Saayinsii fi Teeknooloojii - ENA Afaan Oromoo
Saayinsii fi teeknooloojii
Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa baatiiwan jahan darban qorannoo DNA 169 taasiseera
Feb 8, 2025 40
Guraandhala 1/2017(TOI)- Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa baatiiwan jahan bara bajataa 2017 darban qorannoo DNA 169 taasisuusaa ibseera. Bu’aan kun kan argame Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Laaboraatoorii DNA’n itti qoratamu ammayyaa gurmeessuun fi ogeeyyota damee Kanaan ogummaa qaban biyya keessaa fi biyya alaatti leenjisee hojiitti galchuun ta’uu beeksiseera. Jijjiiramaan dura dhaabbanni tajaajila DNA kennu biyya keessa waan hinjirreef samuudaan biyya alaatti ergamee basii guddaan qoratamaa akka ture yaadachiisee hjmaata kana hambisuun hambisuun tajaajila qorannoo DNA kennuu danda’uusaa ibseera. Qorannoon DNA sirni haqaa akka mirkanaa’uuuf gumaacha olaanaa akka qabu ibsee, keessumaa eenyummaa namootaa adda baasuuf, yakka dirqisiisanii gudeeduu mirkaneessuuf, falmiiwwan dhalachuun walqabatanii ka’anii fi dhimmoota maatii qorachuuf dandeettiin uumamuusaa odeeffannoon dhaabbaticharraa argame nimul’isa. #Itiyoophiyaa #Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa #TOI
Bittaa fi gurgurtaan teeknooloojii dijitaalaa waggoota shanan dhufan fooyya’ee hojiirra ni’oola-Ministeera Innoveeshinii fi Teeknooloojii
Feb 8, 2025 29
Guraandhala 1/2017(TOI)- Bittaa fi gurgurtaan teeknooloojii dijitaalaa hojmaattota waraqaan adseemsifaman hambisuun waggoota shanan dhufan fooyya’ee hojiirra akka oolu Ministeerri Innoveeshinii fi Teeknooloojii beeksise. Hojiin nageenyaa Saayibarii sirna bittaa fi gurgurtaa dijitaalaa amansiisaa taasisuuf hojjetamaa jiru bu’a qabeessa ta’uun ibsameera. De’eetaan ministira Innoveeshinii fi Teeknooloojii Dr. Yishuruun Alamaayyoo TOI’tti akka himanitti, sagantaan dijitaal Itiyoophiyaa 2030 lammaffaan waggaa dhufu nijalqabama. Xiyyeeffannoon sagantichaas bittaa fi gurgurtaa maallaqa callaan adeemsifamu hambisuun tajaajiloota maallaqa callaan adeemsifaman akka hambisanibsaniiru. Sirni dijitaal teeknooloojii Itiyoophiyaatti bal’inaan hojeeffamaa akka jiru eeranii, sirna bittaa fi gurgurtaa idil addunyaatti fudhatama qabu uumuuf hojjetamaa jira jedhan. Kana keessaa waggoota shanan dhufan sirna bittaa fi gurgurtaa ammayyeessuun bittaa fi gurgurtaa maallaqa callaan adeemsifamu hambisuuf akka hojjetamu ibsaniiru. Akka ibsa de’eetaa ministirichaatti sagantaan dijitaal Itiyoophiyaa marsaa jalqabaatti tajaajiloota mootummaa dijitaalawaa gochuuf hojiin hojjetame bu’a qabeessa ta’eera. Yeroo ammaa dhaabbilee mootummaa 25 keessatti tajaajiloonni 800 caalan dijitaal teeknooloojii fayyadamuun hojjechaa akka jiran eeraniiru. Waggoota muraasa darban teelee birrii fi filannoo dijitaalaa baankii daldalaa dabalatee bittaa fi gurgurtaa taasifameen maallaqni Tiriiliyoonatti lakkaa’amu deddeebi’uu kaasaniiru. Kanaaf sirna bittaa fi gurgurtaa amansiisaa taasisuuf hojiin nageenya Saayibarii hojjetamaa jiru bu’a qabeessa waan ta’eef karoora raawwachuuf haala mijataa uumuu eeraniiru. Adeemsa amma ammaatiin lammiileen miiliyoona 11 tuqaa 5 caalan waraqaa eenyummaa dijitaalaa fudhachuu isaanii de’eetaan ministiraa kun dubbataniiru.
Waraqaan eenyummaa dijitaalaa seer-alummaa ittisuun dorgommii dalala haqa qabeessaa uumaa jira-Biiroo galiiwwanii Finfinnee
Feb 8, 2025 28
Guraandhala 1/2017(TOI)- Waraqaan eenyummaa dijitaalaa seer-alummaa ittisuun hawaasa daldalaa biratti dorgommii dalalli haqa qabeessi akka uumamu dandeessisuusaa Biiroon galiiwwanii Finfinnee ibse. Waraqaan eenyummaa dijitaalaa mirga beekamuu lammiilee mirkaneessuuf, tajaajila kennitootaa fi fudhattoota jidduutti wal amantaan akka cimu, iftoominni, itti gaafatamummaa fi hojmaanni mijataan sadarkaa biyyaatti akka jiraatu waraqaan eenyummaa dijitaalaa hojiirra ooleera. Haala Kanaan waraqaan eenyummaa dijitaalaa Itiyoophiyaa lakk. Labsii 1284/2015n hundeeffamee hojiitti kan galame yoo ta’u amma ammaatti jirattonni miiliyoona 12 ta’an waraqaa eenyummaa dijitaalaa fudhachuuf galmaa’aniiru. Itiyoophiyaan bara 2030tti carraaqqii walitti hidhamiinsa dijitaalaa Afriikaa, sirna faayinaansii hammataa fi tajaajila si’ataa mirkaneessuuf taasiftuun shoorri waraqaa eenyummaa dijitaalaa guddaadha. Biiroo galiiwwanii Finfinneetti daarektarri tajaajila maamiltootaa Asteer Zawudee, Faayidaan akkuma maqaasaa kanneen tajaajila kennanii fi fudhataniif faayidaa guddaa akka qabu TOT’f ibsaniiru. Waraqaan eenyummaa dijitaalaa biyyaalessaa seer-alummaa ittisuun sirna daldalaa seera irratti hundaa’e uumuuf gumaacha olaanaa akka qabu ibsaniiru. Naga’ee waliin dhahamu ittisuuf, daldala seeraan alaa to’achuuf akkasumas dorgommii daldala haqa qabeessaa uumuu ni dandeessisa jedhaniiru. Biiroon galiiwwanii Finfinnee waraqaa eenyummaa dijitaalaa biyyaalessaa lakkoofsa adda baaftuu kafaltoota gibiraa waliin walitti hidhuun daldalaan irra caalaan gara sirnichaatti akka dhufu taasifameera jedhan. Biiroon galiiwwanii Finfinnee Faayidaa dursuun hojiirra oolchuu isaa ibsanii, mootummaa fis ta’e kaffaltoota gibiraaf tajaajila gaarii kennaa jira jedhaniiru. Biirichi lakkoofsa adda baaftuu kaffaltoota gibiraa kennuuf Ashaaraa baayoomeetiriiksii fudhachaa akka turan yaadatanii, Faayidaan booda Ashaaraa fudhachuu akka dhaaban ibsaniiru. Kanaaf Ashaaraan Baayoomeetiriiksii irra deddeebii hir’isuun yeroo fi baasii mootummaa fi daldaltootaa qusachuu akka dandeessise dubbataniiru.
