ENA - ENA Afaan Oromoo
Angafoota Oduu
Qulqullina bunaa caalaatti eeguuf jiddugaleessa dhamdhamaa dabalataa banuuf qophiin taasifamaa jira
Jul 1, 2025 46
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Qulqullina bunaa al-ergii caalaatti eeguuf jiddugaleessa dhamdhamaa dabalataa afur banuuf qophiin taasifamaa jiraachuu abbaan taayitaa bunaa fi shaayee Itiyoophiyaa ibse. Abbaan taayitichaa qooda fudhattoota nageenya federaalaa fi naannoo, qonnaa fi damee daldalaarraa walitti dhufan waliin daldala bunaa seeraan alaa ittisuun hala danda’amurratti magaalaa Adaamaatti mari’ateera. Daarektarri olaanaa abbaa taayitichaa Dr. Addunyaa Dabalaa TOI’f addatti akka ibsanitti, bara bajataa xumuramaa jiru kanatti bunni toonii miiliyoona 1 tuqaa2 caalu argameera. Oomishni bunaa baay’inaanis qulqullinaanis guddachuusaa dubbataniiru. Sharafni buna baattii 11tti gabaa alaaf ergamerraa argame kan bardheengaddaa yeroo walfakkaataa waliin yoo madaalamu caalmaa akka qabu himaniiru. Milkaa’ina argame caalaatti cimsuun itti fufsiiuuf daldala bunaa seeraan alaa ittisuurratti xiyyeeffannee hojjechuu qabna jedhaniiru. Waltajjiin marii magaalaa Adaamaatti qophaa’e daldala buna alergii bara dhufuu mikeessuuf daldala bunaa seeraan alaa wal hubachuun hojjechuun akka danda’amu gochuuf kan akeekamedha. Hojii hordoffii fi to’annoon gamatti qulqullina bunaa eegsisuu fi oomishtummaasaa guddisuuf paakeejii bifa haaraan keessa deebi’uun hojiitti galamuu eeraniiru. Abbaan taayitichaa birrii miiliyoona 200 caalu ramaduun galtee oomisha bunaa guddisu dhiheessuun alatti qulqullina bunaa buna alergii eegsisuuf jiddugaloonni dhamdhama bunaa 9 banamuusaanii eeranii, dabalataanis giddugala dhamdhama bunaa afur banuuf qophiin jiraachuu ibsaniiru. De’eetaan ministiraa daldalaa fi walitti hidhamiinsa riijinii Yasmiin Wahabrabii gamasaaniin, oomishaalee bara bajataa xumuramaa jirutti biyya alaatti ergamanii galiin irraa argame keessaa bunni qooda olaanaa akka qabu ibsaniiru. Karoora bara bajataa dhufuu milkeessuuf daldalaa bunaa seeraan alaa fi buna seeraan ala deddeebisuu itisuurratti xiyyeeffannoon hojjetamuu qabna jedhaniiru. Qulqullina bunaa eegsisuuf Oyiruurraa eegalee jiddugaleessa dhamdhamaatii amma aleriitti hordoffii fi to’annoon barbaachisu nitaasifama jedhaniiru.
Naannichatti pirojektoota gaaffii ummataa deebisan ijaaruun tajaajilaaf oolchuun itti fufa-obbo Awwaluu Abdii
Jul 1, 2025 29
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Naannichatti pirojektoota gaaffii ummataa deebisan ijaaruun tajaajilaaf oolchuun cimee akka itti fufu itti aanaan pirezidaantii naannoo Oromiyaa Awwaluu Abdiiibsan. Itti aanaan pirezidaandichi pirojektoota garagaraa magaalaa Ambootti ijaarsisaanii xumurame 25 eebbisanii tanaajilaaf bananiiru. Saganticharratti dubbii dubbataniin naannichatti pirojektoota gaaffii misoomaa ummataa deebisan ijaaruun tajaajilaaf oolchuun cimee ittifufa jedhaniiru. Pirojektoonni magaalaa Ambootti ijaaramanis agarsiiftuu ta’uu eeranii, pirojektoota ummata fayyadan kan namarratti xiyyeeffatan qulqullinaa fi saffisaan ijaaruun xiyyeeffatameetu hojjetama jedhaniiru. Kantiibaan magaalaa Amboo Haacaaluu Gammachuu, gaaffii bu’ura misoomaa jiraataa magaalaa kan bara dheeraa deebisuuf hojjetamaa akka jiru ibsaniiru. Haala Kanaan pirojektoonni faayidaa olaanaa qaban 25 eebbifamanii tajaajilaaf banamuusaanii dubbataniru. Baasiin pirojektoota kanaa mootuummaa, hirmaannaa ummataa fi dhaabbilee deeggartootarraa akka ta’e eeranii, hojiin akkasii cimanii ittifufu jedhaniiru. Pirojektoota har’a eebbifaman keessaa bakka loon itti gabbifaman, bakka horsiisa saawwan aannanii fi bakka nyaanni loonii itti qophaa’u, manni barumsaa fi kanneen biroos keessatti argamu. Pirojektiin kun eebbifamuunsaa walumaa gala jiraataa magaalichaa fi naannawichaaf faayidaa olaanaa akka qabu dubbataniiru.
Bu’aan maaddii guutuun argamu dabalaa jira-ministeera qonnaa
Jul 1, 2025 27
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Hojiilee sagantaa maaddii guutuun hojjetamaa jiraniin bu’aan wagga waggaan argamu dabalaa akka jiru ministeerri qonnaa beeksise. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad Onkoloolessa 24 bara 2015 mgaalaa Arbaa Mincitti sagantaa maaddii Guutuu eegalchiisuunsaanii niyaadatama. Sagantaan maaddii guutuu erga eegalamee waggaa sadii kan guute yoo ta’u sagantaa Kanaan waanti hedduun hojjetamaniiru. De’eetaan ministira qonnaa Dr. Fiqruu Raggaasaa turtii TOI waliin taasisaniin akka ibsanitti maaddiin guutuu waggaa sadii dura Itiyoophiyaatti eegalame bu’aa guddaa buusaa jira. Sagantichi erga eegalamee asitti oomishni aannanii, foonii lukkuu, dammaa fi qurxummii dabalaa dhufuu eeraniiru. Xiyyeeffannoo Mootummaan kenneen gamatti fedhiin ummataa olaanaan, hirmaannaan dureeyyii, guddachaa dhufuu bu’aan waggaa waggaan damee kanarraa argamu akka guddatu sababa ta’eera. Bara bajatichaa baatii 11tti qofa bu’aan oomishoota aannanii, buuphaa beelladaa fi bu’aalee beelladaa irraa argame kan waggaa darbee yeroo walfakkaataan walbira yoo ilaalamu caalmaa olaanaa akka agarsiise kaasaniiru. Bara bajatichaa baatii 1tti beellada miiliyoona 3 tuqaa 8 diqaalomsuun, aannan liitiroo miiliyoona 11 tuqaa 4, buuphaa miiliyoona 7 tuqaa 4 oomishuun akka danda’ame dubbataniiru. Hawaasni sagantaa maaddii guutuun bishaanii fi haroo malees naannawasaatti, boroosaatti, bakka xiqqaatti qurxummii akka oomishu haala mijataa uumuusaa dubbataniiru. Jiddugala cuuciin qurxummii itti yaatu Bahaar Daar, Baatuu, Arbaa Minci, Hawaasaa fi Sabbatatti argaman akka ciman taasisuuf xiyyeeffannoon hojjetamaa akka jiru eeraniiru. Hojii Waggoottan sadan darban hojjetameen dhiheessiin qurxummii guddachaa kan jiru yoo ta’u baatii 11 dare qofaa qurxummiin toonii kuma 253, foon lukkuu toonii kuma 190 akkasumas dammmi toonii kuma 296 argamuu dubbataniiru.
Industiriiwwan oomishaa babal’isuun carraa hojii uumuu fi dinagdee guddisuun ittifufa
Jul 1, 2025 24
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Industiriiwwan oomishaa babal’isuun carraa hojii uumuu fi dinagdee guddisuun cimee akka itti fufu ibsame. Buufanni konkolaataa fi daandii dabalatee pirojektoonni misoomaa garagaraa magaalaa Jimmaatti hojjetamanii xumuraman eebbifamanii tajaajilaaf banamaniiru. Paartii badhaadhinaatti hoogganaan damee ijaarsaa waajjira damee Oromiyaa obbo Namarraa Bulii sheedota magaalichatti ijaaraman eebbisanii hojii eegalchiisaniiru. Obbo Nmarraan wayita kana akka jedhanitti, industiriiwwan oomishaa babal’isuun carraa hojii uumuu fi dinagdee guddisuun cimee ittifufa. Sheedonnii fi bu’uraaleen misoomaa garagaraa dargaggootaaf carraa hojii uuman ijaaramanii yeroo gabaabaatti tajaajila hawaasaaf banamuunsaanii kan jajjabeeffamu ta’uu dubbataniiru. Hooggantuun biiroo daandii fi loojistiksii naannoo Oromiyaa Injiinar Helen Taammiruu gamasaaniin, bu’urri misoomaa geejjibaa utubaa dinagdee waan ta’eef buufanni konkolaataa Jimmaa xumuramuunsaa rakkoo guddaa fura jedhaniiru. Buufata konkolaataa dabalatee daandiin keessoo xumuramanii tajaajilaaf gahuusaaniif qooda fudhattoota galateeffataniiru. Kantiibaan magaalaa Jimmaa Xahaa Qamar gamasaaniin, bu’uraaleen misoomaa 45 caalan magaalaa jimmaa keessatti ijaaramanii Tajaajilaaf banamuu dubbataniiru. Kanneen keessaa dargaggootaaf carraa hojii kan uuman sheedonni akka keessatti argamaniifi namoota hedduuf carraa hojii uumuusaanii ibsaniiru. Bu’uraaleen misoomaa jireenya hawaasaa fooyyessan ijaaramuusaanii kaasanii buufanni konkolaataa magaalichaa muummeen, daandiiwwan keessoo, riqaawwanii fi gamoowwan fakkeenya godhataniiru. Qaamoleen naannoo, godinaa fi bulchiinsa magaalaa, jaarsoliin biyyaa fi abbootiin amantaa sirna eebbaarratti argamaniiru.
Tajaajila waldhaansa Kaansarii babal’isuuf misooma humna namaa fi Teekinooloojiif Xiyyeeffannoon Kennameera-Dr.Maqdas Dhaabaa
Jul 1, 2025 43
Waxabajjii 24/2017(TOI)-Itiyoophiyaan taajaajila waldhaansa kaansarii babal’isuuf misooma namaa fi teekinooloojiif xiyyeeffannoo kennite cimsitee itti fufti jedhan Ministirri Fayyaa Dr.Maqdas Dhaabaa ibsan. Ejensiin Inarjii Atoomikii Idil Addunyaa gama isaatiin, Itiyoophiyaatti wal’aansa kaansarii babal’isuuf deeggarsa isaa cimsee akka itti fufu ibseera. Yaa’iin Idila Addunyaa Ministeerri fayyaa Ejensii Inarjii Atoomikii Idil Addunyaa waliin ta’uun mata duree ‘’ ifa abdii ‘’ jedhuun qopheessanii fi Atoomik Inarjiin gama fayyaan faayidaa qabu irratti marii’atu Galma walga’ii Gamtaa Afriikaatti gaggeeffamaa jira. Yaa’icha cinaatti Ministirri Fayyaa Dr.Maqdas Dhaabaa,Ministirri Innooveeshinii fi Teekinooloojii Dr.Ballaxaa Mollaa, hoggantoonni mootummaa olaanoo fi Daarektarri olaanaa Ejensii Annisaa Atoomikii Idil Addunyaa jeneraal Maariyaanoo Giroosii Gidduugala Qorichaa Nikulaaraa Hospitaala Xuqur Anbassaa Eebbisaniiru. Ministirri Fayyaa Dr.Maqdas Dhaabaa saganticha irrati akka ibsanitti, dhukkuba kaansarii ittisuuf akkasumas dhaqqabummaa waldhaansa isaa bal’isuuf baasii guddaa gaafata. Kanaaf Mootummaan kaansarii yaaddoo fayyaa hawaasaa kan ta’e ittisuuf misooma humna namaa fi teekinooloojii irratti xiyyeeffachuun lammiilee wal’aansa barbaadaniif qorannoo kaansarii fi waldhaansaa raadiyeeshinii babal’isuuf xiyyeeffachuu beeksisaniiru. Kana bu’aa qabeessa gochuuf dhaabbilee deeggartoota waliin ta’uun hojii bal’aa raawwachaa jiraachuu ibsaniiru. Keessattuu Ministeerichi Ejensii Anniisaa Atoomikii Idil addunyaa waliin ta’uun wiirtuuwwan wal’aansa Raadiyeeshinii kaansariif hojiin mijatoo ta’an akka hundeeffaman haala mijeessuuf hojjetamaa jira jedhaniiru. Gahumsa Ogeeyyii toora sanaan jiranii guddisuuf kan dandeesisan hojiiwwan bal’aan hojjetamaa jiraachuu ibsuun, hojiin toora Kanaan hojjetamu fuuldurattis cimee akka ittifufu mirkaneessaniiru. Daarektarri olaanaan Ejensii Inarjii Atoomikii idil Addunyaa Maariyaanoo Giroosii gama isaaniin Ejensichi Itiyoophiyaan fayyaa lammiileeshee eeguuf hojiiwwan gama hedduun hojjettu deeggaruu cimsee itti fufa jedhaniiru. Oduu walfakkaatuun, Daarektarri olaanaan Ejensii anniisa Atoomikii Idil Addunyaa Maariyaanoo Giroosii hambaalee Seenaa Itiyophiyaa Masaraa biyyoolessaa keessatti argamu daawwataniiru.
