ENA - ENA Afaan Oromoo
Tamsaasa Kallatti:
Angafoota Oduu
Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera
Dec 30, 2025 0
Mudde 21/2018(ENA)- Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gahuusaa mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee ibsan. Mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee turtii ENA waliin taasisaniin, yeroo ammaa hojiileen ijaarsa mootummaa cimaa si’achiisan hojjetamaa jiru jedhaniiru. Kanaaf ammoo marii biyyaalessaa hundi itti hirmaatu gaggeessuuf, filannoo nagaa fi demokiraatawaa taasisuuf, biyya olaantummaan seeraa keessatti dagaage ijaaruuf akkasumas rakkoolee jiran karaa nagaa furuuf dursi kennamee hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Seenaa bara dheeraa Itiyoophiyaa keessatti walii galteen biyyaalessaa dhabamuun, rakkoo jiran karaa qaroomeen furuu dhabuu fi ilaalchi siyaasaa boodatti hafaa cabiinsa mootummaa biyyaalessaa mul’atan ta’uu kaasaniiru. Adeemsa marii biyyaalessaa milkeessuun, filannoo karaa milkaa’een gaggeessuu, rakkoolee karaa nagaa furuun, olaantummaa seeraa mirkaneessuun biyya Itiyoophiyaanota hundaaf geessu ijaaruuf ni gargaara jedhaniiru. Adeemsi marii biyyaalessaa bu’a qabeessa ta’uunsaa rakkooleen Itiyoophiyaa turan akka furaman kan ibsan ministirri itti waamamaa mootummaa, cabiinsa Itiyoophiyaa gama suphuutiin shoora olaanaa akka bahatu dubbataniiru. Mariin kun dhimmoota walii galtee biyyaalessaaf murteessaa ta’an irratti walii galuuf waan gargaaruuf hundi dammaqinaan hirmaachuu akka qabu eeranii, dhimmoota walitti bu’iinsaaf ka’umsa ta’an karaa qaroomeen furuuf filmaata sirrii ta’uusaa ibsaniiru. Mariin biyyaalessaa ijaarsa mootummaa biyyaalessaaf, nageenya fulla’aa fi walii galtee biyyaalessaaf bu’ura kan itti kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera jedhaniiru. Marii biyyaalessaa milkaa’aa raawwachuudhaan heera mootummaa lammiileen hundi itti walii galan dhugoomsuu fi dhimmoota murteessaa ta’anirratti waliigaltee uumuuf waan gargaaruuf hirmaannaa cimaa nama hundaa akka gaafatu dubbataniiru. Aadaa siyaasaa Itiyoophiyaa isa boodatti hafaa jijjiiruuf, aadaa nageenyaa gaarii ijaaruuf akkasumas Itiyoophiyaanonni qabeenya uumamaasaaniin hojjetanii akka jijjiiramanii fi biyya badhaate akka ijaaran bu’ura ni kaa’a jedhaniiru. Dabalataanis naannoo Tigraayitti ajandaa walitti qabuu fi hirmaattota adda baasuuf qophiin taasifamuusaa eeranii, kanaafis qooda fudhattoota naannichaa garagaraa waliin mariin taasifamuu gabaasota mana mareef dhihaaterraa hubachuun akka danda’ame dubbataniiru.
.jpg)
Foramiin magaalota Itiyoophiyaa miirri dorgommii gaariin magaalota jidduutti akka uumamu taasiseera
Dec 30, 2025 10
Mudde 21/2018(ENA)- Foramiin magaalota Itiyoophiyaa miirri dorgommii gaariin magaalota biyyattii jidduutti akka uumamu taasisuusaaministirri magaalaa fi bu’ura misoomaa Caaltuu Saanii ibsan. Foramiin magaalota Itiyoophiyaa 10ffaan mata duree “guddinni magaalotaa ga’ooma Itiyoophiyaaf” jedhuun yeroo dhihoo naannoo Affaar magaalaa Samaraa-Loogiyaatti gaggeeffamuunsaa niyaadatama. Foramichi magaalonni muuxannoo akka walii qoodan, akka of beeksisanii fi shoora guddina biyyaaf qaban akka sakatta’an kan dandeessisu waltajjii bal’aa ta’uunsaa himameera. Ministirri magaalaa fi bu’ura misoomaa Caaltuu Saanii turtii ENA waliin taasisaniin akka ibsanitti, foramichi magaalonna akka dadammaqan, gochuun guddina dinagdee biyyattiikeessatti gumaacha guddaa taasisaa jira. Dabalataanis walitti hidhamiinsa magaalota jidduu jiru cimsuun walooma ummattoottaa fi ijaarsa seenessa biyyaaf qooda gaarii bahaa akka jiru eeraniiru. Magaalonni dilbii qabaniin guddachuuf human guddaa akka qaban ibsanii, mootummaan ida’amuu magaalota agarsiiftuu hiyyuummaa fi dhabiinsa bulchiinsa gaarii jalaa baasee fakkeenya wiirtuu badhaadhinaa gochuuf xiyyeeffannoon hojjechaa akka jiru himaniiru. Hojiileen misoomaa yaadama Kanaan hojjetamaa jiranis olka’iinsa Itiyoophiyaa haaraa kan agarsiisan ta’uu eeraniiru. Mul’anni jijjiiramuu magaalotaa yaada ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad maddisiisaniin qabatamaan saaqamaa jiraachuu eeraniiru. Tarsiimoo baasuunii fi imaammataan deeggaruun magaalonni kutaalee biyyattii garagaraatti argaman fakkeenya badhaadhinaa akka ta’an hojjetamaa jiraachuu himaniiru.
.jpg)
Sagantaan Koodarsii Miiliyoona 5 lammiileen Itiyoophiyaa Dijiitaala keessatti hirmaannaa ho’aa akka taasisan isaan dandeessisa
Dec 30, 2025 17
Mudde 21/2018(ENA)- Sagantaan Koodarsii Itiyoophiyaa miiliyoona shanii, hirmaannaan isaan Dijitaalaa keessatti qaban guddisuun beekumsaa fi gahumsa uumaafii jiraachuu barattoonni dhaabbilee olaanaoo ibsan. Dijiitaala Itiyoophiyaa Ijaaruuf bu’uuraalee misoomaa fi haala mijataa uumuu dabalatee hawaasni beekumsa dijiitaalaa qabu barbaachisaa dha. Ministirri muummee doktar Abiyyi Ahimad Adoolessa 16 bara 2016 inisheetivii Koodarsii Miiliyoona 5 eegalchiisuunsaanii ni yaadatama. Leenjichi dandeettii bu’uuraa Andirooyidii Misoomsuu, Weeb pirogiraamiingii, Daataa saayinsii fi hubannoo nam tolcheerratti kan xiyyeeffatadha. Barattoonni Yunvarsiitii Finfinnee fi Kotobee ENAn dubbise akka ibsanitti, leenjiin koodarsii dandeettii Dijiitaalaa yeroon gaafatu dagaagfachuuf bu’uura kan ta’udha. Yunvarsiitii Finfinneetti barattuun Infoormeeshin Siistanii Arseemaa Mangistuu leenjiin koodarsii dandeettii bu’uuraa bilisaan horachuuf kan nama dandeessisu carraa kan uumuu ta’uu dubbatti. Leenjiin koodarsii saffisa dijiitaalayizeeshiniif murteessaa waan ta’eef namni hundi leenjicha hirmaachuu qaba jechuun ibsiteetti. Yunvarsiitichatti barattuun Infoormeeshin Siistanii Tsiyoon Misganaawu gamasheen leenjiin koodarsii nama hundaaf haala mijateen kan qohaa’edha jetteetti. Leenjii koodarsiin beekumsa bu’uuraa dijiitaalaa argatte barnoota idileef akka ishee gargaare ibsiteetti. Leenjichi qajeelfama itti fayyadama teekinooloojii akka ta’uu fi haala namni hundi hubachuu dabnda’uun kan qophaa’e ta’uu kan dubbatte immoo barattuu Infoormeeshin Siistemii Beeteliheem Salamooni. Yunivarsiitii Kotobeetti barataan Saayinsii Ispoortii Galataa Kaafoo akka ibsetti, leenjichi kompiitaraanis ta’e mobaayiliin hordofuun kan danda’amudha. #Ena Afaan Oromoo #ENA#TOI
.jpg)
Ijaarsa sirna Dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeesa akka ta’aniif dhaabbileen Hawaasa Siivilii qoodasaanii guddisuu qabu
Dec 30, 2025 45
Mudde 21/2018(ENA)- Ijaarsa Sirna dimokiraasi cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeessa akka ta’aniif dhaabbilileen Hawaasa Sivilii Qoodasaanii bahuu akka qaban sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa ibsan. Mata duree “ Aadaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii irratti qooda dhaabbilee hawaasa sivilii “ jedhuun Dhaabbilee Hawaasa Sivilii Magaalaa Finfinnee jiraniif leenjiin kennamaa jira. Sagantaa leenjichaarratti Abbootiin Amantaa, Jaarsoliin biyyaa fi bakka bu’oonni dhaabbilee hawaasa sivilii kutaa Magaalaa adda addaa keessa walitti dhufan hirmaachaa jiru. Sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa wayita sana akka jedhanitti, Mootummaan nageenya, Misoomaa fi Dimokiraasii mirkaneessuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jira. Kanaafis dhaabbileen cimoon barbaachisoo ta’uu eeruun, cimina dhaabbileef qoodni dhaabbilee hawaasa sivilii olaanaa ta’uu ibsaniiru. Adeemsi Ijaarsa biyya kan milkaa’u humnaa fi walitti bu’insaan osoo hin ta’iin, garaagarummaa mariin karaa nagaan hiikuunii fi olaantummaa yaadaaf bitamuuni jedhaniiru. Shaakalli dimokiraasii kana fakkaatan akka dagaaganiif hirmaannaan Hawaasa Sivilii murteessaa ta’uu eeruun, kanaafis qoodasaanii cimsuu akka qaban hubachiisaniiru. Mootummaan fayyadamummaa hawaaaa mirkaneessuuf sadarkaa biyyoolessaatti Dhaabbilee Hawaasa Sivilii fi waltajjiin qindooma qooda fudhattootaa hundaa’uu dubbataniiru. Waltajjiin kun sadarkaa Magaalaa Finfinneetti hundaa’uu ibsuun, waltajjii kanarratti dhaabbileen hawaasa sivilii gurmaa’anii Magaalaa Finfinneetti socho’aa jiran hirmaachuu akka qaban ibsaniiru. Gidduugala Damee Ijaarsa sirna Dimokiraasii Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaa Aadaa Ijaarsa sirna dimokiraasii Doktar Mi’eessoo Elemaa gamasaaniin, leenjichi dhaabbilee hawaasa sivilii Magaalicha jiran caalaatti qoodasaanii akka bahan guddisuuf ta’uu eeraniiru.
.jpg)
Dirree Dawaatti qabeenya biyyee fi bishaanii misoomsuun wabii nyaataa mirkaneessuuf gargaaraa jira
Dec 30, 2025 25
Mudde 21/2018(ENA) - Dirree Dhawaatti qabeenya biyyee fi bishaanii misoomsuun wabii nyaataa mirkaneessuuf gargaaraa jiraachuu ibse Biiroon Qonnaa, Bishaan, Albuudaa fi Inarjii bulchiinsichaa. Bulchiinsichatti waktii Bonaa kana keessa lafa bishaan manca’e heektaara kuma 5 fi 550 irratti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii akka raawwatamu himameera. Biiroo Qonnaa, Bishaan, Albuudaa fi Inarjii Bulchiinsichaattii Daarektarri Misooma Qabeenya Uumamaa fi Bulchiinsa Lafa Baadiyyaa Alii Ahimad ENAtti akka himanitti, waggoota darban keessatti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaan sululoota gogan keessatti taasifamaa ture imala wabii nyaataa mirkaneessuuf taasifamu milkeessaa jira. Hojiilee kunuunsa biyyee fi bishaanii taasifameen burqaawwan deebi’uun damdamachuu jalqabuu, akkasumas misooma jallisii xixiqqaan gandoota baadiyyaa keessatti babal’achuu ibsaniiru. Kana malees kunuunsi qabeenya bishaanii fi biyyee oomishnii fi oomishtummaan akka dabalu taasisuun nyaanni beeladootaas akka argamu gargaareedha jedhan. Kunis wabii nyaataa qonnaan bultootaa mirkaneessuu danda’eera jedhan. Keessattuu dargaggoonnii fi dubartoonni waldaaleen misooma bishaan kuufamaa irratti gurmaa’uunii fi lafa qonnaa haaraa misooma bishaan kuufamaatiin uumame gara misoomaatti jijjiiruun irraa fayyadamoo ta’aniiru jedhani. Dhuma baatii kanaatti kan eegalamu misoomni bishaan kuufamaa, jiraattonni bulchiinsichaa kuma 37 fi 550 ol kan irratti hirmaatan ta’u jedhameera. Qonnaan bultoota yaada isaanii ENAf kennan obbo Adar Hasaniifi Adar Abdullaahii Yusuuf akka jedhanitti kunuunsi misoomni qabeenya bishaaniifi biyyeef taasisan kuni lafa gabbataan lolaan akka hin haqamne gochuun oomishaa fi oomishtumma isaanii dabaluu himan. Keessattuu, misoomni burqaa bishaanii fi misoomni jallisii wabii nyaataa isaanii mirkaneessuuf akka isaan dandeessise, misooma bishaan bona bara kanaa irratti hirmaachuuf eeggachaa akka jiran hubachiisaniiru.
Kan mul'ate
Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera
Dec 30, 2025 0
Mudde 21/2018(ENA)- Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gahuusaa mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee ibsan. Mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee turtii ENA waliin taasisaniin, yeroo ammaa hojiileen ijaarsa mootummaa cimaa si’achiisan hojjetamaa jiru jedhaniiru. Kanaaf ammoo marii biyyaalessaa hundi itti hirmaatu gaggeessuuf, filannoo nagaa fi demokiraatawaa taasisuuf, biyya olaantummaan seeraa keessatti dagaage ijaaruuf akkasumas rakkoolee jiran karaa nagaa furuuf dursi kennamee hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Seenaa bara dheeraa Itiyoophiyaa keessatti walii galteen biyyaalessaa dhabamuun, rakkoo jiran karaa qaroomeen furuu dhabuu fi ilaalchi siyaasaa boodatti hafaa cabiinsa mootummaa biyyaalessaa mul’atan ta’uu kaasaniiru. Adeemsa marii biyyaalessaa milkeessuun, filannoo karaa milkaa’een gaggeessuu, rakkoolee karaa nagaa furuun, olaantummaa seeraa mirkaneessuun biyya Itiyoophiyaanota hundaaf geessu ijaaruuf ni gargaara jedhaniiru. Adeemsi marii biyyaalessaa bu’a qabeessa ta’uunsaa rakkooleen Itiyoophiyaa turan akka furaman kan ibsan ministirri itti waamamaa mootummaa, cabiinsa Itiyoophiyaa gama suphuutiin shoora olaanaa akka bahatu dubbataniiru. Mariin kun dhimmoota walii galtee biyyaalessaaf murteessaa ta’an irratti walii galuuf waan gargaaruuf hundi dammaqinaan hirmaachuu akka qabu eeranii, dhimmoota walitti bu’iinsaaf ka’umsa ta’an karaa qaroomeen furuuf filmaata sirrii ta’uusaa ibsaniiru. Mariin biyyaalessaa ijaarsa mootummaa biyyaalessaaf, nageenya fulla’aa fi walii galtee biyyaalessaaf bu’ura kan itti kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera jedhaniiru. Marii biyyaalessaa milkaa’aa raawwachuudhaan heera mootummaa lammiileen hundi itti walii galan dhugoomsuu fi dhimmoota murteessaa ta’anirratti waliigaltee uumuuf waan gargaaruuf hirmaannaa cimaa nama hundaa akka gaafatu dubbataniiru. Aadaa siyaasaa Itiyoophiyaa isa boodatti hafaa jijjiiruuf, aadaa nageenyaa gaarii ijaaruuf akkasumas Itiyoophiyaanonni qabeenya uumamaasaaniin hojjetanii akka jijjiiramanii fi biyya badhaate akka ijaaran bu’ura ni kaa’a jedhaniiru. Dabalataanis naannoo Tigraayitti ajandaa walitti qabuu fi hirmaattota adda baasuuf qophiin taasifamuusaa eeranii, kanaafis qooda fudhattoota naannichaa garagaraa waliin mariin taasifamuu gabaasota mana mareef dhihaaterraa hubachuun akka danda’ame dubbataniiru.