Badhaadhina biyyaa mirkaneessuuf gumaachi Teeknooloojii fi Innoveeshinii murteessaadha-Koree dhaabbataa
Feb 6, 2025 54
Amajjii 29/2017(TOI)- Badhaadhina biyyaa mirkaneessuuf gumaachi Teeknooloojii fi Innoveeshinii murteessaa ta’uusaa mana maree bakka bu’oota ummataatti Koreen dhaabbataa dhimmoota humna namaa, bobbii hojii fi teeknooloojii ibse. Koreen dhaabbataa kun raawwii hojii baatii jahaa bara 2017 ministeera Innoveeshinii fi Teeknoloojii qorateera. Raawwiin hojii gabaasaan dhihaate ciminoonni fooyyee qaban kan itti mul’ate ta’uu koreen dhaabbataa kun eereera. Dabalataanis hanqinootaa fi dhimmoota xiyyeeffannoo barbaadu jedhe fuulduraaf hojjechuun raawwii fooyyessuun akka barbaachisu himeera. Walitti qabaan koree koree dhaabbataa Dr. Nagarii Leencoo ministeerichi karoora mootummaa galmaan gahuuf shoora olaanaa baha jedhaniiru. Hiyyummaa jalaa bahuu fi badhaadhina mirkaneessuuf Teeknooloojii fi Innoveeshiniin shoora olaanaa kan qabu ta’uu eeranii dhaabbatichi dargaggoota oldeemtota jajjabeessuuf kan hojjetu ta’uu eeraniiru. Komiiwwan gama hooggansaan kaafaman tokko tokko ilaalchisuun koree komee dhaggeeffatu kan madaallii eege, maxxantummaarraa bilisa kan ta’ee fi dhugaarratti hundaa’ee hojjetu hundeessuun furuun akka barbaachisu hubachiisaniiru. Koreen dhaabbataa gabaasicharratti gaaffilee garagaraa kan kan gaafate yoo ta’u hooggantoonni ministeerichaa deebii fi ibsa kennaniiru. Ministirri Innoveeshinii fi Teeknooloojii Dr. Ballaxaa Mollaa shoorri dameen Saayinsii fi Teeknooloojiin qabu olaanaa waan ta’eef fooyyessuuf ittigaafatamasaa bahaa akka jiru dubbataniiru. Gama Innoveeshiniitiin Yuunivarsiitiiwwan biyyattii garagaraa hammataa taasisuun hojiileen hedduun hojjetamaa akka jiran ibsaniiru. Hooggantoonni olaanoon ministeerichaa dhaabbilee gama deeggaruu fi galteewwan gama dabaluun qonnaa fi fayyaa dabalatee dameelee garagaraa hammachuun hojiileen hedduun hojjetamaa akka jiran himuusaanii odeeffannoon mana marichaarraa argame nimul’isa. #Itiyoophiyaa #Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa
Warqaan eenyumma dijitaalaa Faayidaa Itiyoophiyaarra darbee walitti hidhamiinsa dijitaalaa Afriikaa si’achiisuuf galma qabateera
Feb 6, 2025 63
Amajjii 29/2017(TOI)-Faayidaan Itiyoophiyaarra darbee Afriikaatti walitti hidhamiinsa dijitaalaa, hammattummaa Faayinaansii fi tajaajila si’ataa mijeessuuf galma qabachuusaa qindeessituun itti aantuu sagantaa waraqaa eenyummaa biyyaalessaa Raaheel Yitbaarak ibsan. Waltajjiin marii Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa sagantaa waraqaa eenyummaa biyyaalessaa waliin ta’uun mata duree “Faayidaan Itiyoophiyaaf” jedhuun qopheesse taa’amaa jira. Itiyoophiyaatti mirga beekamuu jiraattotaa mirkaneessuuf, tajaajilamaa fi tajaajila kennitoota jidduutti wal amantaan akka guddatu, iftooma, itti gaafatamummaa fi sirni mijataan sadarkaa biyyaatti akka jiraatu waraqaan eenyummaa dijitaalaa hojiirra ooleera. Haala Kanaan waraqaan dijitaalaa Itiyoophiyaa lakkoofsa labsii 1284/2015n hundaa’ee hojii kan eegale yoo ta’u amma ammaatti jiraattonni miiliyoona 12 caalan waraqaa eenyummaa dijitaalaa argachuuf galmaa’aniiru. Itti aantuun qindeessituu sagantaa waraqaa eenyummaa biyyaalessaa Raaheel Yitbaarak, waraqaan eenyummaa dijitaalaa biyyaalessaa akkuma maqaasaa Itiyoophiyaaf tajaajiloota hedduu kennuuf faayidaa guddaa akka qabu ibsaniiru. Faayidaan mirga lammiilee kan eegsisu, faayidaa dinagdee, siyaasaa fi hawaasummaa biyyaa kan kabachiisu ta’uu eeraniiru. Itiyoophiyaan bara 2030 Afriikaatti walitti hidhamiinsa dijitaalaa, sirna faayinaansii hammataa fitajaajila si’ataa mirkaneessuuf carraaqqii taasitu keessatti faayidaan utubaa ijoo ta’ee akka tajaajilu dubbataniiru. Itti fufuunis, Tajaajilli oduu Itiyoophiyaa sagantaa faayidaan Itiyoophiyaaf jedhu kana qopheessuusaaf galateeffataniiru. Hojii raawwachiisaan olaanaa Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa Seeyifee Darribee gamasaaniin, TOI’n faayidaa biyyaalessaa Itiyoophiyaa eegsisuuf ergamni kan kennameef bakka bu’aa oduu biyyattii ta’uusaa ibsaniiru. Angaftichi Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa caaseffama dhaabbatummaa tokkummaa sabdaneessummaa ijaaruuf dandeessisu uumuusaa dubbataniiru. Haala Kanaan sagantaalee oduu fi Oduun walqabatan qopheessuun gamatti waltajjiiwwan maree faayidaa biyyaa qaban qopheessuun ergama biyyaa bahachaa jira jedhaniiru. Waltajjiin maree waraqaa eenyummaa dijitaalaa biyyaalessaa irratti xiyyeeffatee fi mata duree “faayidaan Itiyoophiyaaf” jedhuun qophaa’e kun faayidaa dinagdee fi hawaasummaaf hubannoo keessa kan galche ta’uu kaasaniiru. TOI’n miseensa Pireezidiyeemii BRICS ta’uun Faayidaa Itiyoophiyaa qofa osoo hintaane bifa Afriikaa akka qabatu gochuuf nihojjetama jedhaniiru.