Siyaasa
Naannicha fakkeenya nageenyaa, misoomaa fi waldanda’uu gochuuf hojii hojjetameen bu’aalee argaman ittifufsiisuu barbaachisa-obbo Adam Faaraah
Jul 1, 2025 81
Waxabajjii 24/2017 (TOI)-Naannicha fakkeenya nageenyaa, misoomaa fi waldanda’uu gochuuf hojii hojjetameen bu’aalee argaman ittifufsiisuu barbaachisa jedhan sadarkaa itti aanaa ministira muummeetti hoogganaan jiddugalaa qindeessaa ijaarsa sirna demokiraasii fi itti aanaan pirezidaantii paartii badhaadhinaa obbo Adam Faaraah. Konfaransiin nageenyaa, misoomaa fi tokkummaa mata duree “tokkummaa fi waloomni naannoo cimaan nageenyaa fi badhaadhina egereef” jedhuun sadarkaa naannootti magaalaa Walaayittaa Sooddootti gaggeeffameera. Obbo Adam Faaraah wayita kana akka jedhanitti, bu’aa gama hawaasummaa, dinagdee fi siyaasaan naannichatti galmaa’aa jiru ittifufsiisuuf waldeeggaruun hojjechuu barbaachisa. Konfaransichi naannichatti nagaa, misoomaa fi tokkummaa irratti jijjiirama gaarii fiduun fi fayyadama ummataa mirkaneessuun dhimmoota bulchiinsa gaarii sadarkaa caalutti ceesisuuf akka deeggaru eeraniiru. Yeroo itti aanutti seenessoota qoqqoodan dhabamsiisuuf yaadama ida’amuutiin obbolimmaa fi obboleettummaa cimsuun imala badhaadhinaa si’achiisuu barbaachisa jedhaniiru. Sab-daneessummaa eenyummaa waloo gabbisan mirkaneessuuf komii darbe dhiifamaan bira darbuun egereef bu’aa caalu galmeessuuf hojjechuun akka barbaachisu dubbataniiru. Dhaabbilee cimoo sadarkaa naannootti uumuun hooggansa ga’umsa qabuun akka gaggeeffaman gochuun dhaloota hojmaata badaa fi malaammaltummaa jibbu uumuun akka barbaachisu cimsanii kaasaniiru. Inisheetiivota misoomaa garagaraa sadarkaa olaanaatti ceesisuun badhaadhina naannichaa mirkaneessuuf carraaquun akka barbaachisu hubachiisaniiru. Bulchaan naannoo Kibba Itiyoophiyaa obbo Xilahun Kabbadaa gamasaaniin, bariituu naannichi hundeeffamee eegalee seenessoota waloo walooma cimsan hubachuusuuf hojiin hojjetame bu’aa buusuu dubbataniiru. Ija dandeettii naannichi misoomuu qabuun yoo ilaalamu ammallee hedduun akka hafu eeranii, gama hundaan bu’aa caalu galmeessisuuf carraaquun akka barbaachisu hubachiisaniiru. Konfaransiin nageenyaa, misoomaa fi tokkummaa mata duree “tokkummaa fi waloomni naannoo cimaan nageenyaa fi badhaadhina egereef” jedhuun sadarkaa naannootti magaalaa Walaayittaa Sooddootti gaggeeffamaa ture har’a xumurameera.
Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad daarektara olaanaa Ejensii humna atoomikii idil addunyaa (IAFA) waliin mari’atan
Jun 30, 2025 189
Waxabajjii 23/2017(TOI)- Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad daarektara olaanaa Ejensii humna atoomikii idil addunyaa (IAFA) Maariyaanoo Giroosii waliin mari’ataniiru. Ministirri muummee ergaa fuula marsariitii isaaniin dabarsaniin daarektara olaanaa Ejensii humna atoomikii idil addunyaa (IAFA) Maariyaanoo Giroosii yaa’ii Reeyis oof hoop irratti hirmaachuuf Finfinnee dhufan waliin har’a ganama wal argineerra jedhan. Humna atoomilkii idil addunyaa deeggarsi Itiyoophiyaatti taasisu hammattoowwan kunuunsa waldhasansa kaansarii, fayyaa beelladaa, tisiisa balleessuu, inarjiingii fi to’annaa nuukilaaraa irratti kan xiyyeeffatedha jechuun ibsaniiru. Deeggarsoota taasifamaa jiranii fi carraalee tumsaa fuulduraa irratti marii taasifneerra jechuun beeksisaniiru.
Hiriirri nageenya deeggaruu finfinxaalessummaa balaaleffatu naannoo Amaaraa magaalaawwan garagaraatti gaggeeffamaa jira
Jun 29, 2025 218
Waxabajjii 22/2017(TOI)- Hiriirri nageenya deeggaruu finfinxaalessummaa balaaleffatu naannoo Amaaraa magaalaawwan garagaraatti gaggeeffamaa jira. Hirmaattonni hiriira kanarratti argaman carraaqqii mootummaan misoomaa fi nageenyaat taasisu dinqisiifachuun gargaarsaa fi deeggarsa cimaa akka taasisan mirkaneessaniiru. Uggura, ajjeechaa fi saamicha gareen finxaalessaa naannicha bakkeewwan tokko tokkotti raawwatu nibalaaleffanna jechuun yaadasaanii hiriira kanarratti ibsaa jiru. Hirmaattonni hiriira bahan nagaa nibarbaanna, mootummaan nagaa kabachiisuun warra nama nagaa ajjeesan seenatti nuuf haadhiheessu, gootummaa misoomaa ijoollee keenyaaf nidhaalchifna, nageenyi qabeenya walooti waloomaan ni’eegama waloomaan eegama, nagana hundaaf hundi nageenyaaf kan jedhanii fi ergaalee biros dabarsaa jiru.
Itiyoophiyaan Imala Haaromsaa dinqisiisaarra jirti-itti aanaa pirezidaantii Naayijeeriyaa Kaashiin Sheetiimaa
Jun 27, 2025 325
Waxabajjii 20/2017(TOI)- Itiyoophiyaan Imala Haaromsaa dinqisiisaarra jirti jedhan itti aanaa pirezidaantii Naayijeeriyaa Kaashiin Sheetiimaa. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad dhimmoota gamlamee fi Ardii ijoo ta’anirratti itti aanaa Pirezidaantii Naayijeeriyaa Kaashiim Sheetiimaa waliin Mari’achuunsaanii nibeekama. Itti aanaan Pirezidaantii kun Masaraa biyyaalessaa bifa hambaa fi seenaa Itiyoophiyaa ifatti mul’isuun haaromfamee agarsiisaaf banaa taasifame daawwataniiru. Daawwannaa kana ilaalchisuun ergaa yaadannoo galmee kabajaarratti barreessaniin masaraan biyyaalessaa seenaa barabaraaan jiraatudha jedhaniiru. Itiyoophiyaan biyya gita bittaan hinbitamne ta’uushee kan dubbatan Itti aanaan pirezidaantichaa, imala dinqisiisaarra jirti jedhaniiru. Itiyoophiyaan biyya seenaa dinqii fi dilbii qabdu biyya guddoo ta’uusheetti Kabajni akka itti dhagahame ergaasaanii keessatti Eeraniiru.
Kooriyaan Kibbaa michooma bara dheeraa Itiyoophiyaa waliin qabdu hariiroo dinagdee Olaanaatti Guddisuu feeti-Ittaanaa Af-yaa’ii mana maree Kooriyaa Kibbaa Joo Hoo Yaang
Jun 26, 2025 285
Waxabajjii 19/2017(TOI)- Kooriyaan Kibbaa michooma bara dheeraa Itiyoophiyaa waliin qabdu hariiroo Invastimantii fi dinagdee Olaanaatti Guddisuu akka feetu Ittaanaan Af-yaa’ii mana maree Kooriyaa Kibbaa Joo Hoo Yaang dubbatan. Pireaidaantiin RDFI Taayyee Atsqasillaasee miseensota garee olaanaa Kooriyaa Kibbaa waajjirasaaniitti simatanii Haasofsiisaniiru. Marii taasifame ilaalchisuun TOI waliin turtii kan taasisan Ittaanaan Af-yaa’ii mana maree Kooriyaa Kibbaa Joo Hoo Yaang, aarsaa Itiyoophiyaan nageenya Kooriyaaf kaffalteef kabaja qaban pirezidaant Taayyeef Ibsuusaanii dubbataniiru. Itti dabaluunis, Kooriyaan Kibbaa Itiyoophiyaa waliin Dameelee Invastimantii fi misoomaatiin tumsaan hojjechuu akka barbaaddu dubbataniiru. Kanaaf ammoo gama Itiyoophiyaatiin kutannoon akka jiru pirezidaant Taayyee Atsqasillaaseerraa mirkaneeffachuusaanii dubbataniiru. Garee Jilaa kana waajjirasaaniitti simatanii kan haasofsiisan pirezidaant Taayyee Atsqasillaaseen, Hariiroon biyyoota lamaanii sadarkaa olaanaatti akka cehu Itiyoophiyaan fedhii akka qabdu dubbataniiru. Invastimantiin Dureeyyiin Kooriyaa Kibbaa Itiyoophiyaa Keessaa qaban akka cimu mootummaan deeggarsa barbaachisus nitaasisa. Gareen jila olaanaa miseensota mana maree Kooriyaa Kibbaa ofkeessaa qabu Itiyoophiyaa daawwachaa jira.
Dhaabbieen amantaa dhimmoota ijoo Biyya Bu’ura cimaarra dhaaban irratti waliigaltee uumuuf ittigaafatama oalaanaa qabu-Komishinicha
Jun 26, 2025 226
Waxabajjii 19/2017(TOI)- Dhaabbieen amantaa dhimmoota Baay’ee ijoo ta’an Biyya Bu’ura cimaarra dhaaban irratti waliigaltee biyyaalessaa uumuuf ittigaafatama oalaanaa akka qaban Komishiniin marii biyyaalessaa Itiyoophiyaa ibse. Komishinichi mata duree marii biyyaalessaa bu’uraaf qooda hayyoota amantaa” jedhuun Hayyoota amantaa garagaraa waliin Finfinneetti Mari’achaa jira. Komishinariin komishinii marii biyyaalessaa Itiyoophiyaa ambaasaaddar Mahamud Diriir Baniisa Mariirratti Haasawa taasisaniin, dhaabbileen amantaa tokkummaa fi birmadummaan biyyaa akka kabajamu gumaacha olaanaa qabu. Komishinichi dhimmoota bu’uraarratti mari’atee waliigaltee uumuuf Ajandaa Marii hammataa ta’e adda bassee xumuraa akka jiru kaasaniiru. Itiyoophiyaan mariirra jirti kan jedhan komishinarichi, dhaabbileen amantaa fi hayyoonni biyyi akka ittifuftuu fi nageenya fulla’aaf qoodasaanii olaanaa akka bahan mariin kun carraa seenaqabeessa uumeera jedhaniiru. Abbootiin amantaa Garaagarummaa yaadaa fi waldhabdee mareen furuun murrteessaa ta’uu barsiisa guyyuu keessatti kaasaa jiraachuu eeraniiru. Kun ammoo kaayyoo komishinichaa kan deeggaruu fi nageenya fulla’aa waan fiduuf komishinichi qooda dhaabbieen amantaa qaban hubachuun marii biyyaalessaarratti hirmaannaa ijoo akka taasisan taasifamuu ibsaniiru. Abbootiin amantaa dhageettii fi fudhatama hordoftootasaaniirraa qaban fayyadamuun waldhabdeen marii qofaan akka furamuu fi nagaan fulla’aa biyyi akka ittifuftu mirkaneessu fiduurratti waliin nihojjenna jedhaniiru. Dhaabbileen amantaa adeemsa ajandaa walitti qabuurratti hirmaachuusaanii yaadachiisaanii, sagantaa hirmaattota fo’achuu fi ajandaa walitti qabuu naannoo Tigraayitti adeemsifamurratti hirmaannaa akka taasisan gaafataniiru. Dhimmoota Biyyalessaa bu’uraarratti wliigaltee amma uumamuu fi furmaanni fulla’aan amma dhufutti dhaabbileen amantaa fi hayyoonni ittigfaatama dacha akka bahn waamicha dhiheessaniiru.
