሳካት ሚናው የጎላ ነው፡፡ በአፍሪካ በቀዳሚነቱ እየገሰገሰ ያለው የኢትዮጵያ አየር መንገድ ዘመናዊ አውሮፕላኖችን በየጊዜው ለአፍሪካ ማስተዋወቁን ቀጥሎበት በትላንትናው ዕለት የኤ350-1000 አውሮፕላን ከኤር ባስ ኩባንያ ተረክቧል። Airbus A350-1000 የላቀ አገልግሎት መስጠት የሚያስችል ቴክኖሎጂ የተገጠመለት አውሮፕላኑ በአየር መንገዱ ምድረ ቀደምት (Ethiopia land of origins) የሚል ስያሜ ተሰጥቶታል፡፡ ይህም አየር መንገዱ ለመንገደኞች ምቹ አገልግሎት የመስጠት አቅሙ እንዲጨምር ያደርጋል። የኢትዮጵያ አየር ኃይል ዋና አዛዥና የኢትዮጵያ አየር መንገድ የቦርድ ሰብሳቢ ሌተናል ጄኔራል ይልማ መርዳሳ፤ በዚሁ ወቅት እንደተናገሩት ኢትዮጵያ አጠቃላይ ሀገራዊ ሪፎርም ላይ ትገኛለች። በአፍሪካ የመሪነት ሚናውን እየተወጣ ያለው የኢትዮጵያ አየር መንገድ በአህጉሪቷ ኢኮኖሚ ትስስርን በመፍጠር የማይተካ ሚና እየተጫወተ መሆኑን ገልጸዋል። የኢትዮጵያ አየር መንገድ ዋና ስራ አስፈጻሚ መስፍን ጣሰው በበኩላቸው ፣የኤ350-1000 አውሮፕላን ወደ ገበያው መግባት አየር መንገዱ የተያያዘውን ፈጣን እድገት በላቀ ደረጃ ለማሳለጥ ትልቅ ትርጉም ያለው መሆኑን አንስተዋል። የኢትዮጵያ አየር መንገድ በአፍሪካ አዳዲስ አውሮፕላኖችን በማስገባት ፈር ቀዳጅ መሆኑን በማንሳት፣ ኤ 350-1000 አውሮፕላንም በአየር መንገዱ ታሪክ ትልቅ ስኬት መሆኑን አክለዋል። የኤር ባስ ኩባንያ ዓለም አቀፍ ዋና ስራ አስፈጻሚ ውተር ቫን ዌርሰች በበኩላቸው ይህ በአፍሪካ የመጀመሪያ የሆነው የኤ350_1000 አውሮፕላን ለኢትዮጵያ አየር መንገድ ራዕይ 2035 ስኬት ትልቅ ትርጉም ያለው መሆኑን ገልጸዋል። በቀጣይ ጊዜያትም ኩባንያው ከኢትዮጵያ አየር መንገድ ጋር በትብብር ለመስራት ትልቅ ፍላጎት አለው ብለዋል። የኢትዮጵያ አየር መንገድ በአሁኑ ወቅትም ባሉት 147 አውሮፕላኖች 139 ዓለም አቀፍና 22 የሀገር ውስጥ የበረራ መዳረሻዎችን እየሸፈነ ይገኛል። አየር መንገዱ በዓመት እስከ 130 ሚሊየን መንገደኞችን ማስተናገድ የሚችል ግዙፍ የአውሮፕላን ማረፊያ ለመገንባት እንቅስቃሴ መጀመሩም እንዲሁ። የኢትዮጵያ አየር መንገድ ብሄራዊ ኩራትነቱ፣ የአገር ትዕምርትነቱ፣ የፓን አፍሪካ ምሳሌነቱ እና ዓለምአቀፍ ተወዳዳሪነቱ በጉልህ እየተንጸባረቀ ከደመና በላይ መቅዘፉን ይቀጥላል።          

(በፋኑኤል ዳዊት ከሀዋሳ ኢዜአ ቅርንጫፍ) "ዮዮ ጊፋታ" ለጊፋታ በዓል እንኳን አደረሳችሁ አደረሰን ማለት ነው። ዮዮ ጊፋታ በሚሰማበት ጊዜ በወላይታ ተወላጆች ዘንድ የሚፈጠረው ወደአዲስ ዘመን መሻገርና አዲስ ተስፋን የሚጭር ስሜት ነው። የዮ ጊፋታ ወላይታዎች አዲሱን ዓመት ለመቀበል በአዲስ ተስፋና ብስራት ከያሉበት ተሰባስበው በአብሮነት የሚያከብሩት በዓል ነው። በዓሉ ያለፈውን ዓመት ስኬትና ክፍተት በመገምገም የሚመጣውን ዘመን በተሻለ እምርታ ለመቀበል በሚያስችል የመንፈስ መነቃቃትም ይከበራል። "ጊፋታ" የአዲስ ተስፋ ብስራትና የአብሮነት ተምሳሌት የሆኑ ልዩ ቀለማትን አካቶ በአብሮነት የሚከበር በዓልም ነው። የወላይታ ተወላጆች በያሉበት ዓመቱን ሙሉ በሥራ ካሳለፉ በኋላ ወደየአካባቢያቸውና ወደወላጆቻቸው ተመልሰው በዓሉን በአብሮነት ያከብሩታል። ሰላምና አንድነታቸውን ለማጠናከር በሚያስችሉ ጉዳዮች ላይ ከአባቶችና ወላጆች እንዲሁም ከሀገር ሽማግሌዎች ምክርና ምርቃት የሚወሰድበት ነው። በመሆኑም ጊፋታ በየዓመቱ በተወላጆቹ ዘንድ በጉጉት ይጠበቃል። በዓሉ ወደ መልካም ነገር የመሸጋገርያ ቀን ተደርጎም ይወሰዳል። በተለይ በዓሉ አዲስ ዘመንን መቀበልን ስለሚያበስር ይቅርታ፣ አብሮነት እንዲሁም በጋራ ተሰባስቦ ማክበር የበዓሉ ልዩ ዕሴቶች ናቸው። በመሆኑም በጊፋታ በዓል ወቅት የተጣላው ይታረቃል። ሰላምን ያወርዳል። አሮጌውን ዓመት በመሸኘት አዲሱን ዓመት በተስፋ ብርሃን መቀበል የተለመደ ነው። ወላይታዎች በሚያካሂዱት የዘመን መቁጠሪያ መሰረት የሚከበረው "ጊፋታ" ታላቅ፣ በኩር ወይም የመጀመሪያ የሚልና መሰል ትርጓሜ አለው። በተለያዩ የጊዜ ክፍልፋዮች ዘመንን በመቁጠር የበዓሉ ቀን የሚወሰን ቢሆንም የክረምት ጭጋግ መውጫ ወቅት ተከትሎ በዓሉ ይከበራል። በወላይታ ሶዶ ዩኒቨርሲቲ የታሪክና ቅርስ ትምህርት ክፍል መምህርና ተመራማሪ ዶክተር አበሻ ሽርኮ ጊፋታ የመጀመሪያ እንደማለት ሲሆን በዓሉም የወላይታ አባቶች እንዳስቀመጡት የክረትም ጭጋግ ወቅት መውጣትና ብርሃን የሚታይበት ወቅትን መነሻ አድርገው እንደሚያከብሩት ተናግረዋል። ዶክተር አበሻ እንዳሉት በዓሉ ከአሮጌው ወደ አዲሱ ዓመት የሚሸጋገሩበት፣ አዲስ ተስፋ የሚሰነቅበት እንዲሁም ለልማትና ለሰላም የሚነሱበት በመሆኑ “የሰላም ተምሳሌት” ተደርጎ ይከበራል። በበዓሉ የተጣላ ይታረቃል፣ በክረምቱ ምክንያት የተጠፋፋም ይገናኛል፣ አቅም ያለው የሌለውን ይደገፋል። በዓሉ ተሰባስበው በጋራ ማደግ እንደሚቻል የሚመከርበት ሲሆን ተበድሮ ያልከፈለ ካለም ችግሩ ተመክሮበት መፍትሄ ይሰጠዋል። በአጠቃላይ በዓሉ አዲሱን ዓመት በተስፋና በአብሮነት ለመቀበል ስንቅ የሚያዝበት ጭምር ነው። ጊፋታ ሲከበር በዓመቱ ሰርቶ ስኬታማ የሆነና በተሻለ የመራ ሲወደስ በአንጻሩ ውጤታማ ያልሆነው ከሌላው ተሞክሮ የሚወስድበት መሆኑን የተናገሩት ዶክተር አበሻ፣ በዓሉ ዕሴት ለማህበራዊና ኢኮኖሚ እንዲሁም ሰላምን በመገንባት ልማትና ብልጽግናን ለማፋጠን ወሳኝ መሆኑን ነው የተናገሩት። የወላይታ ዞን ባህልና ቱሪዝም መምሪያ ሃላፊ አቶ ምህረቱ ሳሙኤልም በበኩላቸው ጊፋታ በወላይታዎች ዘንድ ከዘመን ወደዘመን ከመሻገር ባለፈ የአዲስ ተስፋና ለቀጣይ የልማት ሥራዎች መሰረት የሚጣልበት ነው ይላሉ። በተለይም ጊፋታ ሰርቶ መለወጥንና በራስ ባህል መኩራትን እንደሚያበረታታ ጠቁመው ለዚህም ተወላጆቹ የመንፈስ ጥንካሬን እንደሚላበሱ ነው የገለጹት። በጋራ የሚመከርበትና የስኬት መነሻ ተደርጎም ይወሰዳል። በወላይታ ዘንድ ጊፋታ ሲደርስ ልዩነትን ፈትቶ እርቅ ማውረድ ቅድሚያ የሚሰጠው ጉዳይ ነው። አቶ ምህረቱ እንደሚሉት ይህም በዓሉ የአብሮነትና የሰላም እሴቶች እንዳሉት ማሳያ ነው። በዓሉ ለሰላም ፣ አብሮነትና ልማትን ለማጠናከር ካለው ፋይዳ በመነሳት የአሁኑ ትውልድ ሀገር በቀል ዕውቀቱንና ትውፊቱን ከመጠቀም በላፈ ለትውልድ ጠብቆ እንዲያቆየው ለማድረግ እየተሰራ መሆኑን ገልጸዋል። በአሁኑ ወቅት የዞኑ አስተዳደር ከወላይታ ሶዶ ዩኒቨርሰቲና የቅርስ ጥበቃ ባለስልጣን ጋር በመቀናጀት የጊፋታ በዓል ባህላዊ እሴቶች ይበልጥ እንዲተዋወቁና በዓሉም ዓለም አቀፍ ቅርስ ሆኖ በዩኔስኮ በማይዳሰሱ የሰው ልጅ ወካይ ቅርሶች መካከል እንዲመዘገብ ለማስቻል ተስፋ ሰጪ ሥራዎች እየተከናወኑ መሆኑን ተናግረዋል። የሶዶ ከተማ ነዋሪ ወይዘሮ አበበች ኤካሶ እንዳሉት ጊፋታ የሰላምና ዕርቅ እንዲሁም ቤተሰብ፣ ወዳጅ ዘመድ እና ጎረቤት የሚጠያየቅበት በዓል ነው። በዚህም አብሮነትና ሰላም ይጠነክራል፤ በሂደቱም አንዱ ከሌላው የስኬት ልምድን ይቀስማል፤ ከድክመቱም ይማራል። በበዓሉ ላይ ከሚከናወኑ ሁነቶች መካከል በዋናነት የአባቶች ምርቃትን የጠቀሱት ወይዘሮ አበበች ወጣቶች ነገአቸው የሰመረ እንዲሆን በአባቶች ይመረቃሉ። ልጆች በበዓሉ ወቅት ወደቤተሰቦቻቸው እንዲሰባሰቡ ከሚያደርጋቸው ምክንያቶች አንዱ ይሄው የምረቃ ሥነስርአት እንደሆነም ነው የገለጹት። ምረቃው ሲካሄድ በዓመቱ ሰርቶ የተሳካለትን በማሞገስና ያልተሳካለትን ደግሞ በመምከር ለቀጣይ በአዲስ ተስፋ ለስራ እንዲነሳሱ ይደረጋል። በመሆኑም “ጊፋታ የአዲስ ተስፋ ብስራት“ ተደርጎ ይወሰዳል። በምድር ስትኖር “ወልደህ ከወግ ማዕረግ ለማድረስ፣ ሰርተህ ለስኬት መብቃትና ልቀህ መታየት ትመኛለህ ያሉት ወይዘሮ አበበች ጊፋታ ከእነዚህ ሁሉ ጋር የተያዘ ስለሆነ በተለይም ድህነትና ኋላ ቀርነትን ለማሸነፍና በራሱ የሚኮራ ትውልድ ከማፍራት አንጻር ልዩ ትርጉም እንዳለው ነው የገለጹት። የወላይታ ሀገር ሽማግሌ አቶ ሚልክያስ ኦሎሎ በበኩላቸው እንዳሉት የጊፋታ በዓል የአዲስ ተስፋ ብስራት ነው። እሳቸው እንዳሉት የበዓሉ ዕሴት አዲስ ዘመንን በቂምና ቁርሾ መቀበልና መሻገር አይቻልም። በመሆኑም በግለሰብ ብቻ ሳይሆን በመንግስትና ህዝብ መካከል እንኳ ችግሮችና አለመግባባቶች ቢኖሩ በዓሉን የሚቀበሉት ተነጋግሮ ችግሮችን በመፍታትና በዕርቅ ነው። ይህም ቀጣይ ጊዜን በአብሮነትና በሰላም ለማሳለፍ ጉልህ ሚና አለው። ለእዚህም ነው ጊፋታ የአዲስ ተስፋ ብስራትና የአብሮነት ተምሳሌት የሚያደርገው። "በዓሉ ዓመቱን ሙሉ በተለያዩ ክዋኔዎች የሚታሰብ ነው" ያሉት አቶ ሚልክያስ በተለይም ለሰላምና ለአብሮነት የሚሰጠው ቦታ ልዩ መሆኑን ነው የገለጹት። ይህም ሰላማዊ አካባቢ በመፍጠር ዜጎች ልማት ላይ እንዲያተኮሩ ያደርጋል ባይ ናቸው። የወላይታ ዞንም ሰላማዊ ሆኖ ልማቱ ላይ ብቻ እንዲያተኮር የጊፋታ ዕሴት የጎላ አስተዋጾ እንዳለው ጠቁመው፣ በአሁኑ ወቅት ትውልዱ ባህሉን ይበልጥ እንዲያውቅና እንዲረዳ እየተደረጉ ያሉ ጥረቶች መጠናከር እንዳለባቸው ተናግረዋል። የወላይታ ብሔር የዘመን መለወጫ "ጊፋታ" በዓል በተለያዩ ክዋኔዎች ታጅቦ በድምቀት እየተከበረ ነው። ዮዮ ጊፋታ!  

መውሊድ አል-ነቢ፣ መውሊድ አን-ነቢ፣ መውሊዲ ሸሪፍ፣ ሚላድ፣ ኢድ ሚላድ ኡን ነቢ፣ ኢድ አል-መውሊድ …ይህ ሁሉ የነብዩ መሐመድ (ሰዐወ) የልደት ቀን መጠሪያ ነው። መውሊድ የሚከበረው በረቢዓል አወል ወር በ12ኛው ቀን አንዳንድ ሀገራት ደግሞ በ17ኛው ቀን መሆኑ ይነገራል። መውሊድ በመኖሪያ ቤት፣ በመስጊድና በታላላቅ እስላማዊ ማዕከላት ነብዩ በተወለዱበት በረቢየል አወል ወር አሥራ ሁለተኛው ቀን፣ ወይም ነብዩ በተወለዱበት ወር ውስጥ በሚገኝ ሰኞ፣ ወይም በማንኛውም ወር በሚገኝ ሰኞ ቀን ይከበራል። ዘንድሮም 1 ሺህ 499ኛው የነብዩ መሐመድ (ሰዐወ) ልደት (መውሊድ) በዓል በትውፊቱ መሠረት በተለያዩ መንፈሳዊ ዝግጅቶች “የሰላሙ ነብይ” በሚል መሪ ሃሳብ በድምቀት እየተከበረ ይገኛል። በዓሉ ''የሰላሙ ነብይ'' በሚል መሪ ሃሳብ መከበሩ ሰላም ያለውን ከፍተኛ ዋጋ ከማሳየትም በላይ በእስልምና ለሰላም የሚሰጠው ትኩረት ምን ያህል የገዘፈ እንደሆነ የሚያሳይ ነው። በመውሊድ በዓል የነብዩ ታሪክ፣ የእስልምና አመጣጥና ሀዲሶች ይነበባሉ። በተጨማሪም ቁርዓን በመቅራት፣ የውዳሴ ግጥሞችን በማቅረብ፣ ጣፋጭ ምግቦችን በማዘጋጀትና ለአቅመ ደካሞች ማዕድ በማጋራት እንዲሁም ስጦታ በመለዋወጥ ነው የሚከበረው። በገጠር የመውሊድ ሥርዓት በአብዛኛው ከሦስት ተከታታይ ቀናት በላይ የሚከበር ሲሆን በተለይ በቀደምት ታላላቅ እስላማዊ ማዕከላት በዓሉ በልዩ ውበት እና ድባብ ይከበራል። በብዙ አገሮች መውሊድ ሲከበር በጥንት ጊዜ የተጻፉ ሀይማኖታዊ ይዘት ያላቸው የግጥም መጽሐፍት የሚነበቡ ሲሆን፣ እንደ ኢትዮጵያ ያሉ ሀገሮች ደግሞ በራሳቸው ሊቃውንት የተዘጋጁ የውዳሴ ግጥሞችን በዜማ በማቅረብ በዓሉን ያድምቃሉ። በግጥሞቹ ውስጥ ስለ ነቢዩ ውልደትና ዕድገት፣ ስለ ቤተሰቦቻቸው ታሪክ፣ ስለተለያዩ አስገራሚ ክንዋኔአቸው፣ ስለ አርቆ አስተዋይነታቸው፣ ስለታላቅነታቸው፣ ስለመጀመሪያው ራዕይ፣ ስለ ቀደምት ተከታዮቻቸው፣ ወዘተ ይዳሰሳል። መውሊድ ሲከበር ሰደቃ አለ፤ በዚህም ሀብታምና ድሃ ይገናኛሉ፤ የፈጣሪን ውዴታ በምጽዋዕት ከማግኘት ባሻገር የማኅበራዊ ግንኙነትና ትስስር ይጠናከራል። መውሊድ ወንድማማችነትና አብሮነት የሚያንፀባርቅበትም ነው። መውሊድ መንዙማ በስፋት ከሚተገበርባቸው በዓላት አንዱ ነው። መውሊድና መንዙማ ጥብቅ ትስስር አላቸው። መንዙማ ማመስገን ወይም ማወደስ ማለት ነው። ይዘቱም ፈጣሪ የሚመሰገንበት፣ ነቢዩ የሚሞገሱበት፣ የእስልምና ትምህርት የሚሰጥበት፣ ታላላቅ ሰዎች ገድላቸውና ተዓምራቸው የሚነገርበት፣ የተማፅኖ ጸሎት የሚደረግበት ነው። በኢትዮጵያ እነዚህ የመውሊድ ክንዋኔዎች በትግራይ ነጃሽ፣ በሆጂራ ፎቂሳ፣ በሰሜን ወሎ ዳና፣ በደቡብ ወሎ ጃማ ንጉሥ፣ በባሌ በድሬ ሸኽ ኹሴን፣ በጅማ በቁባ አባረቡ፣ በደንግላ እና በሌሎችም አካባቢዎች በስፋት ይከናወናሉ። የዘንድሮ ዓመት የመወሊድ በዓል የኢትዮጵያ እስልምና ጉዳዮች ምክር ቤት የተቋቋመበት 50ኛ ዓመት በዕለተ መውሊድ በመሆኑ በዓሉ ድርብ በመሆኑ በተለየ ዝግጅት ነው እየተከበረ የሚገኘው። የኢትዮጵያ እስልምና ጉዳዮች ጠቅላይ ምክር ቤት ሥራ አስፈጻሚ አባልና የመውሊድ በዓል አብይ ኮሚቴ ሰብሳቢ ሸይኽ አብዱልሐሚድ አህመድ እንደገለጹት፤ የመጅሊሱን 50ኛ ዓመት ምክንያት በማድረግ በአዲስ አበባ በታላቁ አንዋር መስጂድ የመውሊድ በዓል በተለያዩ ስርዓተ ክዋኔ በደማቅ መርሃ ግብር ተከብሯል። ከዚህም በተጨማሪ የረቢዕል አወል ወር እስኪጠናቀቅ ድረስ የሚሰጡ ትምህርቶችና ደዕዋዎች (ስብከቶች) “የሰላሙ ነቢይ፡” ከሚል መሪ ሃሳብ እንዲሆን በምክር ቤቱ የመውሊድ ዓቢይ ኮሚቴ ውሳኔ ተላለፎ ተግባራዊ እየተደረገ ይገኛል። በዚሁም መሰረት የሰላም ግንባታ ሥራዎችን በመደገፍ፤ ዘላቂ ሰላም እንዲረጋገጥ በማድረግ ህዝበ ሙስሊሙ አስተዋጽኦውን አጠናክሮ እንዲቀጥል የሚያስችለውን ብርታትና ቁርጠኝነት የሚሰንቅበት በዓል ሆኖ እየተከበረ መሆኑን አንስተዋል። የሰላምና የአብሮነት ምልክት ለሆነው ለዚህ መልካም ዓላማ መሳካት ያለ ልዩነት በጋራ በመተሳሰብ፤ በእዝነት የነብዩን መልካም ስራዎች መስራት እንደሚገባ አስረድተዋል። የሃይማኖቱ አባቶችም ከመዕመኑ ጋር በመሆን በጸሎት፣ ቁርዓን በመቅራትና ሐዲሶችን በማንበብ ለሀገር ሰላምና ለህዝቦች አንድነት መጸለይና በማስተማርን የየዕለት ተግባራቸው ሊያደርጉት እንደሚገባ አንስተዋል። በርግጥም የዘንድሮው የመውሊድ በዓል ድርብ በዓል ነው። መጅሊስ የተቋቋመው የዛሬ 50 ዓመት በመውሊድ ዕለት ነበርና። መልካም በዓል!  