.jpg)
Foramiin magaalota Itiyoophiyaa miirri dorgommii gaariin magaalota jidduutti akka uumamu taasiseera
Dec 30, 2025 10
Mudde 21/2018(ENA)- Foramiin magaalota Itiyoophiyaa miirri dorgommii gaariin magaalota biyyattii jidduutti akka uumamu taasisuusaaministirri magaalaa fi bu’ura misoomaa Caaltuu Saanii ibsan. Foramiin magaalota Itiyoophiyaa 10ffaan mata duree “guddinni magaalotaa ga’ooma Itiyoophiyaaf” jedhuun yeroo dhihoo naannoo Affaar magaalaa Samaraa-Loogiyaatti gaggeeffamuunsaa niyaadatama. Foramichi magaalonni muuxannoo akka walii qoodan, akka of beeksisanii fi shoora guddina biyyaaf qaban akka sakatta’an kan dandeessisu waltajjii bal’aa ta’uunsaa himameera. Ministirri magaalaa fi bu’ura misoomaa Caaltuu Saanii turtii ENA waliin taasisaniin akka ibsanitti, foramichi magaalonna akka dadammaqan, gochuun guddina dinagdee biyyattiikeessatti gumaacha guddaa taasisaa jira. Dabalataanis walitti hidhamiinsa magaalota jidduu jiru cimsuun walooma ummattoottaa fi ijaarsa seenessa biyyaaf qooda gaarii bahaa akka jiru eeraniiru. Magaalonni dilbii qabaniin guddachuuf human guddaa akka qaban ibsanii, mootummaan ida’amuu magaalota agarsiiftuu hiyyuummaa fi dhabiinsa bulchiinsa gaarii jalaa baasee fakkeenya wiirtuu badhaadhinaa gochuuf xiyyeeffannoon hojjechaa akka jiru himaniiru. Hojiileen misoomaa yaadama Kanaan hojjetamaa jiranis olka’iinsa Itiyoophiyaa haaraa kan agarsiisan ta’uu eeraniiru. Mul’anni jijjiiramuu magaalotaa yaada ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad maddisiisaniin qabatamaan saaqamaa jiraachuu eeraniiru. Tarsiimoo baasuunii fi imaammataan deeggaruun magaalonni kutaalee biyyattii garagaraatti argaman fakkeenya badhaadhinaa akka ta’an hojjetamaa jiraachuu himaniiru.
.jpg)
Ijaarsa sirna Dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeesa akka ta’aniif dhaabbileen Hawaasa Siivilii qoodasaanii guddisuu qabu
Dec 30, 2025 45
Mudde 21/2018(ENA)- Ijaarsa Sirna dimokiraasi cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeessa akka ta’aniif dhaabbilileen Hawaasa Sivilii Qoodasaanii bahuu akka qaban sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa ibsan. Mata duree “ Aadaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii irratti qooda dhaabbilee hawaasa sivilii “ jedhuun Dhaabbilee Hawaasa Sivilii Magaalaa Finfinnee jiraniif leenjiin kennamaa jira. Sagantaa leenjichaarratti Abbootiin Amantaa, Jaarsoliin biyyaa fi bakka bu’oonni dhaabbilee hawaasa sivilii kutaa Magaalaa adda addaa keessa walitti dhufan hirmaachaa jiru. Sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa wayita sana akka jedhanitti, Mootummaan nageenya, Misoomaa fi Dimokiraasii mirkaneessuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jira. Kanaafis dhaabbileen cimoon barbaachisoo ta’uu eeruun, cimina dhaabbileef qoodni dhaabbilee hawaasa sivilii olaanaa ta’uu ibsaniiru. Adeemsi Ijaarsa biyya kan milkaa’u humnaa fi walitti bu’insaan osoo hin ta’iin, garaagarummaa mariin karaa nagaan hiikuunii fi olaantummaa yaadaaf bitamuuni jedhaniiru. Shaakalli dimokiraasii kana fakkaatan akka dagaaganiif hirmaannaan Hawaasa Sivilii murteessaa ta’uu eeruun, kanaafis qoodasaanii cimsuu akka qaban hubachiisaniiru. Mootummaan fayyadamummaa hawaaaa mirkaneessuuf sadarkaa biyyoolessaatti Dhaabbilee Hawaasa Sivilii fi waltajjiin qindooma qooda fudhattootaa hundaa’uu dubbataniiru. Waltajjiin kun sadarkaa Magaalaa Finfinneetti hundaa’uu ibsuun, waltajjii kanarratti dhaabbileen hawaasa sivilii gurmaa’anii Magaalaa Finfinneetti socho’aa jiran hirmaachuu akka qaban ibsaniiru. Gidduugala Damee Ijaarsa sirna Dimokiraasii Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaa Aadaa Ijaarsa sirna dimokiraasii Doktar Mi’eessoo Elemaa gamasaaniin, leenjichi dhaabbilee hawaasa sivilii Magaalicha jiran caalaatti qoodasaanii akka bahan guddisuuf ta’uu eeraniiru.
.jpg)
Dirree Dawaatti qabeenya biyyee fi bishaanii misoomsuun wabii nyaataa mirkaneessuuf gargaaraa jira
Dec 30, 2025 25
Mudde 21/2018(ENA) - Dirree Dhawaatti qabeenya biyyee fi bishaanii misoomsuun wabii nyaataa mirkaneessuuf gargaaraa jiraachuu ibse Biiroon Qonnaa, Bishaan, Albuudaa fi Inarjii bulchiinsichaa. Bulchiinsichatti waktii Bonaa kana keessa lafa bishaan manca’e heektaara kuma 5 fi 550 irratti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii akka raawwatamu himameera. Biiroo Qonnaa, Bishaan, Albuudaa fi Inarjii Bulchiinsichaattii Daarektarri Misooma Qabeenya Uumamaa fi Bulchiinsa Lafa Baadiyyaa Alii Ahimad ENAtti akka himanitti, waggoota darban keessatti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaan sululoota gogan keessatti taasifamaa ture imala wabii nyaataa mirkaneessuuf taasifamu milkeessaa jira. Hojiilee kunuunsa biyyee fi bishaanii taasifameen burqaawwan deebi’uun damdamachuu jalqabuu, akkasumas misooma jallisii xixiqqaan gandoota baadiyyaa keessatti babal’achuu ibsaniiru. Kana malees kunuunsi qabeenya bishaanii fi biyyee oomishnii fi oomishtummaan akka dabalu taasisuun nyaanni beeladootaas akka argamu gargaareedha jedhan. Kunis wabii nyaataa qonnaan bultootaa mirkaneessuu danda’eera jedhan. Keessattuu dargaggoonnii fi dubartoonni waldaaleen misooma bishaan kuufamaa irratti gurmaa’uunii fi lafa qonnaa haaraa misooma bishaan kuufamaatiin uumame gara misoomaatti jijjiiruun irraa fayyadamoo ta’aniiru jedhani. Dhuma baatii kanaatti kan eegalamu misoomni bishaan kuufamaa, jiraattonni bulchiinsichaa kuma 37 fi 550 ol kan irratti hirmaatan ta’u jedhameera. Qonnaan bultoota yaada isaanii ENAf kennan obbo Adar Hasaniifi Adar Abdullaahii Yusuuf akka jedhanitti kunuunsi misoomni qabeenya bishaaniifi biyyeef taasisan kuni lafa gabbataan lolaan akka hin haqamne gochuun oomishaa fi oomishtumma isaanii dabaluu himan. Keessattuu, misoomni burqaa bishaanii fi misoomni jallisii wabii nyaataa isaanii mirkaneessuuf akka isaan dandeessise, misooma bishaan bona bara kanaa irratti hirmaachuuf eeggachaa akka jiran hubachiisaniiru.
.jpg)
Sagantaan Koodarsii Miiliyoona 5 lammiileen Itiyoophiyaa Dijiitaala keessatti hirmaannaa ho’aa akka taasisan isaan dandeessisa
Dec 30, 2025 24
Mudde 21/2018(ENA)- Sagantaan Koodarsii Itiyoophiyaa miiliyoona shanii, hirmaannaan isaan Dijitaalaa keessatti qaban guddisuun beekumsaa fi gahumsa uumaafii jiraachuu barattoonni dhaabbilee olaanaoo ibsan. Dijiitaala Itiyoophiyaa Ijaaruuf bu’uuraalee misoomaa fi haala mijataa uumuu dabalatee hawaasni beekumsa dijiitaalaa qabu barbaachisaa dha. Ministirri muummee doktar Abiyyi Ahimad Adoolessa 16 bara 2016 inisheetivii Koodarsii Miiliyoona 5 eegalchiisuunsaanii ni yaadatama. Leenjichi dandeettii bu’uuraa Andirooyidi iMisoomsuu,Weeb pirogiraamii,Daataa saayinsii fi hubannoo nam tolcheerratti kan xiyyeeffatadha. Barattoonni Yuunvarsiitii Finfinnee fi Kotobee ENAn dubbise akka ibsanitti, leenjiin koodarsii dandeettii Dijiitaalaa yirichi gaafatu dagaagfachuuf bu’uura kan ta’udha. Yuunvarsiitii Finfinneetti barattuun Infoormeeshin Siistenii Arseemaa Mangistuu leenjiin koodarsii dandeettii bu’uuraa bilisaan horachuuf kan nama dandeessisu carraa kan uumuu ta’uu dubbatti. Leenjiin koodarsii saffisa dijiitaalayizeeshiniif murteewwaa waan ta’eef namni hundi leenjicha hirmaachuu qaba jechuun ibsiteetti. Yuunvarsiitichatti barattuun Infoormeeshin Siistenii Tsiyoon Misganaawu gamasheen leenjiin koodarsii nama hundaaf haala mijateen kan qohaa’edha jetteetti. Leenjii koodarsiin beekumsa bu’uuraa dijiitaalaa argatte barnoota idileef akka ishee gargaare ibsiteetti. Leenjichi qajeelfama itti fayyadama teekinooloojii akka ta’uu fi haala namni hundi hubachuu dabnda’uun kan qophaa’e ta’uu kan dubbatte immoo barattuu Infoormeeshin Siistemii Beeteliheem Salamooni. Yuunivarsiitii Kotobeetti barataan Saayinsii Ispoortii Galataa Kaafoo akka ibsetti leenjichi konpiiteraanis ta’e mobaayiliin hordofuun kan danda’amudha.
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasa
Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera
Dec 30, 2025 0
Mudde 21/2018(ENA)- Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gahuusaa mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee ibsan. Mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee turtii ENA waliin taasisaniin, yeroo ammaa hojiileen ijaarsa mootummaa cimaa si’achiisan hojjetamaa jiru jedhaniiru. Kanaaf ammoo marii biyyaalessaa hundi itti hirmaatu gaggeessuuf, filannoo nagaa fi demokiraatawaa taasisuuf, biyya olaantummaan seeraa keessatti dagaage ijaaruuf akkasumas rakkoolee jiran karaa nagaa furuuf dursi kennamee hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Seenaa bara dheeraa Itiyoophiyaa keessatti walii galteen biyyaalessaa dhabamuun, rakkoo jiran karaa qaroomeen furuu dhabuu fi ilaalchi siyaasaa boodatti hafaa cabiinsa mootummaa biyyaalessaa mul’atan ta’uu kaasaniiru. Adeemsa marii biyyaalessaa milkeessuun, filannoo karaa milkaa’een gaggeessuu, rakkoolee karaa nagaa furuun, olaantummaa seeraa mirkaneessuun biyya Itiyoophiyaanota hundaaf geessu ijaaruuf ni gargaara jedhaniiru. Adeemsi marii biyyaalessaa bu’a qabeessa ta’uunsaa rakkooleen Itiyoophiyaa turan akka furaman kan ibsan ministirri itti waamamaa mootummaa, cabiinsa Itiyoophiyaa gama suphuutiin shoora olaanaa akka bahatu dubbataniiru. Mariin kun dhimmoota walii galtee biyyaalessaaf murteessaa ta’an irratti walii galuuf waan gargaaruuf hundi dammaqinaan hirmaachuu akka qabu eeranii, dhimmoota walitti bu’iinsaaf ka’umsa ta’an karaa qaroomeen furuuf filmaata sirrii ta’uusaa ibsaniiru. Mariin biyyaalessaa ijaarsa mootummaa biyyaalessaaf, nageenya fulla’aa fi walii galtee biyyaalessaaf bu’ura kan itti kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera jedhaniiru. Marii biyyaalessaa milkaa’aa raawwachuudhaan heera mootummaa lammiileen hundi itti walii galan dhugoomsuu fi dhimmoota murteessaa ta’anirratti waliigaltee uumuuf waan gargaaruuf hirmaannaa cimaa nama hundaa akka gaafatu dubbataniiru. Aadaa siyaasaa Itiyoophiyaa isa boodatti hafaa jijjiiruuf, aadaa nageenyaa gaarii ijaaruuf akkasumas Itiyoophiyaanonni qabeenya uumamaasaaniin hojjetanii akka jijjiiramanii fi biyya badhaate akka ijaaran bu’ura ni kaa’a jedhaniiru. Dabalataanis naannoo Tigraayitti ajandaa walitti qabuu fi hirmaattota adda baasuuf qophiin taasifamuusaa eeranii, kanaafis qooda fudhattoota naannichaa garagaraa waliin mariin taasifamuu gabaasota mana mareef dhihaaterraa hubachuun akka danda’ame dubbataniiru.
Ijaarsa sirna Dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeesa akka ta’aniif dhaabbileen Hawaasa Siivilii qoodasaanii guddisuu qabu
Dec 30, 2025 45
Mudde 21/2018(ENA)- Ijaarsa Sirna dimokiraasi cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeessa akka ta’aniif dhaabbilileen Hawaasa Sivilii Qoodasaanii bahuu akka qaban sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa ibsan. Mata duree “ Aadaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii irratti qooda dhaabbilee hawaasa sivilii “ jedhuun Dhaabbilee Hawaasa Sivilii Magaalaa Finfinnee jiraniif leenjiin kennamaa jira. Sagantaa leenjichaarratti Abbootiin Amantaa, Jaarsoliin biyyaa fi bakka bu’oonni dhaabbilee hawaasa sivilii kutaa Magaalaa adda addaa keessa walitti dhufan hirmaachaa jiru. Sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa wayita sana akka jedhanitti, Mootummaan nageenya, Misoomaa fi Dimokiraasii mirkaneessuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jira. Kanaafis dhaabbileen cimoon barbaachisoo ta’uu eeruun, cimina dhaabbileef qoodni dhaabbilee hawaasa sivilii olaanaa ta’uu ibsaniiru. Adeemsi Ijaarsa biyya kan milkaa’u humnaa fi walitti bu’insaan osoo hin ta’iin, garaagarummaa mariin karaa nagaan hiikuunii fi olaantummaa yaadaaf bitamuuni jedhaniiru. Shaakalli dimokiraasii kana fakkaatan akka dagaaganiif hirmaannaan Hawaasa Sivilii murteessaa ta’uu eeruun, kanaafis qoodasaanii cimsuu akka qaban hubachiisaniiru. Mootummaan fayyadamummaa hawaaaa mirkaneessuuf sadarkaa biyyoolessaatti Dhaabbilee Hawaasa Sivilii fi waltajjiin qindooma qooda fudhattootaa hundaa’uu dubbataniiru. Waltajjiin kun sadarkaa Magaalaa Finfinneetti hundaa’uu ibsuun, waltajjii kanarratti dhaabbileen hawaasa sivilii gurmaa’anii Magaalaa Finfinneetti socho’aa jiran hirmaachuu akka qaban ibsaniiru. Gidduugala Damee Ijaarsa sirna Dimokiraasii Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaa Aadaa Ijaarsa sirna dimokiraasii Doktar Mi’eessoo Elemaa gamasaaniin, leenjichi dhaabbilee hawaasa sivilii Magaalicha jiran caalaatti qoodasaanii akka bahan guddisuuf ta’uu eeraniiru.