Waggoottan Jijjiiramaatti Haalli Mijataa fi Hojiin Boonsaan Itiyoophiyaa Badhaadhinatti Ceesisan Hojjetamaniiru
Jun 25, 2025 331
Waxabajjii 18/2017(TOI)- Waggoottan Jijjiiramaatti Haalli Mijataa fi Hojiin Boonsaan Itiyoophiyaa Badhaadhinatti Ceesisan Heddummina Keessatti Hojjetamuusaanii Hoogganaan Damee Hariiroo Idil Addunyaa fi Ummataa Paartii Badhaadhinaa Dr. Biqilaa Hurrisaa Ibsan. Leenjiin Hooggantoota Miidiyaa fii Komunikeeshinii Mata Duree “Bara dhugaan Boodaa Beekumsaa fi Dhugaan” Jedhuun Magaalaa Bahaar Daaritti Kennamaa Jira. Doktar Biqilaa Hurrisaa Leenjicharratti, Waggoottan Jijjiiramaa Toorba Darbanitti Hojiileen Bu’a Qabeessi Itiyoophiyaanota Walitti Fidan Hojjetamuusaaniiru. Kunneenis Tokkummaa Sabdaneessummaa, Walkabajaa fi Walgargaarsa Aadeffachuun Heddummina Keessatti Hala Mijataa fi Hojii Boonsaa Itiyoophiyaa Badhaadhinatti Ceesisan Ta’uusaanii Ibsaniiru. Aadaan Hojii Akka Guddatuu fi Biyyasaaniitti Hojjetanii Hortee Qabachuu Akka Danda’an Haalli Mijataa Uumamuusaa Himanii, Ijaarsi Hidha Haaromsaa Guddicha Itiyoophiyaa Milkaa’inaan Xumuramaa Jiruu fi Dhimmi Ulaa Galaanaa Ajandaa Taasifameera Jedhan. Bu’aa Argameef Dameen Miidiyaa fi Komunikeeshinii Qooda Guddaa Bahuusaa Eeranii, Dameen Kun Ammallee Haqa Baasuun Seenessa Waloo Uumuu fi Faayidaa Biyyaalessaa Kabachiisuuf ciminaan qoodasaa Bahuu Qaba Jechuun Hubachiisaniiru. Kaayyoon Leenjii Kanaas Injifannoo Argame Olaantummaa Yadaan Itti fufsiisuuf Hojiilee Beekumsa, Ogummaa fi Ilaalchaan Gabbatee fi Walsime hojjechuuf Kan Akka Ta’e Eeraniiru. Gareen Finxaalessaa Naannoo Amaaraatti Misooma, Guddinaa fi Badhaadhina Ummata Naannichaaf Kan Dhiphatu Akka Hintaane Qabatamaan Mirkanaa’eera Kan Jedhan Ammoo Paartii Badhaadhinaatti Hoogganaa Waajjira Paartii Badhaadhinaa Damee Naannoo Amaaraa Obbo Yirgaa Sisaayi. Tarkaanfii Seera Kabachiisuuf Fudhatameen Gocha Badii Garee Finxaaleyyii Maqsuun Nagaa Buusuun Hojiileen Misooma Ummata Fayyadan Raawwachuusaanii Ibsaniiru. Akkaataa Inisheetiivota Paartii Keenyaatiin Misooma Kooriidarii agaalaa Dabalatee Riqicha Abbayyaa fi Pirojektoota Gurguddoo Ijaaree Xumuruun Qabatamaan Agarsiisuu danda’eera Jedhaniiru. Pirojektiin Gorgoraa fi Bu’uraaleen Misoomaa Daandii Hojii Fayyadama Ummataa Guddisan Akka Ta’an Kaasaniiru. Hooggantoonni Damee Miidiyaa fi Komunikeeshinii Naannichaarraa Walitti Dhufan Leenjii Har’aa Eegalee Guyyaa Sadiif Turu Kanarratti Hirmaachaa Akka Jiran Beekameera.
Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Teeknooloojii Ammayyaa fi Tajaajila Olaanaan Afriikaarraa Tokkoffaa Bahuun Badhaafame
Jun 24, 2025 407
Waxabajjii 17/2017(TOI)- Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Teeknooloojii Ammayyaa fi Tajaajila Olaanaan Afriikaarraa Tokkoffaa Bahuun Gamtaa Afriikaan Badhaafameera. Tiyoophiyaan Foramii Tajaajila Mootummaa fi Bulchiinsa Afriikaa 10ffaa Akkasumas Foramiin Riijinii Afriikaa Dhaabbata Mootummootaa I Waxabajjii 14 Bara 2017 Irraa Eegalee Guyyoota Walitti Aanan Sadiif Galma Walgahii Gamtaa Afriikaatti Walcinaa Taa’amaa Ture milkaa’inaan Xumurteetti. Dhaabbilee Egzibiishinii Foramichaan Qophaa’erratti Tajaajila Mootummaa Qabatanii Dhihaatan Kessaa Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Isa Tokkodha. Komishinichi Teeknooloojii Yeroon Gaafatutti Fayyadamuun Akkasumas Tajaajila Si’ataa fi Olaanaa Kennuun Tokkoffaa Bahuun Gamtaa Afriikaarraa Badhaafameera. Komishinariin Komishinii Siviil Sarviisii Federaalaa Dr. Makuriyaa Hayilee Badhaasa Waancaa Kana Komishinar Jeneraalaa Poolisii Federaalaaf Dammallaash Gabramikaa’eliif Kennaniiru. Komishinar Jeneraaliin Poolisii Federaalaaf Itiyoophiyaa Dammallaash Gabramikaa’el Wayita Kana Akka Jedhanitti, Polisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Tajaajilasaa Ammayyeessuu fi Si’achiisuun Nageenya Lammiilee Haala Amansiisaan Eegaa Jira. Haala Kanaan Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Dorgommii Idil Addunyaa Emereetota Araba Gamtoomaniitti Tasifameen Appilikeeshinii Poolisii filatamaa Badhaafamuusaa Yaadachiisaniiru. Poolisiin Muuxannoo fi Dandeettii qabu Walgahii Tajaajilaa fi Bulchiinsa Mootummaa Afriikaa fi Foramii Riijinii Afriikaa Dh.M.G Gamtaa Afriikaa Irratti Afriikaanotaaf Qoodeera Jedhniiru Haala Kanaan Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Teeknooloojiin Deeggaramuun Ga’umsaan Gaggeessuu fi Tajaajila Olaanaatiin Tokkoffaa Bahee Waancaa Badhaafamuusaa Kaasaniiru. Badhaafnii fi Beekamtiin Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Hojiisaatiin Argate Fuulduraaf Tajaajila Fooyya’aa Kennuuf Kaka’umsa Kan Uumu Ta’uu Ibsaniiru. Komishinariin Komishinii Siviil Sarviisii Federaalaa Dr. Makuriyaa Hayilee Gamasaaniin, Biyyoonni Miseensa Gamtaa Afriikaa Dandeettii Tajaajila Mootummaan Dorgomanii Itiyoophiyaan Qophii Fooyyee Akka Qabdu Adda Baafamee Taatee Kana Akka QopheessituTaasifamuu Ibsaniiru. Dorgommiin Badhaasaa Kun Gamtaa Afriikaan Taasifamuu Ibsanii, Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Dhaabbata Teeknooloojiin Deeggaramee Ga’umsaa fi Gurmaa’inaan Gaggeeffamu Jedhmee Badhaasa Dorgommichaa Isa Guddicha Warqee Mo’ateera Jedhaniiru. Badhaasichi Poolisii Qofa Osoo Hintaane Itiyoophiyaan Kan Itti Mo’atte Ta’uu Ibsanii, Ijaaramuun Tajaajila Olaanaa Kennuun Kan Nama Boonsu Ta’uu Dubbataniiru.
Siyaasa
Naannicha fakkeenya nageenyaa, misoomaa fi waldanda’uu gochuuf hojii hojjetameen bu’aalee argaman ittifufsiisuu barbaachisa-obbo Adam Faaraah
Jul 1, 2025 81
Waxabajjii 24/2017 (TOI)-Naannicha fakkeenya nageenyaa, misoomaa fi waldanda’uu gochuuf hojii hojjetameen bu’aalee argaman ittifufsiisuu barbaachisa jedhan sadarkaa itti aanaa ministira muummeetti hoogganaan jiddugalaa qindeessaa ijaarsa sirna demokiraasii fi itti aanaan pirezidaantii paartii badhaadhinaa obbo Adam Faaraah. Konfaransiin nageenyaa, misoomaa fi tokkummaa mata duree “tokkummaa fi waloomni naannoo cimaan nageenyaa fi badhaadhina egereef” jedhuun sadarkaa naannootti magaalaa Walaayittaa Sooddootti gaggeeffameera. Obbo Adam Faaraah wayita kana akka jedhanitti, bu’aa gama hawaasummaa, dinagdee fi siyaasaan naannichatti galmaa’aa jiru ittifufsiisuuf waldeeggaruun hojjechuu barbaachisa. Konfaransichi naannichatti nagaa, misoomaa fi tokkummaa irratti jijjiirama gaarii fiduun fi fayyadama ummataa mirkaneessuun dhimmoota bulchiinsa gaarii sadarkaa caalutti ceesisuuf akka deeggaru eeraniiru. Yeroo itti aanutti seenessoota qoqqoodan dhabamsiisuuf yaadama ida’amuutiin obbolimmaa fi obboleettummaa cimsuun imala badhaadhinaa si’achiisuu barbaachisa jedhaniiru. Sab-daneessummaa eenyummaa waloo gabbisan mirkaneessuuf komii darbe dhiifamaan bira darbuun egereef bu’aa caalu galmeessuuf hojjechuun akka barbaachisu dubbataniiru. Dhaabbilee cimoo sadarkaa naannootti uumuun hooggansa ga’umsa qabuun akka gaggeeffaman gochuun dhaloota hojmaata badaa fi malaammaltummaa jibbu uumuun akka barbaachisu cimsanii kaasaniiru. Inisheetiivota misoomaa garagaraa sadarkaa olaanaatti ceesisuun badhaadhina naannichaa mirkaneessuuf carraaquun akka barbaachisu hubachiisaniiru. Bulchaan naannoo Kibba Itiyoophiyaa obbo Xilahun Kabbadaa gamasaaniin, bariituu naannichi hundeeffamee eegalee seenessoota waloo walooma cimsan hubachuusuuf hojiin hojjetame bu’aa buusuu dubbataniiru. Ija dandeettii naannichi misoomuu qabuun yoo ilaalamu ammallee hedduun akka hafu eeranii, gama hundaan bu’aa caalu galmeessisuuf carraaquun akka barbaachisu hubachiisaniiru. Konfaransiin nageenyaa, misoomaa fi tokkummaa mata duree “tokkummaa fi waloomni naannoo cimaan nageenyaa fi badhaadhina egereef” jedhuun sadarkaa naannootti magaalaa Walaayittaa Sooddootti gaggeeffamaa ture har’a xumurameera.
Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad daarektara olaanaa Ejensii humna atoomikii idil addunyaa (IAFA) waliin mari’atan
Jun 30, 2025 189
Waxabajjii 23/2017(TOI)- Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad daarektara olaanaa Ejensii humna atoomikii idil addunyaa (IAFA) Maariyaanoo Giroosii waliin mari’ataniiru. Ministirri muummee ergaa fuula marsariitii isaaniin dabarsaniin daarektara olaanaa Ejensii humna atoomikii idil addunyaa (IAFA) Maariyaanoo Giroosii yaa’ii Reeyis oof hoop irratti hirmaachuuf Finfinnee dhufan waliin har’a ganama wal argineerra jedhan. Humna atoomilkii idil addunyaa deeggarsi Itiyoophiyaatti taasisu hammattoowwan kunuunsa waldhasansa kaansarii, fayyaa beelladaa, tisiisa balleessuu, inarjiingii fi to’annaa nuukilaaraa irratti kan xiyyeeffatedha jechuun ibsaniiru. Deeggarsoota taasifamaa jiranii fi carraalee tumsaa fuulduraa irratti marii taasifneerra jechuun beeksisaniiru.
Hiriirri nageenya deeggaruu finfinxaalessummaa balaaleffatu naannoo Amaaraa magaalaawwan garagaraatti gaggeeffamaa jira
Jun 29, 2025 218
Waxabajjii 22/2017(TOI)- Hiriirri nageenya deeggaruu finfinxaalessummaa balaaleffatu naannoo Amaaraa magaalaawwan garagaraatti gaggeeffamaa jira. Hirmaattonni hiriira kanarratti argaman carraaqqii mootummaan misoomaa fi nageenyaat taasisu dinqisiifachuun gargaarsaa fi deeggarsa cimaa akka taasisan mirkaneessaniiru. Uggura, ajjeechaa fi saamicha gareen finxaalessaa naannicha bakkeewwan tokko tokkotti raawwatu nibalaaleffanna jechuun yaadasaanii hiriira kanarratti ibsaa jiru. Hirmaattonni hiriira bahan nagaa nibarbaanna, mootummaan nagaa kabachiisuun warra nama nagaa ajjeesan seenatti nuuf haadhiheessu, gootummaa misoomaa ijoollee keenyaaf nidhaalchifna, nageenyi qabeenya walooti waloomaan ni’eegama waloomaan eegama, nagana hundaaf hundi nageenyaaf kan jedhanii fi ergaalee biros dabarsaa jiru.