በትንሳኤ ገመቹ (ኢዜአ) የዛሬው የ76 ዓመት የዕድሜ ባለፀጋ ያኔ በለጋነታቸው፤ ዳገት፣ ቁልቁለት፣ ሜዳ ሳይመርጡ እንዳሻቸው በሚቦርቁበት፣ ሮጠው በማይጠግቡበት፣ ገና ታዳጊ ሳሉ በ13 ዓመት ዕድሜያቸው በደረሰባቸው የተሽከርካሪ አደጋ ነው ሁለት እግሮቻቸውን ያጡት። ይሁንና ይህ ጉዳታቸው ሳይበግራቸው በብዙ ውጣ ውረድና እልህ አስጨራሽ ትግል በትምህርታቸው እስከ ዩኒቨርሲቲ ድረስ መዝለቅ ችለዋል። እኚህ ሰው ካለሙበት ለመድረስ በርካታ ውጣ ውረዶችን አልፈዋል። ትውልድና ዕድገታቸው በአዲስ አበባ መሆኑ በተሽከርካሪ ወንበር (ዊልቼር) ድጋፍ ወደ ትምህርት ቤት የመሄድ ዕድልን ሰጥቷቸዋል፤ የሥራ ዓለምንም ተቀላቅለዋል። ይህ ስኬታቸው ግን እንዲሁ እንደዋዛ የተገኘ አልነበረም። የመዲናዋ የእግረኛም ሆኑ የተሽከርካሪ መሄጃ አስፓልት መንገዶች አካል ጉዳተኞችን ታሳቢ ያላደረጉ፤ ለዊልቼር መንቀሳቀሻ በቂ ቦታ የሌላቸውና አስቸጋሪ መሆናቸው እንቅስቃሴያቸውን በእጅጉ አክብዶባቸዋል፤ ለዓመታት በዊልቼር የተመላለሱባቸው ለእግረኛ እንኳን የማይመቹ የተቦረቦሩ፣ ወጣገባ፣ ዳገታማና ቁልቁለታማ መንገዶች ተጨማሪ የሕይወት ፈተናዎቻቸው ነበሩ። አዛውንቱ በታዳጊ፣ በወጣትነት እና በጉልምስናም ዕድሜያቸው በእጅጉ የፈተኗቸውን እነዚያን የስቃይ ጊዜያት “መቼም አልረሳቸውም” ሲሉ እንደ እርሳቸው የአካል ጉዳት የገጠማቸውን ሰዎች የዕለት ተዕለት ተግዳሮቶች ይገልጻሉ፤ አቶ አለበል ሞላ። ዓለም አቀፋዊ የአካል ጉዳተኝነት ሁኔታ በዓለም-አቀፉ የአካል ጉዳተኞች መብት ኮንቬንሽን አንቀፅ አንድ እንደተመለከተው አካል ጉዳተኝነት ከረጅም ጊዜ የአካል፣ የአዕምሮ ወይም የስሜት ህዋሳት እክል ጋር የሚኖሩና በአመለካከትና በአካባቢያዊ ጋሬጣዎች ምክንያት በማኅብረሰቡ ውስጥ ሙሉና ትርጉም ያለው ተሳትፎ በእኩልነት ማድረግ የማይችሉ ሰዎችን ያጠቃልላል። አካል ጉዳት ማለት፤ የአካል ክፍልን ማጣት ወይም የተግባር መገደብን የሚያመላክት ፅንሰ-ሀሳብ ነው። አካል ጉዳተኝነት ማለት ደግሞ ከሌሎች ሰዎች ጋር እኩል ተሳትፎ እንዳያደርጉ የሚያደርግ የአካል ጉዳት፣ የአመለካከት ችግርና አካባቢያዊ መሰናክሎች ድምር ውጤት ነው። በዓለም ላይ የተለያየ አይነት አካል ጉዳተኝነት የሚያጋጥም ሲሆን፤ ዓይነ-ስውርነት፣ መስማት መሳን፣ የአዕምሮ ዕድገት ውስንነት፣ ማየትና መስማት መሳን እንዲሁም ተደራራቢ የአካል ጉዳት ዋና ዋናዎቹ ናቸው። የዓለም ጤና ድርጅት እንደ አውሮፓዊያኑ አቆጣጠር 2023 ያወጣው መረጃ እንደሚያመላክተው 1 ነጥብ 3 ቢሊዮን ያህል ሰዎች የተለያየ አይነት የአካል ጉዳት ያጋጥማቸዋል። ይህ አሃዝ 16 በመቶ የሚሆነውን የዓለም ሕዝብ ቁጥር የሚወክል ነው። ይህም የአካል ጉዳት ከስድስት ሰዎች በአንዱ ላይ አለ ማለት ነው። እነዚህ ዜጎች ከአካል ጉዳተኝነት ጋር ተያይዞ የሚከሰቱ ተያያዥ የጤና እክሎች የሚያጋጥማቸው መሆኑንም መረጃው ያሳያል። ድብርት፣ አስም፣ የስኳር በሽታ፣ ስትሮክ፣ አላስፈላጊ የሰውነት ክብደት መጨመር፣ የአፍ ጤና እክልና ሌሎችም ተያያዥ በሽታዎች ከአካል ጉዳተኝነት ጋር ተያይዘው ከሚከሰቱት መካከል ይጠቀሳሉ። በዓለም ላይ ስለ አካል ጉዳተኝነት ያለው ስያሜ የተለያየ ነው። ለምሣሌ በተለያዩ አገራት ያለው ቴክኖሎጂ፣ የሰዎች አመለካከት፣ ከድጋፍ አሰጣጥና ከመሰረተ ልማት ተደራሽነት ጋር ተያይዞ ለአካል ጉዳተኝነት የሚሰጠው ስያሜ እንዲለያይ አድርጓል። ለአብነት ለዓይነስውራን ልዩ የዓይን መነፅርና ሌሎች አስፈላጊ ቁሳቁሶችን ማቅረብ በሚችሉ አገራት ዓይነስውራን እንደ አካል ጉዳተኛ አይታዩም። የአዕምሮ ዕድገት ውስንነት ያለባቸው ሕፃናት ወደ ትምህርት ቤት የማይሄዱት በወላጆቻቸው የተዛባ አመለካከትና ትምህርት ቤቶች ለልዩ ፍላጎት ማስተማሪያ ተገቢውን ቁሳቁስ ማሟላት ባለመቻላቸው እንጂ ሕፃናቱ መማር ስለማይችሉ ወይም ቢማሩ ስለማይለወጡ አይደለም። ይህን ማሟላት በቻሉ አገራት የአዕምሮ ዕድገት ውስንነት ያለባቸው ልጆች እንደ አካል ጉዳተኛ ሊቆጠሩ አይችሉም። በሌላ በኩል በተሽከርካሪ ወንበር (ዊልቼር) ለሚንቀሳቀስ ሰው ትምህርት ቤትም ሆነ ወደ ስራ ቦታ ለመሄድ የሚያዳግተው አካል ጉዳቱ ሳይሆን፤ ለመንቀሳቀስ የሚያስችል ምቹ ሁኔታ ሳይፈጠርለት ሲቀር ብቻ ነው። የተባበሩት መንግሥታት የትምህርት የሳይንስና የባሕል ተቋም (ዩኔስኮ) መረጃ እንደሚያሳየው በታዳጊ አገራት 90 በመቶ አካል ጉዳተኛ ልጆች ትምህርታቸውን አይከታተሉም። እ.ኤ.አ 1998 ይፋ የሆነው የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ጥናት የአካል ጉዳተኛ ጎልማሶች ዓለም አቀፋዊ የማንበብ ደረጃ ሦስት በመቶ ሲሆን የአካል ጉዳተኛ ሴቶች ደግሞ አንድ በመቶ ብቻ መሆኑን አመላክቷል። አካል ጉዳተኝነት በአፍሪካ በአፍሪካ ከ80 ሚሊዮን በላይ ሰዎች የተለያየ አይነት የአካል ጉዳት እንዳለባቸው የተባበሩት መንግሥታት ድርጅት መረጃ ያሳያል። በአህጉሪቱ በተለይም በየጊዜው የሚከሰቱ አለመረጋጋቶች፣ ሰው ሰራሽና የተፈጥሮ አደጋዎች በርካቶችን ለአካልና ለአዕምሮ ጤና ጉዳት የሚዳርጉ ምክንያቶች ሆነው ይጠቀሳሉ። የአብዛኞቹ የአፍሪካ አገራት ፈተናዎች የሆኑት የምጣኔ ሀብት እና የመሠረተ ልማት ችግሮች አካል ጉዳተኞችን የበለጠ ጫና ውስጥ የሚከቱ ከመሆናቸው ባሻገር ተገቢውን ድጋፍ እንዳያገኙ ተግዳሮት ሆነው ቆይተዋል። አካል ጉዳተኝነት በኢትዮጵያ መረጃዎች እንደሚያመለክቱት የዓለም ጤና ድርጅትና የዓለም ባንክ በኢትዮጵያ 20 ሚሊዮን ዜጎች ከተለያየ ዓይነት የአካል ጉዳት ጋር እንደሚኖሩ ግምት አስቀምጠዋል። ይሁንና የሕዝብና ቤቶች ቆጠራ ከተካሄደ በርካታ ዓመታትን ያስቆጠረ በመሆኑ በአሁኑ ወቅት በኢትዮጵያ ምን ያህል አካል ጉዳተኞች እንዳሉ ትክክለኛ መረጃ ማግኘትን አዳጋች አድርጎታል። እነዚህ ዜጎች በጎጂ ልማዶችና በተዛባ አመለካከት እንዲሁም በሕግጋት እና በአፈጻጸማቸው ክፍተት ሳቢያ ዘርፈ ብዙ ችግሮችን እየተጋፈጡ እንደሆነም ይጠቁማሉ። በኢትዮጵያ ለአካል ጉዳተኞች የሚመጥን የመሠረተ ልማት አውታር ግንባታ አለመኖርና የአገልግሎት አሰጣጥ ጉድለት በርካቶችን ለከፍተኛ እንግልትና ለተጨማሪ የጤና እክል እንዲጋለጡ አድርጓቸዋል። በመንገዶች ላይ የቁም እና የወለል ምልክቶች አለመኖር፤ በሕንፃዎች ላይ አካል ጉዳተኞችን የሚደግፉ መወጣጫዎች እጥረት፤ የመጸዳጃ እና ሌሎችም ተያያዥ አገልግሎቶች ላይ አካል ጉዳተኞች ተደጋጋሚ ቅሬታ እንዲያነሱም አድርጓል። ኢትዮጵያ ዓለም አቀፍ የአካል ጉዳተኞች ስምምነትን (Convention) ተቀብላ የሕጓ አካል አድርጋለች። የአካል ጉዳተኞች የሥራ ሥምሪት እና የሕንፃ አዋጆች ጸድቀው ወደ ስራ ተገብቷል። ከ60 በመቶ በላይ አካል ጉዳተኞችን ለቀጠረ ድርጅት ከታክስ እና ከቀረጥ ነፃ የሚያደርግ መመሪያ ወጥቶ ስራ ላይ ውሏል። ይሁን እንጂ አካል ጉዳተኞችን እኩል ተሳታፊና ፍትሃዊ ተጠቃሚ ያደርጋሉ ተብለው የወጡ አዋጆች፣ ደንቦችና መመሪያዎች መሬት ላይ ወርደው በተጨባጭ ምን ለውጥ አመጡ? አፈፃፀማቸውስ? የሚለው አሁንም ድረስ የበርካቶች ጥያቄ ነው። በኢፌዴሪ ሕገ መንግሥት አንቀፅ 41 ንዑስ አንቀፅ 5 እንደተደነገገው “መንግሥት የአካልና የአዕምሮ ጉዳተኞችን፣ አረጋዊያንና ያለ ወላጅ ወይም ያለ አሳዳጊ የቀሩ ሕፃናትን ለማቋቋምና ለመርዳት የአገሪቱ የኢኮኖሚ አቅም በፈቀደው ደረጃ እንክብካቤ ያደርጋል” የሚል ድንጋጌ ተቀምጧል። መንግሥት አካል ጉዳተኞችን በሚችለው አቅም መርዳት እንዳለበት የሚገልጸው ይህ ድንጋጌ በራሱ ትችት የሚቀርብበት ነው። ድንጋጌው አካል ጉዳተኞች አምራች እንዳልሆኑ እንዲሰማቸው የሚያደርግ መሆኑን ከሚተቹት መካከል በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የልዩ ፍላጎትና የአካቶ ትምህርት ክፍል ተባባሪ ፕሮፌሰር ዓለማየሁ ተክለማርያም (ዶ/ር) አንዱ ናቸው። እንደ እርሳቸው፤ በዚህ አንቀፅ አካል ጉዳተኞችን ዕድሜያቸው ካልደረሱ ሕፃናት እንዲሁም ስራ ሰርተው ከጨረሱ አረጋዊያን እኩል ቦታ መስጠቱ ተገቢ አይደለም። አካል ጉዳተኞች በውክልና ካልሆነ ንብረታቸውን ማውረስ እንደማይችሉ በሕገ መንግሥቱ መደንገጉ አካል ጉዳተኞች “አልችልም” የሚል የበታችነት ስሜት እንዲሰማቸው የሚያደርግ ነው። አካል ጉዳተኞች ሁኔታዎች ከተመቻቹላቸውና ዕድሉ ከተሰጣቸው ለራሳቸውም ሆነ ለሀገራቸው ያላቸው አበርክቶ ከፍተኛ ነው። ስለሆነም ይህ ለትርጉም ተጋላጭ የሆነውን አንቀፅ ማስተካከልና የኅብረተሰቡን አመለካከት መቀየር ካልተቻለ አካል ጉዳተኞች በሀገራዊ ጉዳዮች እኩል ተሳታፊና ተጠቃሚ የመሆን ዕድላቸው የሚፈለገውን ያህል አይሆንም። የአካል ጉዳት ያለባቸውን ዜጎች የተመለከቱ ሕጎች ተፈጻሚ እንዳይሆኑ የሚያደርጉ አመራሮችና ፈጻሚዎችን ተጠያቂ ማድረግ ተገቢ ስለመሆኑ የሚጠቁሙት ተባባሪ ፕሮፌሰሩ፤ ሕጉን አስገዳጅ ማድረግ እስካልተቻለ ድረስ ክፍተቱ ሊፈታ አይችልም። ትምህርት ሚኒስቴር የሚያወጣቸው ፖሊሲና ስትራቴጂዎች አካቶ ትምህርትን የሚደግፉ ቢሆኑም፤ በየትምህርት ቤቶቹ ያለው አተገባበር ላይ ክፍተት መኖሩን አመልክተው፤ ይህም ከአመራር አካላት በጎ ፈቃደኝነትና ግንዛቤ ጋር ተያይዞ የሚፈጠር ነው ይላሉ። በኢትዮጵያ አካል ጉዳተኞችን በተመለከተ ቀደም ካሉት ዓመታት ከነበረው የተሻለ ግንዛቤ ቢፈጠርም፤ አሁንም 90 በመቶ የሚሆኑት ከትምህርት ውጭ ከመሆናቸውም ባለፈ አንዳንድ የሚወጡ ሕጎች አካል ጉዳተኞችን የዘነጉ ናቸው። አካል ጉዳተኞች የትምህርት ዕድል ማግኘታቸው በኢኮኖሚ እንቅስቃሴዎች ላይ ተሳታፊ እንዲሆኑ ያደርጋል። ይህም ካላቸው ከፍተኛ ቁጥር አኳያ ለአጠቃላይ ሀገራዊ ምርት ዕድገትና ለድህነት ቅነሳ የድርሻቸውን እንዲወጡ ያስችላል ሲሉም ያክላሉ። በአዲሱ የትምህርት ፍኖተ ካርታ የሁሉም የከፍተኛ ትምህርት ተቋማት የዲግሪ ተማሪዎች የአካቶ ትምህርትን እንዲወስዱ መደረጉ አበረታች ውጤት መሆኑን የሚጠቅሱት ተባባሪ ፕሮፌሰሩ፤ “መሰል አስገዳጅ ሁኔታዎች የተዛባ አመለካከትን በዘላቂነት ለመፍታት ያስችላሉ” ይላሉ። በሕገ-መንግሥቱ አንቀፅ 9/4/ ኢትዮጵያ ያፀደቀቻቸው ዓለም አቀፍ ስምምነቶች የሀገሪቷ ሕግ አካል እንዲሆኑ ይደነግጋል። ኢትዮጵያ ካፀደቀቻቸው ዓለም አቀፍ ስምምነቶች (Conventions) ውስጥ አንዱ ዓለም-አቀፍ የአካል ጉዳተኞች መብት ስምምነት ሲሆን፤ በዚህ የሕገ መንግሥት ድንጋጌ መሰረት ኮንቬንሽኑ የአገሪቷ የሕግ አካል ሆኗል ማለት ነው። በተጨማሪም የሕገ-መንግሥቱ አንቀፅ 25 ስለእኩልነት መብት ሲዘረዝር ሁሉም ሰዎች በዘር፣ በብሔር፣ በቀለም፣ በፆታ፣ በቋንቋ፣ በሃይማኖት፣ በፖለቲካ፣ በማኅበራዊ አመጣጥ፣ በሃብት፣ በትውልድ ወይም በሌላ አቋም ምክንያት ልዩነት ሳይደረግባቸው እኩልና ተጨባጭ የሕግ ዋስትና የማግኘት መብት እንዳላቸው ይደነግጋል። በዚህ አንቀፅ በአካል ጉዳት ምክንያት ልዩነት መደረግ እንደሌለበት በግልፅ ባያስቀምጥም "በሌላ አቋም ምክንያት" የሚለው ሐረግ አካል ጉዳትንም እንደሚጨምር ታሳቢ ይደረጋል ማለት ነው። በሕገ-መንግሥቱ አንቀፅ 41 ንዑስ አንቀፅ 5 ስለአካል ጉዳተኞች መብት በግልፅ ያስቀመጠ ሲሆን፤ አንቀፁ “መንግሥት የአካልና የአዕምሮ ጉዳተኞችን ለማቋቋምና ለመርዳት የአገሪቷ ኢኮኖሚ በሚፈቅደው መጠን እንክብካቤ ያደርጋል” ይላል። ይህ አንቀፅ አካል ጉዳተኞች ኢኮኖሚያዊ ተጠቃሚነታቸው እንዲረጋገጥ የሰጠው መብት ቢኖርም ወደ መሬት ወርዶ ተጨባጭ ለውጥ ከማምጣት አኳያ በርካታ ቀሪ ስራዎች አሉ። ሀገሪቷ ከምትከተለው እኩል የሥራ ዕድል መርሆ ጋር የሚጣጣም፣ ለአካል ጉዳተኞች ምቹ የሥራ ሁኔታ የሚፈጥርና በሥራ ሥምሪት የሚደርስባቸውን አድልዎ በፍርድ መድረኮች በቀላሉ ለማስረዳት የሚያስችል አሠራር መዘርጋት ወሳኝ በመሆኑ ስለ አካል ጉዳተኞች የስራ ስምሪት መብት የሚደነግግ የአካል ጉዳተኞች የሥራ ሥምሪት መብት አዋጅ ቁጥር 568/2000 ወጥቶ ተግባራዊ ሆኗል። በዚህ አዋጅ ላይ እንደተመላከተው፤ የሥራው ጠባይ የማይፈቅድ ካልሆነ በቀር የተፈላጊ ችሎታ መመዘኛዎችን አሟልቶ የተገኘና በውድድር ውጤቱ ብልጫ ነጥብ ያገኘ ማንኛውም የአካል ጉዳተኛ በምንም ዓይነት መልኩ መድልዎ ሳይደረግበት፣ በማንኛውም መሥሪያ ቤት ወይም ድርጅት ውስጥ የሚገኝን ክፍት የሥራ ቦታ በቅጥር፣ በዕድገት፣ በድልድል ወይም በዝውውር የመያዝ መብት አለው። በአገር ውስጥም ሆነ በውጭ አገር በሚሰጥ የሥልጠና ፕሮግራም የመሳተፍ መብት እንዳለውና የተፈላጊ ችሎታ መመዘኛዎችን አሟልቶ የተገኘና ለውድድር ውጤት እኩል ወይም ተቀራራቢ ነጥብ ያገኘ ማንኛውም አካል ጉዳተኛ በምንም ዓይነት መልኩ መድልዎ ሳይደረግበት የተመደበበት የሥራ መደብ የሚያስገኘውን ደመወዝና ሌሎች ጥቅሞች የማግኘት መብት እንዳለው አዋጁ ያትታል። የአካል ጉዳተኞች መብቶች ኮንቬንሽን ስምምነት አዋጅ ቁጥር 676/2002 ላይ እንደተመላከተው፣ የስምምነቱ ዋነኛ ዓላማ ሁሉም አካል ጉዳተኞች በሁሉም ዓይነት ሠብዓዊ መብቶችና መሠረታዊ ነፃነቶች ረገድ ሙሉ እና እኩል ተጠቃሚነት ያላቸው ስለመሆኑ ማረጋገጥ፣ ማሳደግና ለነዚሁ ጥበቃ ማድረግ፣ ብሎም ተፈጥሯዊ ክብራቸውን ከፍ ማድረግ ነው። በዚሁ አዋጅ ስለ ሥራ እና ቅጥር በተቀመጠው አንቀፅ 27 ንዑስ አንቀፅ (ሀ) ላይ ምልመላን፣ ጊዜያዊም ሆነ ቋሚ ቅጥርን፣ በቋሚ ስራ ላይ መቀጠልን፣ የሙያ ዕድገትን፣ ደህንነቱ የተጠበቀና ጤናማ የሥራ ሁኔታዎችን ጨምሮ ተያያዥነት ያላቸውን ጉዳዮች ሁሉ አስመልክቶ በአካል ጉዳት ላይ የተመሰረተ ማናቸውም አይነት አድልዎ እንዳይፈፀም ይከለክላል። የዚሁ አንቀፅ ንዑስ አንቀፅ (ለ) ደግሞ ከወከባ መጠበቅንና ለቅሬታዎች የመፍትሄ ምላሽ ማግኘትን ጨምሮ እኩል ዋጋ ላለው ሥራ እኩል ዕድሎችንም ሆነ እኩል ክፍያ የማግኘት፣ ደህንነታቸው የተጠበቀና ጤናማ የሥራ ሁኔታዎችን ጨምሮ ከሌሎች ጋር በእኩል ደረጃ ለአካል ጉዳተኞች ትክክለኛና ምቹ የሥራ ሁኔታ የማግኘት መብት መስጠቱን ያትታል። ዓለም አቀፉ የሠራተኞች ድርጅት (አይ.ኤል.ኦ) እ.ኤ.አ በ2021 ይፋ ያደረገው መረጃ እንደሚያሳየው በዓለማችን ዕድሜያቸው ለሥራ ከደረሰ ዜጎች 386 ሚሊዮን የሚገመቱት የአካል ጉዳት አለባቸው። በአንዳንድ ታዳጊ አገራትም የአካል ጉዳተኞች ሥራ አጥነት እስከ 80 በመቶ ይደርሳል። ይህም የሚያሳየው አሰሪዎች አካል ጉዳተኞችን የመቅጠር ፍላጎት እንደሌላቸውና ‘አካል ጉዳተኞች መስራት አይችሉም’ የሚል የተሳሳተ ግንዛቤ መያዛቸውን ነው። አካል ጉዳተኝነት ያልበገራቸው ብርቱዎች በጽሁፉ መግቢያ የተዋወቅናቸው የ76 ዓመቱ የዕድሜ ባለፀጋ አቶ አለበል ሞላ ገና የ13 ዓመት ታዳጊ እያሉ በደረሰባቸው የተሽከርካሪ አደጋ ሁለት እግሮቻቸውን አጥተዋል። አቶ አለበል አዲስ አበባ ተወልደው ማደጋቸው በተሽከርካሪ ወንበር (ዊልቼር) ድጋፍ ወደ ትምህርት ቤትም ሆነ ወደ ስራ ተመላልሰው ለመማርና ለመስራት የሰጣቸው ዕድል ቢኖርም የከተማዋ የእግረኛም ሆኑ የአስፓልት መንገዶች አካል ጉዳተኞችን ታሳቢ ያላደረጉ፤ ለዊልቼር መንቀሳቀሻ በቂ ቦታ የሌላቸው መሆናቸው እንቅስቃሴያቻውን በእጅጉ አክብዶባቸዋል። ከመኖሪያቸው ወደ ትምህርት ቤትና ወደ ስራ ቦታቸው በዊልቼር በሚመላለሱበት ጊዜ በመንገዱ ወጣገባነት ይገጥማቸው የነበረውን ፈተና እና ያሳለፉት ስቃይ እጅግ ከባድ እንደነበር ያስታውሳሉ። ይሁንና አቶ አለበል በርካታ ውጣ ውረዶችና ተግዳሮቶችን አልፈው ትምህርታቸውን በመከታተል ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ በማኔጅመንት የመጀመሪያ ዲግሪያቸውን መያዝ ችለዋል። በመንግሥት መሥሪያ ቤት ተቀጥረው ለ25 ዓመታት አገልግለዋል። ሥራ ለመቀጠር አጋጥሟቸው የነበረውን እልህ አስጨራሽ ትግል አሁንም ድረስ በቁጭት ነው የሚያስታውሱት። ያንን ጊዜ “አስከፊና ተስፋ አስቆራጭ” ሲሉ ይገልፁታል። በፌዴራል መንግሥት ሠራተኞች አዋጅ ቁጥር 1064/2010 ለአካል ጉዳተኞች የሚጠበቁ የሥራ ሁኔታዎችን በተመለከተ እንደተቀመጠው አካል ጉዳተኞች በቅጥር፣ በደረጃ ዕድገት፣ በዝውውር፣ በድልድል፣ በትምህርትና ሥልጠና አፈጻጸም የተጨማሪ ድጋፍ እርምጃ ተጠቃሚ መሆን አለባቸው። ማንኛውም የመንግሥት መስሪያ ቤት የሥራ አካባቢው ለአካል ጉዳተኛ ሠራተኞቹ ምቹ መሆኑን ማረጋገጥ፣ ለሥራ የሚያስፈልጉ መሣሪያዎችንና ቁሳቁሶችን ማሟላትና ስለአጠቃቀማቸው አስፈላጊውን ሥልጠና እንዲያገኙ ማድረግ አለበት። በሌላ በኩል ማንኛውም የመንግሥት መስሪያ ቤት ረዳት ለሚያስፈልገው የአካል ጉዳተኛ የመንግሥት ሠራተኛ ተገቢውን ድጋፍ የሚሰጥ ረዳት እንዲመደብለት የማድረግ ኃላፊነት የተጣለበት ሲሆን፤ በሌሎች ሕጎች ለአካል ጉዳተኞች የተሰጡ መብቶች ለዚህ አዋጅ አፈጻጻም ተግባራዊ እንደሚሆኑ ያስቀምጣል። ይሁን እንጂ ለአቶ አለበል ይህ የመንግሥት ሠራተኞች አዋጅ በወረቀት ላይ ብቻ የሰፈረ የህልም እንጀራ ነው። “ስራ ለመቀጠር ማስታወቂያ በወጣባቸው የመንግሥትና የግል ተቋማት አካል ጉዳት ከሌለባቸው ጋር ተወዳድሮ ማለፍ ትልቅ ፈተና ነበር፤ ፈተናውን በጥሩ ነጥብ አልፌ እንኳን ለቃለ-መጠይቅ ዊልቸሬን እየገፋሁኝ ስገባ ከጠያቂዎቹ ፊት ላይ ያለውን ስሜት በመረዳት ነበር ስራውን እንደማላገኝ እርግጠኛ የምሆነው’’ይላሉ። የዩኒቨርሲቲ ትምህርታቸውን አጠናቀው ከተመረቁ ከአራት ዓመታት በኋላ በአንድ የመንግሥት ተቋም ውስጥ በጀማሪ ባለሙያነት የመቀጠር ዕድል ማግኘታቸውንና ይህን ዕድል በመጠቀም አካል ጉዳተኝነት ምንም አይነት ስራ ከመስራት ወደኋላ እንደማያስቀር ለማሳየት ጥረት ሲያደርጉ መቆየታቸውን ይናገራሉ። ይሁንና እንደ ትናንቱ ሁሉ ዛሬም ሆነ ነገ ሁሉም አካል ጉዳተኞችን የሚመለከትበትን መነፅር መጥረግ እንዳለበት አጽንኦት የሚሰጡት አቶ አለበል በተለይም እውቀትና ችሎታው ኖሯቸው እኩል ዕድል ባለማግኘታቸው በከፋ ችግር ውስጥ የሚገኙ አካል ጉዳተኞችን ለመታደግ እያንዳንዱ ዜጋ በሰብዓዊነት ስሜት ሊንቀሳቀስ፣ መንግሥትም ለጉዳዩ ተገቢውን ትኩረት ሊሰጥ እንደሚገባ ያስገነዝባሉ። አቶ አለበል ያለፉበትን የሕይወት ውጣ ውረድ መንገድ ዛሬም በርካታ አካል ጉዳተኞች ይመላለሱበታል። የ12ኛ ክፍል ተማሪዋ ዓይናለም መክብብ ከእነዚህ መካከል አንዷ ነች። ዓይናለም ስትወለድ ጀምሮ ዓይነስውር ናት። ዩኒቨርሲቲ ገብታ ሕግ የመማር ከፍተኛ ፍላጎት ያላት ዓይናለም ለምን ሕግ ማጥናት እንደፈለገች ስትጠየቅ “በሀገራችን ዓይነስውራንን ጨምሮ የተለያየ የአካል ጉዳት ያለባቸው ዜጎች አካል ጉዳት ከሌለባቸው እኩል የትኛውንም አገልግሎት የማግኘት መብታቸው በአግባቡ ተከብሮ ከፍተኛ በሚባሉ የሥራ ቦታዎች ላይ በኃላፊነት እንዲመጡ ካለኝ ፅኑ ፍላጎት ነው” ትላለች። ዓይናለም የምትማርበት ትምህርት ቤት ከብሬል አቅርቦት ጀምሮ የተለያዩ ችግሮች ያሉበት ቢሆንም፤ እርሷ ግን በትምህርቷ ከዓይናማዎች እኩል፤ አንዳንዴም ከእነርሱም በላይ የላቀ ውጤት እያስመዘገበች ትገኛለች። ለዚህ ስኬቷም “እችላለሁ’’ የሚል ጠንካራ ሥነ-ልቦና እንዲኖራት ወላጆቿ ያሳደሩባትን አዎንታዊ ተጽዕኖ በምክንያትነት ትጠቅሳለች። በኢትዮጵያ አካል ጉዳተኞችን በተመለከተ የሚወጡ ሕጎች በትክክል አይፈፀሙም የሚለውን ቅሬታ ዓይናለምም ትጋራዋለች። ለምን አይፈፀሙም የሚል ጥያቄ ሲነሳም “ሰሚ ጆሮ እና ተመልካች ዓይን” የለም ነው ምላሿ። አካል ጉዳተኞች በከፍተኛ የሥራ ኃላፊነት ላይ ሆነው አገራቸውን እና ሕዝባቸውን እንዲያገለግሉ የሚያግዝ አረንጓዴ መብራት አይታይም። “በፈተና ውስጥም ቢሆን፤ በዩኒቨርሲቲ ቆይታዬ ሕግ አጥንቼ በጥሩ ውጤት እንደምመረቅና ያሰብኩትን እንደማሳካ እርግጠኛ ነኝ” የምትለው ዓይናለም፤ እንደ አገር ለአካል ጉዳተኞች ያለውን ሁለንተናዊ አመለካከት ማስተካከል በተለይም የሕግ ተፈጻሚነትን ማሻሻል የቅድሚያ ቅድሚያ የስራ ትልሟ ስለመሆኑ ትገልፃለች። የሕጎች የተፈጻሚነት ክፍተት በኢትዮጵያ ለአካል ጉዳተኞች ያለው አመለካከት የተንሸዋረረ ነው በሚል የሚነሳውን ቅሬታ የኢትዮጵያ አካል ጉዳተኞች ማኅበራት ፌዴሬሽን ዋና ዳይሬክተር አቶ ዓባይነህ ጉጆም ይስማሙበታል። በአገሪቷ አካል ጉዳተኞችን አስመልክቶ የሚወጡ ሕጎች በትክክል አካል ጉዳተኞችን እየደገፉ ካለመሆኑ ባሻገር አካል ጉዳተኞችን ብቻ አስመልክቶ የወጣ የሕግ ማዕቀፍ አለመኖሩንም አጥብቀው ይተቻሉ። አካል ጉዳተኞች ለሚያነሷቸው መሰረታዊ ጥያቄዎች ተገቢውን ምላሽ የሚሰጥ አሰራር መዘርጋት የግድ ስለመሆኑ አፅንኦት የሚሰጡት አቶ ዓባይነህ “አካል ጉዳተኞችን በተመለከተ የሚወጡ ሕጎችና አሰራሮች በ’እኔ አውቅልሃለሁ’ እሳቤ የወጡና አካል ጉዳተኛውን የማይወክሉ ናቸው” ይላሉ። በአጠቃላይ በሀገሪቷ አካል ጉዳተኞችን አስመልክተው የሚወጡ ሕጎች ተፈጻሚነታቸው ዝቅተኛ ነው። ለዚህ ደግሞ ዋነኛው ምክንያት በአካል ጉዳተኛው ቦታ ሆኖ ችግሩን አለመረዳትና የተቆርቋሪነት ስሜት አለመኖሩ ነው ሲሉም ያክላሉ። በኢትዮጵያ ሕንፃ አዋጅ ቁጥር 624/2001 በሀገሪቷ የሚገነቡ ሕንፃዎች ማሟላት ስለሚገባቸው አጠቃላይ ግዴታዎች ያስቀመጠ ሲሆን፤ በአንቀፅ 36 ስር የሚገነቡ ሕንፃዎች ለአካል ጉዳተኞች ተደራሽ ሊሆኑ እንደሚገባ አስፍሯል። የሕንፃ አዋጁ ይውጣ እንጂ አብዛኞቹ የሚገነቡ ሕንፃዎች አካል ጉዳተኞችን ያላማከሉ ናቸው። ሕጉ አካል ጉዳተኞችን ታሳቢ እንዲያደርጉ የማያስገድድ በመሆኑ ሕንፃ ገንቢዎቹ ስለአካል ጉዳተኞች መብት ግድ እንዳይሰጣቸው አድርጓል። መንግሥት አካል ጉዳተኞችን በሀገሪቷ ሁለንተናዊ እንቅስቃሴዎች ተሳታፊ ለማድረግ ጉዳታቸውን ታሳቢ ያደረገ ምቹ ሁኔታ መፍጠር እንዳለበት በአፅንኦት የሚገልጹት አቶ ዓባይነህ ፌዴሬሽኑ አካል ጉዳተኞች በሀገሪቷ ሁለንተናዊ ልማት ተሳታፊና ተጠቃሚ እንዲሆኑ፣ ወጥነት ያለው የአካል ጉዳተኞች ሕግ እንዲወጣ ከሚመለከታቸው አካላት ጋር በመነጋገር ጥረት እያደረገ ስለመሆኑ ነው ያስረዱት። በኢትዮጵያ የሚገነቡ ሕንፃዎችና መንገዶች ከዲዛይን ጀምሮ አካል ጉዳተኞችን ታሳቢ ያደረጉ እንዲሆኑ ማኅበሩ ከኢትዮጵያ ኮንስትራክሽን ባለሥልጣን እና ከአዲስ አበባ መንገዶች ባለሥልጣን ጋር የመግባቢያ ስምምነት ተፈራርሟል። የዚህ ስምምነት ዋና ዓላማ አዳዲስ የሚገነቡ መንገዶችና ሕንፃዎች አካል ጉዳተኞችን ታሳቢ እንዲያደርጉ እንዲሁም ነባር ሕንፃዎችንም ለአካል ጉዳተኞች ምቹ የማድረግ ሁኔታን መፍጠር ነው። አካል ጉዳተኞች በሀገሪቷ ሁለንተናዊ ልማት ተሳታፊና ተጠቃሚ እንዲሆኑ ማድረግ ሁሉንም ማኅበራዊ፣ ፖለቲካዊና ኢኮኖሚያዊ ተሳትፎ እንደሚያሳድግ የሚገልጹት ዋና ዳይሬክተሩ ለአብነትም ለሀገራዊ ምክክር ኮሚሽኑ ስራ ውጤታማነት አካል ጉዳተኞች የድርሻቸውን መወጣት እንዲችሉ በንቃት የሚሳተፉበትን ዕድል ማመቻቸት እንደሚገባም ጠቁመዋል። የአዲስ አበባ መንገዶች ባለሥልጣን የሕዝብ ግንኙነት ኃላፊ አቶ እያሱ ሰለሞን በመዲናዋ ለዓይነስውራን እና ዊልቼር ለሚጠቀሙ አካል ጉዳተኞች ታስበው የተገነቡ የእግረኛ መንገዶች መኖራቸውን ይናገራሉ። ይሁንና ሁሉም ቦታ ላይ ያሉ መንገዶች የተገነቡት አካል ጉዳተኞችን ታሳቢ ተደርገው ነው ማለት ግን አይቻልም። ይህን ችግር በዘላቂነት ለመፍታት ከኢትዮጵያ አካል ጉዳተኞች ማኅበራት ፌዴሬሽን ጋር በጋራ እየተሰራ ነው ይላሉ። ለአካል ጉዳተኞች ምቹ አካባቢ መፍጠር የሁሉም ባለድርሻ አካላት ግዴታ ስለመሆኑ ያነሱት አቶ እያሱ በተለይ የእግረኛን ጨምሮ የመንገድ መሰረተ ልማቶች አካል ጉዳተኞችን ታሳቢ ያደረጉ እንዲሆኑ የተጀመሩ ጥረቶች ተጠናክረው ሊቀጥሉ ይገባል ሲሉም በአፅንኦት ይገልፃሉ። ቀደም ባለው ጊዜ በተቋማቸው የአካል ጉዳተኞች ጉዳይ ከሌሎች የሥራ ዘርፎች ጋር ተቀናጅቶ ይሰራ እንደነበር በማስታወስ ይህም ጉዳዩ በቂ ትኩረት እንዳያገኝ ከማድረግ ባለፈ አካል ጉዳተኞችን አስመልክቶ የሚሰሩ ስራዎች ውጤታማ እንዳይሆኑ አድርጓል የሚሉት ደግሞ በሴቶችና ማኅበራዊ ጉዳይ ሚኒስቴር የአካል ጉዳተኞች ግንዛቤ ማስጨበጥ ዴስክ ኃላፊ አቶ ሲሳይ ብርሃኑ ናቸው። አቶ ሲሳይ አክለውም ካለፉት አራት ዓመታት ወዲህ የአካል ጉዳተኞችን ጉዳይ ብቻ የሚከታተል የሥራ ክፍል ተቋቁሞ ወደ ተግባር መግባቱን እና በዚህም ለውጦች መምጣታቸውን ይገልጻሉ። ቀደም ባሉት ዓመታት ስለ አካል ጉዳተኞች የነበረው የተዛባ አመለካከት አሁን አሁን የተወሰኑ መሻሻሎችን ቢያሳይም፤ በርካታ ቀሪ ስራዎች መኖራቸውን አልሸሸጉም። አካል ጉዳተኞችን አስመልክቶ የሚወጡ ሕጎች ተፈጻሚነት ላይ ጉልህ ክፍተቶች አሉ በሚለው አስተያየት አቶ ሲሳይ ይስማማሉ። በተለይ ኢትዮጵያ የአካል ጉዳተኞች መብት ኮንቬንሽንን ተቀብላ ያጸደቀች ቢሆንም፤ ወደ ተግባር ከመቀየር አኳያ በርካታ ክፍተቶች ይስተዋላሉ። እንደ አቶ ሲሳይ ገለፃ እያንዳንዱ የመንግሥት ተቋም አካል ጉዳተኞችን አካቶ መስራት እንዳለበት በኮንቬንሽኑ ተቀምጧል። ይሁንና በየተቋማቱ ከአመራር እስከ ባለሙያ ድረስ አካል ጉዳተኞችን ተደራሽ ሊያደርግ የሚችል አገልግሎት ከመስጠት አኳያ ገና ብዙ ቀሪ ስራዎች አሉ። ለአካል ጉዳተኞች አገልግሎት ከመስጠት አኳያ በርካታ ተቋማት ተደራሽ አይደሉም። በዊልቼር ለሚንቀሳቀሱ፣ ለዓይነስውራን እና መስማት ለተሳናቸው ዜጎች የተቋማት አገልግሎት ተደራሽነት ላይ ብዙ ሊሰራ ይገባልም ይላሉ። ጭላንጭሉ ተስፋ… አካል ጉዳተኞችን በተመለከተ በአንዳንድ ሕጎች ላይ ቀደም ሲል ይስተዋሉ የነበሩ ድክመቶችን የማረም ጥረት ተጀምራል። ለአብነት በኢትዮጵያ የሚገነቡ ሕንፃዎች ለአካል ጉዳተኞች ተደራሽ አለመሆናቸው ተደጋጋሚ ቅሬታ ሲቀርብበት ቆይቷል። ይህን ችግር ለመፍታት የከተማና መሰረተ ልማት ሚኒስቴር የሕንፃ አዋጁ እንዲሻሻል በጋራ እየሰራ ነው። በማሻሻያ አዋጁ ላይ የአካል ጉዳተኞች ማኅበራት ንቁ ተሳትፎ እንዲያደርጉና አስፈላጊውን ግብዓት እንዲጨምሩም ተደርጓል። አካል ጉዳተኞች ከቀረጥ ነፃ ተሽከርካሪ ማስገባት የሚያስችላቸው መመሪያ ተግባራዊ እንዲሆን ከገንዘብ ሚኒስቴር ጋር በመሆን የአካል ጉዳተኞችን መረጃ የማደራጀት ሥራ እንዲከናወንና በተሰጣቸው ዕድል ተጠቃሚ እንዲሆኑ እየተደረገ ነው። አካል ጉዳተኞች በፌዴራልና በክልል ደረጃ በጉዳት አይነታቸው ተደራጅተው የእኩል ዕድል ተጠቃሚነታቸውና ተሳትፏቸው እንዲጨምር ድጋፍና ክትትል እየተደረገላቸው ይገኛል። ያም ሆኖ አሁንም አንድ ትልቅ ችግር አለ፤ “በኢትዮጵያ የሕዝብና ቤት ቆጠራ ከተካሄደ ዓመታትን ያስቆጠረ በመሆኑ ምን ያህል አካል ጉዳተኞች እንዳሉ ትክክለኛው መረጃ አይታወቅም” ይላሉ። ይህም አካል ጉዳተኞችን እንደ ጉዳት አይነታቸው ለይቶ ተገቢውን ድጋፍና ክትትል ለማድረግ ከባድ ፈተና ሆኗል። አካል ጉዳተኞችን አስመልክቶ የሚወጡ ሕጎች በአግባቡ ተፈጻሚ እንዲሆኑ የጉዳዩ ባለቤቶች የሆኑት ተቋማት የድርሻቸውን ሊወጡ እንደሚገባ፤ ራሳቸው አካል ጉዳተኞችም ለመብቶቻቸው መከበር ይበልጥ መታገል እንደሚገባቸው አስገንዝበዋል። ይህም ብቻ አይደለም የአካል ጉዳተኞች እኩል ተጠቃሚነት ጉዳይ በአንድ ተቋም ብቻ የሚሰራ ባለመሆኑ የሁሉንም የኅብረተሰብ ክፍል ድጋፍ ይሻል።