.jpg)
Ijaarsa sirna dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeesa akka ta’aniif dhaabbileen Hawaasa Siivilii qoodasaanii guddisuu qabu
Dec 30, 2025 33
Mudde 21/2018(ENA)- Ijaarsa Sirna dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeessa akka ta’aniif dhaabbilileen Hawaasa Sivilii qoodasaanii bahuu akka qaban sadarkaa itti aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti itti Gaafatamaan Gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa ibsan. Mata duree "Aadaa Dimokiraasii Ijaaruu Keessatti Gahee Dhaabbilee Hawaasa Siivilii" “ jedhuun Dhaabbilee Hawaasa Sivilii Magaalaa Finfinnee jiraniif leenjiin kennamaa jira. Sirna leenjichaarratti abbootiin amantaa, jaarsoliin biyyaa fi bakka bu’oonni dhaabbileen hawaasa sivilii kutaa magaalaa adda addaa keessa walitti dhufan hirmaachaa jiru. Sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti itti gaafatamaan Gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa wayita sana akka jedhanitti, Mootummaan nageenya, Misoomaa fi Dimokiraasii mirkaneessuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jira. Kanaafis dhaabbileen cimoon barbaachisoo ta’uu eeruun, cimina dhaabbileef qoodni dhaabbilee hawaasa sivilii olaanaa ta’uu ibsaniiru. Adeemsi ijaarsa biyya kan milkaa’u humnaa fi walitti bu’insaan osoo hin ta’iin, garaagarummaa jiru mariin, karaa nagaan hiikuunii fi olaantummaa yaadaaf bitamuuni jedhaniiru. Shaakalli dimokiraasii kana fakkaatan akka dagaaganiif hirmaannaan Hawaasa Sivilii murteessaa ta’uu eeruun, kanaafis gahee isaanii cimsuu akka qaban hubachiisaniiru. Mootummaan fayyadamummaa hawaaaa mirkaneessuuf sadarkaa biyyoolessaatti Dhaabbilee Hawaasa Sivilii fi waltajjiin qindoomina qooda fudhattootaa hundaa’uu dubbataniiru. Waltajjiin kun sadarkaa Magaalaa Finfinneetti hundaa’uu ibsuun, waltajjii kanarratti dhaabbileen hawaasa sivilii gurmaa’anii Magaalaa Finfinneetti socho’aa jiran hirmaachuu akka qaban ibsaniiru. Giddugala Qindeessaa Ijaarsa Sirna Demokraasii magaalaa Finfinnee itti Gaafatamaa Damee Ijaarsa Aadaa Dimokiraatawaa doktar Mi’eessoo Eleemaa gama isaaniin akka jedhanittii, leenjiin kun gahee jaarmiyaalee waldaalee siivikii magaalittii keessatti qaban daran guddisuuf kan akeeke ta’uu hubachiisaniiru. Kaayyoon leenjichaa inni biraan mootummaa fi dhaabbilee gidduutti tumsa cimaa uumuun fayyadamummaa ummataa mirkaneessuu akka ta’es ibsaniiru.
.jpg)
Gareen ‘Tihinag’ hojii deebisanii dhaabuu gufachiisuun buqqaatota siyaasaaf itti fayyadamaa jira- Paartii Dimookiraatawaa Simirriit.
Dec 28, 2025 301
Mudde 19/2018(ENA) - Gareen Tihinag hojii deebisanii dhaabuu gufachiisuun buqqaatota siyaasaaf itti fayyadamaa jira jedhe Paartiin Dimookiraatawaa Simirriit. Garee isaa seeraan alaa qindeessuun deeggarsi namoomaa akka buqqaatota hin qaqqabne taasisaa jira jedhe. Miseensa Mana Maree fi Damee Miidiyaa fi Komunikeeshinii Paartii Dimokiraatawaa Simirriit kan ta’an obbo Xa’aamee Araddoom ENA waliin turtii taasisaniin akka himanitti gareen seeraan alaa naannoo Tigraay keessa socho’aa jiru buqqaatonni gara qe’ee isaaniitti akka deebi’an gufuu ta’eera. Gareen seeraan alaa kunneen buqqaatota doorsisuun rakkoo fi beela keessa isaan galcheera jedhani. Dabalataaniis gareen seeraan alaa kuni deeggarsa lammiilee buqqaatotaaf ergamu saamuun ofiif oolchachuun, namoota mirga isaanii gaafatan immoo sodaachisuun miidhaaf isaan saaaxilaa jira jedhaniiru. Yeroo ammaa kanatti naannoo Tigraay keessumaa dahannoo buqqaatotaa keessatti rakkoo hammaataa gahaa jiruuf garee seeraan alaa kanatu sababa ta’eera jedhani. Gareen seeraan alaa kun rakkoo, du'aa fi hammeenya buqqaatotaa itti fufsiisaa jira waan ta’eef; keessumattuu qaamonni adda addaa gargaarsi namoomaa fi dhiheessiin naannicha seenu kallattiin fayyadamtoota bira akka gahu taasisuu akka qaban hubachiisaniiru obbo Xa’aameen. Gareen seeraan alaa kuni siyaasa hamaa isaa adeemsifachuuf hammeenya gara jabeenyaan raawwatu, rakkoon hawaasa Tigraay akka itti fufu taasisaa jira jedhaniiru.
.jpg)
Mariin Biyyoolessaa Itiyoophiyaa keessatti waliigaltee biyyoolessaa uumuuf carraa gaarii dha.
Dec 28, 2025 225
Mudde 19/2018(ENA) -Itiyoophiyaatti waliigaltee biyyoolessaa galmaan ga’uuf lammiileen hundi Marii Biyyoolessaa dhiyaate carraa gaarii kana fayyadamuu akka qaban Manni Maree Dhaabbilee Hawaasa Siivilii ibseera. Komishiniin Marii Biyyaalessaa Itiyoophiyaa ajandaa qindeessuun, hojiiwwan galteewwan ajandichaaf ta’an walitti qabuun Yaa’ii Marii Biyyaalessaa walii galaaf kan ta’u qophaa’aa jiraachuu ibsuun isaa kan yaadatamudha. Pireezidaantiin Mana Maree Dhaabbilee Waldaalee Siivilii Itiyoophiyaa Ahimad Huseen akka jedhanitti, lammiileen Itiyoophiyaa waliin marii taasisuun ajandaa waloo irratti waliigaltee irra gahuu dadhabuun biyyattiin gatii kaffalaa turte. Kanaaf dur biyyattiin ittiin rakkachaa kan turte yeroo ammaa ajandaa biyyaalessaa walitti qabuun,walii galtee biyyaalessaaf shoora olaanaa qaba waan ta’eef carraa gaarii ta’uu ibsaniiru. Mariin biyyoolessaa olaantummaa yaada irratti hundaa’e gaggeessuun waliigaltee biyyaalessaa cimsu Itiyoophiyaa keessatti sirna dimokiraasii guddatee fi haala siyaasaa hunda hirmaachise uumuun barbaachisaa ta’uus ibsaniiru. Adeemsi Marii Biyyaalessaa hirmaachisaa, hunda kan hammate, amanamaa ta’uu isaa mirkaneessuuf, adeemsa marii duraa gaggeeffameef deeggarsa gaarii taasisaa akka jiranis eeraniiru. Hundeessituu fi daayreektarri dhaabbata ‘Tarkaanfii Sasteenabil Divilopmantii’ Warqinash Beegii akka jedhanitti adeemsa ajandaa walitti qabuu fi adda baasuu keessatti hirmaannaa dubartootaa guddisuuf deeggarsa taasisaa jiraachuu ibsaniiru. Adeemsa Marii Biyyoolessaa keessatti dubartoonni dammaqinaan hirmaachuu, ajandaa walitti qabuu fi adeemsa marii irratti hirmaachuu, ajandaa waliigaltee biyyaalessaa barbaadu komishinichaaf dhiyeessuu ibsaniiru. Barreessaan ‘Alliyaansii Biiweeldiingii Yuuz Piis Waayibuuntuu’ Siisay Taarraqanyi akka jedhanitti, Marii Biyyaalessaa ajandaa adda baasuufi hirmaattota adda baasuu hojiileen hirmaannaa dargaggootaa cimsuu danda’u hojjetamaa jira. Gara fuula duraatti, milkaa’ina yaa’ii Marii Biyyoolessaa Itiyoophiyaa guddichaatiif deeggarsa barbaachisu hunda akka itti fufanis mirkaneessaniiru.
.jpg)
Ministirri Muummee doktar Abiyyi Ahimad Pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo waliin mari’atan
Dec 23, 2025 737
Mudde 14/2018(ENA) - Ministirri Muummee doktar Abiyyi Ahimad Pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo waliin har’a magaalaa Finfinneetti mari’ataniiru. Ministirri Muummee doktar Abiyyi Ahimad miidiyaa hawaasummaa isaaniin akka ibsanitti, pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo guyyaa tokkoof gara Itiyoophiyaa daawwannaa hojiif dhufan simachuu ibsaniiru. Daawwannichis hariiroo seena qabeessa biyyoota lameenii fi obbolummaa kan ibsu ta’uu eeraniiru. Marii gamlameetiinis, hariiroo biyyoota lamaanii kan cimsu, akkasumas dhimmoota Gaanfa Afrikaatti nageenyaa fi tasgabbii buusuu irratti kan xiyyeeffate ta’uu ibsaniiru. Kun nagaa fi tasgabbii, akkasumas furmaata Afrikaan durfamuuf kutannoo waloo qabnu kan agarsiisu ture jedhan Ministirri Muummee ergaa isaaniin.
.jpg)
Manni maree bakka bu’oota ummataa wixinee labsii eegumsa biqiltuuwwanii fi kuwaaraantaayinii fooyya’e raggaase
Dec 23, 2025 485
Mudde 14/2018(ENA)- Manni maree bakka bu’oota ummataa walga’ii idilee gaggeesseen wixinee labsii eegumsa biqiltuuwwanii fi kuwaaraantaayinii fooyya’e raggaaseera. Manni maree bakka bu’oota ummataa walga’ii idilee 5ffaa bara hojii 5ffaan gaggeesseera. Itti aantuun af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo wixineen labsii eegumsa biqiltuuwwanii fi Kuwaaraantaayinii oomishtummaa qonnaa guddisuudhaan wabii nyaataa mirkaneessuuf shoora guddaa qaba jedhaniiru. Wixineen labsii kun ilbiisa biqiltuu midhaanirratti uumamu sirna hojmaataa dursanii ittisuu diriirsuudhaan qisaasa midhanii hir’isuun oomishtummaa midhaanii dabaluudhaan oomishtummaa qonnaa fooyyessuuf akka gargaaru ibsaniiru. Dura taa’aan koree dhaabbataa dhimmoota qonnaa Salamoon Laallee gamasaaniin, Itiyoophiyaan bqiltuu fi lubbu qabeeyyii hedduu qabaattus hammattoo seeraa qabeenya uumamaa qabdu sirnaan itti fayyadamuuf gargaaru hin qabdu ture. Kunis hmmattichi boodatti hafaa fi to’annoof mijataa waan hin taaneef labsii kana fooyyessuun barbaachisuunsaa ibsameera. Wixineen labsii kun dhiibbaa sababa ilbiisaa fi aramaa biqiltuurratti mudatuun oomishtummaa qonnaarratti qaqqabu sirna to’annoo cimaatiin ittisuuf akka gargaaru himaniiru. Wixineen labsii eegumsa biqiltuu fi kuwaaraantaayinii kun waliigalteewwan eegumsa biqiltuu idil addunyaa ka’umsa godhachuun qophaa’uusaa ibsaniiru. Wixineen labsii kun Itiyoophiyaan qabeenya biqiltuu qabduuf kunuunsa barbaachisu gochuun fayyadama dinagdee guddisuuf dandeettii uumuuf akka gargaaru dubbataniiru. Miseensonni mana maree wixinee labsii kanarratti yaada kennuun sagalee guutuun raggaaseera. #ENA Afaan Oromoo#ENA#TOI
.jpg)
Pirezidaantiin Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo daawwannaa hojiif Finfinnee dhufan
Dec 23, 2025 403
Mudde 14/2018 (TOI)- Pirezidaantiin Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo daawwannaa hojiif har’a Finfinnee dhufaniiru. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo daawwannaa hojii guyyaa tokkoof Finfinnee dhufan simachuusaanii waajjirri ministira muummee beeksiseera.
Siyaasa
Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera
Dec 30, 2025 0
Mudde 21/2018(ENA)- Adeemsi marii biyyaalessaa ijaarsa mootummaa cimaa fi waliigaltee biyyaalessaaf bu’ura kan kaa’u boqonnaa murteessaarra gahuusaa mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee ibsan. Mana maree bakka bu’oota ummataatti ministirri itti waamamaa mootummaa doktar Tasfaayee Beeljigee turtii ENA waliin taasisaniin, yeroo ammaa hojiileen ijaarsa mootummaa cimaa si’achiisan hojjetamaa jiru jedhaniiru. Kanaaf ammoo marii biyyaalessaa hundi itti hirmaatu gaggeessuuf, filannoo nagaa fi demokiraatawaa taasisuuf, biyya olaantummaan seeraa keessatti dagaage ijaaruuf akkasumas rakkoolee jiran karaa nagaa furuuf dursi kennamee hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Seenaa bara dheeraa Itiyoophiyaa keessatti walii galteen biyyaalessaa dhabamuun, rakkoo jiran karaa qaroomeen furuu dhabuu fi ilaalchi siyaasaa boodatti hafaa cabiinsa mootummaa biyyaalessaa mul’atan ta’uu kaasaniiru. Adeemsa marii biyyaalessaa milkeessuun, filannoo karaa milkaa’een gaggeessuu, rakkoolee karaa nagaa furuun, olaantummaa seeraa mirkaneessuun biyya Itiyoophiyaanota hundaaf geessu ijaaruuf ni gargaara jedhaniiru. Adeemsi marii biyyaalessaa bu’a qabeessa ta’uunsaa rakkooleen Itiyoophiyaa turan akka furaman kan ibsan ministirri itti waamamaa mootummaa, cabiinsa Itiyoophiyaa gama suphuutiin shoora olaanaa akka bahatu dubbataniiru. Mariin kun dhimmoota walii galtee biyyaalessaaf murteessaa ta’an irratti walii galuuf waan gargaaruuf hundi dammaqinaan hirmaachuu akka qabu eeranii, dhimmoota walitti bu’iinsaaf ka’umsa ta’an karaa qaroomeen furuuf filmaata sirrii ta’uusaa ibsaniiru. Mariin biyyaalessaa ijaarsa mootummaa biyyaalessaaf, nageenya fulla’aa fi walii galtee biyyaalessaaf bu’ura kan itti kaa’u boqonnaa murteessaarra gaheera jedhaniiru. Marii biyyaalessaa milkaa’aa raawwachuudhaan heera mootummaa lammiileen hundi itti walii galan dhugoomsuu fi dhimmoota murteessaa ta’anirratti waliigaltee uumuuf waan gargaaruuf hirmaannaa cimaa nama hundaa akka gaafatu dubbataniiru. Aadaa siyaasaa Itiyoophiyaa isa boodatti hafaa jijjiiruuf, aadaa nageenyaa gaarii ijaaruuf akkasumas Itiyoophiyaanonni qabeenya uumamaasaaniin hojjetanii akka jijjiiramanii fi biyya badhaate akka ijaaran bu’ura ni kaa’a jedhaniiru. Dabalataanis naannoo Tigraayitti ajandaa walitti qabuu fi hirmaattota adda baasuuf qophiin taasifamuusaa eeranii, kanaafis qooda fudhattoota naannichaa garagaraa waliin mariin taasifamuu gabaasota mana mareef dhihaaterraa hubachuun akka danda’ame dubbataniiru.