Itiyoophiyaan Imala Haaromsaa dinqisiisaarra jirti-itti aanaa pirezidaantii Naayijeeriyaa Kaashiin Sheetiimaa
Jun 27, 2025 325
Waxabajjii 20/2017(TOI)- Itiyoophiyaan Imala Haaromsaa dinqisiisaarra jirti jedhan itti aanaa pirezidaantii Naayijeeriyaa Kaashiin Sheetiimaa. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad dhimmoota gamlamee fi Ardii ijoo ta’anirratti itti aanaa Pirezidaantii Naayijeeriyaa Kaashiim Sheetiimaa waliin Mari’achuunsaanii nibeekama. Itti aanaan Pirezidaantii kun Masaraa biyyaalessaa bifa hambaa fi seenaa Itiyoophiyaa ifatti mul’isuun haaromfamee agarsiisaaf banaa taasifame daawwataniiru. Daawwannaa kana ilaalchisuun ergaa yaadannoo galmee kabajaarratti barreessaniin masaraan biyyaalessaa seenaa barabaraaan jiraatudha jedhaniiru. Itiyoophiyaan biyya gita bittaan hinbitamne ta’uushee kan dubbatan Itti aanaan pirezidaantichaa, imala dinqisiisaarra jirti jedhaniiru. Itiyoophiyaan biyya seenaa dinqii fi dilbii qabdu biyya guddoo ta’uusheetti Kabajni akka itti dhagahame ergaasaanii keessatti Eeraniiru.
Kooriyaan Kibbaa michooma bara dheeraa Itiyoophiyaa waliin qabdu hariiroo dinagdee Olaanaatti Guddisuu feeti-Ittaanaa Af-yaa’ii mana maree Kooriyaa Kibbaa Joo Hoo Yaang
Jun 26, 2025 285
Waxabajjii 19/2017(TOI)- Kooriyaan Kibbaa michooma bara dheeraa Itiyoophiyaa waliin qabdu hariiroo Invastimantii fi dinagdee Olaanaatti Guddisuu akka feetu Ittaanaan Af-yaa’ii mana maree Kooriyaa Kibbaa Joo Hoo Yaang dubbatan. Pireaidaantiin RDFI Taayyee Atsqasillaasee miseensota garee olaanaa Kooriyaa Kibbaa waajjirasaaniitti simatanii Haasofsiisaniiru. Marii taasifame ilaalchisuun TOI waliin turtii kan taasisan Ittaanaan Af-yaa’ii mana maree Kooriyaa Kibbaa Joo Hoo Yaang, aarsaa Itiyoophiyaan nageenya Kooriyaaf kaffalteef kabaja qaban pirezidaant Taayyeef Ibsuusaanii dubbataniiru. Itti dabaluunis, Kooriyaan Kibbaa Itiyoophiyaa waliin Dameelee Invastimantii fi misoomaatiin tumsaan hojjechuu akka barbaaddu dubbataniiru. Kanaaf ammoo gama Itiyoophiyaatiin kutannoon akka jiru pirezidaant Taayyee Atsqasillaaseerraa mirkaneeffachuusaanii dubbataniiru. Garee Jilaa kana waajjirasaaniitti simatanii kan haasofsiisan pirezidaant Taayyee Atsqasillaaseen, Hariiroon biyyoota lamaanii sadarkaa olaanaatti akka cehu Itiyoophiyaan fedhii akka qabdu dubbataniiru. Invastimantiin Dureeyyiin Kooriyaa Kibbaa Itiyoophiyaa Keessaa qaban akka cimu mootummaan deeggarsa barbaachisus nitaasisa. Gareen jila olaanaa miseensota mana maree Kooriyaa Kibbaa ofkeessaa qabu Itiyoophiyaa daawwachaa jira.
Dhaabbieen amantaa dhimmoota ijoo Biyya Bu’ura cimaarra dhaaban irratti waliigaltee uumuuf ittigaafatama oalaanaa qabu-Komishinicha
Jun 26, 2025 226
Waxabajjii 19/2017(TOI)- Dhaabbieen amantaa dhimmoota Baay’ee ijoo ta’an Biyya Bu’ura cimaarra dhaaban irratti waliigaltee biyyaalessaa uumuuf ittigaafatama oalaanaa akka qaban Komishiniin marii biyyaalessaa Itiyoophiyaa ibse. Komishinichi mata duree marii biyyaalessaa bu’uraaf qooda hayyoota amantaa” jedhuun Hayyoota amantaa garagaraa waliin Finfinneetti Mari’achaa jira. Komishinariin komishinii marii biyyaalessaa Itiyoophiyaa ambaasaaddar Mahamud Diriir Baniisa Mariirratti Haasawa taasisaniin, dhaabbileen amantaa tokkummaa fi birmadummaan biyyaa akka kabajamu gumaacha olaanaa qabu. Komishinichi dhimmoota bu’uraarratti mari’atee waliigaltee uumuuf Ajandaa Marii hammataa ta’e adda bassee xumuraa akka jiru kaasaniiru. Itiyoophiyaan mariirra jirti kan jedhan komishinarichi, dhaabbileen amantaa fi hayyoonni biyyi akka ittifuftuu fi nageenya fulla’aaf qoodasaanii olaanaa akka bahan mariin kun carraa seenaqabeessa uumeera jedhaniiru. Abbootiin amantaa Garaagarummaa yaadaa fi waldhabdee mareen furuun murrteessaa ta’uu barsiisa guyyuu keessatti kaasaa jiraachuu eeraniiru. Kun ammoo kaayyoo komishinichaa kan deeggaruu fi nageenya fulla’aa waan fiduuf komishinichi qooda dhaabbieen amantaa qaban hubachuun marii biyyaalessaarratti hirmaannaa ijoo akka taasisan taasifamuu ibsaniiru. Abbootiin amantaa dhageettii fi fudhatama hordoftootasaaniirraa qaban fayyadamuun waldhabdeen marii qofaan akka furamuu fi nagaan fulla’aa biyyi akka ittifuftu mirkaneessu fiduurratti waliin nihojjenna jedhaniiru. Dhaabbileen amantaa adeemsa ajandaa walitti qabuurratti hirmaachuusaanii yaadachiisaanii, sagantaa hirmaattota fo’achuu fi ajandaa walitti qabuu naannoo Tigraayitti adeemsifamurratti hirmaannaa akka taasisan gaafataniiru. Dhimmoota Biyyalessaa bu’uraarratti wliigaltee amma uumamuu fi furmaanni fulla’aan amma dhufutti dhaabbileen amantaa fi hayyoonni ittigfaatama dacha akka bahn waamicha dhiheessaniiru.
Waggoottan Jijjiiramaatti Haalli Mijataa fi Hojiin Boonsaan Itiyoophiyaa Badhaadhinatti Ceesisan Hojjetamaniiru
Jun 25, 2025 331
Waxabajjii 18/2017(TOI)- Waggoottan Jijjiiramaatti Haalli Mijataa fi Hojiin Boonsaan Itiyoophiyaa Badhaadhinatti Ceesisan Heddummina Keessatti Hojjetamuusaanii Hoogganaan Damee Hariiroo Idil Addunyaa fi Ummataa Paartii Badhaadhinaa Dr. Biqilaa Hurrisaa Ibsan. Leenjiin Hooggantoota Miidiyaa fii Komunikeeshinii Mata Duree “Bara dhugaan Boodaa Beekumsaa fi Dhugaan” Jedhuun Magaalaa Bahaar Daaritti Kennamaa Jira. Doktar Biqilaa Hurrisaa Leenjicharratti, Waggoottan Jijjiiramaa Toorba Darbanitti Hojiileen Bu’a Qabeessi Itiyoophiyaanota Walitti Fidan Hojjetamuusaaniiru. Kunneenis Tokkummaa Sabdaneessummaa, Walkabajaa fi Walgargaarsa Aadeffachuun Heddummina Keessatti Hala Mijataa fi Hojii Boonsaa Itiyoophiyaa Badhaadhinatti Ceesisan Ta’uusaanii Ibsaniiru. Aadaan Hojii Akka Guddatuu fi Biyyasaaniitti Hojjetanii Hortee Qabachuu Akka Danda’an Haalli Mijataa Uumamuusaa Himanii, Ijaarsi Hidha Haaromsaa Guddicha Itiyoophiyaa Milkaa’inaan Xumuramaa Jiruu fi Dhimmi Ulaa Galaanaa Ajandaa Taasifameera Jedhan. Bu’aa Argameef Dameen Miidiyaa fi Komunikeeshinii Qooda Guddaa Bahuusaa Eeranii, Dameen Kun Ammallee Haqa Baasuun Seenessa Waloo Uumuu fi Faayidaa Biyyaalessaa Kabachiisuuf ciminaan qoodasaa Bahuu Qaba Jechuun Hubachiisaniiru. Kaayyoon Leenjii Kanaas Injifannoo Argame Olaantummaa Yadaan Itti fufsiisuuf Hojiilee Beekumsa, Ogummaa fi Ilaalchaan Gabbatee fi Walsime hojjechuuf Kan Akka Ta’e Eeraniiru. Gareen Finxaalessaa Naannoo Amaaraatti Misooma, Guddinaa fi Badhaadhina Ummata Naannichaaf Kan Dhiphatu Akka Hintaane Qabatamaan Mirkanaa’eera Kan Jedhan Ammoo Paartii Badhaadhinaatti Hoogganaa Waajjira Paartii Badhaadhinaa Damee Naannoo Amaaraa Obbo Yirgaa Sisaayi. Tarkaanfii Seera Kabachiisuuf Fudhatameen Gocha Badii Garee Finxaaleyyii Maqsuun Nagaa Buusuun Hojiileen Misooma Ummata Fayyadan Raawwachuusaanii Ibsaniiru. Akkaataa Inisheetiivota Paartii Keenyaatiin Misooma Kooriidarii agaalaa Dabalatee Riqicha Abbayyaa fi Pirojektoota Gurguddoo Ijaaree Xumuruun Qabatamaan Agarsiisuu danda’eera Jedhaniiru. Pirojektiin Gorgoraa fi Bu’uraaleen Misoomaa Daandii Hojii Fayyadama Ummataa Guddisan Akka Ta’an Kaasaniiru. Hooggantoonni Damee Miidiyaa fi Komunikeeshinii Naannichaarraa Walitti Dhufan Leenjii Har’aa Eegalee Guyyaa Sadiif Turu Kanarratti Hirmaachaa Akka Jiran Beekameera.
Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Teeknooloojii Ammayyaa fi Tajaajila Olaanaan Afriikaarraa Tokkoffaa Bahuun Badhaafame
Jun 24, 2025 407
Waxabajjii 17/2017(TOI)- Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Teeknooloojii Ammayyaa fi Tajaajila Olaanaan Afriikaarraa Tokkoffaa Bahuun Gamtaa Afriikaan Badhaafameera. Tiyoophiyaan Foramii Tajaajila Mootummaa fi Bulchiinsa Afriikaa 10ffaa Akkasumas Foramiin Riijinii Afriikaa Dhaabbata Mootummootaa I Waxabajjii 14 Bara 2017 Irraa Eegalee Guyyoota Walitti Aanan Sadiif Galma Walgahii Gamtaa Afriikaatti Walcinaa Taa’amaa Ture milkaa’inaan Xumurteetti. Dhaabbilee Egzibiishinii Foramichaan Qophaa’erratti Tajaajila Mootummaa Qabatanii Dhihaatan Kessaa Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Isa Tokkodha. Komishinichi Teeknooloojii Yeroon Gaafatutti Fayyadamuun Akkasumas Tajaajila Si’ataa fi Olaanaa Kennuun Tokkoffaa Bahuun Gamtaa Afriikaarraa Badhaafameera. Komishinariin Komishinii Siviil Sarviisii Federaalaa Dr. Makuriyaa Hayilee Badhaasa Waancaa Kana Komishinar Jeneraalaa Poolisii Federaalaaf Dammallaash Gabramikaa’eliif Kennaniiru. Komishinar Jeneraaliin Poolisii Federaalaaf Itiyoophiyaa Dammallaash Gabramikaa’el Wayita Kana Akka Jedhanitti, Polisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Tajaajilasaa Ammayyeessuu fi Si’achiisuun Nageenya Lammiilee Haala Amansiisaan Eegaa Jira. Haala Kanaan Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Dorgommii Idil Addunyaa Emereetota Araba Gamtoomaniitti Tasifameen Appilikeeshinii Poolisii filatamaa Badhaafamuusaa Yaadachiisaniiru. Poolisiin Muuxannoo fi Dandeettii qabu Walgahii Tajaajilaa fi Bulchiinsa Mootummaa Afriikaa fi Foramii Riijinii Afriikaa Dh.M.G Gamtaa Afriikaa Irratti Afriikaanotaaf Qoodeera Jedhniiru Haala Kanaan Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Teeknooloojiin Deeggaramuun Ga’umsaan Gaggeessuu fi Tajaajila Olaanaatiin Tokkoffaa Bahee Waancaa Badhaafamuusaa Kaasaniiru. Badhaafnii fi Beekamtiin Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Hojiisaatiin Argate Fuulduraaf Tajaajila Fooyya’aa Kennuuf Kaka’umsa Kan Uumu Ta’uu Ibsaniiru. Komishinariin Komishinii Siviil Sarviisii Federaalaa Dr. Makuriyaa Hayilee Gamasaaniin, Biyyoonni Miseensa Gamtaa Afriikaa Dandeettii Tajaajila Mootummaan Dorgomanii Itiyoophiyaan Qophii Fooyyee Akka Qabdu Adda Baafamee Taatee Kana Akka QopheessituTaasifamuu Ibsaniiru. Dorgommiin Badhaasaa Kun Gamtaa Afriikaan Taasifamuu Ibsanii, Poolisiin Federaalaa Itiyoophiyaa Dhaabbata Teeknooloojiin Deeggaramee Ga’umsaa fi Gurmaa’inaan Gaggeeffamu Jedhmee Badhaasa Dorgommichaa Isa Guddicha Warqee Mo’ateera Jedhaniiru. Badhaasichi Poolisii Qofa Osoo Hintaane Itiyoophiyaan Kan Itti Mo’atte Ta’uu Ibsanii, Ijaaramuun Tajaajila Olaanaa Kennuun Kan Nama Boonsu Ta’uu Dubbataniiru.