በይስሐቅ ቀለመወርቅ እንደ መነሻ የኦሊምፒክ ውድድር በተለያዩ ጊዜያት የተለያዩ የስፖርት ዓይነቶችን በማካተት ዘንድሮ ለ33ኛ ጊዜ በፈረንሳይ ከተማ ፓሪስ እየተከናወነ ይገኛል። ከዛሬ አራት ዓመት በፊት በጃፓን ቶኪዮ በተከናወነው ኦሊምፒክ ስድስት የስፖርት ዓይነቶች ለመጀመሪያ ጊዜ በኦሊምፒክ ጨዋታዎች እንዲካተቱ ተደርጓል፡፡ የተካተቱት ስፖርቶች፤ ካራቴ፣ ስኬትቦርዲንግ፣ ቤዝቦልና ሶፍትቦል፣ በገመድና ያለገመድ ግርግዳ መውጣት (Sport climbing) እና በውሃ ላይ መንሸራተት (Surfing) ናቸው።   በፈረንሳይ እየተከናወነ በሚገኘው 33ኛው የበጋ ኦሊምፒክ ጨዋታዎች ላይ "ብሬኪንግ" ወይም "ብሬክ ዳንስ" የሚባለው የዳንስ ዓይነት በኢሊምፒክ ጨዋታዎች ለመጀመሪያ ጊዜ ተካቷል። እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1970ዎቹ በብሮንክስ ጎዳናዎች ላይ የበቀለው ዳንስ፤ ለኒውዮርክ አፍሪካ አሜሪካዊ ማኅበረሰብ ምስጋና ይግባውና፤ በፓሪስ ኦሊምፒክ አንዱ ስፖርታዊ ውድድር ሆኖ ቀርቧል። ብሬክ ዳንስ ምንድነው? ብሬክ ዳንስ በአርባን ፖፕ፣ በሂፖፕና ራፕ በሚባሉ የሙዚቃ ዓይነቶች የሚሰራ የዳንስ እንቅስቃሴ ሲሆን አራት ዓይነት እንቅስቃሴዎች የሚደረጉበት ስልት ነው፡፡ "ቶፕ ሮክ" የሚባለው ደግሞ የመጀመሪያው ስልት ነው። በቶፕ ሮክ ዳንሰኛው ወይም ዳንሰኛዋ ቆመው በእግር እንቅስቃሴ ይጀምሩና፤ የማማሟቂያ እንቅስቃሴዎችን በማስከተል ወደ ሞቀ እንቅስቃሴ የሚገቡበት ነው። ሁለተኛው "ዳውን ሮክ" የሚባል ሲሆን፤ እጅና እግርን ወለል ላይ በማሳረፍ፤ ሰውነትን በተለያየ መንገድ እንዲተጣጠፍ በማድረግ፤ ፈጣን እንቅስቃሴ የሚደረግበት ስልት ነው። ሦስተኛው "ፓወር ሙቭ" የሚባለው የብሬክ ዳንስ ክፍል ሲሆን፤ በፍጥነት አክሮባት በመሥራት ዳንሰኞች ትርኢት የሚያሳዩበት ነው። አራተኛውና የመጨረሻው የብሬክ ዳንስ ክፍል ደግሞ፤ "ፍሪዝ" የሚባለውና እየደነሱ በመሀል ቆም በማለት መልሶ ወደ ዳንስ እንቅስቃሴ የሚገባበት ነው። የብሬክ ዳንስ ውድድር አጀማመርና ወደ ኦሊምሊክ ያደረገው ጉዞ የመጀመሪያው የብሬክ ዳንስ ውድድር የተከናወነው፤ እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1990 አሜሪካን ውስጥ ነበር። በተለይ እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2004 ጀምሮ፤ "ሬድ ቡል ቢሲ ዋን" የሚባለውና በሁለቱም ፆታዎች የሚከናወነው ዓመታዊ የብሬክ ዳንስ ሻምፒዮና፤ ስመጥር የዘርፉ ውድድር ነው። ዓለም አቀፉ የዳንስ ስፖርት ፌዴሬሽን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2018 ፤ የብሬክ ዳንስን በአርጀንቲና ቦነስ አይረስ በተደረገው የበጋ የወጣቶች ኦሊምፒክ ላይ አስተዋውቆ ነበር። አሁን ላይ በተጀመረው 33ኛው የፓሪስ ኦሊምፒክ ውድድር ደግሞ፤ ብሬክ ዳንስ ለመጀመሪያ ጊዜ በኦሊምፒክ ጨዋታዎች ተካቶ ውድድር ይደረግበታል። ውድድሩም ፓሪስ በሚገኘው "ላኮንኮርድ" ከሚባለው የኦሊምፒክና፣ የፓራ ኦሊምፒክ መንደር 5 ኪሎ ሜትር ርቆ በሚገኝ ቦታ ላይ ይከናወናል። በሁለቱም ፆታዎች በሚደረገው የብሬክ ዳንስ ውድድር አንድ ሀገር በወንድም በሴትም በተመሳሳይ 16 ተወዳዳሪዎችን የሚያሰልፍ ሲሆን፤ ተወዳዳሪዎች ዲጄዎች በሚያጫውቷቸው ሙዚቃዎች ታጅበው ውድድሩን ያከናውናሉ። 33ኛው የኦሊምፒክ ጨዋታዎች ከሐምሌ 19 ጀምሮ በፈረንሳይ ፓሪስ እየተከናወነ ሲሆን እስከ ነሐሴ 5 ቀን 2016 ዓ.ም ድረስ ይከናወናል። በውድድሩ ላይ ኢትዮጵያን ጨምሮ 206 ሀገራት እየተሳተፉ ሲሆን፤ 10 ሺህ 714 ስፖርተኞች በ32 የስፖርት ዓይነቶች ውድድራቸውን እያደረጉ ነው።    

በይስሐቅ ቀለመወርቅ የኮፓ አሜሪካ ዋንጫ ውድድር እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1916 በአርጀንቲና አስተናጋጅነት ተጀመረ። ዘንድሮ ደግሞ 48ተኛው የኮፓ አሜሪካ ዋንጫ ውድድር በአሜሪካን አዘጋጅነት እየተደረገ ይገኛል። በውድድሩ 16 አሰልጣኞች የተለያየ ሀገራትን ብሔራዊ ቡድን ይዘው የሚያሰለጥኑ ሲሆን፤ ከነዚህ ሰባቱ አርጀንቲናውያን አሰልጣኞች መሆናቸው የዘንድሮውን የኮፓ አሜሪካ ዋንጫ ውድድር ልዩ ያደርገዋል። በራሳቸው ሀገር ተወላጆች እየሰለጠኑ በኮፓ አሜሪካው እየተሳተፉ የሚገኙ ሀገራትን ስንመለከት ብራዚል በብራዚላዊው አሰልጣኝ ዶሪቫል ሲልቬስትር፤ ሜክሲኮ በሜክሲኳዊው ጃሚን ሎዛኖ፣ አዘጋጇ ሀገር አሜሪካ ደግሞ በአሜሪካዊው አሰልጣኝ ግሬግ ማቲውና አርጀንቲና ደግሞ በአርጀንቲናዊው ሊዮኔል ስካሎኒ እየሰለጠኑ ይገኛሉ። ፓናማ በዴንማርካዊው አሰልጣኝ ቶማስ ክርስቲያንሰን፤ ጃማይካ በአዬስላንዳዊው አሰልጣኝ ሂመር ሃልግሪምሰን፤ ካናዳ በአሜሪካዊው ጂሲ አለን፤ኢኳዶር በስፔናዊው ፍሊክስ ሳንቼዝ ፤ቦሊቪያ በብራዚላዊው አንቶኒዮ ካርሎስ እና ፔሩ በኡራጋዊው አሰልጣኝ በጆርጅ ፎሳቴ እየሰለጠኑ በኮፓ አሜሪካ በመሳተፍ ላይ ናቸው። በዘንድሮው ኮፓ አሜሪካ የአርጀንቲና ብሔራዊ ቡድን አሰልጣኝን ጨምሮ ሰባት አርጀንቲናውያን አሰልጣኞች ሰባት ሀገራትን እያሰለጠኑ ይገኛሉ። ለመሆኑ እነዚህ አርጀንቲናውያን አሰልጣኞች እነማናቸው?   ሊዮኔል ስካሎኒ፡- ይህ አርጀንቲናዊ አሰልጣኝ የአርጀንቲና ብሔራዊ ቡድንን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2018 እያሰለጠነ የሚገኝ ሲሆን በ2021 የኮፓ አሜሪካን፤ በ2022 ደግሞ የዓለም ዋንጫን ከአርጀንቲና ብሔራዊ ቡድን ጋር አሸንፏል። ዘንድሮም በኮፓ አሜሪካ ውድድር የአርጀንቲና ብሔራዊ ቡድንን ይዞ እየተሳተፈ የሚገኝ ሲሆን አርጀንቲና በምድብ ጨዋታዎቿ ካናዳ፣ ቺሊንና ፔሩን አሸንፋ ወደ ሩብ ፍፃሜ እንድትገባ አስችሏታል። ማርሴሎ ቤልሳ፡- የ68 ዓመት የዕድሜ ባለጸጋው አርጀንቲናዊ አሰልጣኝ የኡራጋይ ብሔራዊ ቡድንን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2023 ጀምሮ በማሰልጠን ላይ ይገኛሉ።   ዘንድሮም በኮፓ አሜሪካ ውድድር የኡራጋይ ብሔራዊ ቡድን የተሻለ እንቅስቃሴ እንዲያደርግ ያገዙት ሲሆን ፓናማን፣ ቦሊቪያንና አዘጋጇ ሀገር አሜሪካንን አሸንፎ ሩብ ፍፃሜ እንዲቀላቀል አስችለውታል። ፈርናንዶ ባቲስታ፡- በ53 ዓመት ዕድሜው ላይ የሚገኘው ይህ አርጀንቲናዊ አሰልጣኝ የቬንዙዌላ ብሔራዊ ቡድንን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2023 ጀምሮ በማሰልጠን ላይ ይገኛል።   ዘንድሮም በኮፓ አሜሪካ ውድድር የቬንዙዌላን ብሔራዊ ቡድንን ይዞ እየተሳተፈ ሲሆን፤ ቬንዙዌላ በምድብ ጨዋታዎቿ ኢኳዶርን፣ ሜክሲኮና ጃማይካን አሸንፋ ሩብ ፍፃሜ እንድትገባ አስችሏታል። ኔስተር ሎሬንዞ ፡- የ58 ዓመቱ አርጀንቲናዊ የኮሎምቢያ ብሔራዊ ቡድንን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2022 ጀምሮ እያሰለጠነ ይገኛል።   ዘንድሮም በኮፓ አሜሪካ ውድድር የኮሎምቢያን ብሔራዊ ቡድንን ይዞ ፓራጓይና ኮስታሪካን በምድብ ጨዋታ በማሸነፍ ኮሎምቢያ ሩብ ፍፃሜ እንድትገባ ያደረገ ሲሆን የመጨረሻ የምድብ ጨዋታውን ከብራዚል ጋር ያደርጋል። ሪካርዶ ጋርሲያ፡- የ66 ዓመቱ አንጋፋ አርጀንቲናዊ አሰልጣኝ ሪካርዶ ጋርሲያ የቺሊ ብሔራዊ ቡድንን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2024 ጀምሮ እያሰለጠኑ ይገኛሉ።   ዘንድሮም በኮፓ አሜሪካ ውድድር የቺሊ ብሔራዊ ቡድንን ይዘው በሚፈልጉት ርቀት መጓዝ አልቻሉም። በምድብ ጨዋታቸው ከካናዳና ፔሩ ጋር በተመሳሳይ 0 ለ 0 በሆነ ውጤት አጠናቀውና በአርጀንቲና 1 ለ 0 ተሸንፈው ከውድድሩ ውጪ ሆነዋል። ዳንኤል ጋርኔሮ፡- የ55 ዓመቱ አርጀንቲናዊ አሰልጣኝ የፓራጓይ ብሔራዊ ቡድንን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2024 ጀምሮ እያሰለጠነ ይገኛል። ዘንድሮም በኮፓ አሜሪካ ውድድር የፓራጓይ ብሔራዊ ቡድንን ይዞ እተሳተፈ የሚገኝ ሲሆን፤ በሚፈለገው ርቀት መጓዝ አልቻለም።   ከኮሎምቢያና ብራዚል ጋር ባደረጋቸው ሁለት የምድብ ጨዋታዎች ሽንፈትን በማስተናገዱ፤ከኮስታሪካ ጋር የሚያደርገው የመጨረሻ የምድብ ጨዋታ እየቀረው ከውድድሩ ውጪ ሆኗል። ጉስታቮ አልፋሮ፡- የ61 ዓመቱ አርጀንቲናዊ አሰልጣኝ የኮስታሪካ ብሔራዊ ቡድንን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር ከ2023 ጀምሮ በማሰልጠን ላይ ይገኛሉ።   ዘንድሮም በኮፓ አሜሪካ ውድድር የኮስታሪካን ብሔራዊ ቡድንን ይዘው በምድብ ጨዋታቸው በኮሎምቢያ ተሸንፈው ከብራዚል ጋር አቻ ተለያይተዋል። ወደ ሩብ ፍፃሜው ለማለፍ ከፓራጓይ ጋር የሚደርጉትን የመጨረሻ የምድብ ጨዋታ ማሸነፍና የኮሎምቢያና የብራዚልን የጨዋታ ውጤት መጠበቅ ግድ ይላቸዋል። በኮፓ አሜሪካ የዋንጫ ውድድር አርጀንቲና፣ ካናዳ፣ ቬንዙዌላ፣ ኢኳዶር፣ ኡራጋይ፣ ፓናማና ኮሎምቢያ ሩብ ፍፃሜውን የተቀላቀሉ ቡድኖች ናቸው። ኮሎምቢያ ከብራዚል፤ ኮስታሪካ ከፓራጓይ ከሌሊቱ 10 ሰዓት በሚያደርጉት ጨዋታ ደግሞ ሩብ ፍፃሜ የሚገባው ቀሪ አንድ ቡድን የሚለይ ይሆናል። በዘንድሮው የኮፓ አሜሪካ ዋንጫ ውድድር ሰባት አርጀንቲናውያን አሰልጣኞች ሰባት ሀገራትን እያሰለጠኑ እየተፋለሙበት ያለ ልዩ አጋጣሚ ፈጥሯል።    