Ijaarsa sirna Dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeesa akka ta’aniif dhaabbileen Hawaasa Siivilii qoodasaanii guddisuu qabu
Dec 30, 2025 45
Mudde 21/2018(ENA)- Ijaarsa Sirna dimokiraasi cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeessa akka ta’aniif dhaabbilileen Hawaasa Sivilii Qoodasaanii bahuu akka qaban sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa ibsan. Mata duree “ Aadaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii irratti qooda dhaabbilee hawaasa sivilii “ jedhuun Dhaabbilee Hawaasa Sivilii Magaalaa Finfinnee jiraniif leenjiin kennamaa jira. Sagantaa leenjichaarratti Abbootiin Amantaa, Jaarsoliin biyyaa fi bakka bu’oonni dhaabbilee hawaasa sivilii kutaa Magaalaa adda addaa keessa walitti dhufan hirmaachaa jiru. Sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaan gidduugala Qindeessaa Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa wayita sana akka jedhanitti, Mootummaan nageenya, Misoomaa fi Dimokiraasii mirkaneessuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jira. Kanaafis dhaabbileen cimoon barbaachisoo ta’uu eeruun, cimina dhaabbileef qoodni dhaabbilee hawaasa sivilii olaanaa ta’uu ibsaniiru. Adeemsi Ijaarsa biyya kan milkaa’u humnaa fi walitti bu’insaan osoo hin ta’iin, garaagarummaa mariin karaa nagaan hiikuunii fi olaantummaa yaadaaf bitamuuni jedhaniiru. Shaakalli dimokiraasii kana fakkaatan akka dagaaganiif hirmaannaan Hawaasa Sivilii murteessaa ta’uu eeruun, kanaafis qoodasaanii cimsuu akka qaban hubachiisaniiru. Mootummaan fayyadamummaa hawaaaa mirkaneessuuf sadarkaa biyyoolessaatti Dhaabbilee Hawaasa Sivilii fi waltajjiin qindooma qooda fudhattootaa hundaa’uu dubbataniiru. Waltajjiin kun sadarkaa Magaalaa Finfinneetti hundaa’uu ibsuun, waltajjii kanarratti dhaabbileen hawaasa sivilii gurmaa’anii Magaalaa Finfinneetti socho’aa jiran hirmaachuu akka qaban ibsaniiru. Gidduugala Damee Ijaarsa sirna Dimokiraasii Magaalaa Finfinneetti Itti gaafatamaa Aadaa Ijaarsa sirna dimokiraasii Doktar Mi’eessoo Elemaa gamasaaniin, leenjichi dhaabbilee hawaasa sivilii Magaalicha jiran caalaatti qoodasaanii akka bahan guddisuuf ta’uu eeraniiru.
Ijaarsa sirna dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeesa akka ta’aniif dhaabbileen Hawaasa Siivilii qoodasaanii guddisuu qabu
Dec 30, 2025 33
Mudde 21/2018(ENA)- Ijaarsa Sirna dimokiraasii cimsuuf hojiiwwan eegalaman bu’aa qabeessa akka ta’aniif dhaabbilileen Hawaasa Sivilii qoodasaanii bahuu akka qaban sadarkaa itti aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti itti Gaafatamaan Gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa ibsan. Mata duree "Aadaa Dimokiraasii Ijaaruu Keessatti Gahee Dhaabbilee Hawaasa Siivilii" “ jedhuun Dhaabbilee Hawaasa Sivilii Magaalaa Finfinnee jiraniif leenjiin kennamaa jira. Sirna leenjichaarratti abbootiin amantaa, jaarsoliin biyyaa fi bakka bu’oonni dhaabbileen hawaasa sivilii kutaa magaalaa adda addaa keessa walitti dhufan hirmaachaa jiru. Sadarkaa Itti Aanaa Kantiibaa Bulchiinsa Magaalaa Finfinneetti itti gaafatamaan Gidduugala Qindeessaan Ijaarsa Sirna Dimokiraasii Mogas Baalchaa wayita sana akka jedhanitti, Mootummaan nageenya, Misoomaa fi Dimokiraasii mirkaneessuuf xiyyeeffannoon hojjechaa jira. Kanaafis dhaabbileen cimoon barbaachisoo ta’uu eeruun, cimina dhaabbileef qoodni dhaabbilee hawaasa sivilii olaanaa ta’uu ibsaniiru. Adeemsi ijaarsa biyya kan milkaa’u humnaa fi walitti bu’insaan osoo hin ta’iin, garaagarummaa jiru mariin, karaa nagaan hiikuunii fi olaantummaa yaadaaf bitamuuni jedhaniiru. Shaakalli dimokiraasii kana fakkaatan akka dagaaganiif hirmaannaan Hawaasa Sivilii murteessaa ta’uu eeruun, kanaafis gahee isaanii cimsuu akka qaban hubachiisaniiru. Mootummaan fayyadamummaa hawaaaa mirkaneessuuf sadarkaa biyyoolessaatti Dhaabbilee Hawaasa Sivilii fi waltajjiin qindoomina qooda fudhattootaa hundaa’uu dubbataniiru. Waltajjiin kun sadarkaa Magaalaa Finfinneetti hundaa’uu ibsuun, waltajjii kanarratti dhaabbileen hawaasa sivilii gurmaa’anii Magaalaa Finfinneetti socho’aa jiran hirmaachuu akka qaban ibsaniiru. Giddugala Qindeessaa Ijaarsa Sirna Demokraasii magaalaa Finfinnee itti Gaafatamaa Damee Ijaarsa Aadaa Dimokiraatawaa doktar Mi’eessoo Eleemaa gama isaaniin akka jedhanittii, leenjiin kun gahee jaarmiyaalee waldaalee siivikii magaalittii keessatti qaban daran guddisuuf kan akeeke ta’uu hubachiisaniiru. Kaayyoon leenjichaa inni biraan mootummaa fi dhaabbilee gidduutti tumsa cimaa uumuun fayyadamummaa ummataa mirkaneessuu akka ta’es ibsaniiru.
Gareen ‘Tihinag’ hojii deebisanii dhaabuu gufachiisuun buqqaatota siyaasaaf itti fayyadamaa jira- Paartii Dimookiraatawaa Simirriit.
Dec 28, 2025 301
Mudde 19/2018(ENA) - Gareen Tihinag hojii deebisanii dhaabuu gufachiisuun buqqaatota siyaasaaf itti fayyadamaa jira jedhe Paartiin Dimookiraatawaa Simirriit. Garee isaa seeraan alaa qindeessuun deeggarsi namoomaa akka buqqaatota hin qaqqabne taasisaa jira jedhe. Miseensa Mana Maree fi Damee Miidiyaa fi Komunikeeshinii Paartii Dimokiraatawaa Simirriit kan ta’an obbo Xa’aamee Araddoom ENA waliin turtii taasisaniin akka himanitti gareen seeraan alaa naannoo Tigraay keessa socho’aa jiru buqqaatonni gara qe’ee isaaniitti akka deebi’an gufuu ta’eera. Gareen seeraan alaa kunneen buqqaatota doorsisuun rakkoo fi beela keessa isaan galcheera jedhani. Dabalataaniis gareen seeraan alaa kuni deeggarsa lammiilee buqqaatotaaf ergamu saamuun ofiif oolchachuun, namoota mirga isaanii gaafatan immoo sodaachisuun miidhaaf isaan saaaxilaa jira jedhaniiru. Yeroo ammaa kanatti naannoo Tigraay keessumaa dahannoo buqqaatotaa keessatti rakkoo hammaataa gahaa jiruuf garee seeraan alaa kanatu sababa ta’eera jedhani. Gareen seeraan alaa kun rakkoo, du'aa fi hammeenya buqqaatotaa itti fufsiisaa jira waan ta’eef; keessumattuu qaamonni adda addaa gargaarsi namoomaa fi dhiheessiin naannicha seenu kallattiin fayyadamtoota bira akka gahu taasisuu akka qaban hubachiisaniiru obbo Xa’aameen. Gareen seeraan alaa kuni siyaasa hamaa isaa adeemsifachuuf hammeenya gara jabeenyaan raawwatu, rakkoon hawaasa Tigraay akka itti fufu taasisaa jira jedhaniiru.
Mariin Biyyoolessaa Itiyoophiyaa keessatti waliigaltee biyyoolessaa uumuuf carraa gaarii dha.
Dec 28, 2025 225
Mudde 19/2018(ENA) -Itiyoophiyaatti waliigaltee biyyoolessaa galmaan ga’uuf lammiileen hundi Marii Biyyoolessaa dhiyaate carraa gaarii kana fayyadamuu akka qaban Manni Maree Dhaabbilee Hawaasa Siivilii ibseera. Komishiniin Marii Biyyaalessaa Itiyoophiyaa ajandaa qindeessuun, hojiiwwan galteewwan ajandichaaf ta’an walitti qabuun Yaa’ii Marii Biyyaalessaa walii galaaf kan ta’u qophaa’aa jiraachuu ibsuun isaa kan yaadatamudha. Pireezidaantiin Mana Maree Dhaabbilee Waldaalee Siivilii Itiyoophiyaa Ahimad Huseen akka jedhanitti, lammiileen Itiyoophiyaa waliin marii taasisuun ajandaa waloo irratti waliigaltee irra gahuu dadhabuun biyyattiin gatii kaffalaa turte. Kanaaf dur biyyattiin ittiin rakkachaa kan turte yeroo ammaa ajandaa biyyaalessaa walitti qabuun,walii galtee biyyaalessaaf shoora olaanaa qaba waan ta’eef carraa gaarii ta’uu ibsaniiru. Mariin biyyoolessaa olaantummaa yaada irratti hundaa’e gaggeessuun waliigaltee biyyaalessaa cimsu Itiyoophiyaa keessatti sirna dimokiraasii guddatee fi haala siyaasaa hunda hirmaachise uumuun barbaachisaa ta’uus ibsaniiru. Adeemsi Marii Biyyaalessaa hirmaachisaa, hunda kan hammate, amanamaa ta’uu isaa mirkaneessuuf, adeemsa marii duraa gaggeeffameef deeggarsa gaarii taasisaa akka jiranis eeraniiru. Hundeessituu fi daayreektarri dhaabbata ‘Tarkaanfii Sasteenabil Divilopmantii’ Warqinash Beegii akka jedhanitti adeemsa ajandaa walitti qabuu fi adda baasuu keessatti hirmaannaa dubartootaa guddisuuf deeggarsa taasisaa jiraachuu ibsaniiru. Adeemsa Marii Biyyoolessaa keessatti dubartoonni dammaqinaan hirmaachuu, ajandaa walitti qabuu fi adeemsa marii irratti hirmaachuu, ajandaa waliigaltee biyyaalessaa barbaadu komishinichaaf dhiyeessuu ibsaniiru. Barreessaan ‘Alliyaansii Biiweeldiingii Yuuz Piis Waayibuuntuu’ Siisay Taarraqanyi akka jedhanitti, Marii Biyyaalessaa ajandaa adda baasuufi hirmaattota adda baasuu hojiileen hirmaannaa dargaggootaa cimsuu danda’u hojjetamaa jira. Gara fuula duraatti, milkaa’ina yaa’ii Marii Biyyoolessaa Itiyoophiyaa guddichaatiif deeggarsa barbaachisu hunda akka itti fufanis mirkaneessaniiru.
Ministirri Muummee doktar Abiyyi Ahimad Pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo waliin mari’atan
Dec 23, 2025 737
Mudde 14/2018(ENA) - Ministirri Muummee doktar Abiyyi Ahimad Pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo waliin har’a magaalaa Finfinneetti mari’ataniiru. Ministirri Muummee doktar Abiyyi Ahimad miidiyaa hawaasummaa isaaniin akka ibsanitti, pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo guyyaa tokkoof gara Itiyoophiyaa daawwannaa hojiif dhufan simachuu ibsaniiru. Daawwannichis hariiroo seena qabeessa biyyoota lameenii fi obbolummaa kan ibsu ta’uu eeraniiru. Marii gamlameetiinis, hariiroo biyyoota lamaanii kan cimsu, akkasumas dhimmoota Gaanfa Afrikaatti nageenyaa fi tasgabbii buusuu irratti kan xiyyeeffate ta’uu ibsaniiru. Kun nagaa fi tasgabbii, akkasumas furmaata Afrikaan durfamuuf kutannoo waloo qabnu kan agarsiisu ture jedhan Ministirri Muummee ergaa isaaniin.
Manni maree bakka bu’oota ummataa wixinee labsii eegumsa biqiltuuwwanii fi kuwaaraantaayinii fooyya’e raggaase
Dec 23, 2025 485
Mudde 14/2018(ENA)- Manni maree bakka bu’oota ummataa walga’ii idilee gaggeesseen wixinee labsii eegumsa biqiltuuwwanii fi kuwaaraantaayinii fooyya’e raggaaseera. Manni maree bakka bu’oota ummataa walga’ii idilee 5ffaa bara hojii 5ffaan gaggeesseera. Itti aantuun af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo wixineen labsii eegumsa biqiltuuwwanii fi Kuwaaraantaayinii oomishtummaa qonnaa guddisuudhaan wabii nyaataa mirkaneessuuf shoora guddaa qaba jedhaniiru. Wixineen labsii kun ilbiisa biqiltuu midhaanirratti uumamu sirna hojmaataa dursanii ittisuu diriirsuudhaan qisaasa midhanii hir’isuun oomishtummaa midhaanii dabaluudhaan oomishtummaa qonnaa fooyyessuuf akka gargaaru ibsaniiru. Dura taa’aan koree dhaabbataa dhimmoota qonnaa Salamoon Laallee gamasaaniin, Itiyoophiyaan bqiltuu fi lubbu qabeeyyii hedduu qabaattus hammattoo seeraa qabeenya uumamaa qabdu sirnaan itti fayyadamuuf gargaaru hin qabdu ture. Kunis hmmattichi boodatti hafaa fi to’annoof mijataa waan hin taaneef labsii kana fooyyessuun barbaachisuunsaa ibsameera. Wixineen labsii kun dhiibbaa sababa ilbiisaa fi aramaa biqiltuurratti mudatuun oomishtummaa qonnaarratti qaqqabu sirna to’annoo cimaatiin ittisuuf akka gargaaru himaniiru. Wixineen labsii eegumsa biqiltuu fi kuwaaraantaayinii kun waliigalteewwan eegumsa biqiltuu idil addunyaa ka’umsa godhachuun qophaa’uusaa ibsaniiru. Wixineen labsii kun Itiyoophiyaan qabeenya biqiltuu qabduuf kunuunsa barbaachisu gochuun fayyadama dinagdee guddisuuf dandeettii uumuuf akka gargaaru dubbataniiru. Miseensonni mana maree wixinee labsii kanarratti yaada kennuun sagalee guutuun raggaaseera. #ENA Afaan Oromoo#ENA#TOI
Pirezidaantiin Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo daawwannaa hojiif Finfinnee dhufan
Dec 23, 2025 403
Mudde 14/2018 (TOI)- Pirezidaantiin Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo daawwannaa hojiif har’a Finfinnee dhufaniiru. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad pirezidaantii Keeniyaa Wiiliyaam Ruuttoo daawwannaa hojii guyyaa tokkoof Finfinnee dhufan simachuusaanii waajjirri ministira muummee beeksiseera.