Waraqaan eenyummaa Faayidaa Dijitaalaa mirga lammiilee fi faayidaa biyyaa kan eegsisudha-Ittaantuu qindeessituu sagantaa waraqaa eenyummaa biyyaalessaa Raaheel Yitbaarak
Feb 6, 2025 40
Amajjii 29/2017(TOI)- Waraqaan eenyummaa Faayidaa Dijitaalaa mirga lammiilee kan eegsisu, faayidaa dinagdee, siyaasaa fi hawaasummaa biyyaa kan eegsisu ta’uu ittaantuun qindeessituu sagantaa waraqaa eenyummaa biyyaalessaa Raaheel Yitbaarak ibsan. Waltajjiin marii Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa sagantaa waraqaa eenyummaa biyyaalessaa waliin ta’uun mata duree “Faayidaan Itiyoophiyaaf” jedhuun qopheesse taa’amaa jira. Itiyoophiyaatti mirga beekamuu jiraattotaa mirkaneessuuf, tajaajilamaa fi tajaajila kennitoota jidduutti wal amantaan akka guddatu, iftooma, itti gaafatamummaa fi sirni mijataan sadarkaa biyyaatti akka jiraatu waraqaan eenyummaa dijitaalaa hojiirra ooleera. Haala Kanaan waraqaan dijitaalaa Itiyoophiyaa lakkoofsa labsii 1284/2015n hundaa’ee hojii kan eegale yoo ta’u amma ammaatti jiraattonni miiliyoona 12 caalan waraqaa eenyummaa dijitaalaa argachuuf galmaa’aniiru. Itti aantuun qindeessituu sagantaa waraqaa eenyummaa biyyaalessaa Raaheel Yitbaarak, waraqaan eenyummaa dijitaalaa biyyaalessaa akkuma maqaasaa Itiyoophiyaaf tajaajiloota hedduu kennuuf faayidaa guddaa akka qabu ibsaniiru. Faayidaan mirga lammiilee kan eegsisu, faayidaa dinagdee, siyaasaa fi hawaasummaa biyyaa kan kabachiisu ta’uu eeraniiru. Jiraattonni Finfinnee hedduun galmaa’uu kaasanii, naannoleettis Babal’isuuf hojjetamaa akka jiru dubbataniiru. Waraqaan eenyummaa dijitaalaa tajaajila kennitootaa fi tajaajilamtoota walitti fiduun tajaajila dijitaalaa si’ataa kennuu dandeessisa jedhaniiru. Tajaajilli oduu Itiyoophiyaa sagantaa Faayidaan Itiyoophiyaaf jedhu kana qopheessuusaaf galateeffataniiru. Hojii raawwachiisaan olaanaa Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa Seeyifee Darribee gamasaaniin, TOI’n faayidaa biyyaalessaa Itiyoophiyaa eegsisuuf ergamni kan kennameef bakka bu’aa oduu biyyattii ta’uusaa ibsaniiru. Angaftichi Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa caaseffama dhaabbatummaa tokkummaa sabdaneessummaa ijaaruuf dandeessisu uumuusaa dubbataniiru. Haala Kanaan sagantaalee oduu fi Oduun walqabatan qopheessuun gamatti waltajjiiwwan maree faayidaa biyyaa qaban qopheessuun ergama biyyaa bahachaa jira jedhaniiru. Waltajjiin maree waraqaa eenyummaa dijitaalaa biyyaalessaa irratti xiyyeeffatee fi mata duree “faayidaan Itiyoophiyaaf” jedhuun qophaa’e kun faayidaa dinagdee fi hawaasummaaf hubannoo keessa kan galche ta’uu kaasaniiru. TOI’n miseensa Pireezidiyeemii BRICS ta’uun Faayidaa Itiyoophiyaa qofa osoo hintaane bifa Afriikaa akka qabatu gochuuf nihojjetama jedhaniiru. #Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa #Itiyoophiyaa #TOI
TOI’n filmaata dijitaalawaan sagalee Afriikaa ta’uuf hojii jalqabe fayidaalee Afriikaa waloon eegsisuuf nigargaara-Piiter Laam Booz
Feb 3, 2025 74
Amajjii 26/2017(TOI)- TOI’n filmaata dijitaalawaan sagalee Afriikaa ta’uuf hojii jalqabe fayidaalee Afriikaa waloon eegsisuuf akka gargaaru barreessaan olaanaa Sosochiin ummattoota kibba Sudaan (SPLA) Piiter Laam Booz ibsan. Barreessaan olaanaa Sosochii ummattoota kibba Sudaan (SPLA) Piiter Laam Booz yaa’ii idilee 2ffaa Paartii badhaadhinaa irratti hirmaachuuf tibbana Finfinnee dhufuunsaanii niyaadatama. Barreessaan olaanaa kun har’a kompileksii miidiyaa haaraa tajaajila oduu Itiyoophiyaa fi bu’ura misoomaa miidiyaa dijitaalaa daawwataniiru. Barreessaan olaanaa Piiter Laam Booz wayita kanatti dandeettii Afriikaa walitti hidhuu fi seenessa waloo uumuuf miidiyaan Afriikaa cimaa ta;e jiraachuu akka qabu dubbataniiru. Haala Kanaan TOI’n gama filmaata dijitaalaan sagalee Afriikaa ta’uuf moggaasa “pulse of Africa’’ jedhuun hojiileen afaan idil addunyaa hedduun qaqqabaa ta’uufjalqabe jajjabeessoodha jechuun ibsaniiru. Kun ammo dandeettii fi qabeenya guddaa misoomaa fi sektaroota biroon Afriikaan qabdu beeksisuuf furmaata sirrii ta’a jedhaniiru. Miidiyaaleen Afriikaan ala jiran haqa Afriikaanotaa beeksisuun hanqina akka qaban eeruun, TOI’n gama filmaata dijitaalaan sagalee Afriikaa ta’uuf hojii eegale Afriikaa amma barbaadamu beeksisuuf nigargaara jedhaniiru. Barreessaan olaanaa Piiter Laam Booz, kompileksiin miidiyaa TOI teeknooloojii ammayyaan ijaaramuusaa dinqisiifatanii, TOI’n Afriikaaf sagalee sirrii ta’uun imala filmaata dijitaalaa ta’uuf jalqabe Afriikaanonni hundi deeggaruu qabu jedhaniiru, #Tajaajila Oduu Itiyoophiyaa #Itiyoophiyaa #TOI