(በሙሴ መለስ) እ.አ.አ 1960 የመጀመሪያው የአውሮፓ ዋንጫ (በቀድሞ አጠራሩ ኢሮፒያን ኔሽንስ ካፕ) የጀመረበት ዓመት ነው። በፈረንሳይ አስተናጋጅነት እ.አ.አ ከሐምሌ 6 እስከ 10 1960 በተካሄደው ውድድር የያኔዎቹ ሶቪየት ሕብረት፣ ቼኮዝሎቫኪያና ዩጎዝላቪያ ተሳትፈዋል። ሶቪየት ሕብረት (በአሁኑ ስያሜዋ ሩሲያ) በፍጻሜው ጨዋታ ዩጎዝላቪያን ስላቫ ሜትሬቬሊና ቪክቶር ፖንዴልኒክ ባስቆጠሯቸው ግቦች 2 ለ 1 በማሸነፍ ታሪካዊውን ዋንጫ አንስታለች። ከ64 ዓመት በፊት የተጀመረው የአውሮፓ ዋንጫ የዘንድሮውን ሳይጨምር 10 አገራት የውድድሩ አሸናፊ ሆነዋል። ጀርመንና ስፔን በተመሳሳይ ሶስት ጊዜ ዋንጫውን በማንሳት ስኬታማ የሆኑ አገራት ናቸው። ምዕራብ አውሮፓዊቷ ጀርመን እ.አ.አ በ1972፣ 1980 እና 1996 አህጉራዊውን ክብር ከፍ አድርጋ አንስታለች። ጀርመን ሁለት ጊዜ ዋንጫውን ያነሳችው ምዕራብ ጀርመንና ምስራቅ ጀርመን ከመዋሃዳቸው በፊት ነበር። ብሔራዊ ቡድኑ ካነሳቻው ዋንጫዎች በተጨማሪ 3 ጊዜ ለፍጻሜ ደርሶ ተሸንፏል። በደቡብ ምዕራብ አውሮፓ የምትገኘው ስፔን እ.አ.አ በ1964፣ 2008 እና 2012 በተካሄዱ ውድድሮች ዋንጫውን አንስታለች። 1 ጊዜ ለፍጻሜ ደርሳ ሽንፈትን አስተናግዳለች። ስፔን በሁለት ተከታታይ የአውሮፓ ዋንጫዎች ዋንጫ ያነሳች ብቸኛ አገር ናት። ጣልያንና ፈረንሳይ የአውሮፓ ዋንጫን ክብር ሁለቴ በመጎናጸፍ ይከተላሉ። የደቡብ ማዕከላዊ አውሮፓዊቷ አገር ጣልያን እ.አ.አ በ1968 እና 2020 ዋንጫውን አንስታለች። የ16ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ባለቤት ጣልያን በጀርመን አስተናጋጅነት እየተደረገ በሚገኘው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ በጥሎ ማለፉ በስዊዘርላንድ ተሸንፋ ከውድድሩ ውጪ መሆኗ የሚታወስ ነው። ሰማያዊዎቹ በሚል ቅጽል ስም በሚጠራው የፈረንሳይ ብሔራዊ ቡድን እ.አ.አ በ1984 እና 2000 የአውሮፓ ዋንጫን ወስዷል። በተጨማሪም ጣልያን 2 ጊዜ እና ፈረንሳይ 1 ጊዜ ለፍጻሜ ደርሰው ሽንፈት አስተናግደዋል። ፖርቹጋል፣ዴንማርክ፣ ኔዘርላንድ፣ግሪክ፣ ሩሲያና በቀድሞ አጠራሯ ቼኮዝሎቫኪያ( በአሁኑ ሰዓት ቼክ ሪፐብሊክና ስሎቫኪያ የሚጠሩት አገራት) በተመሳሳይ አንድ ጊዜ የአውሮፓ ዋንጫን አንስተዋል። ሩሲያ 3 ጊዜ እንዲሁም ቼኮዝሎቫኪያና ፖርቹጋል በተመሳሳይ 1 ጊዜ ለፍጻሜ ደርሰው ተሸንፈዋል። ከዚህ ውጪ ዋንጫ ባያነሱም የቀድሞ ዩጎዝላቪያ 2፣ ቤልጂየምና እንግሊዝ በተመሳሳይ 1 ጊዜ ለፍጻሜ ደርሰዋል። በጀርመን እየተካሄደ በሚገኘው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ አዲስ የዋንጫ ባለቤት ይገኝ ይሆን? ጥያቄው ሐምሌ 7 ቀን 2016 ዓ.ም ምላሽ ያገኛል።

ከሀብታሙ ገዜ (ድሬዳዋ ኢዜአ ) ዕለቱ ደማቅና ውብ ነው፤ ድምቀቱ የአካባቢውን በረሃማነት ያስረሳል። ቢሆንም የፀሐዩ ግለት ይለያል_። ሰኔ 12 ቀን 2016 ዓ.ም የሁርሶ ቅጥር ጊቢው ውስጥ ነበርኩ። በስፍራው የተገኘሁት በመከላከያ ሰላም ማስከበር ማዕከል የሁርሶ የኮንቲንጀንት ማሰልጠኛ ትምህርት ቤት ለስምንተኛ ዙር በመሠረታዊ ወታደርነት ሙያ ያሰለጠናቸውን ወታደሮች በማስመረቁ ይህኑን ሁነት ለመዘገብ ነው። ፀሐይ ከነ ቅደመ አያቶቿ ካለችበት ተጎልጉላ የወጣች ይመስል፤ አካባቢውን በተለየ መንገድ አጉናዋለች። የለበስኩትን ሸሚዝ አሸቀንጥሬ ወለሉ ላይ ብጥልም በላብ ከመጠመቅ አላዳነኝም ። በዚህ ሐሩር ውስጥ ከነ ሙሉ ወታደራዊ የደንብ ልብሳቸው በወታደራዊ ሰላምታ በሜዳው ደምቆ የሚታየው ወጣት አገር ጠባቂ መሠረታዊ ወታደሮች ለተመለከተ ሐረሩ ሳይሆን ቀዝቀዝ ያለ ውሽንፍር የተቀላቀለበት ዝናብ እያካፋ ይመስላል ። ድንገት የአካባቢውን ድባብ የለወጠ፤ በደም ስር ውስጥ የሚገባ መዝሙር ተለቀቀ፤ የአገር መከላከያ ሠራዊት መዝሙር መናኘት ያዘ። ታላላቅ የሠራዊታችን ጀነራሎች ፤ ሲቪል የለበሱ የምስራቅ ኢትዮጵያ አመራሮች ከተቀመጡበት ተነስተው ሙዝሙሩን አስተጋቡ። ቀና ብዬ የተመራቂ ወታደሮችን ገፅታ ቃኘው፤ በአብዛኞቹ ገፅታ ላይ ቁርጠኝነት ፤ ከከፊሎቹ የአይን ብሌኖች ውስጥ የእንባ ዘለላ እየተንቆረቆረ ነው፤ የማያቋርጥ ጅርት--- እስኪበቃኝ አነባሁ፤ አልወጣልህ አለኝ፤ መዝሙሩ እንዳለቀ ወደ ተመራቂ ወታደሮች ስፍራ አመራሁ። ቆራጥነት ፣ ጀግንነት፣ ትህትና ከድርጊትና ከአንደበታቸው ይፈሳል፤ ካሜራዬን ደቅኜ ከጥቂቶቹ ጋር አወጋሁ፤ ለአገር ሉአላዊነት ፤ ለአገር ነፃነት፤ ለህዝባችን ዘላቂ ሰላም እና ዕድገት ህይወታችንን ለመስጠት ተዘጋጅተናል አሉኝ። የአገር መከላከያ ሠራዊትን መቀላቀል የኛ የወጣቶች ኃላፊነት ነው፤ አባቶች በከፈሉት መስዕዋእት ለኛ ያስረከቡንን አገር ጠብቀን ለቀጣዩ ትውልድ ማስረከብ የሚቻለው ሠራዊቱን በመቀላቀል ነው" ቀጠሉ፤ እንደ ጅረት በሚፈሰው የወጣት አንደበታቸው ። አገር የተሸመነችው በቅብብሎሽ ነው፤ አገር የሚፀናው ለአገር መስዕዋትነት ለመከፈል በቆረጠ ወጣት ትውልድ ነው፤ የሆነ ጥልቅ ስሜት ወረረኝ፤ ወጣትነት ሁሉንም መሆን የሚቻልበት ዕድሜ ነው፤ ወጣት ሁሉንም ከመውጣትና ከመሻገር የመጣ አመላካች ስያሜ መሆኑን በትክክል ተረዳሁ። ከመሠረታዊ ወታደሮች መካከል አንዱዓለም ባዘዘው ድንገት ከመድረኩ አካባቢ መሠረታዊ ወታደር ሳሙኤል ከዲር ጫጬ የሚል ስም ተጠራ። አንድ ቁመተ መለሎ ቀጭን ወጣት ሜዳው ላይ ከተጠቀጠቁት እኩዮቹ መሐል ተመዞና በወታደራዊ እርምጃ ተውቦ ወደ መድረኩ ተጓዘ። ሜዳው በታላቅ ጩኸት ደመቀ.... የደመቀው እልልታና ጩኸት መነሻው መሠረታዊ ወታደር ሳሙኤል ከዲር በሰላም ማስከበር የሁርሶ የአጭር ኮርስ ዕጩ መኮንኖች ትምህርት ቤት አዛዥ የኮሎኔል ከድር ጫጬ ልጅ በመሆኑ ነው። ይሄም ብቻ አይደለም ኮሎኔል ከድር ወደ መደረኩ በወታደራዊ ሰላምታ እየተመመ ለሚገኘው ልጃቸው ልዩ ስጦታ በአደባባይ ለመስጠት በመዘጋጀታቸው ጭምር የተፈጠረ ነው። አባት ያዘጋጁትን ሽልማት ለዕለቱ የክብር እንግዳ ለሌተናል ጀነራል ሐጫሉ ሸለመ አስረከቡ፤ መሠረታዊ ወታደሩ በመከላከያ ህብረት የሰው ሃብት አመራር ዋና መምሪያ ኃላፊ ለሌተናል ሀጫሉ ሸለመና ለአባቱ ወታደራዊ ሰላምታ በማቅረብ እና ጎንበስ ብሎ በመሳም የተዘጋጀውን ሽልማት ተቀበለ፤ የሁሉም ታዳሚ አይኖች ወደ ትዕይንቱ ተጎለጎሉ፤ ወታደሩ ሽልማቱን ከታሸገው ከረጢት ውስጥ ፈልቅቆ ለመላው ታዳሚ አሳየ፤ በፍሬም የተለበደ የእናት ኢትዮጰያ የተዋበ ካርታ!!!! ጩኸቱ ይበልጥ ቀጥሎ ልዩ መንፈስ ሜዳውን አደበበው። ሌተናል ሐጫሉ ሸለመ ገፅታቸውን ኩራት ፣ መመካትና ትልቅ ተስፋ አልብሷቸው አለፈ... የአገር ሉአላዊነትና ክብር ፀንቶ የሚቆየው በዚህ መንገድ እና ቅብብሎሽ ነው፤ የአገር ዋልታ የሆነው ወጣቱ ትውልድ በዚህ ታላቅ ሙያ ውስጥ በስፋት በመግባት ለአገር አለኝታ መሆኑን በተግባር እያረጋገጠ ይገኛል ፤ አገርም ህዝብም የሚፀናው በዚህ ፈለግና ቅብብሎሽ ነው .... በፍጥነት አይኖቼ አሻግረው አፈጠጡ፤ ባዘኑ ፤ ደልዳላው ወታደራዊ አቋማቸው ታየኝ፤ ተፈተለኩ ወደ አጠገባቸው። ኮሎኔል ከድር ጫጬ የሁርሶ አጭር 'ኮርስ' ዕጩ መኮንኖች ትምህርት ቤት አዛዥ ናቸው፤ በፈገግታ ተቀበሉኝ። እኔ አባቶቼ የሰጡኝን አገር ከነ ሙሉ ክብሯ ለልጄ አስረክቤያለሁ፤ ለ33 ዓመታት አገሬን በዚህ ሙያ በፍቅር አገልግያለሁ ፤ አሁን ወደ ጡረታ ዋዜማ እየተጓዝኩ ነው ። ትህትናቸው ፤ በዝግታ የሚናገሩት ቃላት ሰው ሰርስረው ይገባሉ፤ ያስደምማሉ። ግዙፍና ጠንካራ አቋማቸው 20 አመት እንኳ ያገለገሉ አይመስሉም። የአገር መከላከያ የአገር ኩራት ነው፤ እዚህ ተቋም ተቀላቅሎ አገሩን እንዲያገለግል ተስማምተን ነው ልጄ ሳሙኤል ወደ ሠራዊቱ የገባው። አገሬ ሉአላዊነቷ ሲከበር ህዝቤ ይከበራል፤ እኔም እከበራለሁ፤ ኢትዮጵያን ጠብቃት -ኢትዮጵያን በታማኝነት አገልግላት ብዬ ነው አደራዬን በአደባባይ ያስረከብኩት፤ ከኢትዮጵያ በላይ የምሰጠው ሌላ ውድ ስጦት የለኝም ይላሉ። ሰላሳ ሶስት ዓመታት ሙሉ በታማኝነት ለኢትዮጵያ ያለኝን ፍቅርና ኩራት በተግባር አሳይቻለሁ፤ ይህንን የማስቀጠል ኃላፊነት የልጄና የዘመኑ ወጣቶች ኃላፊነት ይሆናል፤ ለአፍታ ድምፃቸውን አቆሙና ቃና ብለው ወደ አዲሶቹ ወጣት ወታደሮች ተመለከቱ፤ መለስ አሉና ለኢትዮጵያውያን ወላጆች መልዕክት ሰደዱ። የኢትዮጵያ ህዝብ እንዲረዳኝ የምፈልገው -ውትድርና ማለት እጅግ የላቀ ሙያ መሆኑን ነው፤ አገርን በታማኝነት መጠበቅ ማለት ነው። ወላጆች ልጆቻቸውን ወደ እዚህ ግዙፍ ተቋም ሲልኩ ኩራት ሊሰማቸው ይገባል፤ ወደ ሞት መላክ የሚመስላቸው ካሉ ስህተት ነው፤ ቀን ከደረሰ ሞት የትም ቢሆን የማይቀር ዕዳ ነው። ለህዝብና ለአገር የሚከፈል መስዕዋትነት ፀፀት የሌለው ኩራት ነው..... እውነት ነው፤ በሃሳብ የኋሊት ተንደረደርኩ፤ በተጋመደ ኢትዮጵያዊ ወኔና ጀግንነት አገርን ለማፅናት የተዋደቁቱ አያቶች-አባቶች -እናቶች ድቅን አሉብኝ። በክብር በኩራት ያለፀፀት አገርን ለማፅናት የከፈሉት ዋጋ ፈካብኝ። " እኔን -አንተን-እሱን-እሷን- እነሱን- እነዚያን- በጥቅሉ እ-ኛ-ን እንድንሆን ፤ ኢትዮጵያውያን እንድንሆን ዋጋ ከፍለዋል። " ...ሰው ተከፍሎበታል፤ ከደምና ከአጥንት " እንድትል ከያኒዋ!!! ከሃሳቤ መለስ ብዬ የኮሎኔል ከድርን ልጅ ፍለጋ ሜዳውን አሰስኩ። በትህትና ተቀብሎ ሃሳቡን አከፋለኝ፤ በአደራ በአደባባይ ስለ ተቀበላት አገር አጫወተኝ። የልጅነት ዕድሜውን በወታደራዊ ካንፕ ማደጉ፤ በሠራዊቱ ፍቅርና ክብካቤ መገመዱ ፤ ለመከላከያ ሠራዊት ፣ ለአየር ኃይል፣ በአዲስ ለተደራጀው ባህር ኃይል ...የተለየ ፍቅር አለው። ለኢትዮጵያ የሚከፈልን ዋጋ ከአባቱና ከአባቱ ባልደረቦች በታሪክና በተግባር ውስጡ ሰርጿል። " ዛሬ ኢትዮጵያን ከአባቴ ተረክቤያለሁ፤ አባቴ ኢትዮጵያን ጠብቃት ፤በታማኝነት አገልግላት ብሎ ሸልሞኛል፤ እኔ አደራውን በቁርጠኝነት እውጣለሁ፤ ቀና ብለን ደረታችንን ሞልተን እንድንጓዝ አባቶቻችን አገርን ጠብቀውና አፅንተው አስረክበውናል፤ የኔም ትውልድ እናት አገራችንን አፅንቶ ለቀጣዩ ትውልድ ያስረክባል---" እውነቱን ነው፤ አገር የትውልድ ቅብብሎሽ ውጤት ናት፤ በሚሰጥና በሚቀበል ፅናት ነው ፀንታ ያለችው። ያየሁትን ዘግኜ በጥቂቱ ለማሳየት የተጓዝኩበትን ይሄን ፈለግ የምቋጨው ከዕለቱ ተመራቂ መሠረታዊ ወታደሮች መካከል ወጣት አንዱዓለም ባዘዘው በሰደደው መልዕክት ነው፦ የኢትዮጵያ ህዝብ ለአገር ሠራዊት ያለውን ጥልቅ ፍቅርና ክብር አውቃለሁ፤ ለዚህ ህዝብ መስዋዕትነት መክፈል ያኮራል፤ ሠራዊታችን የተጣለበትን አገራዊ ታላቅ ኃላፊነት በታላቅ ድል የሚደመደመው ህዝባችን ያለውን የርስበርስ ፍቅርና አንድነት ጠብቆ ሲያፀና ነው። የህዝብ ፍቅርና አንድነት፤ መከባበርና ተነጋግሮ መግባባት ለኛ ለሠራዊት አባላት ተልዕኮ መሳካት ስንቅ ይሆናል አበቃሁ/        

(በሙሴ መለሰ) ከተጀመረ 64 ዓመት ያስቆጠረው የአውሮፓ ዋንጫ በርካታ ኮከብ ተጨዋቾችን አስመልክቶናል እያስመለከተንም ይገኛል። ፈረንሳይ እ.አ.አ በ1960 ባዘጋጀችው የመጀመሪያ የአውሮፓ ዋንጫ ታሪካዊዋንና የውድድሩን ቀዳሚ ግብ ያስቆጠረው የያኔዋ ዩጎዝላቪያ አጥቂ ሚላን ጋሊች፣ በውድደሩ ታሪክ የመጀመሪያውን ሀትሪክ የሰራው የምዕራብ ጀርመኑ አጥቂ ዲተር ሙለርና በአንድ ውድድር ላይ ሁለት ሀትሪክ የሰራው ፈረንሳዊው ኮከብ ሚሼል ፕላቲኒ ከቀደምት የውድድሩ ድምቀቶች መካከል ይጠቀሳሉ። በአውሮፓ ዋንጫ 14 ግቦች በማስቆጠር የውድድሩ የምንጊዜውም ከፍተኛ ግብ አስቆጣሪ ፖርቹጋላዊው ኮከብ ክርስቲያኖ ሮናልዶ፣ በ17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ 16 ዓመት ከ338 ቀናት በመሰለፍ አዲስ ክብረ ወሰን የጨበጠው ስፔናዊ ታዳጊ ላሚን ያማልና በዘንድሮው አህጉራዊ መድረክ በ38 ዓመት ከ289 ቀናት እድሜው ጣልያን ላይ ግብ በማስቆጠር በውድድሩ ታሪክ ኳስን ከመረብ ጋር ያገናኘው በእድሜ ትልቁ ተጫዋች የክሮሺያ ኮከብ ሉካ ሞድሪች ደግሞ ከቅርቦቹ ከዋክብት መካከል ይገኙበታል። በ23 ሴኮንድ ጣልያን ላይ ግብ በማስቆጠር በውድድሩ ታሪክ ፈጣኗን ግብ ከመረብ ጋር ያገናኘው አልባኒያዊው ኔዲም ባጅራሚ ሌላው አይረሴ ተጫዋች ነው። በዚህ ጽሁፍ የዘንድሮውን ጨምሮ በአውሮፓ ዋንጫ ለበርካታ ጊዜ የተሰለፉ ተጨዋቾች መረጃን ይዘን ቀርበናል። እስከ አሁን በተደረጉት የአውሮፓ ዋንጫ ውድድሮች ለበርካታ ጊዜ የተሰለፈው ፖርቹጋላዊ ኮከብ ክርስቲያኖ ሮናልዶ ነው። ሮናልዶ የተሰለፈበት ጨዋታ ብዛት 27 ነው። የፖርቹጋል ብሔራዊ ቡድን አምበል ሮናልዶ ፖርቹጋል በቀጣይ በሚኖራት የጥሎ ማለፍ ጨዋታ የያዘውን ክብረ ወሰን ያሻሽላል ተብሎ ይጠበቃል። የ39 ዓመቱ ተጨዋች በአህጉራዊው መድረክ የተጫወተበት ለአውሮፓ ዋንጫ ለማለፍ የተደረጉ የማጣሪያ ጨዋታዎች ጋር ተደምሮ በ71 ጨዋታዎች ላይ በመሰለፍ የቀዳሚነቱን ስፍራ ይዟል። የአውሮፓ ዋንጫ የማጣሪያ ውድድሮችን ጨምሮ በአህጉራዊው መድረክ 55 ጎሎችን ከመረብ ላይ ያሳረፈ ብቸኛ ተጫዋችም ነው። ሮናልዶ የዘንድሮውን ጨምሮ በስድስት የአውሮፓ ዋንጫዎች ላይ በመሳተፍ የመጀመሪያ ተጫዋች ሆኗል። በተጨማሪም ፖርቹጋል ተርኪዬን 3 ለ 0 ባሸነፈችበት የምድብ 6 ጨዋታ በ39 ዓመት ከ138 ቀናት እድሜው ኳስ በማቀበል በውድድሩ ታሪክ ለጎል የሚሆን ኳስን ያቀበለ በእድሜው ትልቁ ተጫዋች ክብረ ወሰን ባለቤት ሆኗል። በተጨማሪም በአውሮፓ ዋንጫ ሰባት ግቦችን አመቻችቶ ያቀበለ የመጀመሪያው ተጫዋች መሆንም ችሏል። ከክርስቲያኖ ሮናልዶ በመቀጠል በአውሮፓ ዋንጫ ብዙ ጊዜ የተሰለፈው ተጫዋች የቡድን አጋሩ ኬፕለር ላቬራን ደ ሊማ ፌሬራ (ፔፔ) ነው። ፔፔ ፖርቹጋል ከተርኪዬ ባደረገችው የምድብ ጨዋታ ላይ በውድድሩ ላይ ያደረገውን የጨዋታ ብዛት ወደ 21 ከፍ አድርጓል። ፖርቹጋላዊው የተከላካይ መስመር ተጫዋች ፔፔ አገሩ ከቼክ ሪፐብሊክ ጋር ባደረገችው የምድብ መክፈቻ ጨዋታ በ41 ዓመት ከ113 ቀናት እድሜው በጨዋታው ላይ በመሰለፍ በውድድሩ ላይ የተሳተፈ በእድሜው አንጋፋ ተጫዋች ክብረ ወሰንን ይዟል። የሀንጋሪ የቀድሞ ግብ ጠባቂ ጋቦር ኪራሊ እ.አ.አ በ2016 ፈረንሳይ ባስተናገደችው 15ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ሀንጋሪ ከቤልጂየም በጥሎ ማለፉ ስትጫወት በ40 ዓመት ከ86 ቀናት እድሜ በመሰለፍ ክብረ ወሰኑን ለስምንት ዓመታት ይዞ ነበር። በበርካታ ጨዋታዎች የተሰላፊነት ዝርዝር ውስጥ ሶስተኛ ደረጃ ላይ የሚገኘው አሁንም ፖርቹጋላዊው የ37 ዓመት አንጋፋ ተጫዋች ጆአ ሞቲኒሆ ነው። ሞቲኒሆ በዘንድሮው የፖርቹጋል የአውሮፓ ዋንጫ ስብስብ ውስጥ ባይካተትም ከዚህ ቀደም በነበረው የውድድሩ ተሳትፎ 19 ጊዜ ተጫውቷል። የጣልያን የቀድሞ የተከላካይ ክፍል መስመር ተጫዋችና ኮከብ ሊኦናርዶ ቦኑቺ፣ ጀርመናዊው የቀድሞ የአማካይ ተጫዋች ባስቲያን ሽዋይንስታይገርና ጀርመናዊው ማኑኤል ኖየር በተመሳሳይ 18 ጊዜ በመሰለፍ ቀጣዩን ደረጃ ይዘዋል። ማኑኤል ኖየር በጀርመን አስተናጋጅነት እየተካሄደ ባለው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ የአገሩ የግብ ጠባቂ ዘብ ነው። ጣልያናዊው ኮከብ ጆርጂዮ ኪዬሌኒ፣ የጣልያን የቀድሞ አንጋፋ ግብ ጠባቂ ጂያንሉዊጂ ቡፎንና ጀርመናዊው የአማካይ ተጫዋች ቶኒ ክሮስ በተመሳሳይ 17 ጊዜ በአውሮፓ ዋንጫው አገራቸውን ወክለው ተሰልፈዋል። በ17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ወደ ጥሎ ማለፉ የገባችው የውድድሩ አዘጋጅ አገር ጀርመን ስብስብ አባል የሆነው ክሮስ ቀጣይ በሚያደርገው ጨዋታ ደረጃውን የማሻሻል እድል አለው። ጣልያናዊያኖቹ ኮከቦች ሊኦናርዶ ቦኑቺና ጆርጂዮ ኪዬሌኒ እ.አ.አ በ2020 በ11 አገራት አዘጋጅነት በተካሄደው 16ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ባለቤት የሆነችው ጣልያን ስብስብ ውስጥ የነበሩ ተጨዋቾች ናቸው። ኔዘርላንዳዊው የቀድሞ ግብ ጠባቂ ኤድዊን ቫን ደር ሳር፣ ፖርቹጋላዊው ግብ ጠባቂ ሩዊ ፓትሪሲዮ፣ ስፔናዊው ኮከብ አንድሪያስ ኢኒዬሽታ፣ፈረንሳዊው የቀድሞ ተጫዋች ሊሊያን ቱራም፣ ስፔናውያኑ ጆርዲ አልባና ሴስክ ፋብሪጋዝ፣ ጀርመናዊው አንጋፋ ተጨዋች ቶማስ ሙለርና ክሮሺያዊው ኮከብ ሉካ ሞድሪች በተመሳሳይ በአውሮፓ ዋንጫ 16 ጊዜ የተሰለፉ ተጫዋቾች ናቸው። ፖርቹጋላዊው ፓትሪሲዮ፣ ጀርመናዊው ቶማስ ሙለርና ከውድድሩ የተሰናበተችው ክሮሺያ ተጫዋች ሉካ ሞድሪች በ17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ የተሳተፉ ተጫዋቾች ናቸው። ስፔናውያኑ ጆርዲ አልባና አንድሬስ ኢኒዬሽታ በአሁኑ ሰዓት በቅደም ተከተል ለጃፓኑ ክለብ ቪሴል ኮቤና ለአሜሪካዊው ኢንተር ሚያሚ ክለቦች እየተጫወቱ ይገኛሉ። 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ እስከ ሐምሌ 7 ቀን 2016 ዓ.ም የሚቆይ ሲሆን በውድድሩ ላይ እየተሳተፉ ያሉ ተጫዋቾች የተሰለፉበትን የጨዋታ ብዛት ሊያሳድጉ ይችላሉ።  