Hawaasummaa
.jpg)
Qormaanni Xumuraa Manneen Barnootaa Sadarkaa Gidduugaleessaa Qulqullina Barnootaa Mirkaneessuu haala dandeessisuun akka qophaa’uu ta’aa jira
Dec 29, 2025 225
Mudde 20/2018(ENA)- Qormaanni Xumuraa Manneen Barnootaa Sadarkaa Gidduugaleessaa sirna barnootaa kan bu’uureffatee fi haala qulqullina barnootaa mirkaneessuu danda’uun akka qophaa’u ta’aa jiraachuu Tajaajilli Madaallii fi Qormaata Barnootaa ibse. Waltajjiin marii xumura barnoota sadarkaa gidduugaleessaa fi istaandardii qormaataa kutaa 8ffaa eegsisuurratti xiyyeeffate bakka bu’oonni Biiroo Barnootaa Naannoolee fi Bulchiinsota Magaalaa bakka argamanitti Magaalaa Adaamaatti gaggeeffamaa jira. Waltajjicharratti Daarektarri Olanaan Tajaajila Madaallii fi Qormaata Barnootaa doktar Asheetuu Kabbadaa qulqullina barnootaa eegsisuuf hojiiwwan deeggaran keessaa tokko qormaata sadarkaasaa eeggate kennuudha jedhaniiru. Tajaajilichi qormaata sadarkaa sadarkaan kennaman Sirna Barnootaa kan bu’uureffatanii fi qulqullina barnootaa mirkaneessuu kan dandeessisan akka ta’aniif xiyyeeffannoon hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Kanaanis xumura qormaata sadarkaa gidduugaleessaa fi qormaanni kutaa 8ffaa haala qulqullina eegsisuu danda’amu irratti akka qophaa’u taassifamaa jira jedhaniiru. Keessumaa qormaanni kennamuun dura gaaffiiwwan qormaataa qophaa’an madaaluun hoggantoota damee barnootaa fi ogeeyyiirraa kan eegamu ta’uu himaniiru. Qulqullinnii fi Madaalliin Qormaataa dhimmoota xiyyeeffannoon itti kennamu keessa tokko ta’uu ibsuun, tajaajilichi deeggarsaa fi hordoffii taassisa jedhaniiru. Qophichaan teekinooloojii fayyadamuun qulqullinaa fi madaalliin akka eegamu kan taassifamu yoo ta’u , itti fayyadama teekinoloojiin hanqinoota jiran guutuun akka eegalu hubachiisaniiru. Waltajjiin har’aa qormaata Naannolee kutaa 8ffaa irratti hanqinoota jiran adda baasuun, qophii walfakkaataa ta’e taasisuuf kan kaayyeffate ta’uu itti aanaan daarektaara olaanaa obbo Yiliqaal Wandimmenahi ibsaniiru. Naannooleen qulqullina qormaataa mataasaaniin eegsisuuf teekinooloojiin, hoj maataa fi gurmaa’insaan hojii hojjetani muuxannoo kan walirraa qooddatanidha jedhaniiru. Waltajjichi qormaata qopheessuuf , madaaluu humna dandeessisu ijaaruuf kan deeggaru ta’uu dubbataniiru.
.jpg)
Tooftaalee Ittisaa fi To’annoo Dhibee Daddarbaa Vaayirasii Maarbargii
Dec 29, 2025 132
Dhibeen vaayirasii Maarbargi maalidha? Dhibeen vaayirasii Maarbargi dhibee weeraraan mudachuu danda’uu fi dhibee dhiigni dhangala’uun mudatu ta’ee qamni baay’ee ho’u dha. Dhala namaa, beeyladootaa fi lubbu qabeeyyii biroorrattis mudachuu mala Mallattooleen dhibee vaayirasii Maarbargi maali? Afaan, funyaan ykn gogaa keessaa dhiigni dhangala’uu Ho’ina qaamaa olaanaa, qorrisiisuu fi mataa boowwuu Dhukkubbii maashaalee fi dugdaa Olguuruu, dhukkubbii garaa fi garaa kaasaa Laphee, dugdaa fi garaa irratti dhidhiitoo sirriitti mul’atu Vaayirasichaan erga qabamanii guyyoota 2 hanga 9 gidduutti mallattooleen dhibichaa mul’achuu eegalu Dhibeen Maarbargi karaa akkamiin daddarba? Namoota dhibee vaayirasichaan qabaman dhiiga, fincaan, imimmaanii fi dhangala’oo biroo waliin tuttuqqaa kallattii taasisuun Nama dhibee kanaan qabamee ykn lubbuun darbe dhangala’oo qaamaan meeshaalee faalaman waliin tuttuqqaa qabaachuu Simbira halkanii dhibee vaayirasichaan qabamaniin daddarbuu danda’a Dhibee vaayirasii Maarbargi akkamiin ittisuun danda’ama? Mallattoolee dhibee kanaa yeroo argan mana yaalaa deemuu Nama dhibee sanaan qabame waliin tuttuqqaa fi ho’i qaamaa yoo jiraate dafanii mana yaalaa dhaquu Namni dhibee Maarbargiin yoo lubbuun darbe, reeffa sana ogeessa fayyaan awwaalchisuudha malee ofii tuttuquun barbaachisaa miti Nama dhibee sanaan qabame dhiigaa fi dhangala’oo isaa irraa of eeguu Nama dhukkuba Maarbargiin qabameef kunuunsa gaafa goonu, of eeggannoo barbaachisu gochuun barbaachisaadha. Haguuggii funyaanii fi afaanii (maaskii) kaawwachuu, harka ofiitti immoo golga harkaa godhachuun barbaachisaadha.
.jpg)
Naannoo Beenishaangul Gumuzitti dhaqqabamumma bishaan dhugaatii qulqulluu guddisuuf hojjetamaa jiru
Dec 29, 2025 140
Mudde 20/2018(ENA)-Naannoo Beenishaangul Gumuzitti dhaqqabamumma bishaan dhugaatii qulqulluu guddisuuf hojjetamaa jiraachuu prezidaantiin naannichaa Ashaadilii Hasan ibsan. Pirezidaantichi naannicha aanaa Homooshaa ganda Tsooree Almatamaa keessatti ijaarsa piroojektoota bishaan dhugaatii fi qulqullina naannoo miseensota hawaasaa kuma 17 ol fayyadamoo taasisu ijaarsa isaa eegalchiisaniiru. Piroojektichi deeggarsa maallaqaa ‘UNICEF’ irraa argameen kan ijaaramu yoo ta’u, birrii miiliyoona 140 ramadamuu isaa ibsameera. Pireesidaantiin naannichaa Ashaadilii Hasaan wayita sana akka jedhanitti, naannichatti dhaaqqabamummaa bishaan dhugaatii qulqulluu guddisuuf dhaabbilee michuu waliin qindoominaan hojjetamaa jira. Gaaffilee misoomaa fi bulchiinsa gaarii hawaasni kaasan deebisuuf tattaaffiin taasifame bu’a qabeessa ta’uu ibsaniiru. ‘UNICEF’ fi michoonni biroos pirojektoota bishaan dhugaatii qulqulluu hojiirra oolchuu irra darbee, dhaabbileen bishaanii itti fufinsaan akka tajaajila kennaniif humna aduutiin akka hojjetan gochuun, dhaqqabamummaa bishaan dhugaatii qulqulluu waliin gahuuf gumaacha guddaa taasisaa akka jiran ibsaniiru. Hoggantuun Biiroo Bishaanii fi Inarjii Naannoo Beenishaangul Gumuz aadde Hajiraa Ibraahim piroojektichi ji'a jaha keessatti xumuramee tajaajilaaf gahuu akka danda’u ibsaniiru. Hoggantoonni olaanoo naannoo fi miseensonni hawaasa naannoo sagantaa jalqabsiisa ijaarsa piroojektichaa irratti argamaniiru.
.jpg)
Dhaabbileen Poolisii ergamasaanii gahumsaan bahuu akka danda’aniif Bu’uuraalee Misoomaa fi galtee barbaachisaa guutuun cimee itti fufa- Kantiibaa Adaanach Abeebee
Dec 29, 2025 81
Mudde 20/2018(ENA)- Dhaabbiileen Poolisii ergamasaanii gahumsaan bahuu akka danda’aniif Bu’uuraalee Misoomaa fi galtee barbaachisaa guutuun cimee akka itti fufu Kantiibaan Bulchiinsa Magaalaa Finfinnee Adaanach Abeebee ibsan. Kantiibaan Bulchiinsa Magaalaa Finfinnee Adaanacha Abeebee pirojaktii dhaabbilee Poolisii fi Balaa ibiddaa ijaaramanii Xumuraman eebbisanii hojii eegalchiisaniiru. Pirojektoonni kunneen qajeelchawwan poolisii kutaa magaalaa bulchiinsa magaalaa Finfinneen ijaaraman, Wiirtuuwwan poolisii hawaasaa, buufataalee poolisii, Kaampiiwwan poolisii fi waajjiraalee komishinii hooggansa hojii ibiddaa fi sodaa balaa bulchiinsa Magaalaa Finfinneti. Kantiibaan Bulchiinsa magaalaa Finfinnee Adaanacha Abeebee wayita sana akka jedhanitti, Bulchiinsi Magaalichaa nagaa fi tasgabbii magalichaa mirkaneessuuf hojiiwwan adda addaa hojjechaa jira. Hojiiwwan kun nagaa fi tasagabbii magaalichaa mirkaneessuuf kan dandeessisan ta’uu dubbataniiru. Pirojektoonni guyyaa har’aa tajaajilaaf banaa ta’an Poolisiin hawaasatti dhihaachuun yakka dursuun ittisuu, xiqqeessuu fi to’achuuf kan dandeessisu ta’uu eeraniiru. Akkasumas dhaqqabamummaa tajaajila poolisi guddisuurra darbee qaamoleen nageenyaa humna guutuun akka bobba’an isaan dandeessisuuf kan hojjetaman ta’uusaanii kantiibaa Adaanach ibaniiru. Magaalaan Finfinnee Magaalaa Ardii fi Idil-Addunyaa ta’uusheen hojiin daawwattootaaf mijattuu taassisuu akka hojjetamu ibsaniiru. Nagaan bu’uura waan hundaati kan jedhan kantiibaa Adaanach, kanaanis Ijaarsa dhaabbilee nageenyaa hojiin teekinooloojii fi humna namaan Ammayyeessuu Cimee itti fufa.
Diinagdee
Foramiin magaalota Itiyoophiyaa miirri dorgommii gaariin magaalota jidduutti akka uumamu taasiseera
Dec 30, 2025 10
Mudde 21/2018(ENA)- Foramiin magaalota Itiyoophiyaa miirri dorgommii gaariin magaalota biyyattii jidduutti akka uumamu taasisuusaaministirri magaalaa fi bu’ura misoomaa Caaltuu Saanii ibsan. Foramiin magaalota Itiyoophiyaa 10ffaan mata duree “guddinni magaalotaa ga’ooma Itiyoophiyaaf” jedhuun yeroo dhihoo naannoo Affaar magaalaa Samaraa-Loogiyaatti gaggeeffamuunsaa niyaadatama. Foramichi magaalonni muuxannoo akka walii qoodan, akka of beeksisanii fi shoora guddina biyyaaf qaban akka sakatta’an kan dandeessisu waltajjii bal’aa ta’uunsaa himameera. Ministirri magaalaa fi bu’ura misoomaa Caaltuu Saanii turtii ENA waliin taasisaniin akka ibsanitti, foramichi magaalonna akka dadammaqan, gochuun guddina dinagdee biyyattiikeessatti gumaacha guddaa taasisaa jira. Dabalataanis walitti hidhamiinsa magaalota jidduu jiru cimsuun walooma ummattoottaa fi ijaarsa seenessa biyyaaf qooda gaarii bahaa akka jiru eeraniiru. Magaalonni dilbii qabaniin guddachuuf human guddaa akka qaban ibsanii, mootummaan ida’amuu magaalota agarsiiftuu hiyyuummaa fi dhabiinsa bulchiinsa gaarii jalaa baasee fakkeenya wiirtuu badhaadhinaa gochuuf xiyyeeffannoon hojjechaa akka jiru himaniiru. Hojiileen misoomaa yaadama Kanaan hojjetamaa jiranis olka’iinsa Itiyoophiyaa haaraa kan agarsiisan ta’uu eeraniiru. Mul’anni jijjiiramuu magaalotaa yaada ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad maddisiisaniin qabatamaan saaqamaa jiraachuu eeraniiru. Tarsiimoo baasuunii fi imaammataan deeggaruun magaalonni kutaalee biyyattii garagaraatti argaman fakkeenya badhaadhinaa akka ta’an hojjetamaa jiraachuu himaniiru.
.jpg)
Daldalli Bilisaa Dirree Dawaa sirna daldalaa fi Loojistiksii Itiyoophiyaa Ariifachiisuun bu’aawwan abdachiisoon argamaa jiru
Dec 30, 2025 30
Mudde 21/2018(ENA)-Daldalli Bilisaa Dirree Dawaa sirna daldalaa fi Loojistiksii Itiyoophiyaa Ariifachiisuun bu’aawwan abdachiisoon argamaa jiraachuu hojii raawwachiisaa olaanaan Misooma Paarkiiwwan Industirii Doktar Fissahaa Yittaagasuu ibsan. Qooda riijinichi Badhaadhina Dinagdee Itiyoophiyaaf qabu guddisuuf qindoominaan hojjetamuu akka qabu hubachiisaniiru. Waltajjiin marii Korporeeshinichi Qooda fudhattota waliin Daldala bilisaa Dirree Dawaarratti hojiiwwan gara fuula duratti raawwataman iftoomina uumuu fi dureeyyiin riijinicha keessatti bal’inaan akka hirmaatan jajjabeessuuf kaayyeffate gaggeeffamaa jira. Hojii raawwachiisa olaanan Korporeeshinichaa Doktar Fissahaa Yittaagasuu wayita sana akka jedhanitti, Daldalli bilisaa riijinii Dirree Dawaa gara hojii qabatamaa guututti erga galee waggaa tokko kan hin guunne ta’us, sirna daldalaa fi loostiksii biyyattii saffisiisuun bu’aawwan abdachiisoon argamaa jiru jedhaniiru. Waggoottan shanan Itti Aanaan omisha doolaara biiliyoona 4tti dhihaatu gama daldala bilisaa Dirree Dawaan saffisiisuuf galmi qabamee hojjetamaa jiraachuu ibsaniiru. Riijinichi badhaadhina Dinagdee Itiyoophiyaaf qooda qabu guddisuun dhaabbilee mootummaa fi dameen dhuunfaa qindoominaan hojjechuu akka qaban waamicha dhiheessuun, dureeyyiin eeyyama hojii fudhatan saffisaan hojii akka eegalan hubachiisaniiru. Daldalli bilisaa Riijinii Diree Dawaa Itiyoophiyaatti daldala bilisaa riijinii jalqabaa yoo ta’u , biyyittii sirna daldalaa Addunyaa waliin walitti hidhuuf pirojektii guddaa karoorfamedha. Daldalli bilisaa riijinii kun Al-ergii loojistiksii saffisiisuuf, Invastimantii Alaa hawachuuf akkasumas carraa hojii uumuuf shoora olaanaa ni gumaacha.