Amaaraa Miidiyaa Korpooreeshiniin Istuudiyoo ammaayyaa magaalaa Finfinneetti ijaarsise eebbisiisaa jira
Feb 3, 2025 89
Amajjii 26/2017(TOI)- Paartiin Yuunaayitid Ruusiyaa tumsa Itiyoo-Ruusiyaa caalaatti cimsuuf paartii badhaadhinaa waliin tumsaan akka hojjetu miseensi biiroo Suppiriim Kaawunsil paartii fi seenaaterri Federeeshinii Ruusiyaa Andiree Kliimoov ibsan. Mariiwwan milkaa’oon tumsa paartilee jidduu fi hariiroo biyyoota lamaanii cimsan yaa’ii idilee paartii badhaadhinaa 2ffaan taasifamuusaanii dubbataniiru. Seenaater Andiree Kiliimoov tumsa Ruusiyaa fi Itiyoophiyaa fi tumsa paartilee lamaanii fi dhimmoota Kanaan walqabatanirratti miidiyaaleef ibsa kennaniiru. Doktar Abiyyi Ahimadii fi hooggantoota olaanoo paartii badhaadhinaa biroo waliin yaa’ii idilee 2ffa paartii badhaadhinaarratti mariiwwan milkaa’oo taasisuusaanii eeraniiru. Mariileen kunneen tumsa paartilee jidduu fi hariiroo gamlamee biyyootaa kan cimsan ta’uu himaniiru. Turtii Itiyoophiyaatti taasisaniin bakkeewwan garagaraa daawwachuusaanii fi hojiilee hojjetamaa jiran dinqisiisoo ta’uu dubbataniiru. Waggaa afur dura Finfinnee akka turan kaasanii, magaalaan Finfinnee yero ammaa akka malee jijjiiramtee miidhagdee arguusaanii ibsaniru. Yaa’iin idilee 2ffaa Paartii badhaadhinaa Amajjii 23 irraa eegalee amma Amajjii 25 bara 2017tti mata duree”waadaa hanga aadeffannaatti” jedhuun adeemsifamee kaleessa galgala xumuruunsaa niyaadatama. Paartii Yuunaayitid Ruusiyaa dabalatee hooggantoonni fi bakka bu’oonni paartilee obboleewwanii biyyoota 15 hirmaachuunsaanii niyaadatama.
Instiitiyutichi Raacitii Itittuun osoo tajaajilaa ala hin ta'iin guyyaa 10 tursiisu oomishe
Jan 27, 2025 142
Amajjii 19/2017(TOI) Instiititiyutiin Baayo fi Imerjingi tekinolojii Raacitii aannaan saatii muraasa keessaatti Itichuu fi Itittuun osoo tajaajilaa ala hin ta'iin guyyaa 10'f tursiisu danda'u oomishuu ifoomse. Itiyoophiyaatti oomisha aannanii guddisuu, oomisha aannanii irratti sona dabaluufi qulqullina aannanii dabaluu irratti xiyyeeffannaan hojjatamaa jira. Mootummaan tarsimoo misooma aannanii baasuun sagantaa maaddii guutuu dabalatee oomishaa fi oomishitummaa aannanii dabaluuf hojii dandeeisaan hojjecha jira. Damee kanarratti fayyadama tekinolojii bal'isuun galma kaa'ame milkeesuuf dhaabbilee hundaa'an keessa Inistiitiyutiin Baayo fi Immarjing tekinolojii isa tokkodha. Inistiitiyuutii Baayoo fi Immarjiingi tekinolojiitti qorataa olaanaa kan ta’an Doktar Tasfaamaariyaam Barihee xiyyeeffannoo hojii inistiitiyutichaa keessaa tokko haala qabanna aannanii fieegumsa taasifamuu qabudha jedhaniiru. Haaluma kanaan qorannoo saayinsawwaan inistiitiyutichi Raachitiiwwan Itittuu gosa jaha kan aannan dafee akka ititu taasisanii fi nageenyi isaa eegamee osoo hin badiin akka turu taasisan baasuu himaniiru. Baakteeriyaawwaan aannan akka itituufis ta'ee akka baduuf sababa ta'uu himanii; Raacitiiwwan inistiitiyutichi qorannoon argate kunneen aannan saatii muraasa keessaatti akka ititu taasisee guyyootaaf osoo tajaajilaa ala hin ta'iin akka turu kan taasisanidha jedhaniiru. Kanaan dura aannan itituuf guyyoota afur kan itti fudhatu ta'uu himanii; amma garuu kana gara saatii afurii hanga jahaatti gadi butuun danda'ameera jedhaniiru. Raacitici Itittuun osoo tajaajilaa ala ta'ee hin badiin guyyoota10'f akka turuu danda'u kan taasisu ta'uu eeranii; hojiin kun fayyaa lammilee eeguun cinaatti mancaatii gama kanaan jiru ittisuuf kan gargaarudha jedhaniiru. Bu'aan qorannoo kun kanneen dhuunfaa fi indastiriitti Itittuu oomishaniif fayidaa olaanaa kan qabu ta'uu himaniiru. Kubaaniyyaawwan Inistiitiyuu Baayoo fi Immarjingi tekinolojii waliin waliigaltee taasisuun oomishicha oomishanii gabaaf dhiheesuu akka danda'an beeksisaniiru.