በይስሐቅ ቀለመወርቅ እንደ መነሻ ጊዜው እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር 1859 ነው። ይህ ዓመት የመጀመሪያው የደቡብ አሜሪካ የክሪኬትና የእግር ኳስ ቡድን የሆነው "ሊማ" የተባለው ክለብ ፔሩ ውስጥ የተመሰረተበት ነው። እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1893 ደግሞ፤ የአርጀንቲና የእግር ኳስ ማኅበር ተመሰረተ። እነዚህ ሁለት ሁነቶች ከኮፓ አሜሪካ ውድድር ጅማሮ መጠንሰስ ጋር ቀጥተኛ ቁርኝት አላቸው። ማኅበሩ ከተመሰረተ ከ17 ዓመት በኋላ አርጀንቲና፣ ቺሊና ኡራጋይን በማካተት አህጉራዊ ውድድር ለማዘጋጀት ጥረት አደረገች። ሆኖም ይህ ወድድር የማዘጋጀት ሀሳብ የደቡብ አሜሪካን እግር ኳስ በሚመራው ኮንሜቦል ዕውቅና ተሰጥቶት አልተመዘገበም። ነገር ግን እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1916 ከአርጀንቲና የነፃነት በዓል ጋር ተያይዞ አርጀንቲና፣ ቺሊ፣ ኡራጋይና ብራዚል የተካተቱበት የእግር ኳስ ውድድር አርጀንቲና አዘጋጀች። ይህ ውድድርም "ካምፒዎናቶ ሱዳሜሪካኖ ዴ ፉትቦል ( Campeonato Sudamericano de Football )" በሚል፤ አሁን ላይ "ኮፓ አሜሪካ" በሚል መጠሪያ የሚደረገው የመጀመሪያ ውድድር ተካሄደ። በአርጀንቲና አዘጋጅነት የተጀመረው ይኼ ውድድር፤ 108 ዓመታትን በማስቆጠር፤ ዘንድሮም ለ48ተኛ ጊዜ በሰሜን አሜሪካዋ ሀገር አሜሪካ እየተከናወነ ይገኛል። አሜሪካ ዘንድሮ ውድድሩን እንዴት አዘጋጀች? የኮፓ አሜሪካ ዋንጫ ውድድር እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር እስከ 1975 ድረስ "የደቡብ አሜሪካ የእግር ኳስ ሻምፒዎና" እየተባለ ይጠራ ነበረ ሲሆን፤ ከ1975 በኋላ ደግሞ "ኮፓ አሜሪካ" እየተባለ መጠራት ጀመረ። እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1993 ደግሞ የደቡብ አሜሪካን ውድድር የሚመራው "ኮንሜቦልና"፤ የሰሜን፣ መከካለኛውና ካሪቢያን ሀገሮች ውድድርን የሚመራው "ኮንካካፍ" በጋራ ለመሥራት ስምምነት በማድረጋቸው፤ በደቡብ አሜሪካ ካሉ 10 ሀገሮች በተጨማሪ ከኮንካካፍ ሁለት ቡድን በማካተት ውድድሩ መደረግ ጀመረ። በዚህም እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2016 የኮፓ አሜሪካ 100ኛ ዓመት ሲከበር አሜሪካ ውድድሩን የማዘጋጀት ዕድል ያገኘች ሲሆን፤ ዘንድሮም ለሁለተኛ ጊዜ ውድድሩን በማዘጋጀት ላይ ናት። ሜክሲኮ ደግሞ እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1999 በፓራጓይ ከተደረገው የኮፓ አሜሪካ ውድድር በስተቀር፤ ከ1993 እስከ 2016 ድረስ በተደረጉት የኮፓ አሜሪካ ውድድሮች በተደጋጋሚ ተሳትፋለች። የኮፓ አሜሪካ ውድድር በዚህ ብቻ ባለመወሰን ከኮንካካፍ ሀገራት በተጨማሪ፤ ከእስያ የእግር ኳስ ኮንፌዴሬሽን ሀገራትም ቡድኖችን በማካተት ተሳታፊ አድርጓል። እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1999 በሜክሲኮ አለመሳተፍ ምክንያት ጃፓን በውድድሩ የተሳተፈች የመጀመሪያዋ የእስያ ሀገር ስትሆን፤ በ2019 ኳታርና ጃፓን እንዲሁ በኮፓ አሜሪካ ተሳትፈዋል። የኮፓ አሜሪካን ውድድርን በማዘጋጀትና፤ ዋንጫ በማንሳት እነማን የበላይ ናቸው? የኮፓ አሜሪካ ውድድር ከተጀመረ 11 ሀገራት ውድድሩን ያዘጋጁ ሲሆን፤ እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1975፣ በ1979 እና በ1983 ደግሞ በአንድ አገር ውድድሩ ሳይዘጋጅ አገራት በሜዳቸውና ከሜዳቸው ውጪ የደርሶ መልስ ጨዋታ በማድረግ ውድድሩን አከናውናዋል። የኮፓ አሜሪካን ውድድርን 9 ጊዜ በማዘጋጀት አርጀንቲና ቀዳሚ ስትሆን፤ ኡራጋይና ቺሊ 7 ጊዜ፤ ብራዚልና ፔሩ ደግሞ 6 ጊዜ በማዘጋጀት ይከተላሉ። የኮፓ አሜሪካን ዋንጫ በማንሳት ደግሞ አርጀንቲናና ኡራጓይ እኩል 15 ጊዜ ሲያነሱ፤ ብራዚል 9 ጊዜ ዋንጫ አንስታለች። የ2024 ኮፓ አሜሪካ ውድድር ምን ይመስላል? የዘንድሮው የኮፓ አሜሪካ ውድድር ባሳለፍነው ሰኔ 14/ 2016 ዓ.ም አርጀንቲናና ካናዳ ባደረጉት የምድብ አንድ ጨዋታ የተጀመረ ሲሆን፤ አርጀንቲና በጁሊያን አልቫሬዝና በላውታሮ ማርቲኔዝ ሁለት ጎሎች ካናዳን 2 ለ 0 አሸንፋለች። 16 ሀገራት በአራት ምድብ ተከፍለው እየተወዳደሩበት በሚገኘው የዘንድሮ ኮፓ አሜሪካ ውድድር፤ ከምድብ አንድ እስከ አራት ያሉት ሀገራት የመጀመሪያ ምድብ ጨዋታዎቻቸውን አድርገዋል። በዚህም ከምድብ አንድ ፔሩ እና ቺሊ 0 ለ 0 በሆነ ውጤት ጨዋታቸውን የፈፀሙ ሲሆን፤ በምድብ ሁለት ቬንዙዌላ ኢኳዶርን 2 ለ1 በሆነ ውጤት አሸንፋለች። በዚሁ ምድብ ሜክሲኮ የካሪቢያዋን ሀገር ጃማይካን 1 ለ0 በሆነ ውጤት ረታለች። አዘጋጇ ሀገር አሜሪካንና ኡራጋይን ባፋጠጠው ምድብ 3 ደግሞ፤አሜሪካ ቦሊቪያን 2 ለ 0 በሆነ ውጤት ስትረታ፤ ኡራጋይ ፓናማን በማክሲሚሊያኖ አራጆ፣ በዳርዊን ኑኔዝና፣ በማትያስ ቪና ጎሎች 3 ለ 1 አሸንፋለች። በመጨረሻው ምድብ አራት ደግሞ ኮሎምቢያ ፓራጓይን 2 ለ1 ስታሸንፍ፤ ብራዚል ከኮስታሪካ ጋር 0 ለ 0 የአቻ ውጤት በሆነ ውጤት የመጀመሪያ የምድብ ጨዋታዋን ፈፅማለች። የኮፓ አሜሪካ የምድብ ሁለተኛ ጨዋታ ዛሬ ሌሊት ይካሄዳል። በምድብ አንድ ፔሩና ካናዳ ከምሽቱ 7 ሰዓት ላይ ጨዋታቸውን ሲያደርጉ፣ ቺሊና አርጀንቲና ደግሞ ከሌሊቱ 10 ሰዓት ይጫወታሉ። የወቅቱ የኮፓ አሜሪካ አሸናፊ አርጀንቲና በዛሬው ጨዋታ ድል ከቀናት በውድድሩ ሩብ ፍጻሜውን የምትቀላቀል የመጀመሪያ አገር ትሆናለች። ውድድሩ ነገም ቀጥሎ ሲውል በምድብ ሁለት፤ ኢኳዶር ከጃማይካ ቬንዙዌላ ከሜክሲኮ ጨዋታቸውን ያደርጋሉ። የኮፓ አሜሪካ ውድድር በ14 የአሜሪካ ከተሞች በሚገኙ 14 ስታዲየሞች እየተከናወነ ሲሆን፤ ውድድሩ አስከ ሐምሌ 7 ቀን 2016 ዓ.ም ድረስ ይቆያል።        

በይስሐቅ ቀለመወርቅ በዓለም እግር ኳስ ውስጥ ከሚጠቀሱ ትልቅ አህጉራዊ የእግር ኳስ ውድድሮች አንዱ የአውሮፓ ዋንጫ ነው። በዚህ ውድድር ላይ መሳተፍ የብዙ አውሮፓውያን ተጫዋቾች ምኞት ነው። በጀርመን አስተናጋጅነት እየተካሄደ ባለው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ከ219 ክለቦች የተወጣጡ 622 ተጫዋቾች በመሳተፍ ላይ ይገኛሉ። ከተጨዋቾቹ መካከል በዘንድሮው የአውሮፓ ዋንጫ አፍሪካዊ የዘር ግንድ ያላቸው 58 ተጨዋቾች የተለያዩ የአውሮፓ ሀገራትን ወክለው በውድድሩ ተሳትፈዋል። ፈረንሳይ፣ ቤልጂየም፣ ስዊዘርላንድ፣ እንግሊዝ፣ ጀርመን፣ ፖርቹጋል፣ ጣልያን፣ ስፔን፣ ዴንማርክና ኦስትሪያ ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን ይዘው በ17ተኛው የጀርመን የአውሮፓ ዋንጫ የተሳተፉ ሀገራት ናቸው ። ከነዚህም ውስጥ 14 ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን በመያዝ ቀዳሚ የሆነችው ሀገር ፈረንሳይ ናት። ፈረንሳይ፡- በዘንድሮውም የአውሮፓ ዋንጫ ፈረንሳይ ያካተተቻቸውን ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾች ምልከታ ከብሔራዊ ቡድኑ ኮከብ ኪሊያን ኢምባፔ እንጀምራለን። ኢምባፔ የዘር ግንዱ ከአፍሪካ የሚመዘዝ ሲሆን ከካሜሮናዊ አባትና ከአልጄሪያዊት እናት ነው የተወለደው። ለፈረንሳይ ብሔራዊ ቡድንና ለሪያል ማድሪድ አብሮት የሚጫወተው ፌርላንድ ሜንዲ ደግሞ የዘር ግንዱ ከሴኔጋልና ጊኒ ቢሳው ይመዘዛል። ለጀርመኑ ባየርሙኒክ የሚጫወተው ዳዮት ኡፓሜካኖም እንዲሁ ትውልዱ ከጊኒ ቢሳው የዘር ሐረግ የሚመዘዝ ነው ። ለፈረንሳዩ ሌንስ በግብ ጠባቂነት እየተጫወተ የሚገኘው ብራይስ ሳምባ፤ የሪያል ማድሪዱ ኤድዋርዶ ካማቪንጋና የፒኤስጂው ኮሎ ሙዋኒ ደግሞ ትውልዳቸው ከዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ ይመዘዛል። የሳውዲ አረብያው አል ኢትሃድ ተጫዋች ኢንጎሎ ኮንቴ፤የሊቨርፑሉ ኢብራማ ኮናቴና ለሞናኮ በአማካይ ሥፍራ እየተጫወተ የሚገኘው የሱፍ ፎፋና ደግሞ ትውልዳቸው ከማሊ ነው። የፒኤስጂው ኡስማን ዴምበሌም በአባቱ የማሊ ተወላጅ ሲሆን እናቱ ደግሞ ሞሪታኒያዊት ነች። ኦሬሊን ቹዌሚኒ ከካሜሮን፣ ጁል ኩንዴ ከቤኒን፣ ዊሊያም ሳሊባ ከካሜሮንና ብራድሌ ባርኮላ ከቶጎ ሌሎቹ ለፈረንሳይ ብሔራዊ ቡድን የሚጫወቱ ተጫዋቾች ናቸው። ቤልጂየም፡- ከፈረንሳይ በመቀጠል በአውሮፓ ዋንጫው 9 ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን በመያዝ ቤልጂየም በሁለተኛነት ትከተላለች። ከቼልሲ በውሰት ለሮማ የሚጫወተው ሮሜሎ ሉካኩ፤የሲቪያው ዶዲ ሉካባኪዮ፤ከኖቲንግሃም ፎረስት በውሰት ለሊዮን የሚጫወተው ኦሬል ማንጋላ፤ ለአስቶንቪላ የሚጫወተው ዩሪ ቲሌማንስና ከዎልፍስበርግ በውሰት ለኤሲ ሚላን የሚጫወተው አስተር ፍራንክስ ትውልዳቸው ከዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ ይመዘዛል። ለጀርመኑ አርቢ ላይፕዚግ የሚጫወተው ሎይስ ኦፔንዳ እንዲሁ የዲሞክራቲክ ኮንጎና የሞሮኮ የዘር ግንድ አለው። ለኔዘርላንዱ ክለብ ፒኤስቪ አይንዶቨን የሚጫወተው ዡዋን ባካዮኮ ደግሞ በእናቱ ሩዋንዳዊ በአባቱ ኮትዲቯራዊ ነው። ለእንግሊዙ ክለብ ኤቨርተን የሚጫወተው አማዱ ኦናና ከካሜሮናዊ አባትና ከሴኔጋላዊ እናት ነው የተወለደው። የማንችስተር ሲቲው ዠርሚ ዶኩ ደግሞ ትውልደ ጋናዊ ተጨዋች ነው። ስዊዘርላንድ ፡- ስምንት ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን በመያዝ ሶስተኛ ደረጃ ላይ የምትቀመጠው ስዊዘርላንድ ናት። የማንችስተር ሲቲው ኢማኑኤል አካንጂና፤ የኤሲ ሚላኑ ኖአ ኦካፎር ትውልደ ናይጄሪያውያን ተጨዋቾች ናቸው። ለፈረንሳዩ ክለብ ሎሪዮ የሚጫወተው ዩቩን ናኖማና፤ የሞናኮው ብሬል ኢምቦሎ ደግሞ ትውልዳቸው ከካሜሮን ነው። ከሞኖኮ ለቼልሲ በውሰት እየተጫወተ የሚገኘው ዴኒስ ዛካርያ ደግሞ፤ ከዲሞክራቲክ ኮንጎ አባትና ከደቡብ ሱዳናዊ እናት ነው የተወለደው። የበርንሌዩ አጥቂ መሐመድ አምዱኒ፤ የዘር ግንድ ስንመለከት ከተርኪዬ አባትና ከቱኒዚያዊ እናት ይመዘዛል። የቦሎኛው ዳን ንዶዬ ደግሞ ከስዊዘርላንድ እናትና ከሴኔጋላዊ አባት ነው የተወለደው። ለቡልጋሪያው ሉዶጎሬትስ ራዝጋርድ የሚጫወተው ኩዋድዎ አንቲ ዱአህ ሲሆን፤ ትውልደ ጋናዊ ተጨዋች ነው። እንግሊዝ፡- ከስዊዘርላንድ በመቀጠል 6 ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን በመያዝ አራተኛ ደረጃ ላይ የምትገኘው እንግሊዝ ናት። ለአርሰናል የሚጫወተው የቀኝ ክንፍ ተጨዋች ቡካዮ ሳካና፤ የክርስቲያል ፓላሱ ኢቤርቺ ኢዜ፤ ትውልደ ናይጀሪያውያን ተጨዋቾች ናቸው። የሊቨርፑል ተጫዋች ጆ ጎሜዝ ደግሞ ከጋምቢያዊ አባትና ከእንግሊዛዊ እናት ነው የተወለደው። ቀሪዎቹን ተጨዋቾች ስንመለከት የማንችስተር ዩናይትዱ ኮቢ ሜይኑ ከጋና ፣ የክርስቲያል ፓላሱ የመሀል ማርክ ጌይ ከኮትዲቯር፣ የአስቶንቪላው ኢዝሪ ኮንሳ ከዲሞክራቲክ ሪፐብሊክ ኮንጎ ትውልዳቸው ይመዘዛል። ጀርመን፡- ከእንግሊዝ በመቀጠል 5 ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን በመያዝ በአምስተኛ ደረጃ ላይ የተቀመጠችው ደግሞ ጀርመን ናት። ለሪያልማድሪድ የሚጫወተውና በ17ተኛው የአውሮፓ ዋንጫ የራሳቸው ቡድን ላይ ጎል ካስቆጠሩ ተጨዋቾች ቀዳሚ የሆነው አንቶኒዮ ሩዲገር አባቱ የዘር ሐረጉ ከአፍሪካ የሚመዘዝ ጀርመናዊ (Afro German) ሲሆን እናቱ የሴራሊዮን ተወላጅ ነች። ቀሪዎቹን ተጨዋቾች ስንመለከት የባየር ሙኒኩ ወጣት ኮከብ ጀማል ሙሲያላ ከናይጄሪያ፤የባየር ሌቨርኩዘኑ ጆናታን ታህ ከኮትዲቯር፤ ለአርቢ ላይፕዚግ የሚጫወተው ቤንጃሚን ሄንሪክስ ከጋና፣ እንዲሁም የባየር ሙኒኩ ሊሮይ ሳኔ ደግሞ ከሴኔጋል የዘር ግንዱ ይመዘዛል። ኔዘርላንድና ፖርቹጋል ፡- ከጀርመን በመቀጠል በተመሳሳይ 4 ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን በመያዝ በስድስተኛ ደረጃ ላይ የተቀመጡት ደግሞ ኔዘርላንድና ፖርቹጋል ናቸው። የአትሌቲኮ ማድሪዱ ሜምፊስ ዲፓይ፣ የባየር ሌቨርኩዘኑ ጀርሚ ፍሪምፖንግና ለአያክስ በአጥቂ ሥፍራ የሚጫወተው ብሪያን ብሮቤይ ትውልደ ጋናውያን ተጨዋቾች ናቸው። ለሊቨርፑል የሚጫወተው ኮዲ ጋክፖ ደግሞ በአባቱ ቶጎዋዊ በእናቱ ጋናዊ ነው። ለፖርቹጋል የሚጫወቱ ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን ስንመለከት ደግሞ ለፈረንሳዩ የፒኤስጂው ኑኖ ሜንዴዝ በትውልዱ አንጎላዊ ነው። በተመሳሳይ ለፖርቹጋል ብሔራዊ ቡድን አብሮት የሚጫወተው ራፋኤል ሊያው ከአንጎላዊ አባትና የሳኦቶሜ ፕሪንሲፔ ተወላጅ ከሆነችው እናቱ ነው የተወለደው። ቀሪዎቹን ለፖርቹጋል እየተጫወቱ የሚገኙ ተጨዋቾችን ስንመለከት ለዎልቭስ በቀኝ ተመላላሽና በቀኝ ክንፍ መስመር ላይ የሚጫወተው ኔልሰን ሴሜዶ ከኬፕ ቬርዴ፤ እንዲሁም ዳንኤሎ ፔሬራ ከኢኳቶሪያል ጊኒ የዘር ግንዳቸው ይመዘዛል። ጣልያን፣ ስፔን፣ ዴንማርክና ኦስትሪያ፡- ከኔዘርላንድ በመቀጠል በተመሳሳይ ሁለት ትውልደ አፍሪካውያን ተጨዋቾችን በየቡድናቸው በማካተት ደግሞ ጣሊያን፣ ስፔን፣ ዴንማርክና ኦስትሪያ ሰባተኛ ደረጃ ላይ ተቀምጠዋል። ጣልያን ለሄላስ ቬሮና የሚጫወተው ትውልደ ናይጄሪያዊ ማይክል ፎሎራንሾና ትውልደ ግብፃዊውን የሮማ ተጫዋች ስቴፋን አል ሻራዊ በአውሮፓ ዋንጫው በቡድኗ ውስጥ አካታለች። ስፔን ደግሞ ከሞሮኳዊ አባትና ከኢኳቶሪያል ጊኒ እናት የተወለደውን የባርሴሎና የክንፍ መስመር ተጨዋች ላሚን ያማልንና ትውልደ ጋናዊውን የአትሌቲኮ ቢልባኦ ተጨዋች ኒኮ ዊሊያምስን በአውሮፓ ዋንጫ ቡድኗ ውስጥ በማካተት እየተወዳደረች ትገኛለች። ዴንማርክ በበኩሏ ከታንዛኒያዊ አባትና ከዴንማርካዊ እናት የተወለደውን የአርቢ ላይፕዚግ ተጨዋች የሱፍ ፖልሰንና ትውልደ ጋምቢያዊውን የቤኔፊካ የቀኝ ተመላላሽ አሌክሳንደር ባህን በቡድኗ አካታለች። የመጨረሻዋ ትውልደ አፍሪካዊ ተጨዋቾችን በቡድኗ ያካተተችው ሀገር ኦስትሪያ ስትሆን፤ ትውልደ ጋናዊውን የሌንስ ተጫዋች ኬቨን ዳንሶ፤ ከኬንያዊ አባትና ከኦስትሪያዊ እናት የተወለደውን የሜንዝ ተከላካይ ፍሊፕ ሙዌኔን በቡድኗ ይዛለች።                                                                