.jpg)
Gaaffiin abbummaa ulaa galaanaa gaaffii dhalootaa galma baratti cehu qabu dha-Doktar Geediyoon Ximootiwoos
Dec 30, 2025 32
Mudde 21/2018(ENA)- Gaaffiin abbummaa ulaa galaanaa gaaffii dhalootaa galma baraa baratti cehu qabudha jedhan ministirri dhimma alaa Doktar Geediyoon Ximootiwoos Manni maree bakka bu’oota ummataa 6ffaan walgahii idilee 6ffaa gaggeesseera. Ministirri dhhimma alaa doktar Geediyoon Ximootiwoos walgahicharratti gaaffilee miseensota mana mariirraa gaafatamaniif deebii fi ibsa kennaniiru. Gaaffiin ulaa galaanaa Itiyoophiyaan gaafatte gaaffii dhalootaa galma baraa baratti cehu qabu akka ta’e ministirichi ibsaniiru. Abbummaa ulaa galaanaa Itiyoophiyaa mirkaneessuuf ministeericha dabalatee Itiyoophiyaanonnii fi dhalattoonni Itiyoophiyaa hojii guddaa hojjechaa akka jiran ibsaniiru. Ministeerichi lammiilee deeggarsa kamiyyuu mootummaarraa osoo hin argatiin miidiyaalee garagaraatti fayyadamuun qabsaa’aa jiran galateeffateera. Embaasiiwwan Itiyoophiyaa biyyoota garagaraatti argaman fedhii ulaa galaanaa biyyattiin qabdu guutuuf hojiin itti jiran onnachiisaa ta’uusaa ibsaniiru. Fuulduras faayidaa biyyaalessaa Itiyoophiyaa kabachiisuuf tattaaffii dippilomaasii taasifamu lammiin hundi itti gaafatama irraa eegamu bahachuu akka qabu ministirichi hubachiisaniiru.
.jpg)
Godina Shawaa Bahaatti lafti heektaara kuma 266 qamadii jallisii Bonaan misoomeera
Dec 30, 2025 34
Mudde 21/2018(ENA)- Lafti jallisii Bonaan misoomu heektaarri kuma 266 Qamadii facaafamuu Waajjirri Qonnaa Godina Shawaa Bahaa beeksise. Waajjirichatti itti aanaan hogganaa Abinnat Zagayyee ENA waliin turtii taasisaniin akka jedhanitti, godinicha aanaalee 11 keessatti jallisii Bonee baranaan lafa heektaara kuma 250 misoomsuuf karoorfamee hojjetamaa turuu ibsaniiru. Hojiiwwan hanga ammaatti hojjetamaniin lafti heektaara kuma 266 fi 700 sanyiin kan facaafame ta’uu ibsuun, karooraan ol hojjechuu danda’uu ibsaniiru. Misoomni kun karooraan ol ta’uu kan danda’eef, qonnaan bultoonni jallisii Bonee misooma qamadii irraa fayyadamoo akka ta’an waan amananiif ta’uu ibsaniiru. Aanaalee godinicha keessa jiran irra caalaan isaanii lafti tiraaktaraan deeggaramuun kilastaraan kan qotame yoo ta’u, kunuunsa midhaaniif xiyyeeffannoon dursee kennamuu ibsaniiru. Misoomni jallisii Bonaa kun bishaan lafa jalaa fi bishaan dirra lafaa fayyadamuun kan misoomaa jiru yoo ta’u, dabalataan misoomni kun pirojaktoota jallisii ammayyaa fayyadamuun irra jireessa bishaan laga Hawaas aanaalee torba keessa qaxxaamuree darbu jallisuun hojjetamaa jiraachuu ibsaniiru. Misoomni qamadii Bonaa aanaalee fi gandoota godinichaa hunda keessatti hojiirra ooluu ibsuun, dargaggootaa fi dubartoota dabalatee qonnaan bultoonni kuma 120 ol misooma kanarratti hirmaachaa akka jiran yaadachiisaniiru. Walumaagalatti lafa qamadii Bonee jallisiin misoome irraa oomishni waliigalaa kuntaalli miiliyoona 13 akka eegamu obbo Abinnat ibsaniiru. Hogganaan Ejansii Waldaa Hojii Gamtaa godina Shawaa Bahaa Asraat Geetuu akka jedhanitti, qamadii dabalatee kuduraalee fi muduraalee yeroo Bonaa jallisiin misoomsamaniif xaa’oon kuntaala kuma 133 fi 457 qonnaan bultoota godinichaaf raabsameera.
Viidiyoo
Saayinsii fi teeknooloojii
Sagantaan Koodarsii Miiliyoona 5 lammiileen Itiyoophiyaa Dijiitaala keessatti hirmaannaa ho’aa akka taasisan isaan dandeessisa
Dec 30, 2025 17
Mudde 21/2018(ENA)- Sagantaan Koodarsii Itiyoophiyaa miiliyoona shanii, hirmaannaan isaan Dijitaalaa keessatti qaban guddisuun beekumsaa fi gahumsa uumaafii jiraachuu barattoonni dhaabbilee olaanaoo ibsan. Dijiitaala Itiyoophiyaa Ijaaruuf bu’uuraalee misoomaa fi haala mijataa uumuu dabalatee hawaasni beekumsa dijiitaalaa qabu barbaachisaa dha. Ministirri muummee doktar Abiyyi Ahimad Adoolessa 16 bara 2016 inisheetivii Koodarsii Miiliyoona 5 eegalchiisuunsaanii ni yaadatama. Leenjichi dandeettii bu’uuraa Andirooyidii Misoomsuu, Weeb pirogiraamiingii, Daataa saayinsii fi hubannoo nam tolcheerratti kan xiyyeeffatadha. Barattoonni Yunvarsiitii Finfinnee fi Kotobee ENAn dubbise akka ibsanitti, leenjiin koodarsii dandeettii Dijiitaalaa yeroon gaafatu dagaagfachuuf bu’uura kan ta’udha. Yunvarsiitii Finfinneetti barattuun Infoormeeshin Siistanii Arseemaa Mangistuu leenjiin koodarsii dandeettii bu’uuraa bilisaan horachuuf kan nama dandeessisu carraa kan uumuu ta’uu dubbatti. Leenjiin koodarsii saffisa dijiitaalayizeeshiniif murteessaa waan ta’eef namni hundi leenjicha hirmaachuu qaba jechuun ibsiteetti. Yunvarsiitichatti barattuun Infoormeeshin Siistanii Tsiyoon Misganaawu gamasheen leenjiin koodarsii nama hundaaf haala mijateen kan qohaa’edha jetteetti. Leenjii koodarsiin beekumsa bu’uuraa dijiitaalaa argatte barnoota idileef akka ishee gargaare ibsiteetti. Leenjichi qajeelfama itti fayyadama teekinooloojii akka ta’uu fi haala namni hundi hubachuu dabnda’uun kan qophaa’e ta’uu kan dubbatte immoo barattuu Infoormeeshin Siistemii Beeteliheem Salamooni. Yunivarsiitii Kotobeetti barataan Saayinsii Ispoortii Galataa Kaafoo akka ibsetti, leenjichi kompiitaraanis ta’e mobaayiliin hordofuun kan danda’amudha. #Ena Afaan Oromoo #ENA#TOI
.jpg)
Sagantaan Koodarsii Miiliyoona 5 lammiileen Itiyoophiyaa Dijiitaala keessatti hirmaannaa ho’aa akka taasisan isaan dandeessisa
Dec 30, 2025 24
Mudde 21/2018(ENA)- Sagantaan Koodarsii Itiyoophiyaa miiliyoona shanii, hirmaannaan isaan Dijitaalaa keessatti qaban guddisuun beekumsaa fi gahumsa uumaafii jiraachuu barattoonni dhaabbilee olaanaoo ibsan. Dijiitaala Itiyoophiyaa Ijaaruuf bu’uuraalee misoomaa fi haala mijataa uumuu dabalatee hawaasni beekumsa dijiitaalaa qabu barbaachisaa dha. Ministirri muummee doktar Abiyyi Ahimad Adoolessa 16 bara 2016 inisheetivii Koodarsii Miiliyoona 5 eegalchiisuunsaanii ni yaadatama. Leenjichi dandeettii bu’uuraa Andirooyidi iMisoomsuu,Weeb pirogiraamii,Daataa saayinsii fi hubannoo nam tolcheerratti kan xiyyeeffatadha. Barattoonni Yuunvarsiitii Finfinnee fi Kotobee ENAn dubbise akka ibsanitti, leenjiin koodarsii dandeettii Dijiitaalaa yirichi gaafatu dagaagfachuuf bu’uura kan ta’udha. Yuunvarsiitii Finfinneetti barattuun Infoormeeshin Siistenii Arseemaa Mangistuu leenjiin koodarsii dandeettii bu’uuraa bilisaan horachuuf kan nama dandeessisu carraa kan uumuu ta’uu dubbatti. Leenjiin koodarsii saffisa dijiitaalayizeeshiniif murteewwaa waan ta’eef namni hundi leenjicha hirmaachuu qaba jechuun ibsiteetti. Yuunvarsiitichatti barattuun Infoormeeshin Siistenii Tsiyoon Misganaawu gamasheen leenjiin koodarsii nama hundaaf haala mijateen kan qohaa’edha jetteetti. Leenjii koodarsiin beekumsa bu’uuraa dijiitaalaa argatte barnoota idileef akka ishee gargaare ibsiteetti. Leenjichi qajeelfama itti fayyadama teekinooloojii akka ta’uu fi haala namni hundi hubachuu dabnda’uun kan qophaa’e ta’uu kan dubbatte immoo barattuu Infoormeeshin Siistemii Beeteliheem Salamooni. Yuunivarsiitii Kotobeetti barataan Saayinsii Ispoortii Galataa Kaafoo akka ibsetti leenjichi konpiiteraanis ta’e mobaayiliin hordofuun kan danda’amudha.
Galmeen siviilii fi maatii dijitaalaa milkaa’ina Tarsiimoo Dijitaalaa Itiyoophiyaa 2030f gumaacha olaanaa qaba
Dec 30, 2025 17
Mudde 21/2018(ENA)- Galmeen siviilii fi maatii dijitaalaa bulchiinsa, haqaa fi nageenya biyyaa mirkaneessuun milkaa’ina Tarsiimoo Dijitaalaa Itiyoophiyaa 2030f gumaacha olaanaa qaba jedhan daarektarri olaantuu Tajaajila Immigireeshinii fi Lammummaa aadde Salaamaawit Daawit. Tajaajilli Immigireeshinii fi Lammummaa waltajjii marii qooda fudhattoota galmee siiviilii fi maatii gaggeesseera. Tajaajilli Immigireeshinii fi Lammummaa sadarkaa federaalaa irraa jalqabee hanga sadarkaa bulchiinsa gadiitti jaarmiyaa mataasaa danda’e akka qabu akkaataa Labsii Lakk.1370/2017n ni beekama. Haala kanaan tajaajilichi galmee siiviilii fi maatii gaggeessuu, qajeelchuu, qindeessuu, deeggaruu, bulchuu fi gurmeessuu, akkasumas sadarkaa biyyaatti kuusaa odeeffannoo gurmeessuu fi kuusuun itti gaafatamummaan kennameefii jira. Wayita sanatti akka Salaamaawit Daawit jedhanitti, hawaasa ammayyaa uumuu fi biyya badhaate ijaaruuf sirni galmee siiviilii fi maatii murteessaadha. Mootummaan sirna eenyummeessa dijitaalaa ijaaruu, imaammata bocuu, karoora misooma biyyaalessaa fi Galmoota Misoomaa galmaan ga’uuf jecha Labsii Galmee Siivilii fi Maatii fooyyessuu isaa beeksisaniiru. Sirni odeeffannoo qindaa’aa tajaajila seeraa, bulchiinsaa fi xiinxala istaatistiksiif akka galteetti fayyadamuun imaammata, karooraa fi murtii sirrii ta’e kennuuf akka tajaajilu himaniiru. Kunis hojmaata waraqaa Itiyoophiyaa hundee irraa jijjiiruu akka danda’u eeraniiru. Kana hordofuun magaalaa Finfinneetti appilikeeshinii galmee fooyyessuun, Inistiitiyuutii hubannoo namtolchee waliin ta’uun galmeen eegalamuu isaa eeruun, gara fuulduraattis naannoolee hundatti haala itti fufinsa qabuun hojiirra kan oolu ta’uu ibsaniiru. Odeeffannoon galmee siiviilii fi maatii irraa argamu dhaabbilee mootummaa fi hawaasa hunda kan fayyadu ta’uu ibsuun, adeemsa galmee hawaasni waloon akka raawwatu gaafataniiru.