Tarsiimoon Dijitaalaa Itiyoophiyaa hojiirra ooluun isaa amantaa ummanni diinagdee dijitaalaa irratti qabu akka dabalu taasiseera
Jan 25, 2025 152
Amajjii 17/2017 (TOI) - Tarsiimoon Dijitaalaa Itiyoophiyaa hojiirra ooluun isaa amantaa ummanni diinagdee dijitaalaa irratti qabu akka dabalu taasisuu Biiroon Innooveeshinii fi Teeknooloojii magaalaa Finfinnee beeksise. Tarsiimoon “Digital Ethiopia 2025” adda durummaan bu’uuraalee dijitaalaa ijaaruu fi babal’isuun guddina dinagdee biyyaa saffisiisuuf kan akeekedha. Tarsiimoon kun bara 2010 irraa eegalee waggoota shaniif kan turu yoo ta’u, marsaan jalqabaa tasimoo kanaa bara kana xumurama. Hogganaan Biiroo Innooveeshinii fi Teeknooloojii Magaalaa Finfinnee obbo Solomoon Amaaree TOI'tti akka himanitti; Tarsiimoon Dijitaalaa Itoophiyaa hubannoo ummanni diinagdee fi daldala karaa dijitaalaa irratti qabu akka dabalu taasiseera. Keessumattuu gama sochii diinagdee adda addaan, daldala boba’aa, kanfaltii ibsaa, kiraa manaa, bishaanii fi kaffaltiiwwan biroon mala kanaan raawwatamuun dhamaatii uummanni kanaan dura qabu hi'iseera jedhaniiru. Tikeetii xiyyaaraa dabalatee tajaajila geejjibaa gurguddoon karaa teeknooloojii dijitaalaa kennamuun ummanni teeknooloojii kanarratti amantaa akka qabaatu taasiseera jedhaniiru. Waggoota shanan darbanitti hojiirra oolmaa fi itti fayyadama teeknooloojii irratti jijjiiramni guddaan mul’achuu isaa eeraniiru. Yeroo ammaa magaalaa Finfinneetti dhaabbileen tajaajila kennan 400 ol sirna dinagdee dijitaalaa keessa seenanii itti fayyadamaa jiraachuus eeraniiru. Kunis galmee konkolaataa, hayyama konkolaachisummaa, galmee lafaa fi waldaalee siivikii akkasumas tajaajila hawaasaa akka dabalatu ibsaniiru.
Dhiibbaa Jijjirama Qabeenya Qilleensaa hiri'isuuf raaga haala qilleensaa qaqaabamaa taasisuurratti xiyyeeffannoon hojjetama jira
Jan 20, 2025 213
Amajjii 12/2017(TOI) - Dhiibbaa Jijjirama Qabeenya Qilleensaa hiri'isuuf haala raaga haala qilleensaa ammayyeesuu fi odeeffannoo qaqaabamaa taasisuurratti xiyyeeffannoon hojjetama jiraachuu Daarektarri olaanaa Instiititiyutii Meetirolojii Itoophiyaa Faxxanee Tashoomee beeksisan. Foramiin raaga haala qilleensaa Ganfa Afrikaa 69ffaan magaalaa Finfinneetti geggeeffama jira. Foramii kana mata duree ''Tajaajila qabeenya qilleensaa irratti qaawwa akeekachiisa duraa irratti jiru duuchuu'' jedhuun Raagni haala qilleensa IGAD fi deeggartoonni isaa waliin ta'uun kan qopheesanidha. Daarektar olaanaa Institiyuutii Meetirolojii Itiyoophiyaa obbo Faxxanee Tashoomaa sirna banisa foramicharratti jijjiramni qabeenya qilleensaa qormaata addunyaa ta'us naannawwichatti dhiibbaan inni geesisaa jiru garuu hunda caalaa cimaadha jedhaniiru. Jijjirama qabeenya qilleensa yeroo yeroon mudatu dursanii baruun odeeffannoo qaqqabamaa taasisuun dhiibbaa cimaa inni geesisuu danda'u hiri'isuun ni danda'ama jedhaniiru. Itiyoophiyaan dhiibbaa Jijjirama qabeenya Qilleensaa irraa damdamachuuf tajaajila raaga qilleensaa ammayyeesuu irratti xiyyeeffannoon hojjecha jiraachuu ibsaniiru. Abbaa Taayitaa Misooma Mootummoota Afrika Bahaa (IGAD)tti Daarektarri Giddugala raaga Qilleensaa fi Hojiirra Oolmaa (ICPAC) Dooktar Abdii Fidaa gama isaaniin; jijjiirama qilleensaaf deebii qindaa'afi qorannoo irratti hundaa'etu barbaachisa jedhaniiru. Afrikaan Bahaa yeroo baayyee jijjiirama qilleensaatiin waan miidhamtuuf dursanii raaga kana beeksisuun barbaachisaa ta’uu ibsaniiru.
Yuunivarsiitiin Haramaayyaa sanyii filatamaa Moosee fi midhaan adda addaa qorannoon argate qonnaan bultootaaf rabsuufi
Jan 15, 2025 232
Amajji 7/2017(TOI) - Yuunivarsiitiin Haramaayyaa sanyii filatamaa Moosee fi midhaan adda addaa kan qorannoon argate qonnaan bultootaaf rabsuuf akka jiru beeksise. Sanyiin filataamaa yuunivarsiitichi qorannoon fooyyesee kunneen dhukkuba kan damdamatanii fi oomishinni guddaan kan irraa argamu ta'uun ibsameera. Yuunivarsiitiin Haramaayyaa hojii baruu fi barsiisuu idileen hojjetu cinaatti hojii qorannoo fi qo'annoo hawaasa naannaawwaa fayyadamoo taasisaan hedduu hojjecha jirachuu beeksiseera. Yuunivarsiitichatti daarektara misooma Intarpiraazii Doktar Katamaa Baqqalaa TOI'tti akka himanitti; Yuunivarsiitichi sanyii filatamaa Moosee fi midhaan gosa adda addaa qorannoon bu'a qabeesummaan isaanii mirkanaa'e baay'iseera. Haaluma kanaan mooraa muummee Yuunivarsiitichaa keessaatti kan argamu lafa heektaara 106 irratti sanyii moosee, boqqoolloo, mishingaa, qamadii fi midhaan gosa adda addaa kan biroo gatii madaalawwaan qonnaan bultootaaf rabsuuf qophaa'eera jedhaniiru. Sanyiiwwan fooyyeeffamaN kanneen ooyiruu qonnaan bultootarratti hojiin madaksuu hojjetamuus himaniiru. Sanyiiwwan filatamoo kanneen keessaa keessattu sanyiin moosee ''Bubu fi Guddannee'' jedhaman dhibee damdamachuun lafa heektaara tokko irraa hanga oomisha kumataala 350 kennuu danda'anidha jedhaniiru. Sanyiin filatamaa boqqoolloo Malkaasaa 3 fi BH-560 jedhamanis lafa heektaara tokko irraa callaa kumataala 55 hanga 60 oomishuun kan ittiin danda'amudha jedhaniru. Dabalataan mooraa yuunivarsiitii Haramaayyaa kan muummee keessaatti kan argamu lafa heektaara 11 irratti hojiin sanyii filatamaa Ataraa baay'isuu hojjetama jirachuu eeraniiru. Sanyiiwwan baay'ifamaa turan kunneen yeroo dhihootti naannoo Hararii, godina Harargee Bahaa fi Lixaatti waldaalee sanyii baay'isuu irratti bobba'anii fi qonnaan bultootaaf rabsuuf hojjetama jira jedhaniiru.