Hawaasummaa
Tajaajila waldhaansa Kaansarii babal’isuuf misooma humna namaa fi Teekinooloojiif Xiyyeeffannoon Kennameera-Dr.Maqdas Dhaabaa
Jul 1, 2025 43
Waxabajjii 24/2017(TOI)-Itiyoophiyaan taajaajila waldhaansa kaansarii babal’isuuf misooma namaa fi teekinooloojiif xiyyeeffannoo kennite cimsitee itti fufti jedhan Ministirri Fayyaa Dr.Maqdas Dhaabaa ibsan. Ejensiin Inarjii Atoomikii Idil Addunyaa gama isaatiin, Itiyoophiyaatti wal’aansa kaansarii babal’isuuf deeggarsa isaa cimsee akka itti fufu ibseera. Yaa’iin Idila Addunyaa Ministeerri fayyaa Ejensii Inarjii Atoomikii Idil Addunyaa waliin ta’uun mata duree ‘’ ifa abdii ‘’ jedhuun qopheessanii fi Atoomik Inarjiin gama fayyaan faayidaa qabu irratti marii’atu Galma walga’ii Gamtaa Afriikaatti gaggeeffamaa jira. Yaa’icha cinaatti Ministirri Fayyaa Dr.Maqdas Dhaabaa,Ministirri Innooveeshinii fi Teekinooloojii Dr.Ballaxaa Mollaa, hoggantoonni mootummaa olaanoo fi Daarektarri olaanaa Ejensii Annisaa Atoomikii Idil Addunyaa jeneraal Maariyaanoo Giroosii Gidduugala Qorichaa Nikulaaraa Hospitaala Xuqur Anbassaa Eebbisaniiru. Ministirri Fayyaa Dr.Maqdas Dhaabaa saganticha irrati akka ibsanitti, dhukkuba kaansarii ittisuuf akkasumas dhaqqabummaa waldhaansa isaa bal’isuuf baasii guddaa gaafata. Kanaaf Mootummaan kaansarii yaaddoo fayyaa hawaasaa kan ta’e ittisuuf misooma humna namaa fi teekinooloojii irratti xiyyeeffachuun lammiilee wal’aansa barbaadaniif qorannoo kaansarii fi waldhaansaa raadiyeeshinii babal’isuuf xiyyeeffachuu beeksisaniiru. Kana bu’aa qabeessa gochuuf dhaabbilee deeggartoota waliin ta’uun hojii bal’aa raawwachaa jiraachuu ibsaniiru. Keessattuu Ministeerichi Ejensii Anniisaa Atoomikii Idil addunyaa waliin ta’uun wiirtuuwwan wal’aansa Raadiyeeshinii kaansariif hojiin mijatoo ta’an akka hundeeffaman haala mijeessuuf hojjetamaa jira jedhaniiru. Gahumsa Ogeeyyii toora sanaan jiranii guddisuuf kan dandeesisan hojiiwwan bal’aan hojjetamaa jiraachuu ibsuun, hojiin toora Kanaan hojjetamu fuuldurattis cimee akka ittifufu mirkaneessaniiru. Daarektarri olaanaan Ejensii Inarjii Atoomikii idil Addunyaa Maariyaanoo Giroosii gama isaaniin Ejensichi Itiyoophiyaan fayyaa lammiileeshee eeguuf hojiiwwan gama hedduun hojjettu deeggaruu cimsee itti fufa jedhaniiru. Oduu walfakkaatuun, Daarektarri olaanaan Ejensii anniisa Atoomikii Idil Addunyaa Maariyaanoo Giroosii hambaalee Seenaa Itiyophiyaa Masaraa biyyoolessaa keessatti argamu daawwataniiru.
Manni marichaa labsii Itiyoophiyaan namoota hojiif biyya alaatti ittiin ergitu mirkaneesse
Jul 1, 2025 45
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Manni marii bakka bu’oota ummataa labsii Itiyoophiyaan namoota hojiif biyya alaatti ittiin ergitu mirkaneesseera. Manni marichaa guyyaa har’aa walgahii idilee 41ffaa taa’eera. Haala Kanaan labsii Itiyoophiyaan namoota biyya alaatti ittiin ergitu ilaalee sagalee guutuun mirkaneesseera. Mana maree bakka bu’oota ummataatti walitti qabaan koree dhaabbataa dhimmoota misooma qabeenya namaa, hojiif erguu fi teeknooloojii Dr. Nagarii Leencoo, labsichi nageenya, ga’umsaa fi dandeettii dorgomuu gabbisuu kan dandeessisudha jedhaniiru. Akkasumas namoota karaa seeraan alaa deddeebisuu ittisuun lammiileen karaa seera qabeessaan akka fayyadaman taasisa jechuun ibsaniiru. Manni marichaa wixinee dhihaate labsii lakk.1389/2017 gochuun sagalee guutuun mirkaneesseera.
Yuunversiitiiwwan Hojiiwwan Qorannoo Bu’aa Qabeessa Dhiheessuun Imala Badhaadhina biyyaa deeggaruun isaanirraa eegama-Pirofeesar Birhaanuu Naggaa
Jun 30, 2025 125
Waxabajjii 23/2017(TOI)-Ministirri Barnootaa pirofeesar Biraanuu Naggaa, Yuunvarsiitiiwwan qorannoo bu’aa qabeessa ta’ee fi galmoota misooma biyyoolessaa milkessuuf deeggaru dhiheessuun fi imala badhaadhinaaf gumaacha taassisuun akka irraa eegamu ibsan. Ministirichi guyyaa hara’a kutaa hawaasaa Yuunvarsiitii Boongaa waliin dhimmoota adda addaa irraatii marii’ataniiru. Yuunversiitiiwwan hojii baruu fi barsiisuu beekumsa irratti hundaa’e raawwachuurra darbee, wiirtuu qorannoo ta’uu qabu jedhaniiru ministirichi wayita kanatti. Qorannoowwan Galmoota misooma biyyoolessaa milkeessanii fi bu’aa qabatamaan mirkanaa’an dhiheessuudhaan Imala Badhaadhinaa eegalame deeggaruun akka iraa eregamu hubachiisaniiru. Yaadama naannoo keessa bahuun beekumsa Idil Addunyaa qabsiisuu fi Qorannoowwan Jireenya hawaasaa jijjiiran irratti xiyyeeffachuu akka qaban eeraniiru. Yuunversiitonni lammii yaada qaban fi yaadota biyyaaf fayyadan maddisiisuun dhaabilee wiirtuu dhugaa fi beekumsaa gochuu qabdu jedhaniiru. Barsiisonni yuunvarsiitii yeroo hunda of fooyyessuun fi Ilaalcha Idil Adduyaa qabaachuun akka isaan irraa eegamu eeruun, rakkoon barsiisotaa adeemsa keessa hiikamu jechuun ibsaniiru. Rakkoolee Yuunvarsiitii Boongaa Mudatan furuun haala fuulduratti tarkaanfaturratti waliin hojjechuun barbaachisaa ta’uu hubachiisuun, dhaabatichaaf deeggarsiii fi hordoffiin dhiheenyaan akka taassifamu himaniiru. Eggataan Pirezidaantii Yuunvarsiitii Boongaa Dr. Degala Ergenoo gama isaaniin, kutaa Hawaasaa Yuunvarsiitii sadarkaa sadarkaan jiran waliin marii gaggeeffameen dhaabbaticha gara sadarkaa fooyya’aatti ceessisuuf galmi kaa’amee gara raawwiitti galameera jedhaniiru. Kanaafis hojiiwwan adda addaa raawwatamuu fi kana cimsuuf hojjetamaa jiraachuu ibsuun kanaafis gaheen hawaasa Yuunvarsiitii olaanaadha jedhaniiru. Saganticha irratti dub deebiin deeggarsaa fi hordoffii bara bajaataa 2017 dhihaatee irratti marii’atameera. Hoggantoonni Hojii Yuunversiitichaa, Barsiisonni, Bulchiinsii fi Hojjettoonni Deeggaarsaa Maricha irratti Hirmaachuunsaanii Ibsameera.
Gamoon haaraan ammayyaa’aa, qulqullinaan kan ijaaramee fi waadaan kan ittiin dhugoomedha-Kantiibaa Adaanech Abeebee
Jun 30, 2025 79
Waxabajjii 23/2017(TOI)- Gamoon haaraan bulchiinsi magaalaa Finfinnee ijaarsisee bataskaana tahaahidoo Ortodoksii Itiyoophyaaf kenne ammayyaa’aa, qulqullinaan kan ijaaramee fi waadaan kan ittiin dhugoome ta’uu Kantiibaa Adaanech Abeebee ibsan. Bulchiinsi magaalichaa gamoo bataskaanichaa sababa deebisanii misoomsuun kaafamee gamoo hundagaleessa haaraa ijaaruun eebbisiisee har’a kenneera. Gamoon kun kantiibaa Adaanech Abeebee fi paatiriyaarkii bataskaana tawaahidoo Ortodoksii Itiyoophiyaa qulqulluu Abuna Maatiyaasiin eebbifamee tajaajilaaf banameera. Kantiibaa Adaanech Abeebee furtuu gamoo kanaa paatiriyaarkii bataskaana tawaahidoo Ortodoksii Itiyoophiyaa qulqulluu Abuna Maatiyaasiif knnaniiru. Kantiibaa Adaanech Abeebee wayita kana, gamoon kun waadaan qabatamaan kan itti dhugoome ta’uu ibsanii, gamoon bu’aa wal’amanuu, waliin hojjechuu fi walii tumsuuti jedhaniiru. Gamoon kun bakka konkolaataan dhaabatu abbaa darbii torbaa kan qabu ta’uu ibsaniiru. Ijaarsi gamoo kanaa guutummaatti baasii bulchiinsa magaalichaan raawwatamuu ibsaniiru. Misoomni kooriidaraa bu’a qabeessa akka ta’u bataskaanni tawaahidoo Ortodoksii Itiyoophiyaa hojii fakkeenya qabu murtee kennuun qoodashee bahaa akka jirtu ibsanii, galateeffataniiru. Hojiiwwan bataskaanittiin raawwatuuf bulchiinsi magaalattii tajaajila barbaachisu kennuuf yoomiyyuu qophii ta’uusaa mirkaneessaniiru. Paatiriyaarkii bataskaana tawaahidoo Ortodoksii Itiyoophiyaa qulqulluu Abuna Maatiyaas, Bulchiinsi magaalichaa baasii isaatiin ijaaree kennuusaa galateeffataniiru. Hojii gaggeessaan luboota waliigalaa, Phaaphaasii phaaphaasotaa lallaba Shawaa kibba Lixaa fi magaalaa Shaggar qulqulluu Abuna Saawiroos gama saaniin misoomni yaada waan gaarii yaaduu akka ta’e ibsaniiru. Bataskaanni tawaahidoo Ortodoksii Itiyoophiyaa wayituma kana kantiibaa bulchiinsa magaalaa FinfinneeAdaanech Abeebeef beekamtii fi badhaasa kenneera.