በይስሐቅ ቀለመወርቅ ለመነሻ በእግር ኳሱ ዓለም የጣልያናውያኑ የማልዲኒ ቤተሰቦች የእግር ኳስ ተጨዋችነት ታሪክ ለሦስት ትውልድ የዘለቀ መሆኑ ይነገርለታል። የሴዛር ማልዲኒ ልጅ የሆነው ፓውሎ ማልዲኒ እንዲሁም የፓውሎ ማልዲኒ ልጆች ክርስቲያን ማልዲኒ እና ታናሽ ወንድሙ ዳንኤል ማልዲኒ ከአባት እስከ ልጅ፣ ከልጅ እስከ የልጅ ልጅ ለደረሰው የእግር ኳስ ተጨዋችነት ውርርስ ማሳያ ናቸው። ለዛሬም በአውሮፓ ዋንጫ ታሪክ ሀገራቸውን ወክለው የተጫወቱ አባትና ልጅ ተጨዋቾችን በወፍ በረር እንቃኛለን። ለዚህ ጽሁፍ ሁሉም የተጠቀምነት የአውሮፓዊያን ዘመን አቆጣጠር ነው። ዳኒ ብሊንድ እና ልጁ ዴሊ ብሊንድ (ኔዘርላንድ) ፡- እነዚህ ኔዘርላንዳውያን አባትና ልጅ በተለያየ ጊዜ አገራቸውን ወክለው እግርኳስ ተጫውተዋል።   በ62 ዓመቱ ላይ የሚገኘው ዳኒ ብሊንድ፤ በተጨዋችነት ዘመኑ በተከላካይ ሥፍራ የሚጫወት ሲሆን ለአገሩ ክለቦች ስፓርታሮተርዳም እና አያክስ ተጫውቷል። በአሰልጣኝነት ሕይወቱም የአያክስ እና የኔዘርላንድ ብሔራዊ ብድንን በረዳትና በዋና አሰልጣኝነት አሰልጥኗል። በ1992 በስዊድን፣ በ1996 ደግሞ በእንግሊዝ አስተናጋጅነት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ አገሩን ወክሎ ተጫውቷል። በ34 ዓመት ዕድሜው ላይ የሚገኘው ልጁ ዴሊ ብሊንድ ደግሞ በተከለካይና በአማካይ ተከላካይ ቦታ የሚጫወት ሲሆን ለአገሩ ክለቦች ለሆኑት ግሮኒገን እና አያክስ ተጫውቷል። በተጨማሪም ለእንግሊዙ ማንችስተር ዩናይትድ እና ለጀርመኑ ባየርሙኒክ ከተጫወተ በኋላ አሁን ለስፔን ክለብ ጂሮና እየተጫወተ ይገኛል። በ2020 በአስራ አንድ ሀገራት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ ለሀገሩ ኔዘርላንድ በመሰለፍ ተጫውቷል። ኢንሪኮ ቼሳ እና ልጁ ፌድሪኮ ቼሳ (ጣሊያን)፡- እነዚህ ሁለት ጣልያናውያን አባትና ልጅ ሲሆኑ ሀገራቸውን ጣልያንን በተለያዩ ዓለም አቀፍ የእግር ኳስ ውድድሮች ወክለው ተጫውተዋል።   በ53 ዓመቱ ላይ የሚገኘው ኢንሪኮ ቼሳ፤ በተጨዋችነት ዘመኑ ከጣሊያኖቹ ክለቦች ሳምፕዶሪያ፣ ፓርማና ፊዮረንቲና ጋር ዋንጫዎችን አሸንፏል። በ1996 ደግሞ በእንግሊዝ አስተናጋጅነት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ ሀገሩን በመወከል ለጣልያን ብሔራዊ ቡድን ተሰልፏል። የ26 ዓመት ልጁ ፍድሪኮ ቼሳ በበኩሉ አሁን ላይ ለጁቬንትስ በክንፍ ተጨዋችነትና በአጥቂነት እየተጫወተ ሲሆን፤ በጣልያን ብሔራዊ ቡድን ከ19 ዓመት በታች፣ ከ20 ዓመት በታችና ከ21 ዓመት በታች ተጫውቷል። ከ2018 ጀምሮ ለጣልያን ዋናው ብሔራዊ ቡድን መሰለፍ የጀመረ ሲሆን፤ በ2020 የተደረገውን የአውሮፓ ዋንጫ ከጣልያን ጋር አሸንፏል። በጀርመን አስተናጋጅነት እየተከናወነ በሚገኘው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ደግሞ፤ በሉቺያኖ ስፓሌቲ የቡድን ስብስብ ውስጥ በመካተት ለጣልያን ብሔራዊ ቡድን እየተጫወተ ይገኛል። ሰርጂዮ ኮንሲሳኦ እና ልጁ ፍራንሲስኮ ኮንሲሳኦ(ፖርቹጋል)፡- እነዚህ ሁለት ፖርቹጋላውያን አባትና ልጅ ሲሆኑ በተለያየ ጊዜ ሀገራቸውን በእግር ኳስ ወክለው ተጫውተዋል።   የ49 ዓመቱ ሰርጂዮ ኮንሲሳኦ በተጨዋችነት ዘመኑ የክንፍ ተጨዋች የነበረ ሲሆን በአምስት ከተሞች ለ10 ክለቦች ተጫውቶ አሳልፏል። በተለይ የሀገሩ ክለብ ከሆነው ፖርቶና ከጣልያኑ ላዚዮ ጋር የተለያዩ የዋንጫ ክብሮችን አግኝቷል። በብሔራዊ ቡድን ደረጃም ለፖርቹጋል የተጫወተ ሲሆን በ2000 በኔዘርላንድና በቤልጂየም አስተናጋጅነት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ ለሀገሩ ተሰልፎ ተጫውቷል። የ21 ዓመቱ ልጁ ፍራንሲስኮ ኮንሲሳኦ ደግሞ አሁን ላይ ለፖርቶ በክንፍ ተጨዋችነት እየተጫወተ ይገኛል። በብሔራዊ ቡድን ደረጃም ለፖርቹጋል ከ16 ዓመት በታች፣ ከ17 ዓመት በታች፣ ከ18 ዓመት በታችና ከ21 ዓመት በታች የተጫወተ ሲሆን፤ ከ2024 ጀምሮ ለፖርቹጋል ዋናው ብሔራዊ ቡድን እየተጫወተ ነው። በጀርመን አስተናጋጅነት እየተከናወነ በሚገኘው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ፤ በሮቤርቶ ማርቲኔዝ በሚሰለጥነው የፖርቹጋል የቡድን ስብስብ ውስጥ በመካተት እየተጫወተ ይገኛል። ጆርጅ ሀጂ እና ልጁ ኢያኒስ ሃጂ (ሮማንያ)፡- እነዚህ የሮማንያ የእግር ኳስ ተጨዋቾች አባትና ልጅ ሲሆኑ ሀገራቸው ሮማንያን በተለያዩ ዓለም አቀፍ የእግር ኳስ ውድድሮች ወክለው ተጫውተዋል።   የ59 ዓመቱ ጆርጅ ሀጂ በአጥቂ አማካይ ሥፍራ የተጫወተ ሲሆን በ1980ዎቹና፣ በ1990ዎቹ በዓለም ላይ አሉ ከሚባሉ ኮከብ ተጨዋቾች መካከል ስሙ ይነሳል። በተጨዋችነት ዘመኑም ለሪያልማድሪድና ለባርሴሎና ለሁለት ተቀናቃኝ ክለቦች ከተጫወቱ ተጨዋቾችም አንዱ ነው። ለሀገሩ ክለቦች ኮንስታንታ፣ ስፖርቱል ስቱዴንቴስ እና ስቲዋ ቡካሬስት የተጫወተ ሲሆን የጣልያኑ ክለብ ብሬስካ ካልሲዮ እና የቱርኩ ክለብ ጋላታስራይ ሌሎች የተጫወቱባቸው ክለቦች ናቸው። ከ1983 እሰከ 2000 ለሀገሩ ሮማንያ ተሰልፎ የተጫወተ ሲሆን፤ በ1984 በፈረንሳይ፤ በ1996 በእንግሊዝና በ2000 በኔዘርላንድና በቤልጂየም አስተናጋጅነት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ ለሀገሩ ተሰልፎ ተጫውቷል። የ25 ዓመት ልጁ ኢያኒስ ሀጂ የእሱን ፈለግ በመከተል ኳስ ተጨዋች የሆነ ሲሆን፤ እንደ አባቱ በአጥቂ አማካይ ሥፍራና በተጨማሪም በክንፍ ተጨዋችነት ይጫወታል ። በ16 ዓመቱ ለሮማንያው ክለብ ቪያትሮል ኮንስታንታ በመጫወት የጀመረ ሲሆን ለጣልያኑ ፌዮረንቲና፣ ለቤልጂየሙ ጌንክ እና ለስኮትላንዱ ሬንጀርስም ተጫውቷል። አሁን ላይ ለስፔኑ ክለብ አላቪስ በውሰት እየተጫወተ ሲሆን ለሮማንያ ዋናው ብሔራዊ ቡድን ከ2018 ጀምሮ እየተጫወተ ይገኛል። በጀርመን አስተናጋጅነት እየተከናወነ በሚገኘው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ደግሞ በሮማንያ ብሔራዊ ቡድን በመካተት እየተጫወተ ነው። ፒተር ሹማይክልና ካስፐር ሹማይክል (ዴንማርክ )፡- እነዚህ ሁለት ዴንማርካውያን አባትና ልጅ በተለያየ ጊዜ ሀገራቸውን በእግር ኳስ ወክለው ተጫውተዋል።   የ60 ዓመቱ ፒትር ሹማይክል በግብ ጠባቂነት ለስምንት ዓመታት በማንችስተር ዩናይትድ የተጫወተበት ስኬታማ የክለብ ቆይታው ነበር። በተለይም በ1999 ከማንችስተር ጋር የፕሪሚየርሊግ፣ የኤፌካፕና የአውሮፓ ሻምፒዎንስ ሊግ ዋንጫ ያነሳበት በክለብ ተጨዋችነት ጊዜው የጎላ ስኬቱ ነው፤ ከ1987 እስከ 2001 ለዴንማርክ ብሔራዊ ቡድን ተጫውቷል። በ1988 በያኔዋ ምዕራብ ጀርመን አስተናጋጅነት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ እና በ2000 በኔዘርላንድና በቤልጂየም አስተናጋጅነት በተደረገው የአውሮፓ ዋንጫ ለሀገሩ ዴንማርክ ተሰልፎ ተጫውቷል። የ37 ዓመት ዕድሜ ላይ የሚገኘው ልጁ ካስፐር ሹማይክል ልክ እንደ አባቱ በግብ ጠባቂነት የሚጫወት ሲሆን ከተጫወተባቸው ክለቦች መካከል ከሌስተር ሲቲ ጋር ያሳለፈው ጊዜ የሚረሳ አይደለም። በ2015 ከሌስተር ጋር የእንግሊዝ ፕሪሚየርሊግ ዋንጫን ያነሳበት ተጨዋቹ በክለብ እግር ኳስ ተጨዋችነቱ ካሳለፋቸው ጊዜያት ቀዳሚው እንደሆነ ይናገራል። ከ2013 ጀምሮ ለዴንማርክ ዋናው ብሔራዊ ቡድን ተሰልፎ እየተጫወተ ሲሆን በ2020 በአስራአንድ ሀገራት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ፤ ለሀገሩ ዴንማርክ በመሰለፍ ተጫውቷል። ሊሊያን ቱራምና ልጁ ማርኮስ ቱራም( ፈረንሳይ)፡- እነዚህ ፈረንሳውያን አባትና ልጅ የእግር ኳስ ተጨዋቾች ሀገራቸው ፈርንሳይን በተለያዩ ዓለም አቀፍ የውድድር መድረኮች ወክለው ተጫውተዋል።   የ52 ዓመት ዕድሜ ላይ የሚገኘው ሊሊያን ቱራም፤ እግር ኳስ መጫወት የጀመረው ለፈርንሳዩ ክለብ ሞናኮ በመጫወት ነበር ። የጣልያኖቹ ክለቦች ፓርማና ጁቬንትስ እንዲሁም የስፔኑ ክለብ ባርሴሎና ቀሪ የተጫወተባቸው ክለቦች ናቸው ። በ1998 ሀገሩ ፈረንሳይ አዘጋጅታ በነበረው 16ኛው የዓለም ዋንጫ በግማሽ ፍፃሜ ከክሮሽያ ጋር ስትገናኝ ሁለት ጎሎችን በማስቆጠር ሀገሩ ወደ ፍፃሚ ገብታ የዋንጫ ባለቤት እንዲትሆን አድርጎል። በ2000 ለመጀመሪያ ጊዜ በኔዘርላንድና ቤልጂየም ጣምራ አዘጋጅነት በተከናወነው የአውሮፓ ዋንጫ፤ ለሀገሩ ፈረንሳይ ተሰልፎ በመጫወት ዋንጫ አንስቷል። በ26 ዓመት ዕድሜ ላይ የሚገኘውና ለጣልያኑ ክለብ ኢንተር ሚላን የሚጫወተው ልጁ ማርኮስ ቱርሃም ደግሞ፤ ለፈረንሳይ ብሔራዊ ቡድን በተለያየ የዕድሜ ደረጃ ተጫውቷል። ለፈረንሳይ ከ17 ዓመት በታች፣ ከ18 ዓመት በታች፣ ከ19 ዓመት በታችና ከ20 ዓመት በታች ተሰልፎ ተጫውቷል። ከ2020 ጀምሮ ለፈረንሳይ ዋነው ብሔረዊ ቡድን እየተጨወተ ይገኛል። በጀርመን አስተናጋጅነት እየተከናወነ በሚገኘው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ደግሞ፤ በፈረንሳይ ብሔራዊ ቡድን ውስጥ በመካተት እየተጫወተ ይገኛል።

አንድ እግር ኳስ ተጫዋች ለክለብህ ነው ወይስ ለአገርህ ግብ ብታስቆጥር ይበልጥ የሚያስደስትህ? ተብሎ ቢጠየቅ ለአገሬ የማስቆጥረው ግብ ትልቅ ዋጋ እሰጠዋለሁ ብሎ እንደሚመልስ አያጠራርጥርም። ተጫዋቾች ለአገራቸው የመጀመሪያ ጨዋታቸውን አደረጉ፣ በብሔራዊ ቡድን መለያ የመጀመሪያ ግባቸውን አስቆጠሩ መባል ትልቅ ደስታና ክብር እንዲሰማቸው ያደርጋል። ለአገራቸው ግብ በሚያስቆጥሩበት ወቅት አንዳንዴ በእንባ ሌላ ጊዜም በፈንጠዝያና በደስታ ስሜታቸውን ይገልጻሉ። በዚህም የተደበላለቀ ስሜት ውስጥ ይገባሉ። ተጫዋቾች በዓለም ዋንጫና ሌሎች አህጉራዊ ውድድሮች አገራቸውን ወክለው መጫወት ትልቁ ሕልማቸው ነው። በእነዚህ ውድድሮች በአሰልጣኞች ጥሪ ሲደረግላቸው የመደሰትና የመጓጓት፣ ሳይካተቱ ሲቀሩ ደግሞ የማዘን ስሜት ይሰማቸዋል። የመጀመሪያ ዙር ጥሪ ውስጥ ተካተው መጨረሻ ላይ የሚቀነሱ ተጫዋቾችም በቡድናቸው አለመካተታቸው ያስቆጫቸዋል። በዓለም እግር ኳስ ውስጥ ከሚጠቀሱ ትልቅ ውድድሮች አንዱ የአውሮፓ ዋንጫ ሲሆን በዚህ ውድድር ላይ መሳተፍ የብዙ አውሮፓውያን ተጫዋቾች መሻት ነው። በጀርመን አስተናጋጅነት እየተካሄደ ባለው የአውሮፓ ዋንጫ ከ219 ክለቦች የተወጣጡ 622 ተጫዋቾች በመሳተፍ ላይ ይገኛሉ። ይህ ግዙፍ ስፖርታዊ መድረክ ከተጀመረ 64 ዓመቱን ደፍኗል። የመጀመሪያው የአውሮፓ ዋንጫ (በቀድሞ አጠራሩ ኢሮፒያን ኔሽንስ ካፕ) የተካሄደው እ.አ.አ በ1960 ነው። አዘጋጇ አገር ፈረንሳይ ነበረች። በውድድሩ ላይ አዘጋጇ አገርን ጨምሮ የቀድሞዎቹ ሶቪየት ሕብረት፣ ዩጎዝላቪያና ቼኮዝሎቫኪያ ተሳትፈዋል። የዩጎዝላቪያው አጥቂ ሚላን ጋሊች የአውሮፓ ዋንጫ የመጀመሪያ ግብ ያስቆጠረ ተጫዋች ነው። ሶቪየት ሕብረት ባነሳችው ዋንጫ ፈረንሳያዊው ፍራንስዋ ሁት፣ የሶቪየት ሕብረቶቹ ቫለንቲን ኢቫኖቭና ቪክቶር ፖንዴልኒክ እንዲሁም የዩጎዝላቪያዎቹ ሚላን ጋሊችና ድራዛን ጄርኮቪች በተመሳሳይ ሁለት ግቦችን በማስቆጠር በጋራ የውድድሩ ኮከብ ግብ አግቢ ሆነዋል። በ1960 አንድ ብሎ የጀመረው የአውሮፓ ዋንጫ ዛሬ 17ኛው ላይ ደርሷል። ከዚህ ቀደም በተደረጉ 16 የአውሮፓ ዋንጫ ጨዋታዎች ላይ ስምንት ተጫዋቾች በአንድ ጨዋታ ሶስት ግቦችን በማስቆጥር ሀትሪክ ሰርተዋል። በውድድሩ ታሪክ ለመጀመሪያ ጊዜ ሀትሪክ የተሰራው እ.አ.አ በ1976 የቀድሞዋ ዩጎዝላቪያ ባዘጋጀችው 5ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ነው። በግማሽ ፍጻሜው የያኔዋ ምዕራብ ጀርመን ዩጎዝላቪያን 4 ለ 2 ስታሸንፍ ዲተር ሙለር ሶስት ግቦች በማስቆጠር ስሟን በደማቅ ቀለም አጽፏል። ሙለር በውድድሩ በአጠቃላይ 5 ግቦችን በማስቆጠር ኮከብ ግብ አስቆጣሪ በመሆን አጠናቋል። ቀጣዩ የሀትሪክ ተረኛ ሌላኛው የጀርመን የቀድሞ ተጫዋች ክላውስ አሎፍስ ነው። አሎፍስ እ.አ.አ 1980 ጣልያን ባዘጋጀችው 8ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ምዕራብ ጀርመን ኔዘርላንድን 3 ለ 2 ስታሸንፍ ሶስት ግቦችን ከመረብ ጋር አገናኝቷል። ተጫዋቹ ኔዘርላንድ ላይ በሰራው ሀትሪክ የውድድሩ ከፍተኛ ግብ አስቆጣሪ ሆኗል። ፈረንሳይ እ.አ.አ በ1984 አዘጋጅታ ራሷ በወሰደችው 7ኛው የአውሮፓ ዋንጫ የቀድሞ የፈረንሳይ ኮከብ አጥቂ በሁለት ጨዋታዎች ሀትሪክ በመሥራት በውድድሩ አዲስ ታሪክ ጽፏል። ሚሼል ፕላቲኒ ፈረንሳይ ቤልጂየምን 5 ለ 0 እንዲሁም ዩጎዝላቪያን 3 ለ 2 ስትረታ በተመሳሳይ ሶስት ግቦችን አስቆጥሯል። ፕላቲኒ በውድድሩ 5 ጨዋታዎችን አድርጎ 9 ግቦችን በማስቆጠር የኮከብ አግቢነት ሽልማቱን ወስዷል። የቀድሞው አጥቂ ከፓርቹጋላዊ ክርስቲያኖ ሮናልዶ በመቀጠል የአውሮፓ ዋንጫ የምንጊዜም ከፍተኛ ግብ አስቆጣሪ ዝርዝር ላይ ሁለተኛ ደረጃን ይዟል። ምዕራብ ጀርመን እ.አ.አ በ1988 ባዘጋጀችው 8ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ኔዘርላንዳዊው ኮከብ ማርኮ ቫን ባስተን አገሩ እንግሊዝን ስታሸንፍ 3 ግቦችን በማስቆጠር ሀትሪክ ሰርቷል። ቫንባስተን ኔዘርላንድ ብቸኛውን የአውሮፓ ዋንጫን እንድታነሳ ቁልፍ አስተዋጽኦ ያበረከተ ተጫዋች ሲሆን በውድድሩ ሶቪየት ኅብረት ላይ በፍጻሜው ጨዋታ ላይ ያስቆጠረውን ግብ ጨምሮ በአጠቃላይ 5 ግቦችን ከመረብ ጋር በማዋሃድ የኮከብ አግቢነት ሽልማቱን አግኝቷል። በአውሮፓ ዋንጫ ቀጣዮቹን ሀትሪክ ሰሪዎች ለማግኘት 12 ዓመት መጠበቅ ግድ ብሏል። እ.አ.አ በ2000 ቤልጂየምና ኔዘርላንድ በጣምራ ባዘጋጁት 11ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ሁለት ተጫዋቾችን በተመሳሳይ በአንድ ጨዋታ ሦስት ግቦችን ከመረብ ላይ አሳርፈዋል። የክንፍ መስመር ተጫዋቹ ሰርጂዮ ኮንሴሳዎ ፖርቹጋል ጀርመንን 3 ለ 0 ባሸነፈችበት ጨዋታ ሀትሪክ ሰርቷል። ሌላኛው በውድድሩ ላይ ሀትሪክ የሰራው ተጫዋች ኔዘርላንዳዊው ኮከብ ፓትሪክ ክላይቨርት ነው። በጥሎ ማለፍ ጨዋታ ኔዘርላንድ ዮጎዝላቪያን 6 ለ 1 ስትረመርም ክላይቨርት ሶስት ግቦችን ከመረብ ላይ አሳርፏል። ክላይቨርት በውድድሩ ላይ ከሰርቢያዊው ሳቮ ሚሎሶቪች ጋር በተመሳሳይ አምስት ግቦችን በማስቆጠር በጋራ የኮከብ ግብ አግቢነት ሽልማቱን ወስዷል። ለመጨረሻ ጊዜ በአውሮፓ ዋንጫው ሀትሪክ የሰራው የቀድሞው የስፔን ኮከብ ዴቪድ ቪያ ነው። ቪያ እ.አ.አ በ2008 ኦስትሪያና ስዊዘርላንድ በጣምራ ባዘጋጁት 13ኛው የአውሮፓ ዋንጫ ስፔን ሩሲያን 4 ለ 1 ስታሸንፍ ሶስት ግቦችን ከመረብ ጋር አገናኝቷል። ስፔናዊው ኮከብ በአጠቃላይ በውድድሩ 4 ግቦችን በማስቆጠር የኮከብ አግቢ ሽልማቱን ወስዷል። ዴቪድ ቪያ ለስፔን ባደረጋቸው 98 ጨዋታዎች 59 ግቦችን በማስቆጠር የአገሩ የምንጊዜም ከፍተኛ ግብ አስቆጣሪ ነው። የአውሮፓ ዋንጫ ከዴቪድ ቪያ በኋላ ሀትሪክ የሰራ ተጫዋች ማግኘት የናፈቀው ሲሆን በውድድሩ በአንድ ጨዋታ ሶስት ግብ ያገባ ተጫዋች ከታየ 16 ዓመታት አልፈዋል። በጀርመን እየተካሄደ ባለው 17ኛው የአውሮፓ ዋንጫ እስከ አሁን በተደረጉ 18 ጨዋታዎች 47 ግቦች ተቆጥረዋል። በውድድሩ ላይ እስከ አሁን ሀትሪክ የሰራ ተጫዋች የለም። በአውሮፓ ዋንጫ በሚደረጉ ቀጣይ 33 ጨዋታዎች ሀትሪክ የሚሰራ ተጫዋች ይገኝ ይሆን? መልሱን ከጨዋታዎቹ።                