Guyyoota itti aanaan haalli qilleensaa jiidhaa fi duumeessa qabu bal'inaan ni jiraata
Jan 13, 2025 214
Amajji 5/2017(TOI) -Guyyoota itti aanaan naannawwaa adda addaatti haalli qilleensaa jiidhaa fi duumeessa qabu bal'inaan kan jiraatu ta'uu Instiitiyutiin Meetirolojii Itiyoophiyaa beeksise. Insitiitiyutichi ibsa TOI'f ergeen guyyoota kurnan dhufanitti bakkeewwan muraasa jiddugala Baha, Kabaa bahaa,Kaaba lixaa akkasuma Naannaawwaa Kibba Lixa Itiyoophiyaatti haalli qilleensa jiidhaa fi uuwwisni duumessaa bal'inaan kan jiraatu ta'uu beeksiseera. Kunis naannolee biyyatti bakka hedduutti erga midhaan walitti qabameen booda hojii hojjetamuuf mijata ta'uu eerera. Haaluma kanaan Kibbi Oromiyaa, Sidaamaa, Kibbaa lixaa fi Lixinni roobaa salphaa hanga jiddugaleessa kan argatu ta'uu beeksiseera. Haalli qilleensa bonaa gogaa, aduu fi qilleensa qabu guyyoota itti aananis kan itti fufu ta'uu eerera. Keessattu naannaawwaan oomishini Arfaasaa itti oomishamutti ooyiruu irraa haftee oomishaalee adda addaarra hafanii qulqullesuun barbaachisaa ta'uu hubachiiseera. Guyyoota jalqabaa torban kanaa keessatti naannolee kibba Itiyoophiyaa, baha, kaaba bahaa fi giddugaleessa biyyattii tokko tokkotti jiidhinni sadarkaan xiqqaa ta'e ni jiraata jedheera. Kunis naannoo Horisiise bulaa fi gariin horiise bulaatti dhiyeessii nyaata beelladaa fi bishaan dhugaatii fooyyesuu keessatti gahee gaarii ni qabata jedheera. Inistiitiyuutichi ibsa baaseen naannaawwan oomisha ji'a arfaasaa dafanii jalqaban ooyiruu isaanii dafanii akka qopheeffataniif haala mijata kan uumu ta'uus ibseera. Amajji 13 hanga 23/2017'tti haalli qilleensa bonaa gogaa, aduu fi qilleensa qabu naannaawwa biyyatti irra caalaan kan jiraatu ta'uu ibseera.
Leenjii Koodaroota Itiyoophiyaa irratti hirmaachuun keenya hojii keenya haala gaariin akka hojjennu nu gargaaraa jira
Jan 9, 2025 236
Amajji 1/2017 (TOI) - Dargaggoonni naannoo Affaar, Sidaamaa fi Harii irraa leenjii 'Ethio Coders' irratti hirmaachaa jiran leenjicha irratti hirmaachuun keenya hojii keenya haala gaariin akka hojjennu nu gargaaraa jira jedhan. Ministirri Muummee Doktar Abiyyi Ahimad sagantaan Kooderota Miliyoona Shanii dargaggootaaf carraa guddaa ta’uu ibsuun isaanii ni yaadatama. Dargaggoonni saganticharratti hirmaachuuf galmaa’uun ragaa gahumsaa sadarkaa idil-addunyaatti beekamtii qabu akka argatan hunduu jajjabeessuu akka qabu waamicha taasisanii turan. Dargaggootaa Leenjiin Koodaroota Itiyoophiyaa (Ethio Coders) irratti hirmaachaa teeknooloojiiwwan ammayyaa haala yeroo ammaa jiranitti dafanii akka madaqaniif leenjichi murteessa ta'uu himaniiru. Dargaggoo Shaambel Mohaammad Naannoo Affaaritti ogeessa tajaajila elektirikii Itiyoophiyaati. Leenjii koodaroota Itiyoophiyaa irratti hirmaachuun isaa hojii isaa haala gaariin akka raawwatu isa dandeessisuu ibseera. Teeknooloojii dijitaalaatiin hojjechuun kan yeroon gaafatuu fi karaa filatamaa ta'uu ibsee; carraa mootummaan mijeesefitti fayyadamuun ogummaa fi dandeettii biyyoota addunyaa adda addaa waliin walqunnamsiisuu horachuu danda'uu himeera. Naannoo Sidaamaatti ogeessa Ejensii Saayinsii fi Teeknooloojii Naannoo Sidaamaa kan ta'e Roobeel Daani'eel gama isaan; Leenjii koodaroota Itiyoophiyaaf kennamu hundaa leenji'uun xumuruu himeera. Dargaggeessi kun adeemsi jijjiirama teeknooloojii addunyaa baayyee saffisaa ta'uu eeree koodariin Itoophiyaa leenjii dhaloonni teeknooloojiiwwan ammayyaa haala jijjiirama yeroo ammaa keessatti mul’achaa jiranitti saffisaan akka madaqsu kan dandeessisu ta’uu himeera. Leenjichi akka biyyaatti hojii diinagdee dijitaalaa ijaaruuf hojjetamu keessattis gumaacha olaanaa akka qabus ibseera. Ejensii Innooveeshinii fi Teeknooloojii Naannoo Harariitti leenjisaa koodarsoota Itoophiyaa kan ta'e dargaggoo Idris Sefaa gama isaan yeroo ammaa teeknooloojiin jireenya salphisuu fi hirmaannaa fi fayyadamummaa dabaluu dandeessisaa jira jedheera. Dargaggoota damichaa leenjisuu fi humneessuu akkasuma teeknooloojii waliin wal barsiisuuf karaa Ejensii Innoveeshinii fi Teeknooloojii Naannichaatiin hojjetamaa akka jirus eeraniiru. Keessumaa teeknooloojiiwwan dijitaalaa fi walxaxaa hubachuu fi itti fayyadamuudhaan leenjiin kun yeroo waliin tarkaanfachuuf kan gargaaru ta’uu eeraniiru. Kunis biyyittiin sadarkaa teeknooloojii dijitaalaatiin addunyaan irra geesse akka geessu kan taasisu ta’uu ibsaniiru. #Itoophiyaa#Oromiyaa#coders
Kirkira lafaa naannawa Sulula Qinxamaatti mudachaa jiru hordofuun ogummaa Saayinsiin alaa odeeffannoon tamsaafaman burjaajii uumuu hin qaban
Jan 2, 2025 348