Diinagdee
Qulqullina bunaa caalaatti eeguuf jiddugaleessa dhamdhamaa dabalataa banuuf qophiin taasifamaa jira
Jul 1, 2025 46
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Qulqullina bunaa al-ergii caalaatti eeguuf jiddugaleessa dhamdhamaa dabalataa afur banuuf qophiin taasifamaa jiraachuu abbaan taayitaa bunaa fi shaayee Itiyoophiyaa ibse. Abbaan taayitichaa qooda fudhattoota nageenya federaalaa fi naannoo, qonnaa fi damee daldalaarraa walitti dhufan waliin daldala bunaa seeraan alaa ittisuun hala danda’amurratti magaalaa Adaamaatti mari’ateera. Daarektarri olaanaa abbaa taayitichaa Dr. Addunyaa Dabalaa TOI’f addatti akka ibsanitti, bara bajataa xumuramaa jiru kanatti bunni toonii miiliyoona 1 tuqaa2 caalu argameera. Oomishni bunaa baay’inaanis qulqullinaanis guddachuusaa dubbataniiru. Sharafni buna baattii 11tti gabaa alaaf ergamerraa argame kan bardheengaddaa yeroo walfakkaataa waliin yoo madaalamu caalmaa akka qabu himaniiru. Milkaa’ina argame caalaatti cimsuun itti fufsiiuuf daldala bunaa seeraan alaa ittisuurratti xiyyeeffannee hojjechuu qabna jedhaniiru. Waltajjiin marii magaalaa Adaamaatti qophaa’e daldala buna alergii bara dhufuu mikeessuuf daldala bunaa seeraan alaa wal hubachuun hojjechuun akka danda’amu gochuuf kan akeekamedha. Hojii hordoffii fi to’annoon gamatti qulqullina bunaa eegsisuu fi oomishtummaasaa guddisuuf paakeejii bifa haaraan keessa deebi’uun hojiitti galamuu eeraniiru. Abbaan taayitichaa birrii miiliyoona 200 caalu ramaduun galtee oomisha bunaa guddisu dhiheessuun alatti qulqullina bunaa buna alergii eegsisuuf jiddugaloonni dhamdhama bunaa 9 banamuusaanii eeranii, dabalataanis giddugala dhamdhama bunaa afur banuuf qophiin jiraachuu ibsaniiru. De’eetaan ministiraa daldalaa fi walitti hidhamiinsa riijinii Yasmiin Wahabrabii gamasaaniin, oomishaalee bara bajataa xumuramaa jirutti biyya alaatti ergamanii galiin irraa argame keessaa bunni qooda olaanaa akka qabu ibsaniiru. Karoora bara bajataa dhufuu milkeessuuf daldalaa bunaa seeraan alaa fi buna seeraan ala deddeebisuu itisuurratti xiyyeeffannoon hojjetamuu qabna jedhaniiru. Qulqullina bunaa eegsisuuf Oyiruurraa eegalee jiddugaleessa dhamdhamaatii amma aleriitti hordoffii fi to’annoon barbaachisu nitaasifama jedhaniiru.
Naannichatti pirojektoota gaaffii ummataa deebisan ijaaruun tajaajilaaf oolchuun itti fufa-obbo Awwaluu Abdii
Jul 1, 2025 29
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Naannichatti pirojektoota gaaffii ummataa deebisan ijaaruun tajaajilaaf oolchuun cimee akka itti fufu itti aanaan pirezidaantii naannoo Oromiyaa Awwaluu Abdiiibsan. Itti aanaan pirezidaandichi pirojektoota garagaraa magaalaa Ambootti ijaarsisaanii xumurame 25 eebbisanii tanaajilaaf bananiiru. Saganticharratti dubbii dubbataniin naannichatti pirojektoota gaaffii misoomaa ummataa deebisan ijaaruun tajaajilaaf oolchuun cimee ittifufa jedhaniiru. Pirojektoonni magaalaa Ambootti ijaaramanis agarsiiftuu ta’uu eeranii, pirojektoota ummata fayyadan kan namarratti xiyyeeffatan qulqullinaa fi saffisaan ijaaruun xiyyeeffatameetu hojjetama jedhaniiru. Kantiibaan magaalaa Amboo Haacaaluu Gammachuu, gaaffii bu’ura misoomaa jiraataa magaalaa kan bara dheeraa deebisuuf hojjetamaa akka jiru ibsaniiru. Haala Kanaan pirojektoonni faayidaa olaanaa qaban 25 eebbifamanii tajaajilaaf banamuusaanii dubbataniru. Baasiin pirojektoota kanaa mootuummaa, hirmaannaa ummataa fi dhaabbilee deeggartootarraa akka ta’e eeranii, hojiin akkasii cimanii ittifufu jedhaniiru. Pirojektoota har’a eebbifaman keessaa bakka loon itti gabbifaman, bakka horsiisa saawwan aannanii fi bakka nyaanni loonii itti qophaa’u, manni barumsaa fi kanneen biroos keessatti argamu. Pirojektiin kun eebbifamuunsaa walumaa gala jiraataa magaalichaa fi naannawichaaf faayidaa olaanaa akka qabu dubbataniiru.
Bu’aan maaddii guutuun argamu dabalaa jira-ministeera qonnaa
Jul 1, 2025 27
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Hojiilee sagantaa maaddii guutuun hojjetamaa jiraniin bu’aan wagga waggaan argamu dabalaa akka jiru ministeerri qonnaa beeksise. Ministirri muummee Dr. Abiyyi Ahimad Onkoloolessa 24 bara 2015 mgaalaa Arbaa Mincitti sagantaa maaddii Guutuu eegalchiisuunsaanii niyaadatama. Sagantaan maaddii guutuu erga eegalamee waggaa sadii kan guute yoo ta’u sagantaa Kanaan waanti hedduun hojjetamaniiru. De’eetaan ministira qonnaa Dr. Fiqruu Raggaasaa turtii TOI waliin taasisaniin akka ibsanitti maaddiin guutuu waggaa sadii dura Itiyoophiyaatti eegalame bu’aa guddaa buusaa jira. Sagantichi erga eegalamee asitti oomishni aannanii, foonii lukkuu, dammaa fi qurxummii dabalaa dhufuu eeraniiru. Xiyyeeffannoo Mootummaan kenneen gamatti fedhiin ummataa olaanaan, hirmaannaan dureeyyii, guddachaa dhufuu bu’aan waggaa waggaan damee kanarraa argamu akka guddatu sababa ta’eera. Bara bajatichaa baatii 11tti qofa bu’aan oomishoota aannanii, buuphaa beelladaa fi bu’aalee beelladaa irraa argame kan waggaa darbee yeroo walfakkaataan walbira yoo ilaalamu caalmaa olaanaa akka agarsiise kaasaniiru. Bara bajatichaa baatii 1tti beellada miiliyoona 3 tuqaa 8 diqaalomsuun, aannan liitiroo miiliyoona 11 tuqaa 4, buuphaa miiliyoona 7 tuqaa 4 oomishuun akka danda’ame dubbataniiru. Hawaasni sagantaa maaddii guutuun bishaanii fi haroo malees naannawasaatti, boroosaatti, bakka xiqqaatti qurxummii akka oomishu haala mijataa uumuusaa dubbataniiru. Jiddugala cuuciin qurxummii itti yaatu Bahaar Daar, Baatuu, Arbaa Minci, Hawaasaa fi Sabbatatti argaman akka ciman taasisuuf xiyyeeffannoon hojjetamaa akka jiru eeraniiru. Hojii Waggoottan sadan darban hojjetameen dhiheessiin qurxummii guddachaa kan jiru yoo ta’u baatii 11 dare qofaa qurxummiin toonii kuma 253, foon lukkuu toonii kuma 190 akkasumas dammmi toonii kuma 296 argamuu dubbataniiru.
Industiriiwwan oomishaa babal’isuun carraa hojii uumuu fi dinagdee guddisuun ittifufa
Jul 1, 2025 24
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Industiriiwwan oomishaa babal’isuun carraa hojii uumuu fi dinagdee guddisuun cimee akka itti fufu ibsame. Buufanni konkolaataa fi daandii dabalatee pirojektoonni misoomaa garagaraa magaalaa Jimmaatti hojjetamanii xumuraman eebbifamanii tajaajilaaf banamaniiru. Paartii badhaadhinaatti hoogganaan damee ijaarsaa waajjira damee Oromiyaa obbo Namarraa Bulii sheedota magaalichatti ijaaraman eebbisanii hojii eegalchiisaniiru. Obbo Nmarraan wayita kana akka jedhanitti, industiriiwwan oomishaa babal’isuun carraa hojii uumuu fi dinagdee guddisuun cimee ittifufa. Sheedonnii fi bu’uraaleen misoomaa garagaraa dargaggootaaf carraa hojii uuman ijaaramanii yeroo gabaabaatti tajaajila hawaasaaf banamuunsaanii kan jajjabeeffamu ta’uu dubbataniiru. Hooggantuun biiroo daandii fi loojistiksii naannoo Oromiyaa Injiinar Helen Taammiruu gamasaaniin, bu’urri misoomaa geejjibaa utubaa dinagdee waan ta’eef buufanni konkolaataa Jimmaa xumuramuunsaa rakkoo guddaa fura jedhaniiru. Buufata konkolaataa dabalatee daandiin keessoo xumuramanii tajaajilaaf gahuusaaniif qooda fudhattoota galateeffataniiru. Kantiibaan magaalaa Jimmaa Xahaa Qamar gamasaaniin, bu’uraaleen misoomaa 45 caalan magaalaa jimmaa keessatti ijaaramanii Tajaajilaaf banamuu dubbataniiru. Kanneen keessaa dargaggootaaf carraa hojii kan uuman sheedonni akka keessatti argamaniifi namoota hedduuf carraa hojii uumuusaanii ibsaniiru. Bu’uraaleen misoomaa jireenya hawaasaa fooyyessan ijaaramuusaanii kaasanii buufanni konkolaataa magaalichaa muummeen, daandiiwwan keessoo, riqaawwanii fi gamoowwan fakkeenya godhataniiru. Qaamoleen naannoo, godinaa fi bulchiinsa magaalaa, jaarsoliin biyyaa fi abbootiin amantaa sirna eebbaarratti argamaniiru.
Saayinsii fi teeknooloojii
Akkaadaamiin Leenjii Siviil Aviyeeshinii Itiyoophiyaa biyyoota Afriikaaf jiddugala leenjii filatamaa ta’aa jira-Abbaa taayitichaa
Jul 1, 2025 31
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Akkaadaamiin Leenjii Abbaa taayitaa Siviil Aviyeeshinii Itiyoophiyaa biyyoota Afriikaaf hedduuf jiddugala leenjii filatamaa ta’aa akka jiru daarektarri tajaajila reeguleeshinii ernaavigeeshinii fi eeggataan daarektaraa akkaadaamichaa Li’ulsaggad Gullulaat ibsan. Akkadaamichi bu’a qabeessummaa industirichaaf ogeeyyota horachaa jira jedhan turtii TOI waliin Taasisaniin. Waggoota dheeraaf naannolee biyyattii garagaraatti to’annaa tiraafika qilleensaa, damee komunikeeshinii fi Naavigeeshin Sarviilaansi(CNC)n ogeeyyota Aviyeeshinii ga’oomaa boddaasaa akka jiru eeraniiru. Bara kana qofa ogeeyyota 86 leenjisee hojiitti galchuu kaasaniiru. Akkaadaamichi biyyoota ollaa fi biyyoota Afriikaa biroof leenjii ga’aa kennaa akka jiruu fi fudhatama guddaa argachaa akka jiru dubbataniiru. Dhihoo kana leenjifamtoota Aviyeeshinii Jibutii, Somaaliyaa akkasumas Komoroosii fi biyyoota biroorraa dhufan leenjisuusaa dubbataniiru. Biyyoonni Afriikaa hedduun ogeeyyotasaanii akkaadaamii leenjii Aviyeeshinii Itiyoophiyaatti leenjisuuf leenjisuuf filachuusaanii dubbataniiru. Akkaadaamichi Afriikaa keessaa maqaa gudda fi fudhatama akka qabu kaasanii, riijinicha walitti hidhuuf hojiilee hedduu hojjechaa akka jiru beeksisaniiru. Akkaadaamichatti leenjiftuu fi to’attuun tiraafika qilleemsaa Beeteliheem Mollaa Gamasheetiin, leenjichi sadarkaa industiriin Aviyeeshinii addunyaa irra gaheen kennamaa akka jiru ibsiteetti. Baatii sadan darban leenjii ga’aa argachuusaa kan dubbate ammoo Dirree Dawaa irraa kan dhufe Mintasinoot Alamaayyoo jedhama.