Itiyoophiyaa badhaate, birmadummaa dijitaalaashee eegatte, kalaqaa fi teeknooloojiin ga’oomte
Dec 30, 2025 32
Itiyoophiyaa badhaate, birmadummaa dijitaalaashee eegatte, kalaqaa fi teeknooloojiin ga’oomte Galmoota mootummaan badhaadhina mirkaneessuuf murteessoodha jechuun karoorse keessaa Dijiitaalla Itiyoophiyaa Ijaaruun dhimmoota xiyyeeffannoon kennameefidha. Carraa Itiyoophiyaa fuulduraa guddina kalaqaa fi teekinooloojii irratti ijaaruuf Tarsiimoo Diinagdee dijiitaalaa qulqullina qabuu fi yeroo waliin tarkaanfatu dinagdee hirmaachisaa ijaaruu kan dandeessisu bu’aan argamaa jira. Akkuma beekamu galma kana milkeessuuf Mootummaan tarsiimoo Dijiitaalaa 2025n bocee gara hojiitti galee ture. Dijiitaalli Itiyoophiyaa 2025 kallattii hundaan bu’aan ajaa’ibsiisaan kan itti galmaa’e yoo ta’u, Tarsiimichi ergamasaa milkaa’inaan xumuree Dijiitaala Itiyoophiyaa 2030’f dabarsee kenneera. Dijiitaala 2025 gabaa teeleekoomii banuu fi babal’isuun dhaqqabamummaa tajaajila Intarneetaa fi mobaayilaa guddisuun akka danda’au taasiseera. Pirojektiin enyummeessaa Dijiitaalaa Biyyoolessaa (Fayida) nageenyisaa eegame Itiyoophiyaanota hundaan gahuuf hojjetame, tajaajiloonni bulchiinsa dujutaalaa, tajaajilli dijitaalaa wiirtuu tokkoo Masoob tajaajila ammayyaa fi si’ataa gama qaqqabsiisuutiin tarkaanfiin guddaan kan itti argamedha. Kan biroon Sagantaa Koodarsii Miiliyoona 5nii dandeettii Dijiitaalii babal’isuurratti bu’aan boonsaan argameera. Dabalatais Inistitiyuutiin hubannoo nam-tolchee hundaa’uun, bu’uuraalee misoomaa Hawaasaa (PKI) eegalamuu, Faayibarii Intarneetaa 4G/5G babal’isuu, gurgurtaa faayinaansii Dijiitaalaa kanneen fakkaatan hundi agarsiistuu milkaa’ina ergama Dijiitaala 2025 ti. Kana ka’umsa godhachuun mootummaan Tarsiimoo Dijiitaalaa 2030 bocee hojirra oolchuu eegaleera. Tarsiimoon kun birmadummaa Djiitaalaa kan eege, Itiyoophiyaa Kalaqaa fi Teekinooloojiin hundoofte uumuuf tarsiimoo deeggaru yoo ta’u, Tarsiimichi teekinooloojii Mala Jireenyaa gochuun badhaadhina hunda galeessa mirkaneessuuf kan kaayyeffatedha. Utubaawwan Tarsiimichaa jedhamanii kan eeraman keessaa - 1. Dhaqqabamummaa babal’isuu- garagarummaa Dijiitaalaa magalaa fi baadiyaa gidduu jiru dhiphisuun lammiileen bakka kamittuu fayydamoo teekinooloojii akka ta’an gochuu. 2. Carraa wal-qixa uumuu - Lammiileen Diinagdee Dijiitalaa keessatti hirmaannaa fi fayyadamummaa wal-qixaa akka qabaatan haala mijataa uumuu. 3. Wal amantaa ijaaruu - dhaabbilee fi lammiilee gidduutti nageenyaa saayibarii fi eegumsa Daataa mirkaneessuun sirna Dijiitaalaa nageenyisaa eegame ijaaruun keessatti argama. Akkasumas Tarsiimoon kun Itiyoophiyaan Diinagdee dijiitaalaa Addunyaa Keessatti dorgommii qabdu kan itti mirkaneessituu fi tajaajiloonni mootummaa ifaan lammiileef karaa itti dhiyaatan kan mijeessudha. Kanarra darbees tarsiimichi gama qonnaan, Meeshaalee Dijiitalaa Ammayaa hammachiisuun, omishtummaa fi qulqullina tajajilaa guddisuu, faayinaansii fi barnootaan, hirmaachisummaa faayinaansii mirkaneesuu fi yaadama kalaqa dijiitaalaa dhaloota boruu idileessuu, carraa hojii uumuu, dargaggoota kalqxoota hojii dijiitaalaaf haala mijataa uumuun dandeettii kalaqasaanii gara sona dinagdeetti akka jijjiiran dandeessisuuf faayida qaba. Itiyoophiyaa bakkeewwan hawata Tuuristii filannoowwan dijiitaalaan Addunyaaf beeksisuun galii sharafa alaa guddisuun galma tarsoomoo kanaa isa biroodha. Dijiitaalli Itioophiyaa 2030 appilikeeshinoota qabeenya uumaani fi dandeettii dijiitaalaa sadarka olaanaan guddisuun hirmaachisummaa faayinaansii karaa teekinooloojiin dijiitaalaa mirkaneessuu fi lammiileen sochii Diinagdee biyyaa keessatti hirmaannaa ho’aa akka taasisan dandeessisuuf ergama qaba. Tajaajila komunikeeshinii Mootummaa
Ispoortii
.jpg)
Nageellee Arsiin injifannoo ittifufaasaa galmeesse
Dec 30, 2025 29
Mudde 21/2018(ENA) - Sagantaa Tapha Piriimar Liigiii Itiyoophiyaa torban 12ffaan, Nageellee Arsiin Magaalaa Diree Dawaa 3 fi 0n injifateera. Tapha Istaadiyeemii Magaalaa Finfinneetti gaggeeffameen Habiib Kamaal, Naatinaa’el Salamoonii fi Allenyitaa Maarqos galchii injifannoo lakkoofsisaniiru. Liigichatti injifannoo ittifufaa kan galmeesse Nageellee Arsiin qabxii 19n sadarkaasaa 8ffaarraa gara 5ffaatti ol guddiseera. Bara dorgommichaatti baay’ina taphoota injifate shaniin gaheera. Faallaasaan liigichatti yeroo 4ffaa kan mo’ame Magaalaan Dirree Dawaa qabxii 16n sadarkaa 9ffaa qabateera
.jpg)
Taphni Faasil kanamaan Itiyoo-Elektirikii waliin gaggeessan hawwiin eegama
Dec 29, 2025 117
Mudde 20/2018(ENA)- Piriimar ligii Itiyoophiyaa torban12ffaan har’a eeggala. Guyyaa sa’aatii 7:00 Faasil kanamaan fi Itiyoo-Elektirikii waliin Istaadiyeemii Finfinneetti taphatu. Liigichaan Faasil kanamaan taphoota 11 gaggeesseen yeroo shan yoo injifatu yeroo 6 qixa baheera. Taphicharratti galchii 9 yoo lakkoofsisu galchii sadii keessummeesseera. Garichi qabxii 21n sadarkaa 2ffaa qabateera. Liigichatti hanga ammaatti kan hin mo’amne kilabiin qofeessi Faasil kanamaadha. Itiyoo elektiriik bara dorgommichaatti taphoota 11 gaggeessee shan yoo injifatu yeroo tokko mo’ameera. Taphoota hafan 5n qixaan adda baheera. Galchii 8 yoo lakkoofsisu galchii 4 keessummeesseera. Garichi qabxii 20n sadarkaa 5ffaa qabateera. Faasil kanamaan yoo injifate dursummaa liigichaa Buna Sidaamaarraa yeroof ni fudhata. Sagantaa biroon maqalee 70 Indartaan Qiddusgoorgis waliin galgala sa’aatii 12:00tti Istaadiyeemii Yunvarsiitii Saayinsii fi Teekinooloojii Adaamaatti ni taphatu. Maqalee 70 Indartaan liigichatti taphoota 11 gaggeesse keessaa kan injifate yeroo 1 qofa. Yeroo shan yoo injifatamu haaluma wal fakkaatuun yeroo 5 qixa baheera. Galchiiwwan12 yoo lakkoofsisu galchii 6 keessummeesseera. Garichi qabxii 7n sadarkaa 19ffaa qabatee sadarkaa gad bu’aa keessatti argama. Liigichaan Inijifataan yeroo 16 Qiddusgoorgis gamasaan taphoota 11 gaggeessee shan yoo injifatu yeroo 4 mo’ameera. Taphoota biroo hafan 2 qabxii qooddateera. Taphoota 11n galchii 9 yoo lakkoofsisu galchii 7 keessummeesseera. Qiddus Goorgis qabxii 17n sadarkaa 6ffaa qabateera. Taphichaan Maqalee70 Indartaan injifannoo itti fufaa galmeessisuuf, Qiddus goorgis gara injifannootti deebi’uuf ni taphatu. Walwaloo Addai Giraat Yunvarsiitiin Magaalaa Baahir Daar waliin Guyyaa sa’aatii 10: 00tti Istaadiyeemii Finfinneetti ni taphatu. Walwaloo Addigiraat Yunvarsiitiin qabxii 8n sadarkaa 18ffaa qabatee sadargaa gad- bu’aa keessatti argama. Walaayittaa Diichaan Magaalaa Arbaa Minci waliin guyyaa sa’aatii 9:00tti Istaadiyeemii Yunvarsiitii Saayinsii fi Teekinoolojii Adaamaatti ni taphatu. Walaayittaa Diichaan qabxii 10n sadarkaa 17ffaan adarkaa gad bu’aa keessatti argama. Magaalaan Aarbaa Minci qabxii 5n sadarkaa dhumaa 20ffaa qabateera. Magaalaan Aarbaa Minici Liigichaan tapha tokkoyyuu kan hin injifanne garee qofeessadha. Bunni Sidaamaa Liigicha qabxii 22n dursaa jira. Piriimar Liigii Itiyoophiyaa torban 12ffaan hanga mudde 22 bara 2018tti ni tura.
.jpg)
Taphoota Waancaa Afrikaa marsaa 2ffaan har'a taphoonni afur ni taphatamu
Dec 28, 2025 169
Mudde 19/2018 (ENA) - Tapha waancaa Afrikaa 35ffaa qopheessummaa Morookoon gaggeeffamaa jiruun har'a taphoonni marsaa 2ffaa afur ni taphatamu. Waaree booda sa'aatii 9:30 jalqabee Gaaboon Moozaambik waliin morkatti. Tapha marsaa jalqabaan Gaaboon Kaameeruuniin, Moozaambik ammoo Kootidivoweeriin injifatamuun kan yaadatamuu dha. Galgala sa'aatii 12:00 eegalee Ikkuwaatooriyaal Giiniin Sudaan waliin falmatti. Akkasumas halkan sa'aatii 2:30 jalqabee Aljeeriyaan Burkiinaa Faasoo waliin taphatti. Halkan sa'aatii 5:00 jalqabee immoo morkiin Kootidivowaar Kaameeruun waliin taasiftu tapha eegamuudha. Gareewwan lamaan taphoota 11 taphoota adda addaarratti waliin taphatan 11 keessa Kaameeruun yeroo 4 yoo injifattu, Kootidivowaar yeroo 4 injifachuun yeroo 3 ammoo qabxii qooddataniiru. Shaampiyoonaan Waancaa Afrikaa 34ffaa Kootidivowaar falmiin har'a warra Leencotaa waliin taasiftuun ni eegama. Tapha garee jalqabaatiin Kootidivoyaar Moozaambiikiin, Kaameeruun Gaabooniin 1 fi 0n injifatte. Humnoonni kubbaa miilaa Afrikaa ciccimoon lamaan waltajjii ardii irratti yeroo wal argan kun yeroo 6ffaati. Biyyoonni kunneen yeroo jalqabaaf kan waliin taphatan Waancaa Afrikaa torbaffaa, bara Faranjootaa 1970 Sudaan keessummeessite irratti ture. Yeroo sanattis Kaameruun 3 fi 2 mo’atte.
.jpg)
Manchistar Siitiin Notingiham Foresti mo’achuun dursaa Liigichaa ta’e
Dec 27, 2025 168
Mudde 18/2018(ENA)- Sagantaa torban 18ffaa piriimar Liigii Ingiliziin Manchistar Siitiin Notingiham Forestiin 2 fi 1’n mo’ateera. Tapha Istaadiyeemii Siitii Giraanditti gaggeeffameen Tijaanii Raayindarsii fi Rayaan Cherkii galchii mo’annaa galmeessisaniiru. Omaarii Hutchiinsan Notingiham Forestiif galchii 1 galcheera. Manchistar Siitiin tapha liigichaatiin injifannoo 13ffaa galmeessisuun qabxii 40’n Dursa liigichaa Arsanaal harkaa yeoof fudhateera. Bara dorgommichaa yeroo 10 kan mo’ame Notingiham Foresti qabxii 18’n sadarkaa 7ffaa qabateera. Taphni Arsanaal galgala sa’aatii 12tti Biraayitan waliin gaggeessu ni eegama. Arsanaal yoo mo’ate dursa liigichaa deebisee harkatti galfata.
Eegumsa naannoofi haala qilleensaa
Dirree Dawaatti qabeenya biyyee fi bishaanii misoomsuun wabii nyaataa mirkaneessuuf gargaaraa jira
Dec 30, 2025 25
Mudde 21/2018(ENA) - Dirree Dhawaatti qabeenya biyyee fi bishaanii misoomsuun wabii nyaataa mirkaneessuuf gargaaraa jiraachuu ibse Biiroon Qonnaa, Bishaan, Albuudaa fi Inarjii bulchiinsichaa. Bulchiinsichatti waktii Bonaa kana keessa lafa bishaan manca’e heektaara kuma 5 fi 550 irratti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii akka raawwatamu himameera. Biiroo Qonnaa, Bishaan, Albuudaa fi Inarjii Bulchiinsichaattii Daarektarri Misooma Qabeenya Uumamaa fi Bulchiinsa Lafa Baadiyyaa Alii Ahimad ENAtti akka himanitti, waggoota darban keessatti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaan sululoota gogan keessatti taasifamaa ture imala wabii nyaataa mirkaneessuuf taasifamu milkeessaa jira. Hojiilee kunuunsa biyyee fi bishaanii taasifameen burqaawwan deebi’uun damdamachuu jalqabuu, akkasumas misooma jallisii xixiqqaan gandoota baadiyyaa keessatti babal’achuu ibsaniiru. Kana malees kunuunsi qabeenya bishaanii fi biyyee oomishnii fi oomishtummaan akka dabalu taasisuun nyaanni beeladootaas akka argamu gargaareedha jedhan. Kunis wabii nyaataa qonnaan bultootaa mirkaneessuu danda’eera jedhan. Keessattuu dargaggoonnii fi dubartoonni waldaaleen misooma bishaan kuufamaa irratti gurmaa’uunii fi lafa qonnaa haaraa misooma bishaan kuufamaatiin uumame gara misoomaatti jijjiiruun irraa fayyadamoo ta’aniiru jedhani. Dhuma baatii kanaatti kan eegalamu misoomni bishaan kuufamaa, jiraattonni bulchiinsichaa kuma 37 fi 550 ol kan irratti hirmaatan ta’u jedhameera. Qonnaan bultoota yaada isaanii ENAf kennan obbo Adar Hasaniifi Adar Abdullaahii Yusuuf akka jedhanitti kunuunsi misoomni qabeenya bishaaniifi biyyeef taasisan kuni lafa gabbataan lolaan akka hin haqamne gochuun oomishaa fi oomishtumma isaanii dabaluu himan. Keessattuu, misoomni burqaa bishaanii fi misoomni jallisii wabii nyaataa isaanii mirkaneessuuf akka isaan dandeessise, misooma bishaan bona bara kanaa irratti hirmaachuuf eeggachaa akka jiran hubachiisaniiru.
.jpg)
Godinichatti lafa heektaara kuma 251 ol irratti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii ji’oota Bonaa keessa ni raawwatama
Dec 19, 2025 352
Mudde 10/2018(TOI) - Naannoo Oromiyaa Godina Wallaaggaa Lixaatti lafa heektaara kuma 251 ol irratti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii ji’oota Bonaa keessa kan gaggeeffamau ta’uun ibsame. Waggoottan darban hojii kunuunsa biyyee fi bishaanii taasifameen, lafti heektaara miliyoona 33 ol misoomsamuu odeeffannoon Ministeera Qonnaa irraa argame ni ifoomsa. Bara kanas naannolee adda addaa keessatti hojiin walfakkaataan ciminaan hojjetamaa kan jiru yoo ta’u, naannoo Oromiyaa keessattis hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii haala qonnaan bulaa hirmaachiseen hojjetamaa jira. Waggoota darbanitti naannichatti hojiiwwan kunuunsa biyyee fi bishaanii hojjetamaa kan turan yoo ta’u, lafa heektaara miliyoona 3 ol misoomsuun fayyadamummaa qonnaan bultootaa guddiseera. Yeroo ammaa kanattis hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii gaggeeffamaa kan jiru yoo ta’u, Godinoota kanneen keessaa immoo Godina Wallaggaa Lixaatti kunuunsa biyyee fi bishaanii yeroo Bonaa kanatti lafa heektaara kuma 251 ol kunuunsuuf hojjetamaa jiraachuu Waajjirri Qonnaa Godinichaa ibseera. Waajjirichatti itti gaafatamaan Garee Eegumsa Qabeenya Uumamaa obbo Fiqiruu Birhaanuu akka jedhanitti, waggoota darban keessa hojiiwwan kunuunsa biyyee fi bishaanii Godinicha keessatti raawwataman dhiqama biyyee ittisuu, qabeenya bishaan lafa jalaa fi bishaan lafa gubbaa dabaluu, oomishtummaa qonnaa guddisuu irratti jijjiirama qabatamaa fideera. Bona kana lafa heektaara kuma 251 fi 471 ol irratti hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii kan raawwatamu ta’uu ibsuun, qonnaan bultoonni kuma 400 ol hojii kana irratti akka hirmaatan ibsaniiru. Ijaarsi irkanii, boohoo bishaanii baasuu fi hojiiwwan kunuunsa qabeenya uumamaa biroo qonnaan bultoota dammaqinaan hirmaachisuun akka raawwataman himaniiru. Hojii kana galmaan ga’uufis muuxannoo waggoota darban irraa argame irraa ka’uun, hojiin sosochii hawaasaa xiyyeeffannoon hojjetamaa jira jedhan. Hojiilee kunuunsa biyyee fi bishaanii taasifameen lafti misoomeera. Lafti naannoo sanaa misoomuun isaa immoo qonnaan bultoonni naannichaa horsiisa kanniisaa irratti bobb’uun, gariin immoo soorata beeladootaa fi kanneen biroo irratti hirmaachuun akka fayyadaman carraa baneera jedhan.