Mudde 24/2017(TOI) - Lammileen Kirkira lafaa naannoo Affaar naannnwa Sulula Qinxamaatti mudachaa jiru hordofuun ogummaa Saayinsiin alaa odeeffannoo tamsaafamaniin barjaaja'uu akka hin qabne Yuunivarsiitii Finfinneetti qorataan damichaa Piroofeesar Attaalay Ayyalee beeksisan. Kirkirri lafaa taatee uumamaa walitti bu'insa dhaagaa lafa jalaanii fi humna lafa jalaa dhiibbaan ol bahuun kan uumamuu ta'uu qoaratoonni damichaa kan himan. Erga yeroo dhihoo as naannoo Affaar naannawwaa sulula qinxamaatti keessattu gaara Fantaallee fi naannawwaa isaatti darbee darbee kirkirri lafaa uumamaa jirachuun ni beekama. Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa dhimma kana ilaalchisuun Yuunivarsiitii Finfinneetti qorataa kirkira lafaa fi barsiisaa Inistiitiyuutii Ji'oofiziksii, Saayinsii Hawaa fi Astiroonomii piroofeesar Attaalay Ayyaalee dibbiseera Akkataa saayinsiitti lafti yeroo hundaa sochiirra kan jirtu waan taateef Voolkaanoo, Sigiginni fi kirkirri lafaa akkasuma taateewwan balaa uumamaa kana fakkatan biroon kan eegamanidha jedhaniiru. Bara darbe ji'a Fulbaanaa fi Onkoloolessaa keessa naannaawwa Awaash Fantaalee kirikirri lafaa walfakaataan turuu yaadachiisanii; erga yeroo dhihoo as garuu irra deddebiin mudachaa jiraachuu piroofesarichi himaniiru. Itiyoophiyaa naannaawwa sululula qinxamaatti kirkirri lafaa mudatu dhagaa gubataa lafa jala jiruun kan wal qabatu ta'uu eeranii, kirkirri lafaa kanaan mudatu miidhaa guddaa kan uumuu danda'u miti jedhaniiru. Kirkira lafaa kana waliin walqabatee odeeffannoowwan doggoraa saayinsawwaa hin taanee fi kanneen lammilee jeeqan tamsaafamaa jirachuu eeranii; odeeffannoo sirrii madda sirrii irraa qofa argachuun barbaachisaadha jedhaniiru. Kirkirri lafaa irra deddeebiin Awaash Fantaallee fi naannawaa isaatti mudachaa jiru miidhaa cimaa kan geessisu akka hin taane hawaasni hubachuu qaba jedhaniiru. Damee kanarratti hubannoo uumuu akkasumas mootummaan ogeeyyii leenjisuu fi humna dinagdee biyyaa ilaalcha keessa karaa galcheen meeshaalee hojii qorannoof barbaachisan bituu akka qabu himaniiru.
Yuunivarsiitichi Itoophiyaan teeknooloojiiwwan barbaachisoo ta'an irratti dandeettii guddaa akka horattu taasisuu keessatti gahee olaanaa bahachaa jira.
Jan 1, 2025 233
Mudde 23/2017 (TOI) - Yuunivarsiitiin Raayyaa Ittisa Itoophiyaa Itoophiyaan teeknooloojiiwwan barbaachisoo ta’an irratti dandeettii guddaa horattu gumaacha olaanaa taasisaa jira jedhan Ministirri Teeknooloojii fi Innooveeshinii doktar Ballaxee Mollaa. Doktar Ballaxee Mollaa fi hoggantoonni dhaabbilee itti waamamtoota ministeerichaa ta'an hojii Yuunivarsiitichaa daawwataniiru. Daawwannaa kanarratti Itoophiyaan teeknooloojiiwwan barbaachisoo ta’an irratti dandeettii guddaa akka horattu taasisuu keessaatti gaheen yuunivarsiitichi barnootaa fi qorannoo keessatti qabu guddaa ta'uu ministirri Tekinolojii fi Innooveshinii doktar Ballaxee Mollaa ibsaniiru. Hojiin qorannoo damdaneesii ogummaa waraanaa irratti Yuunivarsiitichi taasisaa jiru ogummaa raayyichaa yeroo gabaabaa keessatti sadarkaa olaanaan gahuu kan danda'udha jedhaniiru. Raayyaan Ittisaa qorannoo waraanaa fi ce'uumsa teeknooloojii irratti bu’a qabeessa akka ta’u dhaabbileen dhimmi ilaallatu yuunivarsiiticha waliin ta’uun akka hojjetan waamicha taasisaniiru. Ministeerri Innooveeshinii fi Teeknooloojii Yuunivarsiiticha waliin ta’uun teeknooloojii hawaa, bu’uuraalee misoomaa TQO, misooma humna namaa, fi kanneen biroo irratti akka hojjetu ibseera. Yuunivarsiitiin kun hojii qorannoo fi misoomaa bal’aa gaggeessaa akka jiru komandentiin Yuunivarsiitii Rayyaa Ittisa Itoophiyaa Birgaadeer Jeneraal Kabbadee Raggaasaa ibsaniiru. Odeeffannoon Raayyaa Ittisa Biyyaa irraa argame akka mul'isutti, Ministeerichii fi dhaabbileen itti waamamtoonni isaa wiirtuu barnoota waraanaa guddicha biyyattii teknooloojii ammayyaatiin cimsuuf deeggarsa akka godhamu waamicha dhiyeessaniiru. #Oromia #Ethiopia #ethiopiannewsagency #technology #inovation
Manni Marichaa hojii dijitaalaa Mana Murtii Waliigalaa daawwate.
Dec 31, 2024 226
Muddee 22/2017 (TOI) - Mana Maree Bakka Bu'oota Uummataatti Koreen Dhaabbii Dhimmoota Seeraa fi Haqaa kenniinsa tajaajilaa Mana Murtii Waliigalaa ammayyeessuuf hojii teeknooloojii dijitaalaa hojjetamaa jiru daawwateera. Pireezidaantiin Mana Murtii Waliigalaa Teediroos Mirat hoggantoota olaanoo mana murtii waliigalaa biroo waliin ta’uun kenniinsa haqaa teeknooloojii dijitaalaatiin deeggaramee kennamu ilaalchisuun miseensota koree dhaabbiitii kanaaf ibsa kennaniiru. Teeknooloojiiwwan dijitaalaa kunneen tajaajila abbaa seerummaa fi hojimaataa manneen murtiitiin kennaman bu’a qabeessa, ammayyaa fi dhaqqabamaa akka ta’uuf kan qophaa’an ta’uun daawwannaa kana irratti ibsameera. Koreen Dhaabbii kun ijoon teeknooloojiiwwan dijitaalaa sadii Mana Murtii Waliigalaa Federaalaatti tajaajila adda addaa kennaa jiran daawwateera. Kana malees korichi Giddugala Teeknooloojii Itiyoo-Telekoomiin misoome kan Muuziyeemii Adwaatti argamu daawwateera. Giddugalichi wiirtuu teeknooloojiiwwan dhaabbilee adda addaa walitti hidhu yoo ta'u; teeknooloojiiwwan Mana Murtii Waliigalaas karaa giddugalichaa tajaajila kennaa akka jiran ibsameera.