በዋጋ ለተቀበሉት ኪዳን ያለጥርጥር መታመን፣ ለእውነትና ለፍትሕ በርትዕ መቆም የአላማ አይነተኛ ፍቺ ነው። የዚህም ነጸብራቅ ደግሞ ሰራዊት ነው። የኢትዮጵያ ቋንቋዎች ጥናትና ምርምር ማዕከል የካቲት 1993 ያሳተመው አማርኛ መዝገበ ቃላት ሰራዊት የሚለውን ቃል “ለአንድ አላማ በአንድ ቡድን ውስጥ የተሰባሰበ ብዙ ህዝብ” የሚል ፍቺ ሰጥተቶታል። ከጥሬ ቃላቱ ጥቅል ትርጉም እንደምንረዳው ሰራዊት ለህዝቦች ሉዓላዊነት እና አንድነት በአላማ የቆመ የአሸናፊነትን አርማን ስንቁ በማድረግ የሚጓዝ የህዝብ ልጅ ማለት ነው። በዚህ አላማና ርዕይ የተሰራው የኢትዮጵያ መከላከያ ሰራዊትም የኢትዮጵያን የግዛት አንድነትና የዜጎቿን ደኅንነት የማረጋገጥ ታሪካዊ ኃላፊነት የተሸከመ ህዝባዊ ሰራዊት ነው። የመከላከያ ሰራዊት ኢትዮጵያ በዘመናት ውስጥ የገጠሟትን እና የሚገጥሟትን ፈተናዎች ድል በማድረግ ከፍታዋን አስጠብቆ የኖረ እና የሚኖር ሰራዊት ነው። የሰራዊቱ ግብና ተልዕኮ የሉዓላዊነት ሥጋት፤ የህዝብ ሠላምና ደህንነት እንቅፋት የሆኑ ችግሮችን በደም ዋጋ በማስከበር የህዝብ የሃገር ሉአላዊነትን ማስቀጠል ነው። የኢፌዴሪ ጦር ኃይሎች ጠቅላይ አዛዥ ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ(ዶ/ር) በአንድ ወቅት ስለሰራዊቱ ሲናገሩ መከላከያ ሰራዊት ያለ ሰላም እንዳይደፈርስ የሚጠብቅ፣ የጠፋን ሰላም ለማምጣት የሚተጋ፣ የመጣ ሰላምን ለማጽናት የሚሰራ ዋነኛ ዓላማውም ሰላምን ማስፋትና የሃገር ብልጽግናን ባልተቋረጠ መንገድ እውን ማድረግ ብቻ ነው ማለታቸው ይታወሳል። ዘመን በማያዝለው ልጆቿ ክንድ ጠላቶቿን ድል እየነሳች በአሻናፊነት የጸናችው ኢትዮጵያ ጀግናው ሰራዊቷ ከራሷ አልፎ ለጎረቤት ሀገራት ብሎም በአለም አቀፍ ወታደራዊ ተልዕኮዎች ብቃቱንና ሰላም አስከባሪነቱን ያስመሰከረ መሆኑም ይታወቃል። ለዚህም ከ60 ዓመታት በፊት የሰራዊቱን ታሪካዊ ጀግንነት ያስመሰከረው የኮሪያ ጦርነት፣ የኮንጎና ሩዋንዳ ዘመቻ የጎረቤት ሀገራት ሶማሊያ እና ሱዳን ሰላም ማስከበር ተልዕኮዎች ሕያው የታሪክ ምስክሮ ናቸው ። ሰራዊቱ በተሠማራባቸው የግዳጅ ቀጣናዎች ከጠላት ነፃ ያወጣውን ማህበረሰብ በመንከባከብ፣ በጉልበቱ የልማት ሥራዎችን ማገዝም የሰርክ ልማዱ ነው። የኢትዮጵያ መከላከያ ሰራዊት በአህጉር አቀፍና ቀጣናዊ የተልእኮ ስፍራዎች ያበረከታቸው ሰው ተኮር ድጋፎች የሰራዊቱን አለኝታነት በገሃድ የሚናገሩ ሀቆች ናቸው። ከራስ በፊት ለህዝብና ለሀገር በሚል መርህ የታነፀው ሠራዊቱ ምን ጊዜም አሸናፊና በየአውደ ውጊያው ሁሉ ባለድልም ነው። በየጊዜው የሚነሱ ጸረ ሰላም ሃይሎችን በመደምሰስ የኢትዮጵያን ልማትና አንድነት የሚያስጠብቀው ይህ ሰራዊት አሁንም በአሸባሪው ሸኔና በፅንፈኛ ሃይሎች ላይ የማያዳግም እርምጀ እየወሰደ ይገኛል። ሠራዊቱ ከየአካበቢው የህብረተሰብ ክፍልና ፀጥታ ሃይሎች ጋር በመቀናጀት አስተማማኝ ሰላም እንዲሰፍን በወሰዳቸው ርምጃዎች የፅንፈኛውና አሸባሪው ቡድን እኩይ አላማ በዘለቄታዊነት እየከሸፈ ነው። በወታደራዊ ሳይንስ በተቀመረው ሰልታዊ ውጊያ የጥፋት ቡድኖችን ህዋስ ለይቶ በመምታት ውጤታማ ስራ እያከናወነ የሚገኘው ሰራዊቱ ህገ-ወጥ የሰዎች፣ የገንዘብና የኮንትሮባንድ ዝውውርን በመቆጣጠር የእኩይ ቡድኖችን እስትንፋስ እየቆረጠም ይገኛል። በግዳጅ ቀጣና ህዝባዊ መድረኮች የሚነሱ ሀሳቦችን ወደ ውጤት በመቀየርም የልማትና የሰላም ተግባራትን አጠናክሮ እያስቀጠለ ነው። ኢትዮጵያዊ ወኔን በመላበስ ዘመኑ የደረሰበትን ትጥቅ፣ ዕውቀትና ክህሎት በመያዝ የታሪካዊ ጠላቶችን እኩይ አላማ እያመከነ በደም የተጻፈ ወርቃማ ገድሉን በከፍታ ሰንደቅ ሰቅሏል። የዚህ ባለ ደማቅ ታሪክ እና የአሸናፊነት ተምሳሌት የሆነ ሰራዊት አባል መሆን ደግሞ ድርብ ክብር ነው። የአሸናፊነት እና የጀግንነት ተምሳሌት የሆነው ሰራዊት ወኔ የተጋባባቸው የኢትዮጵያ ወጣቶችም ሰራዊቱን ለመቀላቀል ያሳዩት ተነሳሽነት ልብ የሚያሞቅ ነው። በሕብረ ብሔራዊት ኢትዮጵያ ጎጆ ከአራቱም አቅጣጫ የተሰበሰቡት የሰራዊቱ አባላት ህልማውቸና ጉዟቸው ወደ ሰላም፣ ልማትና ብልጽግና ነው። ለዚህ ደግሞ ከትውልድ ትውልድ ደም እየተቀረጸ የመጣው ኢትዮጵያዊ ጀግንነት ጉልበት ሆኖት የማይሻገረው ተራራ ድል የማይነሳው ግዳጅ የለም። ከራስ በፊት ለህዝብና ለሀገር በሚል እሴት የታነፀው ሠራዊቱ በህዝባዊ አመለካከትና ተግባሩ ሁሌም የሚመሠገን ዛሬም ለአህጉር እና አለም አቀፍ ተልእኮዎች ተመራጭ ሃይል ነው። የሀገር አለኝታ የሆነውን ሠራዊት በልዩ ልዩ መልኮች መደገፍ፣ አሳሳች መረጃዎችን መከላከል፣ በአለም አቀፍ መድረኮች የሰራዊቱን ገጽታ መገንባት ከአውደ ውጊያው እኩል መዘጋጀትና መዋጋት ያንተ፣ ያንቺ ፣የኔ፣ የኛ የሁላችንም ሃላፊነት ነው። ባለፈው ጥቅምት በተከበረው 116ኛው የሰራዊት ቀን ላይ የአገር መከላከያ ሰራዊትን ማክበር ኢትዮጵያን ማክበር ነው ሲሉ የጦር ኃይሎች ጠቅላይ ኤታማዦር ሹም ፊልድማርሻል ብርሃኑ ጁላ መግለጻቸውም ይሄንኑ ተልዕኮ ታሳቢ ስላደረገ ነበር። ሁሉም የኢትዮጵያ ሕዝቦች ያሉበት ትንሿ ኢትዮጵያ መሆኑንና የአገር አደራ የተረከበ የኢትዮጵያ ሉዓላዊነት የመጨረሻ ምሽግ መሆኑን መግለጻቸውም አይዘነጋም። የጀግናው መከላከያ ሠራዊት አባላትም “ለኢትዮጵያ የአሸናፊነቷ ሚስጥሮች፤ የማንዝል ብርቱ ክንዶች ደጀን የህዝብ ልጆች” እኛ ነን እያሉ ዘላለማዊ ቃል ኪዳናቸውን በከፍታ ያውለበልባሉ።  

ክቡር ጠቅላይ ሚንስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) በደቡብ ኮሪያ እና በሲንጋፖር የነበራቸው ቆይታ፣ ኢትዮጵያ ለጀመረችው የኢኮኖሚ ማሻሻያ፣ እድገት እና የለውጥ ጉዞ (ሪፎርም) ታላቅ አሻራ አኑሯል። በሁለቱ ሀገራት የተደረገው ጉዞ አዳዲስ ልምዶች ለመቅሰም፣ የኢንቨስትመንት አማራጮችን ለማስተዋወቅ፣ ከሀገሮቹ ጋር አዳዲስ የትብብር እና የግንኙነት ማዕቀፍ ለመፍጠር እንዲሁም እያደገ ላለው ኢኮኖሚያችን ቀጣይነት የፋይናንስ ድጋፍ ለማስፋት ጭምር ያለመ ሲሆን ይህንኑም በተጨባጭ አሳክቷል። ኮሪያና ሲንጋፖር ባለፉት ስልሳ እና ከዚያ በላይ ዓመታት እጅግ ዝቅተኛ ከሆነ የዕድገት ደረጃ ተነስተው አስደናቂ ማህበረ- ኢኮኖሚያዊ ዕድገት በማስመዝገብ ከዓለማችን የበለፀጉ ሀገራት ተርታ መሰለፍ የቻሉ ናቸው። ለተፈጥሮ ሃብት ጥበቃ፣ ለሰብአዊ ሀብት ልማትና በኢኮኖሚያቸው ውስጥ የየሀገሮቻቸው መንግስታት የነበራቸው ወሳኝ ሚና፣ ለዕድገት እና ብልጽግናቸው ቀጣይነት የማይተካ ድርሻ አበርክቷል።   በዚህ ሂደት በየወቅቱ የነበሩ መሪዎቻቸው ባሳዩት ቁርጠኝነት እና በተከተሉት የኢኮኖሚ ፖሊስ ሀገራቱ የሚመሳሰሉ በመሆኑ ኢትዮጵያ ለጀመረችው የብልጽግና ጉዞ ጠቃሚ ልምድ የሚቀሰምባቸው ናቸው። ይሁን እንጂ ሁለቱም ሀገራት ለዕድገት ዘርፎች በሰጡት ትኩረት እና ቅደም ተከተል ባለቸው ተነፃፃሪ ጠቀሜታ ወይም comparative advantage እና ጂኦግራፊያው ሁኔታ የሚለያዩ ናቸው። ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትራችን ከሀገራቱ መሪዎች ጋር ያደረጉዋቸው ውይይቶች፣ የተመረጡ የመስክ ምልከታዎች እና የተደረጉ የትብብር ማዕቀፎች ብሎም ኢትዮጵያ ለውጭ ባለሃብቶች እየከፈተች ያለው አዳዲስ የኢንቨስትመንትና የገበያ ዕድሎችን የማስተዋወቅ ጉዳይ እነዚህኑ ሁኔታዎች ታሳቢ ያደረጉ ናቸው። በውይይት የዳበሩት እነዚሁ የትብብር ማዕቀፍ ስልቶችም ሀገራችን ከነደፈቻቻው ፖሊሲዎች እና የእድገት አቅጣጫዎች ጋር እንዲጣጣሙ ጥረት የተደረገባቸው ናቸው።ከዚህ አኳያ ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አህመድ (ዶ/ር) እና የልዑክ ቡድናቸው በሁለቱም ሀገሮች የነበረቸው ቆይታ ፍሬያማ እና የተሳካ ነበር።   ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) በኮሪያ ያደረጉት ጉብኝት ታሪክን ከማስታወስ የጀመረ ነው። ኢትዮጵያ በ1950ዎቹ የኮሪያ ጦርነት በሰላም ማስከበር ተልዕኮ ተሰማርታ ለኮሪያ ሰላም መስዋዕትነት የከፈሉ የቃኘው ሻለቃ ጦር አባላትን በማስታወስ፣ የሁለቱ ሀገራት ህዝቦች ግንኙነት በደም የተሳሰረ መሆኑን ባመላከተ አግባብ በቹንችዮን፣ የኮሪያ ጦርነት የመታሰቢያ ስፍራ የአበባ ጉንጉን አስቀምጠዋል። ይህም ኢትዮጵያ በዓለም የሰላም ማስከበር ታሪክ ቀዳሚ ሚና እንዳላትና ለሰላም ያላት ዋጋ ሁልጊዜም የማይለዋወጥ መሆኑ የተገለፀበት፣ የሁለቱ ሀገራት ግንኙነት ከ60 ዓመት በላይ ያስቆጠረና የሀገራቱ የመጪው ጊዜ ግንኙነት የበለጠ ጠንካራ እና ዘርፈ ብዙ ሆኖ እንደሚቀጥል የተመላከተበት ነው። ጠቅላይ ሚኒስትር ዶ/ር ዐቢይ፣ በኮሪያ ሪፐብሊክ ከሀገሪቱ መሪ ጋር በነበራቸው ቆይታ ሁለቱን ሀገራት ተጠቃሚ በሚያደርጉ የኢኮኖሚ ትብብር ማዕቀፎች ላይ ስምምነት ተደርሷል። የመግባቢያ ስምምነትም ተፈርሟል። ኢትዮጵያን ለአራት ተከታታይ ዓመታት ተጠቃሚ የሚያደርግ የፋይናንስ ድጋፍም ተገኝቷል። በኮሪያ መንግስት ድጋፍ በአዲስ አበባ ከተማ አስተዳደር እየተከናወነ የሚገኘው የወንዝ ዳርቻ ልማት ይበልጥ በሚጠናከርበት ሁኔታም ላይ ስምምነት ተደርሷል። የኮሪያ ባለሀብቶች በኢትዮጵያ ባሉ የኢንቨስትመንት ዕድሎች በተለይም በግብርና፣ በማዕድንና በአምራች ኢንደስትሪ ዘርፎች በሚሳተፉበት ሁኔታ ላይ ምክክር ተደርጓል። ከውይይቶቹም ጎን ለጎን ሀገራችን ለጀመረችው ፈጣንና አመርቂ የልማት ስራዎች ልምድ መቅሰም የሚያስችሉ የመስክ ምልከታዎች ተካሂዷል ። የልዑካን ቡድናቸውም የመሪዎቹን ስምምነቶችና ውይይቶች ታሳቢ ያደረጉ እና ይበልጥ የሚያፀኑ ውይይቶችን ከአቻ ተቋማት መሪዎች ጋር አካሂደዋል።   በኮሪያ የተሳካ ጉብኝታቸውን አጠናቀው ወደ ሲንጋፖር ያመሩት ክቡር ጠቅላይ ሚኒስትር ዐብይ አሕመድ፣ በሲንጋፖር በነበራቸው ቆይታ ከሀገሪቱ ፕሬዚዳንት እና ጠቅላይ ሚንስትር ጋር በሁለትዮሽ ግንኙነት ጉዳይ ተወያይተዋል። በጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ (ዶ/ር) የተመራው ልዑክም የኢትዮጵያ መሪ ወደ ሲንጋፖር ከተጓዘ ከ68 ዓመታት በኋላ የተጓዘ የመጀመሪያው ልዑክ ሆኗል። የሲንጋፖርና የኢትዮጵያ ይፋዊ ያልሆነ ግንኙነት የሚጀምረው የሲንጋፖር መስራች አባት የሚባሉት ጠቅላይ ሚኒስትር ሊ ኩዋን ዩ በፈረንጆቹ 1964 ኢትዮጵያን በጎበኙበት ወቅት ነው፤ የጉብኝታቸው ምክንያትም ሲንጋፖር በቅኝ ግዛት ስለነበረች ነጻነቷን ለማግኘት የአፍሪካ ሀገራትን ለማግባባት ነበር። በዚያው ዓመት በርካታ የአፍሪካ ሀገራት ነጻነታቸውን ለመቀዳጀት ጫፍ ላይ የነበሩበት በመሆኑና ተመሳሳይ የጸረ ቅኝ ግዛት ትግል አቋም በመኖሩ ለሲንጋፖር አፍሪካ ተመራጭ አህጉር ነበር። ከዚህ አኳያ ኢትዮጵያ ከኮሪያም ሆነ ከሲንጋፖር ጋር ያላት ታሪካዊ ግንኙነት አሁን ያልጀመረና የጠበቀ ትስስር እንዳለው ያመለክታል። ጠቅላይ ሚኒስትር ዐቢይ አሕመድ በሲንጋፖር ከሀገሪቱ መሪዎች ጋር የነበራቸው ውይይት አንዱ ትኩረት አረንጓዴ ልማት ሲሆን በትምህርት፣ በቀልጣፋ የህዝብ አገልግሎት እንዲሁም በከተማ ልማት ስራዎች ዙሪያ ሀሳቦችን ተለዋውጠዋል። በኢትዮጵያ እና በቀጠናው ስላለው የሰላም ሁኔታ፣ የኢንቨስትመንት አማራጮች እና ዕድሎች እንዲሁም በቴክኖሎጂ፣ በሎጀስቲክ እና ትራንስፖርት፣ በቱሪዝም ዘርፎች ፣ እንዲሁም በቀጣይ የትብብር መስኮች ላይ ሰፋ ያለ ውይይት አካሂደዋል።   የሁለትዮሽ ግንኙነትን የሚያጠናክር የስምምነት ማዕቀፍም ተፈርሟል። ሲንጋፖር በአገልግሎት ዘርፍ፣ በቴክኖሎጂ፣ በቱሪዝም እና በሎጂስቲክ ሀብ የላቀ ደረጃ ላይ የደረሰች ሀገር በመሆኗ ኢትዮጵያ ለጀመረችው የአራንጓዴ አሻራ፣ የቱሪዝም መሠረተ ልማት ግንባታ እና የኮሪደር ልማት ሰፊ ልምድ የሚቀሰምባት ናት። ይህ እንዳለ ሆኖ ጉብኝቱ ሲንጋፖር ተመራጭነቷን በአረንጓዴ ልማት ጭምር እንዴት እያሳካች እንደሆነ ትምህርት የተወሰደበትና ኢትዮጵያ የጀመረችው የአረንጓዴ ልማት ስራዎች በትክክለኛ ደረጃ እየተጓዙ ስለመሆኑ ግንዛቤ የተገኘበት፣ ይህንኑ ታሳቢ ያደረጉም የተመረጡ የመስክ ምልከታዎች የተካሄዱበት ነው። በሀገሪቱ ቁልፍ ለሆኑና እና ለተመረጡ ባለሀብቶች በኢትዮጵያ ስላለው የኢንቬስትመንት አማራጮች፣ የፖሊሲ ማሻሻያዎችና ተያያዥ ጉዳዮች በልዑኩ ገለጻ ተደርጎላቸዋል። ባለሀብቶቹ ላነሱት ጥያቄዎችም አጥጋቢ ምላሽ ተሰጥቶአቸዋል። ባለሀብቶቹም በተለይም በቴክኖሎጂ፣ በሎጅስቲክስ እና ደረቅ ወደብ ግንባታ እና አስተዳደር ፣ በግብርና ልማት እና አገልግሎት መስኮች ለመሰማራት ፍላጎት እንዳላቸው ገልፅዋል። ከዚህ አኳያ ሲታይ ክቡር ጠቅላይ ሚንስትሩ እና የልዑክ ቡድናቸው በሁለቱም ሀገሮች የነበረቸው ቆይታ ፍሬያማ እና የተሳካ፣ የኢትዮጵያ ተፈላጊነትና አስፈላጊነት የታየበት ነበር። በሁለቱም ሀገሮች ለክቡር ጠቅላይ ሚንስትሩ እና ልዑካቸው ወንድማዊ እና ፍቅር የተሞላበት ደማቅ አቀባበል ተደርጓል። በዚህ አጋጣሚ የሁለቱንም ሀገር መንግስት እና ህዝብ ከልብ እናመሰግናለን!! የመንግስት ኮሙኒኬሽን አገልግሎት ሚኒስትር ለገሰ ቱሉ (ዶ/ር)

በአንድነት የመምከር ብሩህ ተስፋ! በቀደሰ ተክሌ (ከሚዛን አማን) ሀሳብ ያፋቅራል፤ ሀሳብ ያቃርናል። በማንኛውም ጊዜ የሚነሳ ሀሳብ በውይይት ዳብሮ በሰዎች የሕይወት ኡደት ውስጥ መግባባት፣ መተማመን እና መስማማት የሚሉ መሠረታውያንን ሲያስከትል ሰዎችን ልብ ለልብ በማገናኘት አንድ የማድረግ ኃይሉ ከፍያለ ይሆናል። ያን ጊዜ ሰላምና ፍቅር በአብሮነት ታጅቦ በጋራ ማንነት ይደምቃል። በተቃራኒው ሀሳብ በልዩነት የተወጠረ ከሆነ በጊዜ ሂደት እየከረረ ወዳጅነትን የመበጠስ አቅም ያገኛል። ይህ እንዳይሆን ሀሳቦችን በውይይት ማቀራረብ የመጀመሪያ ጉዳይ የመጨረሻም መፍትሄ ነው። ሰው እንደመልኩ አስተሳሰቡና ግንዛቤው ቢለያይም ዙሮ አንድ የሚሆንበት ሰብዓዊ ፀጋ ተችሮታል። ይህም ከራስ በተጨማሪ የሌሎችንም ሀሳብ አዳምጦ የጋራ መግባባት ላይ መድረስ የሚያስችል ማስተዋል ነው። ማስተዋል ደግሞ ግራ ቀኝን የመቃኘትና የመመዘን ጥበብ ሲሆን፤ የሌሎችን ሀሳብ ከእውነታ ጋር ለማጤን ይረዳል። መነጋገር በብዝኃ አስተሳሰብ እና ማንነት ውስጥ የመከባበር እሴትን በማጉላት በሕዝቦች መካከል አንድነትንና መቀራረብን ይፈጥራል። ፍቅር ሰብኮ፣ ሰላም ዘርቶ አብሮነትን ለማጨድ የሚያስችል ከጥንትም በማህበረሰቡ ወስጥ ያለው ጥበብ ውይይት ነው። ማህፀነ ለምለሟ ኢትዮጵያ የተለያዩ ብሔር ብሔረሰቦችን ከብዝሃ ባህልና እምነት ጋር አቅፋ ይዛለች። ብዝኃነት ውስጥ ያለው ኢትዮጵያዊነት ስሟን በአብሮነት የመኖር ተምሳሌት የሚያስጠራ ነው። የኢትዮጵያ ሀገራዊ የምክክር ኮሚሽኑ በሚያዘጋጀው ምቹ ሁኔታ ኢትዮጵያዊያን በችግሮቻቸው ላይ በጋራ ሊመክሩ ነው። በምክክሩም "የኢትዮጵያዊነት ቀለም፣ የአብሮነት መንፈስ፣ የመከባበር እና የሰላም እሴት አብቦ ፍሬው በምድሪቱ እንዲታይ ያደርጋል" የሚል ብሩህ ተስፋን ሰንቀዋል። ለችግሮቻቸው መፍቻ ቁልፍ ውይይት መሆኑን ስለተረዱትም ምክክሩን አጥብቀው ሽተዋል። በሚዛን ቴፒ ዩኒቨርሲቲ የሰላምና ደህንነት መምህር እንዳለ ንጉሴ እንደሚሉት፤ በአብዛኛው የአፍሪካ ሀገራት ችግሮች ሲፈጠሩ ለመፍትሄው አፈ ሙዝ እንጂ ጠረጴዛ አይታሰብም። ለችግሮች መፍትሄ በሀይል ይገኝ ይመስል ከሰላማዊ ውይይት ይልቅ ጉልበትን መርጠው ተመሳሳይ አዙሪት ውስጥ የገቡ አገራት ጥቂት አይደሉም። በዚህም ወደ መፍረስ አልያም ወደ መዳከምና አቅም አልባ የመሆን ደረጃ ላይ የደረሱ አገራት አሉ። ኢትዮጵያ ግን ከዚህ በመሻገር የውይይት ዐውድ በማዘጋጀት ልጆቿ በችግሮቻቸው ላይ በአንድነት እንዲመክሩ ተግታ እየሠራች ነው። ኢትዮጵያዊያንም በአንድነት ተወያይተው ከልዩነቶቻቸው ይልቅ አንድ የሚያደርጓቸውን አጉልተው ለማውጣት ጫፍ ላይ ደርሰዋል። ሀገራዊ ምክክሩ ደግሞ በአንድ ሀገር ውስጥ ችግሮችን ከመፍታት ባለፈ በመንግስትና በሕዝብ መካከል መተማመንና ግልጽነትን ለመፍጠር ትልቅ አቅም እንዳለው ነው መምህር ንጉሴ የገለጹት። እንደመምህሩ ገለጻ፤ ከውይይቱ እንደ ሀገር ፖሊሲ ሊቀረጽባቸው በሚገባቸው ጉዳዮች ላይ መረጃዎችን በገብዓትነት ለመሰብሰብ ይቻላል። በምክክሩ በዋናነት የሰላምም ሆነ የግጭትን ውጤት የሚቀምሰውን ማኅበረሰብ ማሳተፍ ችግሮችን በጋራ የመፍታት ልምድ እንዲዳብር ያደርጋል። ሀገራዊ የምክክር ኮሚሽን በዚህ ረገድ አካታች መርህን መከተሉ በዜጎች ውስጥ ጥሩ ተስፋ እንዲፈጠር አድርጓል። የሕዝብን ፍላጎት አዳምጦ ምላሽ የሚሰጥ አካልን ፊት ለፊት አስቀምጦ ምክክር መደረጉ ከውይይት ማግስት አዎንታዊ ምላሽ ለማግኘት ያስችላል። በሁሉም ዘንድ ተቀባይነቱ ከፍ ያለ መንግስት የመፍጠር ዕድልን ከማስፋት ባለፈ ልዩነትን የሚያሰፉ ችግሮችን ከስር መሠረቱ የመንቀል አጋጣሚን እንደሚያመጣ ነው መምህር ንጉሴ የገለጹት። የምክክር ኮሚሽኑ ዜጎችን አንድ የሚያደርጉ ጉዳዮችን በማንጸባረቅ የጋራ እሴት የመገንባት ኃላፊነት ተጥሎበታል። ይህ እውን በሚሆነበት ጊዜ የእኔነት ስሜት ተመናምኖ የእኛነት የሚለመልምበት አስተሳሰብ በዜጎች ውስጥ ይሰርጻል ተብሎም ይጠበቃል። ኢትዮጵያ የሚያስፈልጋት ዘላቂ ሰላም፣ አብሮነትና በጋራ ሀገር በአንድነት ተባብሮ መስራትና በፍቅር የመኖር እሴት እንዲለመልም ምክክሩ መሠረት ይጥላል። የኢትዮጵያውያን እሴትና የኮሚሽኑ ቅቡልነት! ኢትዮጵያውያን የሀሳብ ልዩነቶችን በምክክር መፍታት የሚያስችል ባህላዊ እሴት ያላቸው ሕዝቦች ናቸው። ምንም እንኳ ከቦታ ቦታ ቢለያይም እያንዳንዱ ብሔረሰብ ግጭት የሚያስወግድበት ባህላዊ ሥነ ሥርዓት አለው። የአፈጻጸሙ ሂደት ጉራማይሌ ሊሆን ቢችልም እንኳ የሰላም ግንባታ ሂደት መሠረቱ ውይይት ነው። ይሁንና ችግሮችን በውይይት የመፍታት ልምዳችን በዘመናት ሽግግር ውስጥ የመደብዘዝ ዕድል ገጥሞታል። ይሁንና ከማኅበረሰቡ ማንነት ውስጥ ጨርሶ ስላልጠፋ ይህ በጎ እሴት አሁን እየታየ ላለው የሰላም እጦት ሁነኛና አስተማማኝ መፍትሄ ስለሚያመጣ ምክክሩ ተቀባይነት አግኝቶ በተስፋ ሊጠበቅ ችሏል። በሌላ በኩል የምክክር ኮሚሽኑ የሚፈጥረው ምቹ ሁኔታ ዜጎች ችግሮቻቸውን ተናግረው ሊደመጡ የሚችሉበት ሰፊ መድረክ በመሆኑ ከሕዝቡ ዘንድ አዎንታዊ ምላሽ አግኝቷል። መምህር እንዳለ እንደሚሉት፤ ውይይት ለሰላም ግንባታ ብቸኛ አማራጭ ሲሆን፤ መንግስትም የሕዝብን ሀሳብ ለመስማት ዕድል ያገኛል። በእዚህም የምክክር ኮሚሽኑ ተቀባይነት መጉላቱን ነው የገለጹት። ሀገራዊ የምክክር ኮሚሽን ኢትዮጵያውያን በችግሮቻቸው ላይ መክረው ለመግባባት የሚያስችላቸው ነው። የውይይት መድረኩ አንዱ የሌላውን ችግር በመረዳት ሀገራዊ እይታውን የሚያሰፋበት መነጽር ይፈጥርለታል። ለመፍትሄ ከመነሳት በፊት ችግሮችን ማወቅ ይቀድማልና በምክክር ወቅት ኢትዮጵያ ምን መልክ እንዳላት ዋና ዋና ችግሮቿስ ምንድን ናቸው? የሚሉት በተወያዮች በኩል ይንጸባረቃሉ። የተወያዮች ኃላፊነት የኢትዮጵያ ሀገራዊ ምክክር ኮሚሽን ሥራ ውጤታማነት በተወያዮች የሚወሰን ነው። ሁሉም ኢትዮጵያውያን በተለያዩ አደረጃጅቶች ሀሳቦቻችንን ያደርሱልናል ብለው የወከሏቸው ግለሰቦች አሉ። በመሆኑም እነዚህ የህብረተሰብ ተወካዮች ላለመግባባት ምክንያት የሆኑ ዋና ዋና ችግሮችን ለውይይት ይዞ ለመቅረብ ተገቢውን ዝግጅት ማድረግ ይጠበቅባቸዋል። ይህን ሀሳብ የሚያንጸባርቁት በሚዛን ቴፒ ዩኒቨርሰቲ የታሪክ እና ቅርስ አስተዳደር ትምህርት ክፍል መምህር አጥናፉ ምትኩ ከማህበረሰብ ተወካዮች በሳል ሀሳብ ይዞ መቅረብ እንደሚጠበቅ ይገልጻሉ። የግል ሀሳብን ሳይሆን የወከሏቸውን ህዝቦች ፍላጎትና አስተሳሰብ ማንጸባረቅ የተወያዮች ግዴታ ነው። በውይይት ወቅትም የራስን ብቻ ሳይሆን የሌሎችንም ሀሳብ የማድመጥ ባህልን አጉልቶ ማንጸባረቅ ይጠበቃል። በሌላ በኩል ተወያዮች ሀሳብ ከማመንጨት ጀምሮ የጋራ መፍትሄ የማፍለቅ ሃላፊነትም አለባቸው። የመቻቻል እና የመከባበር ልምድ በውይይት ወቅት ጎልቶ እንዲወጣ ከማድረግ ባለፈ ወደ ማኅበረሰቡ ማዛመትም አስፈላጊ ነው። ያለፈውን በማንሳትና በመቆስቆስ አንዱ ሌላውን የሚከስ ሳይሆን ቁስሉን ለማከም መፍትሄ የሚፈልግ ስብዕናን መላበስ ያስፈልጋል። በእዚህ መንፈስ ለውይይት ከቀረብን ለዘመናት ሳያግባቡን የቆዩ ችግሮችን ፈትቶ እንደ ሀገር ለመሻገር አቅም መፍጠር ይቻላል። የዜጎች ድርሻ ተስፋ የነገ ብርሃን ጮራ ነው፤ ነገን የመመልከት መነጽር። ተስፋ ስኬታማ የሚሆነው ደግሞ ዛሬ በሚሠራው ሥራ ነው። እንጀራ ተጋግሮ ከመበላቱ በፊት ጤፍ ተፈጭቶ መቦካት አለበት። እንጀራ የመብላት ተስፋ ጤፍ ከመዝራት ጀምሮ የማስፈጨትና የማቡካት ሂደትን ይጠይቃል። የምክክር ኮሚሽን ፍሬያማ ውጤት በቅድመ ዝግጅት ምዕራፉ የጠራ ግንዛቤ መያዝና ቀና አመለካከት መላበስን ይጠይቃል። ይሆናል፤ ይሳካል ብሎ አዎንታዊ እንቅስቃሴ ማድረግና ከአላስፈላጊ ትችት መራቅም እንዲሁ። መምህር አጥናፉ እንዳሉት የምክክር ኮሚሽኑ ዓላማ ግቡን እንዲመታ በተለይ የአገር ሽማግሌዎች አገር በቀል እውቀቶችን በማቀበል፤ ምሁራን የሌሎች ሀገራትን ተሞክሮ በመቀመር እና የምርምር ሥራዎችን በማቅረብ የድርሻቸውን ሊወጡ ይገባል። አካታችነቱን ተጠቅመው ሀሳብ ለማዋጣትና ለመደገፍ ለዜጎች የተሰጠ እድል በመሆኑ በአገባቡ በመጠቀም ተባብሮ እውን ማድረግ ይገባል። ኢትዮጵያ ብሩህ የአብሮነትና የሰላም ተስፋን በምክክር ኮሚሽኑ ላይ የመጣሏ ምሥጢር የቤት ገበናን በቤት ውስጥ መፍታት የሚችል ቁልፍ ይዞ ስለተነሳ ነው። ሀገራዊ የምክክር ኮሚሽን ሀገር በቀል እውቀቶችን ተንተርሶ ከባዳ ዐይንና ጆሮ የራቀ ሁነኛ መፍትሄን እንካችሁ እያለ ነው። ዜጎችም ለመቀበል እጃቸውን ዘርግተው በመጠባበቅ ላይ ናቸው። ይሄን ደግሞ በየአካባቢው ለኮሚሽኑ እየተደረገ ያለው የህዝብ አቀባበልና ድጋፍ ያረጋግጣል። ኮሚሽኑ አሁን የቀረውን የቅድመ ውይይት ሂደት ጨርሶ ወደዋናው ምክክር ሲገባ ከአንደበት ይልቅ ለጆሮ ቦታ ሰጥቶ በሰከነ መንፈስ ውይይቱን የማስኬድ ኃላፊነት መሸከም ከሁሉም ይጠበቃል። ሰላም !!!