.jpg)
Ministirri Muummee Hindi Naareendiraa Moodii Ashaaraa Magariisaa kaa’an
Dec 17, 2025 272
Mudde8/2018(TOI)- Ministira Muummee doktar Abiyyi Ahimad Ministira Muummee Hindii Naareendiraa Moodii waliin ta’uun Ashaaraa magariisaa isaanii kaa’aniiru. Itiyoophiyaa fi Hindi misooma magariisaa irratti kaayyoo wal fakkaataa kan tarkaanfachiisaan ta’uu isaaniin muuxannoo qaban wal jijjiiruuf kutannoo qaban ibsaniiru.
.jpg)
Bara kanatti kunuunsa qabeenya uumamaa fi misooma bishaan kuufamaan lafti heektaara miiliyoona 4.6 ni misooma- Ministeera Qonnaa
Dec 14, 2025 349
Mudde 5/2018(TOI)- Bara kanatti kunuunsa qabeenya uumamaa fi misooma bishaan kuufamaan lafti heektaara miiliyoona 4.6 ni misoomfama jedhe Ministeerri Qonnaa. Ministeera Qonnaatti hojigaggeesaan Olaanaa Misoomaa fi Itti Fayyadama Qabeenya Uumamaa Faanosee Mokonnon akka jedhanitti, kunuunsa qabeenya uumamaa fi misoomni qindaa’aan bishaan kuufamaa hawaasa biratti aadaa ta’aa jira. Hojiin kunuunsa biyyee fi bishaanii waggaa waggaan naannoolee biyyattii hunda keessatti sosochii hawaasaatiin gaggeeffamaa jiraachuu ibsaniiru. Hojiin kunuunsa qabeenya uumamaa lafa manca’e damdamachiisuuf, dhiqama biyyee ittisuuf, gabbina biyyee dabaluufi oomishaafi oomishtummaa guddisuuf gargaaraa jira jedhan. Kanarra darbees, dargaggoonni gurmaa’uun kuduraalee fi muduraalee oomishuun, fayyadamummaan diinagdee isaanii dabalaa jiraachuus ibsaniiru. Duulli Kunuunsaa fi Misooma Qabeenya Uumamaa bara kanaa baatii Amajjii keessa akka biyyaatti ifatti akka eegalu eeruun, kanaafis qophiin xumuramaa akka jiru hubachiisaniiru. Bara kana lafti heektaara miiliyoona 4.6 hojii kunuunsa qabeenya uumamaa bishaan kuufamaa kuma 21 keessatti akka misoomu ibsaniiru. Hojii kunuunsa qabeenya uumamaa sosochii uummataatiin gaggeeffamu, waggaa waggaan giddu galeessaan uummanni miiliyoona 14 ol akka hirmaatu himaniiru. Hawaasni yeroo isaa, anniisaa fi qabeenya isaa aarsaa gochuun, waggaatti giddu galeessaan birrii biiliyoona 18 ol gumaachuu ibsaniiru. Madaallii uumamaa eeguu fi jijjiirama qilleensaa ittisuu keessatti bulchiinsi qabeenya uumamaa barbaachisummaa guddaa waan qabuuf, kutaaleen hawaasaa hundi duula sosochii kanaa irratti akka hirmaatan waamicha dhiyeessaniiru.
Baay’inaan Kan Dubbifaman
Bu'aan qormaata naannoo kutaa 8ffaa naannoo Oromiyaa beekkamuu Biiroon Barnootaa naannoo Oromiyaa beeksise.
Jan 5, 2021 261353
Finfinnee, Muddee 26, 2013 (TOI) - Bu'aan qormaata naannoo kutaa 8ffaa naannoo Oromiyaa beekkamuu Biiroon Barnootaa naannoo Oromiyaa beeksise. Qormaatni Sadaasa 30 hanga Muddee 2, 2013tti guutummaa Oromiyaatti kennamee ture bu'aan isaa beekkameera. Waraqaan deebii kallattii Oromiyaa hunda irraa Manneen Barnootaa kuma 8 ol-irraa aanaatti, aanaa irraa godinatti, godina irraa BBOtti sassaabamee torban 3 keessatti halkanii fi guyyaa shiftii 3n biiroo keessa bulaa hojjetamee har'a bu'aan isaa beekameera. Barattoota qormaata fudhatan kuma dhibba 4 ffi kuma 46 fi 907 keessa barattoonni kumni dhibbi 4 fi kumni 17 fi 411 yookaa % 93.4 darbaniiru.Barattootni kumni 29,fi 96 yookaa 6.6% kufuu isaanii maanaajimantiin Biiroo Barnoota Oromiyaa har'a murteesseera. Bu'aan qormaataa kun waajjiraalee barnootaa godinaalee 21 fi waajjiraalee barnootaa bulchiinsa magaalotaa 19n Oromiyaaf kara hooggantootaa 'telegram' dhaan ergamuu biirichi beekisieera. Waajjiraaleen kun bu'aa qormaataa kana gara aanaa isaaniitti dabarsuun , aanaaleen ammoo hardcopy isaa Manneen Barnootaa isaaniin borii kaasanii ni beeksisu jedhame.Torban dhufuu kaasee barnootni kutaa 9ffaa kan eegalu ta'uu ragaan Biiroo Barnootaa Oromiyaarraa argame ni muul'isa. Kaardii barataa dhuufaan maxxansee Biiroon Barnootaa Oromiyaa yeroo gabaabaa keessatti kan raabsu ta'uu beeksisera.
Waraanni Bilisummaa Oromoo (WBO)n zoonii Lixaa hawaasaan simatamaa jira
Feb 20, 2019 99562
Guraandhala 13/2011 Waraanni Bilisummaa Oromoo (WBO)n zoonii Lixaa guyyaa kaleessaatii kaasee hawaasaan simatamaa jira. Haaluma koreen teeknikaa fi araaraa akkasumas gumiin abbootii Gadaa waamicha dhiyeessaniin loltoonni Adda Bilisummaa Oromoo zoonii lixaa guyyaa kaleessaa irraa eegalee deebi'aa jira. Waraanni bilisummaa Oromoo guyyaa kaleessaa aanaa Manasibuu ganda Harawweetti qaama mootummaa fi abbootii Gadaatiin simatamaniiru. Guyyaa har'aas bifuma walfakkaatuun aanaa Beegii, Giddaa Ayyaanaa fi Baabboo Gambeelitti simannaan itti fufueera. Guyyoota Sadan kanatti simannaan erga taasifameefii booda gara kaampii qophaa'efiitti kan galan ta'uus walitti qabaan gumii abbootii Gadaa Bayyanaa Sanbatoo ‘BBC’ Afaan Oromootti himaniiru. Abbaa Gadaa Bayyanaa Sanbatoo akka himanitti, Zoonii Lixaarraa qofa loltoonni WBO Kuma 10 ol kan simataman ta'uu ibsaniiru. Simannaan WBO kun aanaalee garaa garaatti kan itti fufu yoo ta'u, miseensonni WBO iddoowwan biroo jiranis waamichi taasifameef simatamanii akka galantu eegama. Madda: OBN
Biiroon Barnootaa Oromiyaa firii qormaata kutaa 8ffaa bara 2014 ifoomse
Aug 31, 2022 17782
Hagayya 25/2014(TOI) - Bara barnootaa 2014tti barattoota kuma 451fi 25 qormaata naannoo kutaa 8ffaa fudhachuuf galmaa'an keessaa barattoonni kumni 443fi 526 qormaaticha fudhataniiru. Barattoota qoramaata fudhatan walii galaa keessaa barattoonni kumni 421fi 779 (%95.09) qabxii darbiinsaa argatanii gara kutaa 9ffaatti darbuu Hogganaa Ittaanaan BBO Obbo Girmaa Baay'isaa ibsa miidiyaaleef kennaniin ibsaniiru. Naannawaa horsiisee bulaan ala qabxii darbiinsaa dhiiraaf 50fi dubartootaaf 47 ta'uus himaniiru. Naannawaa horsiisiisee bulaatti ammoo qabxiin darbinsaa dhiiraaf 47 yoo ta'u, barattoota dubaraaf 44 ta'uufi qabxiin darbiinsa barattoota fedhii adda kan dhiiraa 44fi dubaraaf 41 ta'uu Obbo Girman himaniiru. Naannoo Oromiyaatti bara barnootaa 2015 barattoota miiliyoona 11 ol barsiisuuf galmeessi kan eegalameen yoo ta'u, Fulbaana 9/2015 guutummaa Oromiyaatti barnoonni ni eegalana. Barana barattoota miliyoona 7.5 ol sagantaa nyaataa manneen barnootaan fayyadamoo taasisuuf haaldureen xumuramuus ibsaniiru. Barattoonni baasii gara garaaf osoo hinsaaxilamin qabxii darbiinsaasaanii karaa toora interneetii http://oromia.ministry.et/#/home jedhuun ilaallachuu akka danda'an biirochi ibseera. DhPI irraa
Komishiniin Naamusaa fi Farra Malaammaltummaa Federaalaa 'Appilikeeshinii' namoonni eeruu kennaniifi ragaa kennaan itti fayyadamuu danda'an ifa godhe.
Mar 3, 2023 16242
Guraandhala 24/2015(TOI) - Komishiniin Naamusaa fi Farra Malaammaltummaa Federaalaa guyyaa har'aa 'Appilikeeshinii' namoonni eeruu ittiin kennaniifi ragaa ittiin eeraan fayyadamuu danda'an 'Public Feedback System' jedhamu ifa godhe. Komishinichi Bulchiinsa Nageenya Odeeffannoo waliin ta’uun Appilikeeshinii kana akka hojjete eerameera. Appichi afaanota biyya keessaa shaniin tajaajila kan kennu ta'uun himaeera. Komishinarri Komishinii Naamusaa fi Farra Malaammaltummaa Federaalaa Dooktar Saamu’eel Urqatoo akka jedhanitti, komishinichi hojiiwwan jijjiramaa hojjechaa jiru milkeesuuf teeknooloojiiwwan fayyadamaa jiraachuu ibsaniiru. Appilikeeshinichi hojii kan ariifachiisuufi haleellaa fi sodaachisaa ragaa eertootaa fi odeeffannoo kennitootarra gahu kan ittisu ta'uu himaniiru. Kana hordofuun hawaasni karaa appilikeshinii 'Public Feedback System'' yaada kennuudhaan itti gaafatamummaa biyyaalessaa isaa ba'uu qabu gaafataniiru. Daarektarri Olaanaa Bulchiinsa Nageenya Odeeffannoo Obbo Solomoon Sookaa akka jedhanitti, appilikeeshinii kana haleellaa saayibarii eegumsii cimaan kan taasifamuuf ta'uu himaniiru. Waajjira Ministira Muummeetti deetaan dhimmoota Kaabinee obbo Tasfaayee Dhaabaa akka jedhanitti, malaammaltummaa ittisuuf dhaabbanni tokko qofaan hojjetee milkaa'uu hin danda'u. Kanaaf lammileen hunduu miira itti gaafatamummaa qabuun malaan maltummaa ittisuuf hirmaachuu qabu jedhaniiru.
Gabaasa addaa
.jpg)
Poolisiin Magaalaa Finfinnee Tajaajilasaa guddina Magaala waliin wal-simsiisee guddisuuf teekinooloojii ammayyaa fi humna namaa gahoome gurmeessuun hojiisaa cimsee itti fufeera
Nov 22, 2025 1288
Sadaasa 13/2018(TOI )-Poolisii Magaalaa Finfinnee Tajaajilasaa guddina magaala waliin wal-simsiisee guddisuuf Teekinooloojii Ammayyaa fi humna namaa gahoomeen hojii gurmeessuusaa cimsee itti fufuu Kantiibaan Bulchiinsa Magaala Finfinnee Adaanechi Abeebee ibsan. Qajeelchi Kolleejjii Poolisii Magaala Finfinnee yeroo jalqabaatiif humnasaan kaadimamtoota qodaaltota leenjise eebbisiiseera. Sirna eebbaa kanarratti Kantibaan Magaala Finfinnee Adaanechi Abeebee, Itti Aanaan Komishinar jeneraaliin Poolisii federaalaa Malaakuu Fantaa, Ajaajaa qajeelcha poolisii waliigalaa magaalaa Finfinnee Komishinar Geetuu Argaaw fi keessummoonni waamichi tassifameefii argamaniiru. Kantibaa Adaanech Abeebee wayita kana akka dubbatanitti, xiyyeeffannoo guddan Bulchinsichaa Dinagdee jiraattota magaalichaa ijaaruu fi jireenya hawaasummaa fooyyessuun misooma fulla’aa fi bulchiinsa gaarii, badhaadhina hunda galeessa mirkaneessuudha. Magaalittii jireenyaa fi hojiif kan mijatte akka taatuu fi dorgomaa idil-addunyaa fi filatamtuu, magaala konfiraansii taassisuuf bu’aa qabeessummaan hojiiwwan misoomaa eeggalamanii cimanii itti fufuu beeksisaniiru. Hojiiwwan misooma kunneen fulla’aa gochuuf nagaa fi tasgabbin mirkanaa’uun murteessaa fi dhimma ijoo ta’uu hubachiisaniiru. Gama Kanaan Qajeelchi Poolisii Magaala Finfinnee Nageenyaa fi tasgabbii magaalittii mirkaneessuuf hojiiwwan jijiiramaa hojjechaa jiru kan jajjabeeffamu ta’uu dubbataniiru. Qajeelchichi guddina magaalichatti argamaa jiru u’uureffachuun tajaajilasaa guddisuuf teekinooloojii ammayyaa fi humna namaa gahoomeen of gurmeessuun hojiisaa hojjechuu dubbataniiru. Kunis ergama poolisiif kenname sirnaan raawwachuuf kan isa dandeessisu ta’uu ibsaniiru. Gama Kanaan Qajeelchichi humna namaa gahoome horachuu dabalatee teekinoolojin of gurmeessuuf hojjechaa turuu mirkaneessaniiru. Qondaaltonni eebbifamtoonni nagaa fi tasgabbii magaalittii eegsisuuratti itti gaafatamummaa guddaa qabaachuusaanii kaasuun seeraa fi sirna magaala kabachiisuun kutannoon akka hojjetan hubachiisaniiru.
Humna elektirikii guutuu biyyattiitti addaan cite deebisuuf tattaaffiin taasifama
Dec 7, 2024 9741
Sadaasa 27/2017(TOI) - Humna elektirikii guutuu biyyattiitti addaan cite deebisuuf tattaaffiin taasifamaa jiraachuu Humni Elektiriikii Itoophiyaa beeksise. Har'a galgala kana tasgabbii dhabuu sistamaatiin rakkoo mudateen guutuu biyyattiitti humni elektirikii addaan citeera. Rakkoo kana hiikuufi humnicha deebisuuf buufatalee maddoota humnaafi raabsaatti tattaaffiin olaanaa taasifamaa jira. Rakkoo umame Humni Elektiriikii Itoophiyaa hiikee hanga bakkasaatti deebisutti obsaan akka nu eegdan kabajaan gaafachaa, odeeffannoowwan jiran hatattaamaan kan isiniin biraan geenyu ta'a jechuun Tajaajilli Elektiriikii Itoophiy karaa miidiyaa hawaasummaa isaa beeksiseera.