Gareen jilaa Jibutii Telekoom fi green telekomunikeeshinii Sudaateel jiddugaleessa Itiyoo telekoom eksipiiriyeensi yaadannoo injifannoo Adwaatti argamu daawwatan
Dec 4, 2024 548
Sadaasa 25/2017 (TOI)- Gareen jilaa hojii raawwachiiftota Jibutii Telekoom fi green telekomunikeeshinii Sudaateeliin durfamu jiddugaleessa Itiyoo telekoom eksipiiriyeensi yaadannoo injifannoo Adwaatti argamu daawwataniiru. Hojii raawwachiiftuun olaanaa Itiyoo Telekoom Fireehiywoot Taammiruu fi hooggantoonni biroon tajaajiloota teeknooloojii dheeraa, dijitaalaa fi tajaajiloota dameewwan garagaraa ilaalchisuun ibsa taasisaniiru. Jilli kun xiyyeeffannoo gudda dijitaal sooluushinootaaf kennee fi dandeettii bu’ura misoomaa guddaa Itiyoo Telekoom ijaare dinqisiifateera. Itiyoo Telekoom oppireetaroota Afriikaa hedduuf fakkeenya kan ta’udha jedhaniiru. Itti dabaluunis jiddugaleessa eksipiiriyeensii kalaqa,dirree dijitaalaa guddisuun tiraanisfoormeeshinii dijitaalaa Afriikaa irratti ashaaraa kaa’uu kan danda’u akka ta’e ibsaniiru. Kaampaanichi Biyyarra darbee tiraanisfoormeeshinii Afriikaa dhugoomsuuf qooda bahaa jiru dinqisiifachuun hooggansi Itiyoo telekoom guddinni dinagdee dijitaalaa hundagaleessi akka mirkanaa’u kutannoo qabu dinqisiifachuusaanii odeeffannoon dhaabbaticharraa argame nimul’isa. Itiyoo telekoom jibutii telekoomii fi garee telekomunikeeshinii Sudaateel waliin walitti hidhamiinsa telekoomii Afriikaa daangaa cehuuf qooda olaanaa kan qabu Inisheetiivii konneektiviitii Horaayizen Faayiber waliin hojjechuuf kaleessa waliigaltee mallatteessuunsaanii nibeekama.
Itiyoo telekoom kaampaaniiwwan telekoomii Jibutii fi Sudaan waliin waliigaltee mallatteesseItiyoo telekoom kaampaaniiwwan telekoomii Jibutii fi Sudaan waliin waliigaltee mallatteesse
Dec 3, 2024 396
Sadaasa 24/2017(TOI)- Itiyoo telekoom telekoomii Jibutii fi garee telekomunikeeshinii Sudateel walitti hidhamiinsa telekoomii daangaa cehuuf qooda murteessaa kan qabu inisheetiivii horaayizen faayibar konneektiiviitii waliin hojjechuuf waliin waliigaltee mallatteesseera. Inisheetiivichi Afriikaanota telekoomiin walitti hidhuu fi gaanfa Afriikaa Isiyaa, Awurooppaa fi addunyaa addunyaa hafe waliin walitti fuiduuf kan akeekkatedha jedhameera. Hojii raawwachiiftuun olaanaa Itiyoo-telekoom Fireehiywoot Taammiruu akka dubbatanitti, Inisheetiivichi keebilii lafarra diriirfamuun walitti hidhamiinsa telekoomii daangaa cehu mijeessuuf kan yaadamedha. Waliigaltee kana hojeessuuf oppireetaroonni sadan bu’ura misoomaa qaban qindeessanii akka fayyadaman ibsaniiru. Waliigaltichi galma 2030tti Afriikaa dijitaalaa dhugoomsuu fi walitti hidhamiinsa Ardii cimsuuf gomaacha gaarii qaba jedhan. Inisheetiivichi sararoota bu’a qabeessa odeeffannoon ittiin dabarfamu dhiheessuu, suphaa si’ataa gochuun addaan ciccituu neetwoorkii hir’isuuf galma kan godhatedha.
Guyyoota 10 dhufan naannawa biyyattii hedduutti qilleensi midhaan walitti qabuuf mijataa ta’e nijiraata-Inistiitiyuutii Mitiyoorooloojii Itiyoophiyaa
Dec 2, 2024 428
Sadaasa 23/2017(TOI)- Guyyoota 10 dhufan naannawa biyyattii hedduutti qilleensi midhaan walitti qabuuf mijataa ta’e akka jiraatu Inistiitiyuutii Mitiyoorooloojii Itiyoophiyaa beeksise. Inistiitiyuutichi ibsa TOIf ergeen akka beeksisetti, guyyoota itti aanan bonni wayitii gannaa lammaffaa kan itti ta’e godinoota Gujii fi Booranaa, godinoota naannoo Sidaamaa, godinoota naannoo kibba Itiyoophiyaa, fi godinoota kibba Somaaleetti rooba xiqqaarraa amma jiddugaleessaa akka argatan eerameera. Haalli qilleensaa gogaa fi jiidhaa guyyoota 10 dhufan kutaalee biyyattii hedduutti jiru midhaan sassaabuuf mijataa ta’uu ibseera. Walakkaa torbee kanaa booda kutaaleen biyyattii Kaaba, Kaaba lixaa fi jiddugaleessaa roobni xiqqaa amma jiddugaleessaa yeroosaa hin eegne akka eegamu raageera. Kanaaf qonnaan bultoonni kana hubachuun osoo hindagatiin midhaan oyiruurra jiru guyyoota caamaa jiranitti akka walittiqaban waamicha taasiseera. Gama biraatiin jiidhinni xiqqaarraa amma jiddugaleessaatti kutaalee biyyattii kibbaa fi kibba lixaatti darbee darbee eegamu naannawoota Oromiyaa Kibbaa muraasatti midhaan bonaa oomishanitti gaarii akka ta’e ibseera. Dabalataanis naannawoota horsiisee bulaa fi walakkaan horsiisee bulaaf margaa fi bishaan dhugaatiif qooda gaarii qabaata jedhameera. Akkaataa raga kanaatiin haalli qilleensaa biyyattii bishaan hidhaa fi lafarraa fooyyessuun jallisii bonaaf gaarii akka ta’e eereera.