Dijiitaal Itiyoophiyaa 2025 sirna Dijiitaalaa keessatti bu’aa guddaa argamsiiseera- Dr.Balaxaa Mollaa
Jul 1, 2025 27
Waxabajjii 24/2017 (TOI)-Waggoottan shanan darban hojiirra oolaa kan ture dijiitaal Itiyoophiyaa 2025 sirna Dijiitaalaa keessatti bu’aa argamsiiseera jechuun Ministirri Teekinooloojii fi Innovaashinii Dr.Ballaxaa Mollaa Ibsan. Mistirichi turtii TOI waliin taassisaniin akka ibsanitti , guddina waliigalaa biyya tokkoo mirkaneessuun kan danda’amu sirni hojmaataa Saayinsii fi Teekinooloojiin, akkasumas Innoveeshiniin yoo deegaramedha. Itiyoophiyaan hammattoo seeraa fi Tarsiimoo sirna dijiitaalaatti galuuf ishee dandeessisu qopheessitee hojii eegaluushee ibsaniiru. Dabalataanis bu’uuraaleen misoomaa gara sirna dijiitaalaatti galchuuf gargaaran guutamanii hojiirra ooluu jalqabuu beeksisaniiru. Tarsiimichi Riifoormii Dinagdee Mandhalee fi tarsiimoo karoora misoomaa waggaa 10 akkasumas Tarsiimoo Tiraanisfoormeeshinii Dijiitaalaa Afriikaa waliin walitti hidhamee raawwatamaa turuu ibsaniiru. Waggoottan darban hojiirra oolaa kan ture tarsiimoon Dijiittal Itiyoophiyaa 2025 baatii tokkoo booda akka goolabamu ibsuun, hanga 20230tti hojiirra kan oolu tarsiimoon waggaa shanii qophaa’aa akka jiru ibsaniiru. Tarsiimoon dijitaal Itiyoophiyaa 2025 waggoottan shanan darban hojiirra oolaa ture damee saayinsii, teeknooloojii fi Innoveeshiniirratti bu’aan guddaan akka irraa argame ministirichi beeksisaniiru. Waggoota shanan darban sirna kaffaltii Dijiitaalaa Diriirsuun Tajaajila Dijiitaalaa babal’isuun akkasumas, waraqaa eenyummaa Dijiitaalaa dhaqabamaa taassisuurratti hojiin bu’aa qabeessi hojjetamuu kaasaniiru. Sirna hojii Mootummaa Ammayyeessuu waliin wal qabatee Dijiitaala Itiyoophiyaa 2025 dhugoomsuuf tattaaffii milkaa’aa taasifamaa jiru keessatti tajaajilli jiddugaleessa tokkoo (Masoob) dhugoomsuuf hojii milkaa’inaa hojjetaman keessaa tokko ta’uu ibsaniiru. Dhaabbatichi Tajaajila Teekinooloojii Dijiitaalaa bakka tokkootti fayyadamuun Tajaajiloota Mootummaa adda addaa walitti hidhuun tajaajilaa kennaa akka jiru beeksisaniiru. Fuulduratti tajaajila jiddugaleessa tokkoo (masoob) gara Magaalota Naannooleetti babal’isuun fayyadamtoota tajaajilichaa akka ta’aniif hojjetamaa jirachuu ibsaniiru.
Itiyoophiyaan qaqqabummaa waldhaansa cararii bal’isuuf hojjechaa jirti-Itti aanaa ministira muummee Tamasgeen Xurunaa
Jun 30, 2025 74
Waxabajjii 23/2017(TOI)- Itiyoophiyaan qorannoo kaansarii dabalatee qaqqabummaa waldhaansa cararii bal’isuuf hojjechaa akka jirtu Itti aanaan ministira muummee Tamasgeen Xurunaa ibsan. Yaa’iin idil addunyaa Ministirri fayyaa ejensii inarjii atoomikii idil addunyaa waliin ta’uun mata duree “carariiwwan abdii” jedhuun qopheessanii fi faayidaa atoomiik inarjiin gama fayyaan qabu irratti mari’atu galma walgahii gamtaa Afriikaatti eegalameera. Itti aanaan ministira muummee Tamasgeen Xurunaa, daarektar jeneraaliin ejensii atoomiik inarjii idil addunyaa Raafaa’eel Giroosii, ministiroonni, ambaasaaddaroonni, bakka bu’ooni dhaabbilee idil addunyaa fi qooda fudhattoonni waltajjicharratti hirmaataniiru. Itti aanaan ministira muummee Tamasgeen wayita kana, haalli fayyaa addunyaa jijjiiramuusaa eranii, Itiyoophiyaanis sirna fayyaa haala kana bu’uureffate ijaaraa jirti jedhaniiru. Ekisteenshiniin fayyaa hojiirra ooluusaatiin waggoottan darban eegumsi fayyaa namoota hedduu fooyya’uusaa ibsaniiru. Itiyoophiyaan qorannoo kaansarii fi waldhaansa cararii qaqqabamaa taasisuuf hojjechaa akka jirtu kaasanii, kanaaf ammoo teeknooloojiiwwan yeroon gaafatu fayyadamuu eegaluushee eeraniiru. Waldhaansi cararii ofeeggannoo fi ittigaafatamummaan faayidaarra ooluusaa mirkaneessuuf sirni to’annoo cimaan diriirfamuu himaniiru. Inarjii Nuukilaaraa tajaajila fayyaaf oolchuun waldhaansa cararii bal’isuun dhukkuba kaansarii saffisaan qorannoon adda baasuun jireenya namootaa baraaruuf gumaacha olaanaa akka qabu ibsaniiru. Kanumaan Walqabsiisuun sagantaan ashaaraa magariisaa fayyaa hawaasaa fooyyessuun jireenya fayyaalessaa gabbisaa akka jiru kaasaniiru.
Itiyoophiyaan Tiraanisfoormeeshinii Dijitaalaan Jijjiirama Guddaa Galmeessiteetti-GamtaaTelekomunikeeshinii Idil Addunyaa
Jun 26, 2025 211
Waxabajjii 18/2017 (TOI)- Itiyoophiyaan yeroo Gabaabaa KeessattiTiraanisfoormeeshinii Dijitaalaan Jijjiirama Guddaa Galmeessisuushee GamtaanTelekomunikeeshinii Idil Addunyaa Beeksise. Daarektarri Riijinii Afriikaa Gamtaan Telekomunikeeshinii Idil Addunyaa (ITU) Imaanu’eel Manasee Itiyoophiyaan Tarsiimoo Dijitaalaa Bocuun fi Hojiirra Oolchuun Tiraanisfoormeeshinii Dijitaalaa Fiduuf Hojiin Hojjechaa Jirtu Kan Raajeffamu Ta’uu Turtii TOI waliin Taasisaniin Ibsaniiru. Walitti Hidhamiinsi Idil Addunyaa fi Tiraanisfoormeeshiniin Dijitaalaa Galma Tarsiimawaa Gamtichaati Kan Jedhan Daarektarichi Itiyoophiyaan Ajandaa Tiraanisfoormeeshinii Dijitaalaa Irratti Jijjiirama Olaanaa Fiduushee Himaniiru. Gamtichi Ajandaa Tiraanisfoormeeshinii Dijitaalaa Itiyoophiyaa Bocuu fi Deeggarsa Taasisuusaa Dubbataniiru. Itiyoophiyaan Dirree Dijitaalaa Bal’isuun Hojii Dinqisiisaa Hojjechuushee Ibsaniiru. Waggoota sadii Keessatti Sababa Tajaajiloota Dijitaalaatiin Baay’ina Lakkoofsa Fayyadamtoota Teelee Birrii Yeroo Gabaabaatti Miiliyoona 50 Oliin Gahuun Milkaa’ina Guddaadha Jedhan. Carraa Itiyoophiyaa Fuulduraa Tiraanisfoormeeshinii Dijitaalaa fi Innoveeshinii Keessatti Argaa Jirra Jedhaniiru. Inisheetiiviin Koodarsii Miiliyoona Shanii Itiyoophiyaan Misooma Dijitaalaaf Xiyyeeffnnoo Kennite Ifattia Akka Mul’isu Ibsaniiru. Gamtaan Telekoomii Idil Addunyaa A.L.A Bara 1865 Kan Hundeeffame Ejensii Addaa Dhaabbat Mootummoota Gamtoomanii Isa Hanfafadha. Teessoon Gamtichaa Siwiizarlaand Jenevaa Yoo Ta’u Teekiniiloojiiwwan Odeeffanoo fi Komunikeeshiniin Walqabatan Nihojjeta. Dhaabbanni Idi Addunyaa Kun Itiyoophiyaa Dabalatee Miseensa Biyyoota 194 Qaba.
Ispoortii
Hoggansii fi gurmaa’insi waraanaa gahumsa hundagaleessa olaanaan,Ogummaa waraanaa fi Teeknooloojii ammayyaan kan deeggaramedha-Leetenaal Jeneral Zawuduu Balaay
Jun 27, 2025 216
Waxabajjii 20 /2017(TOI)-Hoggansii fi gurmaa’insi waraanaa gahumsa hundagaleessa olaanaan,Ogummaa waraanaa fi Teeknooloojii Ammayyaan kan deeggarame ta’uu Ajajaa Olaanan izii giddugalaa Daalol Leetenaal Jeneraal Zawuduu Balaay ibsan. Festivaaliin Ispoortii Kooriwwan adda addaa Raayyaa Ittisa Biyyaatti izzii jiddugalaa Daalol jalatti argaman hirmaachise Magaala Jimmaatti eegalameera. Baniinsa Feestivaalichaarratti kan argaman Raayyaa Ittisa biyyaatti ajajaa Olaanaan izzii giddugala Daalol Leetenaal Jeneraal Zawuduu Balaayi Izichi daangaa biyyaa kabachiisuurra darbee hojiiwwwan waloomaa fi Tajaajila Hawaasummaa cimsan raawwachaa jiraachuu ibsaniiru. Izziin Daalol tajaajila tola ooltummaan dhiiga arjoomuun,mana namoota harka qal’eeyyii haaromsuu fi biqiltuu dhaabuu dabalatee hojiii misooma adda addaa irratti hirmaachuun beekama jedhaniiru. Raayyaan Ittisa Biyyaa Tokkummaa Sab-Daneessummaa gootummaan kabajaa fi birmadummaa biyyaatiif halkanii fi guyyaa hojjechaa kan jiru raayyaa cimaa fi gahoome ta’uu dubbataniiru. Raayyichi gahumsa hunda galeessa olaanaa, ogummaa waraanaa fi teekinooloojii ammayyaan haala gurmaa’een gaggeeffamaa jiraachuu kaasuun, gaachana birmadummaa biyyaa ta’uurra darbee, misoomaa fi tajaajila Hawaasummaa biroo itti gaafatamummaa isaa bahaa jiraachuu ibsaniiru. Kanaaf Kaayyoon guddaan festivaala Ispoortii Iizzichi walitti dhufeenya raayyaa ittisa biyyaa fi hawaasa naannoo gidduu jiru daran cimsuuf ta’uu kaasaniiru. Hogganaan Waajjira izzii Gidduugala Daalol Koloneel Bazaabbihi Yimar akka jedhanitti, kooriiwwan izzii kana jala jiran 5 dorgmmii Ispoortiii kana irrratiti kan hirmaatanii fi guyyaa10’f gosa ispootii adda addaan akka dorgoman himaniiru. Sagantaa Baninsaa irrratti Qondaaltonni Olaanoon Raayyichaa, miseensonnii fi keessummooni wamichi taasifamee fi biroon argamaniiru.
Piriimerliigiin Itiyoophiyaa Har’a Xumurama
Jun 26, 2025 189
Caamsaa 19/2017 (TOI)- Piriimerliigiin Itiyoophiyaa Bara 2017 Taphni Torbee 36ffaa Sihul Shiree fi Shaampiyoonaa Kan Ta’e Madin Itiyoophiyaan Har’a Taphataniin ni Xumurama. Taphni Garee Lamaanii Guyyaa Keessaa Sa’aati 10tti Istaadiyoomii Saayinsii fi Teeknooloojii Adaamaatti Nigaggeffama. Sadarkaa Liigii Olaanaatti Kan Gadi Bu’u Sihul Shireen Qabxii 22’n Sadarkaa !7ffaa Irra jira. Shaampiyoonaa Kan Ta’e Madin Itiyoophiyaan Taphoota 33 Amma Ammaatti Taphateen Al 21 Mo’atee 5 Mo’amee Al 7 Ammoo Walqixa Baheera.
Benefiikaan Garaagarummaa Galchii Hedduun Oklaandi Siitii Mo’ate
Jun 21, 2025 282
Waxabajjii 14/2017(TOI)-Tapha Waancaa Addunyaa Kilaboota Fiifaa Ramaddii Sadiin Gaggeeffameen Benefiikaan Oklaandi Siitii 6 fi 0n Mo’ateera. Taphni Kun Istaadiyoomii Intar Endi Koo’tti Gaggeeffame. Tapha Walakkaa Jalqabaa Booda Sababa Bakakkaa cimaa fi Haala Qilleensaa Hammaataa Ta’een Sa’aatii Lamaaf Addaan Citee Ture. Waancaa Addunyaa Kilaboota Fiifaatiin Sababa Haala Qilleensaatiin Yeroof Addaan Yoo Citu Tapha Afraffaati. Akkaataa Qabxii Kanaatiin Benefiikaan Qabxii Afuriin Ramaddii Sadii Dursuu Eegaleera. Oklaandi Siitiin Ramaddii Kana Keessatti Yeroo Lammaffaaf Mo’amee Siyaatil Saawundarsitti Aanee Kilaba Dorgommicharraa Gaggeeffame Kan Lammataa Ta’eera. Kilabni Niwuzilaandi Kun Taphoota Lamaan Galchiin 16 Ittigaleera.