ከፈተናዎች ባሻገር . . . ! (በቀደሰ ተክሌ ከሚዛን አማን ኢዜአ) በዓለም ውስጥ ሆኖ በአንዳች ምክንያት የወደቀ ይነሳል፤ የታመመ ይድናል፤ የፈረሰ ይጠገናል፤ የደከመ ይበረታል፤ የተኛ ወይም ያንቀላፋም ይነቃል። ይህን እውነት ሰው በልቡ ተስፋ አድርጎ ውሎ ያድራል።ነገን ያልማል። "ሲጨልም ይነጋል" እያለ ለራሱ ይጽናናል። መከራ ሲበዛበት "ሊነጋ ሲል ይጨልማል" በሚል አዲስ ተስፋን በውስጡ ይዘራል። ከእነዚህ ተቃራኒ የሰው ልጅ ከህይወት ዑደት ኩነቶች ባሻገር በተለያዩ የእምነት ተቋማት አስተምህሮ ደግሞ የሞተ የሚነሳበት መንፈሳዊ ተስፋ አለ። ይህም ትንሣኤ ይባላል- ከሞት በኋላ የሚኖር ሕይወትን የሚያሳይም መነጽር። "ትንሣኤ" ማለት የግዕዝ ቃል ሲሆን፤ ቀጥተኛ ትርጉሙ መነሳት ነው። መነሳት የሚነገረው ለወደቀ፤ ለደከመ እና ለሞተ ነው። እንዲሁም ከነበረበት ከፍ ማለት ቀና ማለት መለወጥና ወደ አዲስ መልካም ነገር መሸጋገርን ያመለክታል። በክርስትና እምነት ተከታዮች ዘንድ ትንሣኤ የሚከበረው የኢየሱስ ክርስቶስን ከሞት መነሳትን መሠረት በማድረግ ነው። ክርስቶስ በምድር ሲመላለስ የሰው ልጆች ማድረግ ስለሚገባቸው በጎ ምግባራት እርሱ በመተግበር አስተምሯል። የበጎ ተግባራት ውጤት ደግሞ ከሞት በላይ ራስን ከፍ አድርጎ በሕይወት ዙፋን ላይ መቀመጥ እንደሆነ አሳይቷል። ፍቅር እንዲጎለብት ለሌላው መኖርና አልፎም መስዋዕት መሆንን በግልጽ አንጸባርቋል። እርሱ መልካም ነገር አድርጎ "እናንተ እንዲሁ አድርጉ" ብሏል። ለአብነትም ፍቅር በቀዳሚነት የሚጠቀስ ትምህርቱ ነው "እርስ በእርስ ትዋደዱ ዘንድ ትዕዛዜ ይህች ናት" ብሏል። ፍቅሩን ለሰው ልጆች ራሱን አሳልፎ በመስጠት ገልጧል። ነገ ምን እንዲያውም ከደቂቃዎችና ሰዓታት በኋላ ምን እንደሚፈጠር በማናውቀው ተገድቦና ተተምኖ በተሰጠን የህይወት ዑደት ውስጥ በምናልፋቸው የትኞቹም ጎዳናዎች ምህረትን፣ ይቅር ባይነትን ይጠየቃል። ለሰው ልጅ ለራሱም ቢሆን ቂምና ቁርሾ ያላደረበት ልብ ያስፈልገዋል። የወደደንን ወይም የሰበሰበንን ሳይሆን ተቃራኒውን የፈጸመብንን የመውደድና ፍቅርን በተግባር የማሳየት ልምምድ እንዲኖረን ያስተምራል። ይህም ከራሳችን ጀምሮ ለአካባቢያችን ሁሉ ሰላምና መረጋጋትን ይፈጥራል። ሌላው የተግባር ትምህርቱ ትህትና ነው። የሰው ልጆችን ለማክበር ራሱን ዝቅ አድርጓል። የደቀ መዛሙራቱን እግር ተንበርክኮ አጥቧል። "እናንተም እንዲሁ ለሌሎች አድርጉ" ሲልም አስተምሯል። የዚህ ዓይነቱ ተግባር ዛሬም በኢትዮጵያውያን እሴት ውስጥ ይስተዋላል። በትውፊት ከትውልድ ወደ ትውልድ በመተላለፉ መጥቷል። ቤታችን የወላጆቻችንን አልፎም የመጣን እንግዳ እግር ማጠብ የመልካም ሥነ ምግባር ምገለጫችን ሆኖ ቆይቷል። ይህ እርስ በርስ መከባበር እያጠነከረ ይመጣል፤ ውሎ ሲያድርም በስነ ምግባር የታነጸ የጠንካራ ማህበረሰብ መገለጫም ይሆናል። ትህትና ከአንገትን ጎንበስ ብሎ ሰላምታ መሰጣጣት ብቻ አይደለም። ሌሎች የተሻሉ እንዲሆኑ ማሰብን ያካተተ ከልብ የሚፈልቅ ተግባር ነው። በትዕቢት አውቃለሁ ባይነት ሳይሆን ራስን ዝቅ በማድረገ መንፈስ የተገዛ ማንነት ማዳበርን ይጠይቃል። ድርጊት የሀሳብ ውጤት ነው። ስለሆነም እርስ በርሳችን ከቤተሰብ እስከ ማህበረሰብ እንዲሁም በስራ ቦታችን ካሉ ባልደረቦቻችንን ከልብ በመነጨ ትህትና መቀበልና ማስተናገድ አልፎም መታዘዝ ይጠበቅብናል። ይህ ነው የትህትና ጥቅ እሴቱ። በጎነት፣ ፍቅር፣ ትህትና፣ ለጋስነትና ቅንነትን የሰው ልጅ ገንዘቡ ቢያደርግ ሞትን አሸንፎ ይከብራል። ከመውደቅ ባሻገር መነሳት አለ። ከጨለማ በኋላ ብርሃን ይኖራል። ይህም ከጽልመትና ከአስቸጋሪ ነገሮች አልፈን ብርሃን ማየት እንደሚቻል የጸና ተስፋ በመያዝ ነጋችንን ማየት ይኖርብናል። ትንሣኤ ደስታ ነው፥ ከድቅ ድቅ ጨለማ በኋላ የሚገኝ ልዩ ብርሃን፤ ከመቃብር በላይ የሚገኝ ሐሴት ነው። የትላንት መከራ ላይ የታነጸ ጽኑዕ ደስታ፤ የትላንት መልካም ነገርን መነሻ አድርጎ የሚገኝ ክብር ነው። የሰው ልጅ በፈተናዎች ውስጥ ሆኖ ነገን ተስፋ አድርጎ ጠንክሮ መስራት ከቻለ መልካም ነገር ሁሉ ማግኘት ይችላል። ዛሬም ዓለም ብዙ ውጣ ውረዶችን ታስተናግዳለች። እንደ አገር ኢትዮጵያ ብዙ ችግሮች እያጋጠሟት ነው። ችግሮቹና መከራው ማብዛቱ የነገን ትንሣኤ ለማምጣት ነው። ከፈተናዎች ባሻገር ድል አለ፤ ትንሣኤ ይገለጻል። ለዚህም ነው ምንም ፈታኝ ነገር ቢኖር፣ ችግሮች ቢደራረቡም ተግቶ ሰርቶ ወደ ብርሃኑ መውጣት ይቻላል የምን ለው። የትንሣኤ በዓል ከበዓል ባሻገር በበጎ እይታ በመቃኘት፣ በፍቅር በመታነጽና የቅንነት ጎዳናን በመያዝ ለአገር እና ለራሳችን ክብርን ለመጎናጸፍ ተግባራዊ ምላሽ በመስጠት መሆን አለበት።      

አቶ በቀለ ገመቹ ወይም በቅፅል ስማቸው አሚኮ ይባላሉ፤ በሙያቸው ኤሌክትሪሺያን ናቸው። በ1969 ዓ.ም በዚያድባሬ የሚመራው የሶማሊያ አገዛዝ ኢትዮጵያን በወረረበት ወቅት ሀገር ስትደፈር ቁጭት ተሰምቷቸው ወደ ጦር ሜዳ መዝመታቸውን ይናገራሉ። ጦር ሜዳ ከመዝመታቸው ባሻገር የኤሌክትሪክ ባለሙያ በመሆናቸው "በራ በራ የድል ጮራ" የተሰኘውን ዓርማ በመቅረጽ በ14ቱ ክፍላተ ሀገር እንዲበራ ማድረጋቸውንም ያነሳሉ። በዚህም ከወቅቱ የሀገሪቱ ፕሬዝዳንት ኮሎኔል መንግስቱ ኃይለማርያም እና ከኩባው ፕሬዝዳንት ፊደል ካስትሮ መሸለማችውን ያወሳሉ። ታንክ ማራኪው አሊ በርኬ ጓደኛቸው እንደሆኑ የሚናገሩት አቶ በቀለ፤ በተለያዩ ዐውደ ግንባሮች መሳተፋቸውን አስታውሰዋል። አቶ በቀለ ጥቁር አንበሳ በሚገኘው የኢትዮ-ኩባ ወዳጅነት ፓርክ በሚገኘው የድላችን ሐውልት ላይ ክላሽንኮቭ መሳሪያ ይዘው ሐውልት ተቀርጾላቸዋል። ሐውልት እንዲቀረጽ የተደረገበት ፎቶግራፍ በያኔው ሶስተኛው አንበሳው ክፍለ ጦር በኋለኛው ምሰራቅ ዕዝ በር ላይ በቀኝ እጃቸው መሳሪያ ከፍ አድርገው ይዘው የተነሱት ፎቶ ግራፍ እንደሆነ ገልጸው፤ በዚህም ደስተኛ እንደሆኑ ይናገራሉ። ከእርሳቸው ጎንም መንበረ የምትባል ሌላ ኢትዮጵያዊ ዘማችና መትረጊስ ተኳሽ ሴት ባደረገችው አስተዋፅኦና በደረሰባት አካል ጉዳት ሐውልት እንደተቀረጸላት ያነሳሉ። የካራማራ ድል ታላቅ ድል ነው የሚሉት አቶ በቀለ ገመቹ፣ በርካታ ኢትዮጵያውያን መስዋዕትነት ከፍለውበት የተገኘና ሀገርን ያስከበረ መሆኑንም ይገልጻሉ። የካራማራ ዘማቹ አቶ በቀለ ገመቹ አሁናዊ ኑሯቸው ችግር ላይ እንደሚገኙና ድጋፍ እንደሚሹም ተናግረዋል። ሶማሊያን ለ21 ዓመታት ያስተዳደሩት ዚያድባሬ 'ታላቋን የሶማሊያ ሪፐብሊክ ለመመስረት' በሚል "ድንበራችን እስከ አዋሽ ይደርሳል" እያሉ በመዛት የጦርነት ነጋሪት መጎሰማቸው የሚታወስ ነው። ይሄን እውን ለማድረግ በ1969 በኢትዮጵያ ላይ ግልጽ ወረራ ፈጸሙ። የካቲት 26 ቀን 1970 ዓ.ም የኢትዮጵያ ጦር የእብሪተኛውን የዚያድባሬ ጦር ካራ ማራ ላይ ድል አደረገ፤ የኢትዮጵያ አሸናፊነትም በአደባባይ ታወጀ። ድሉ በየዓመቱ የካቲት 26 ቀን የሚታሰብ ሲሆን ዘንድሮም 46ኛ ዓመቱ ላይ ደርሷል።    

  በይስሐቅ ቀለመወርቅ እንደ መነሻ፡- በእግር ኳስ ውድድሮች የመሃል ዳኝነቱን ቦታ በብዛት የሚይዙት ወንዶች ሲሆኑ፤ አሁን ላይ አልፎ አልፎ ሴቶች ትልልቅ የእግር ኳስ ጨዋታዎችን ሲዳኙ አስተውለናል። እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2022 በኳታር አስተናጋጅነት በተከናወነው 22ኛው የፊፋ የዓለም ዋንጫ፤ ፈረንሳዊቷ ስቴፋኒ ፍራፓርት፤ ኮስታሪካ እና ጀርመን ያደረጉትን ጨዋታ በመሀል ዳኛነት መርታለች። በዚህም በወንዶች ዓለም ዋንጫ ታሪክ በመሀል ዳኝነት የእግር ኳስ ጨዋታን የመራች የመጀመሪያዋ ሴት በመሆን ታሪክ ሰርታለች ። ዘንድሮ ደግሞ በኮትዲቯር አስተናጋጅነት እየተከናወነ በሚገኘው 34ኛው የአፍሪካ ዋንጫ ላይ ሞሮኳዊቷ ቦችራ ካርቡቢ፤ ውድድሩን እንዲመሩ ከተመረጡት 32 የመሀል ዳኞች መካከል ብቸኛዋ ሴት ናት። በዚህም በውድድሩ በጊኒ ቢሳውና በናይጄሪያ መካከል የተከናወነውን ሦስተኛ የምድብ ጨዋታ፤ በመሀል ዳኝት በመምራት፤ ታሪክ ጽፋለች። የሞሮኮ ዓለም አቀፍ ማኅበር የእግር ኳስ ዳኛ የሆነችው ቦችራ ካርቡቢ፤ በወንዶችም ሆነ በሴቶች አህጉራዊ የእግር ኳስ ውድድሮች ላይ በርካታ የመጨረሻ ምዕራፍ የእግር ኳስ ጨዋታዎችን ዳኝታለች። 34ኛው የአፍሪካ ዋንጫን ብቸኛ የሴት ዳኛ ሆና የመራችው ቦችራ ካርቡቢ ማናት? ቦችራ ካርቡቢ በሞሮኮ ሰሜናዊ ክፍል በምትገኘው "ታዛ" ከተማ፤ እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ1987 ተወለደች። የዘር ግንዷ በሰሜን ምሥራቅ ሞሮኮ ከሚገኙት ሪፊያን ከሚባሉት የበርበር ጎሳ ዝርያ ካላቸው ሕዝቦች የሚመዘዝ ሲሆን፤ ለቤተሰቦቿ አምስተኛና የመጨረሻ ልጅ ነች። ገና በልጅነቷ ለእግር ኳስ ፍቅር ያደረባት ቦችራ ካርቡቢ፤ ኳስ መጫወት የጀመረችው በአንድ ትንሽ የወጣቶች ቡድን ውስጥ ነበር። እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2001 በተወለደችበት ከተማ "ታዛ"፤ ለወንዶችና ለሴቶች የእግር ኳስ ዳኝነት ሥልጠና የሚሰጥበት ትምህርት ቤት ተከፈተ ። ይኼ ትምህርት ቤት ቀልቧን የሳበው ቦችራ፤ ሥልጠናውን መውሰድ ጀመረች። "እግር ኳስን እወዳለሁ፤ ራሴንም ላስተምር ፈለኩ።ለምን አላደርገውም ብዬ ፍላጎቴን በመከተል የእግር ኳስ ጨዋታን ደንብ መማር ጀመርኩ" ስትል የእግር ኳስ ዳኝነት ትምህርት የጀመረችበትን ጊዜ ታስታውሳለች። ይኼ ድርጊቷ ካልተዋጠላቸውና፤ በበጎ ጎኑ ካልተመለከቱት ውስጥ ደግሞ፤ ወንድሞቿ ቀዳሚዎች ነበሩ። "በምኖርበት ከተማ አንድ ሴት አጭር ቁምጣ ለብሳ ከወንዶች ጋር ሥልጠና ስትወስድ መታየቷ፤ እንደ አሳፋሪ ድርጊት ስለሚታይ መነጋገሪያ ሆኜ ነበር" ትላለች። የቦችራ ካርቡቢ የዳኝነት ጉዞ እንደ አውሮፓውያን ቆጣጠር በ2007፤ ሞሮኮ ብሔራዊ የሴቶች እግር ኳስ ሻምፒዮናን ጀመረች። ይህ መሆኑ ቡችራ ካርቡቢ ብሔራዊ ዳኛ እንድትሆን ዕድል የፈጠረላት ሲሆን፤ መኖሪያዋንም ከትውልድ ሥፍራዋ "ታዛ" ወደ ሞሮኮ ሌላኛዋ ከተማ "ሚከንስ" እንድትቀይር አደረጋት። "ይህን ዕድል ማግኘቴ ቤተሰቦቼ እንዲረዱኝና ሙያዊ ለሆነ ጉዳይ እንደምሄድ እንዲያምኑ አድርጓቸዋል" በማለት የዳኝነት ሙያዋን በመጨረሻ እንደተቀበሉት ታስረዳለች። በሚከንስ ከተማ በእግር ኳስ ዳኝነት ሥልጠና ላይ እያለች፤ አንድ ቀን አባቷ መጥቶ እንደተመለከታትና፤ ወንድሞቿ ምርጫዋን ሊያከብሩላት እንደሚገባ እንደነገራቸውም ገልፃለች። የ19 ዓመት ወጣት እያለችም፤ በሞሮኮ የሴቶች አንደኛ እና ሁለተኛ የሊግ ውድድር በመዳኘት፤ የዳኝነት ሥራዋን አንድ ብላ ጀመረች። ይህ ከሆነ ከ10 ዓመት በኋላ፤ እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2016 ደግሞ፤ ዓለም አቀፍ የእግር ኳስ ዳኛ በመሆን ራሷን ወደ ሌላ ምዕራፍ አሸጋገረች። ከሁለት ዓመት በኋላም በ2018 በጋና አስተናጋጅነት በተከናወነው የሴቶች የአፍሪካ ዋንጫ ውድድር ፤ በዛምቢያና በኢኳቶሪያል ጊኒ መካከል የተደረገውን ጨዋታ በመሀል ዳኝነት አጫወተች። ይህም በአህጉራዊ የውድድር መድረክ ለመጀመሪያ ጊዜ በመሀል ዳኝነት ያጫወተችው ጨዋታ ሆኖ ተመዘገበላት። እንደ አውሮፓውያን አቆጣጠር በ2020፤ "ቦቶላ" እየተባለ በሚጠራው በሞሮኮ የወንዶች ከፍተኛ የሊግ ውድድር ላይ በመሀል ዳኝነት በመዳኘት፤ የመጀመሪያዋ ሴት ሆነች ። ከአንድ ዓመት በኋላም በካሜሮን አስተናጋጅነት በተከናወነው 33ኛው የአፍሪካ ዋንጫ፤ ሴኔጋልና ግብፅ ባደረጉት የፍፃሜ ጨዋታ የቫር ዳኛ (video assistant referee) በመሆን ሰርታለች። ከዛሬ ሁለት ዓመት በፊትም የሞሮኮ የንጉሱ ዋንጫ የፍፃሜ ጨዋታን በመዳኘትም ቀዳሚዋ ሴት ናት። አሁን ላይ እየተከናወነ ባለው 34ኛው የአፍሪካ ዋንጫ ወድድርም፤ በጊኒ ቢሳውና በናይጄሪያ መካከል የተከናወነውን ሦስተኛ የምድብ ጨዋታ በመሀል ዳኝት በመምራት፤ የመጀመሪያዋ ሰሜን አፍሪካዊት የአረብ ሴት ሆናለች። ቡችራ ካርቡቢ ከእግር ኳስ ዳኝነት ሥራዋ በተጨማሪ፤ የፖሊስ ኦፊሰር በመሆን ሀገሯን እያገለገለች ትገኛለች።