Baayermuniik Waancaa Addunyaa Kilaboota Fiifaatiin Gara Mo’atanii Darbuutti Galuun Kilaba Jalqabaa Ta’eera.
Jun 21, 2025 221
Waxabajjii 14/2017(TOI)- Baayermuniik Waancaa Addunyaa Kilaboota Fiifaatiin Ramaddii Sadiin Gara Mo’atanii Darbuutti Galuun Kilaba Jalqabaa Ta’eera. Tapha Waancaa Addunyaa Kilaboota Fiifaa Ramaddii Sadiin Taasifameen Baayermuuniik Bokajuuniyarsiin 2 fi 1n Mo’ateera. Akkaataa Qabxii Kanaatiin Baayermuunik Qabxii Jahaan Kilaba Jalqabaa Tapha Mo’atanii Darbuutti galuusaa Mirkaneeffate Ta’eera. Bookaajuuniyarsi Qabxii Tokkoon Ramaddicharraa Sadarkaa Afraffaa Isa Xumuraa Qabateera. Ramaddii Afuriin Kilabni Tuuniiziyaa Esperansi Kilaba Ameerikaa Los Anjeles FC 1 fi 0n Mo’ateera.
Eegumsa naannoofi haala qilleensaa
Misoomni ashaaraa magariisaa qabeenya uumamaa kunuunsuun gamatti wabii nyaataaf bu’ura ta’ee akka fulla’u hojjetamaa jira-obbo Awwaluu Abdii
Jul 1, 2025 29
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Misoomni ashaaraa magariisaa qabeenya uumamaa kunuunsuun gamatti wabii nyaataaf bu’ura ta’ee akka fulla’u hojjetamaa jiraachuu itti aanaan pirezidaantii naannoo Oromiyaa Awwaluu Abdii ibsan. Obbo Awwaluun, godina Shawaa lixaa Ambotti argamuun sagantaa ashaaraa magariisaa baranaa eegalchiisaniiru. Ashaaraa magariisaa baranaaf dursee qophiin taasifamuu kaasanii, biqiltuun waan qophaa’eef hundi ashaaraasaa akka kaa’u hubachiisaniiru. Biqiltuun Kanaan dura naannichatte dhaabaman guddataniifaayidaa kennaa akka jiran kaasanii, fuulduras biqiltuun bosonaaf, soorataaf, miidhaginaaf oolan akka dhaabaman dubbataniiru. Milkaa’ina sagantaa kanaaf kutaan hawaasaa hundi ashaaraasaa kaa’uuf hirmaannaa cimaa akka taasisus gaafataniiru. Bulchaan godina Shawaa Lixaa obbo Didhaa Guddataa, boolli biqiltuun keessa dhaabamu bakkeewwan filatamanitti waan qophaa’eef hundi keenya ashaaraa keenya haa keenyu jechuun ergaa dabarsaniiru.
Sagantaan Ashaaraa magariisaa bifa magaalattii jijjiireera-kantiibaa magaalaa Adaamaa
Jul 1, 2025 25
Waxabajjii 24/2017 (TOI)- Sagantaan Ashaaraa magariisaa bifa magaalattii jijjiiruusaa kantiibaa magaalaa Adaamaa ibsan. Sagantaan ashaaraa magariisaa jalqabsiisu har’a gaggeeffameera. Saganticha kan jalqabsiisan kantiibaan bulchiinsa magaalaa Adaamaa Hayiluu Jaldee akka jedhanitti, qabeenya uumamaa xiqqaachaa deemu ittisuuf ashaaraan magariisaa xiyyeeffannoon hojjetamaa jira. Biqiltuuwwan waggoota darban magaalaa Adaamaatti ashaaraa magariisaan dhaabaman bifa magaalatti jijjiiruurra darbee madda galii ta’uun faayidaa buusaa jiru jedhaniiru. Sagantaa ashaaraa magariisaa baranaatiinis sululoota 14 irratti bakka km120 misoomsuuf karoorfamee hojiitti galamuu ibsaniiru. Kana malees dhaabbilee barnootaa fi fayyaatti akkasumas lafa waloo fi bakka misoomni kooriidaraa itti adeemsifamuu fi bakkeewwan birootti biqiltuun akka dhaabamu dubbataniiru. Hoogganaan biiroo qonnaa magaalaa Adaamaa obbo Alamuu Qilxuu gamasaaniin, biqiltuuwwan muduraa fi bosonaaf oolan magalattii keessa akka dhaabaman dubbataniiru. Sagantaa kanarratti biqiltuu osoo dhaabanii kan dubbifne abbaa Gadaa Magraa Laggasaa TOI’f yaada kennaniin, ashaaraan magariisaa gammoojjummaa qolachuuf qooda olaanaa gumaachaa akka jiru dubbataniiru. Jiraataan magaalaa Adaamaa Girmaa Toleeraa gamasaaniin, sagantaan ashaaraa magariisaa naannawa bayyanachiisuurra darbee miidhagina magaalattiif ashaaraa kaa’eera jedhan. Haala walfakkaatuun kantiibaan magaalaa Jimmaa Xahaa Qamar guyyaa har’aa sagantaa shaaraa magariisaa baranaa magaalichatti eegalchiisaniiru. Waamicha ministira muummee fudhachuun barana waggaa jahaffaaf biqiltuun dhaabamuu eeraniiru. Sagantaa dhaabbii biqiltuu ganna kanaaf biqiltuuwwan muduraa fi mukaa buufata biqiltuu 12tti qophaa’uu dubbataniiru. Sagantaa biqiltuu dhaabuurratti kan hirmaatan keessaa obbo Najiib Alamuu sagantaa ashaaraa magariisaa wagga waggaan gaggeeffamurratti hirmaachuusaanii dubbatanii, dhaabuu qofa osoo hintaane kunuunsuun akka barbaachisu himaniiru.
Waldaan Bataskaanaa OrotodoksiTawaahidoo Itiyoophiyaatti Qulqulluu Abuna Maatiyaas Ashaaraa Magariisaa kaa’an
Jul 1, 2025 22
Waxabajjii 24/2017(TOI)-Paatiriyaarikiin Waldaa Bataskaanaa OrtodooksiiTawaahidoo Itiyoophiyaa Qulqulluu Abuuna Maatiyaas Naannoo Buufata Xiyyaara Idil Adduyaa Booleetti biqiltuu dhaabuun Ashaaraa Magariisaa isaanii kaa’an. Hojii gaggeessaan walii Galaa Mana Amantaa, kutaa lallabaa kibba Shawaa bahaa fi Magaalaa Shaggar, phaaphaasii paatriyaarikii Qulqulluu Abuune Saawuroos, fi abbootiin mana Amantaa Bataskaana Ortoodooksi Tawaahidoo Itiyoophiyaa Saganticha irratti argamaniiru. Dabalataanis Itti Aanaan Kantiibaa Magaala Finfinnee fi Ittigaafatamaan Biiroo Indistirii Magaalaa Finfinnee obbo Jaanxiraar Abbay fi hoggantoonnoi bulchiinsa Magaalichaa fi Bulchiinsa Kutaa Magaala Boolee argamaniiru. Ministirri Muummee Dr.Abiyyi Ahimad, Itti Aanaan Pirezidaantii Naayjeeriyaa kashiim Shetiimaa, Afa-Yaa’iin Mana Maree bakka bu’oota ummataa Taaggasaa Caafoo, Bulchitoota Naannoolee, Kantiibota Bulchiinsa Magaalotaa lamaanii akkasumas, Ministiroonni bakka argamanitti sagantaa jalqabsiisa Ashaaraa Magariisaa bara kanaa qarqara Laga Magaalaa Finfinneetti eegalamuun ni yaadatama. Sagantaan Ashaaraa magariisaa bara kanaa mata duree “dhaabuun Bayyanachuu” jedhuun biqiltuuwwan biiliyoona 7 tuqaa 5 akka dhaabaman ni eegama
Sagantaan ashaaraa magariisaa dargaggoota naannoo Oromiyaaf madda carraa hojii guddaa ta’eera
Jul 1, 2025 31
Waxabajjii 24/2017(TOI)- Sagantaan ashaaraa magariisaa dargaggoota naannoo Oromiyaaf madda carraa hojii guddaa ta’uusaa sadarkaa itti aanaa pirezidaantiitti qindeessaan kilaastara baadiyyaa obbo Addisuu Araggaa beeksisan. Sagantaan jalqabsiisa ashaaraa magariisaa baranaa sadarkaa naannoo Oromiyaatti godina Shawaa Kibba Lixaa aanaa Wancii gaara Tulluu Sonqolleerratti gaggeeffameera. Sadarkaa itti aanaa pirezidaantiitti qindeessaan kilaastara baadiyyaa obbo Addisuu Araggaa sagantaa kanarratti argamuun, erga sagantaan kun eegalameeasitti faayidaaleen hedduun argamaa jiraachuu dubbataniiru. Kanneen keessaa dargaggoonni carraa hojii akka argatan taasisuun isa tokko ta’uu dubbataniiru. Dargaggoonni naannichaa waldaan gurmaa’uun biqiltuu qopheessuurraa eegalee carraa hojii fayyadamaniiru jedhan. Naannichatti bakkeewwan biqiltuun itti qophaa’u kuma 38 keessaa irra caalaatti dargaggoonni carraa hojii argachuusaanii ibsaniiru. Bakka ashaaraa magariisaatiin misoometti misooma kumuraa fi muduraa, kanniisa horsiisuu fi nyaata loonii misoomsuun fayyadamoo ta’uu dubbataniiru. Akkasumas lafti qullaatti hafe ashaaraa magariisaatiin bayyanatee oomisha kennuu eegaleera, madden gogan cimmisaniiru, haroowwan baduuf qarreerra turan deebi’aniiru jedhaniiru. Itti aanaan biiroo qonnaa naannichaa obbo Eliyaas kadir gamasaaniin sagantichi bu’aalee hedduu buusuusaa himaniiru. Uwwisni bosonaa sagantichaan ture harka 17 ture gara 29tti guddachuu ibsaniiru.
Gabaasa addaa
Humna elektirikii guutuu biyyattiitti addaan cite deebisuuf tattaaffiin taasifama
Dec 7, 2024 3738
Sadaasa 27/2017(TOI) - Humna elektirikii guutuu biyyattiitti addaan cite deebisuuf tattaaffiin taasifamaa jiraachuu Humni Elektiriikii Itoophiyaa beeksise. Har'a galgala kana tasgabbii dhabuu sistamaatiin rakkoo mudateen guutuu biyyattiitti humni elektirikii addaan citeera. Rakkoo kana hiikuufi humnicha deebisuuf buufatalee maddoota humnaafi raabsaatti tattaaffiin olaanaa taasifamaa jira. Rakkoo umame Humni Elektiriikii Itoophiyaa hiikee hanga bakkasaatti deebisutti obsaan akka nu eegdan kabajaan gaafachaa, odeeffannoowwan jiran hatattaamaan kan isiniin biraan geenyu ta'a jechuun Tajaajilli Elektiriikii Itoophiy karaa miidiyaa hawaasummaa isaa beeksiseera.
Hoggantoonni hojii bulchiinsa magaalaa Finfinnee balaa Ibiddaa Markaatoo naannaawwa Shammaa taraa jedhamutti mudateen miidhaa qaqqabe daawwata.
Oct 22, 2024 3586
Onkoloolessa 12/2017(TOI) - Hoggantoonni hojii bulchiinsa magaalaa Finfinnee balaa Ibiddaa Markaatoo naannaawwa Shammaa taraa jedhamutti mudateen miidhaa qabeenyarra gahee bakkatti argamuun ilaalaniiru. Paartii Badhaadhinaatti hogganaan damee wajjira Finfinnee obbo Mogas Baalchaa wayita kana akka himanitti; gamoo balaan ibiddaa irratti mudatee qaama isaa gar tokko balaa kanarraa baraaruun danda'ameera. Kutaaleen hawaasaa fi qaamoleen nageenyaa karaa qindaa'een balaa kana to'achuu fi balaan kun gara biraatti akka hin babal'anneef hojii hojjetaniif galateeffataniiru. Bulchiinsi magaalichaa balaa ibiddaa mudate kanaan kanneen miidhaman deebisee dhaabuuf xiyyeeffannoon akka hojjetu obbo Mogos Baalchaa ibsuu isaanii Odeeffannoon Waajjira Kantiibaarra argame ni mul'isa.