Sadaasa 06/2018(TOI)-Gaaffiin mirga itti fayyadamummaa karra galaanaa Itiyoophiyaan qabdu ummata idil addunyaaf hojiin hariiroo dippiloomaasii hubannoo uumuu hojetamaa jiraachuu Imbaasiiwwan Itiyoophiyaa biyyoota adda addaa jiran ibsani. Zimbaabuweetti Ambaasaaddarri aangoo guutuu Itiyoophiyaa fi Moorisheesitti, Zaambiyaa fi Gabaa Waloo Biyyoota Bahaa fi Kibba Afrikaa (COMESA)tti itti waamamaan Itiyoophiyaa Raashiid Mohaammad akkaataan Itiyoophiyaan ulaa galaanaa itti dhabde murtee haqa hin qabne shira siyaasaatiin guutame ta’uu himaniiru. Itiyoophiyaan baay'ina ummataa miliyoona hedduu qabdu taateeulaa galaanaa dhabdee jiraachuu hin dandeessu kan jedhan Ambaassaaddarri kuni seera idil addunyaatiinis Itiyoophiyaan ulaa galaanaa argachuuf mirga guutuu akka qabdu ibsaniiru. Itiyoophiyaan ulaa galaanaa qabaachuun ishee riijinichaaf nagaa fi tasgabbiin akka jiraatu gochuun nageenya naannoo Baha Afrikaa tiksuun faayidaa waloo mirkaneessuu ta’uu eeraniiru. Dhimmi abbummaa Itiyoophiyaan ulaa galaana Diimaarratti qabdus haala umamaa fi seena qabeessa ishee miseensota hawaasa dippilomaasii Zimbaabuwee fi Zaambiyaatiif hojiin hubannoo uumuu hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Imbaasii Itiyoophiyaa Kuweetitti, ambaasaaddar Doktar Sa’iid Mohaammad gaaffiin abbummaa ulaa galaanaa Itiyoophiyaa dhimma jiraachuu fi jiraachuu dhabuu ta’uu eeruun, gaaffiin kuni itti fayyadamummaa haqa qabeessa ta’e mirkaneessuudha jedhan. Haaluma kanaan Itiyoophiyaanonni biyya alaa jiraatan dhimma ulaa galaanaa Itiyoophiyaa irratti hubannoo hawaasa idil-addunyaatiif karaa danda’amu hundaan ga’ee isaanii akka ba’ataniif tattaaffiin taasifamaa jiraachuu ibsaniiru. Itiyoophiyaan ulaa galaanaa abbummaan qabaachuun ishee gaaffii bu’uura qajeelfama dippilomaasii sadarkaa idil-addunyaatti fudhatama qabuun faayidaa waloo ta’uu hubachiisaniiru. Ingilizii fi Kaaba Ayerlaanditti Ambaasaaddarri Itiyoophiyaa Buruuk Mokonnon, Itiyoophiyaan dhiibbaa Hidha Haaromsaa irratti mudachaa ture injifachuuf tattaaffii taasisaa turte irra aanuunshee deeggarsi lammiilee diyaaspooraa gahee olaanaa bahachuu hubachiisaniiru. Akkuma hidha guddicha haaromsa Itiyoophiyaa waliin taanee milkeessine, gaaffii ulaa galaanaa keenyaas dhalattoonni Itiyoophiyaa fi deeggartoonnishee deeggarsa barbaachisu akka taasisan hojjetamaa jira jedhan. Imbaasii Itiyoophiyaa Afrikaa Kibbaatti sadarkaa ministiraatti dippilomaatiin damee diyaaspooraa Malaakuu Zallaqaa akka jedhanitti, ulaa galaanaa kan dhabne karaa seeraan alaa fi imaammata dogoggoraa irraa kan ka’e ta’uu ibsaniiru. Diyaaspooraan kanaan dura dantaa Itiyoophiyaarratti deeggarsa isaa taasisaa ture ammas karaa itti mirga abbummaaulaa galaanaa deeffachuu dandeenyurratti deeggarsa isaa hubannoo hawaasa idil addunyaaf uumuu cimsee kan itti fufu ta’uu himaniiru.

Sadaasa 5/2018(TOI)-Misooma koriidaraa Magaalaa Gambeellaatti eegalame saffisiisuun magaalitti jiraattotasheetiif mijattuu fi hawata Turiizimii gochuuf hojiin hojjetamu cimee Itti Fufuu Bulchiinsi Magaalichaa Beeksise. Magaalaan Gambeellaa bakka gahumsa Turistii kan ta’an qabeenya uumamaan kan marfamte yoo ta’u keessumaa lagni baaroo magaalittii lamatti qoodee keessa darbu miidhaginaa fi dammaqina addaa magaalittiif kan kennuu ta’uun hubatameera.   Kantibaan bulchiinsa magaalaa Tuut Jiik TOI’f akka ibsanitti, miidhaginaa fi kennaa Gambeellaa caalaatti mul’isuuf inisheetivii misooma koridaraa akka biyyaatti eegalame magaalittiittiis eegalamee hojjetamaa jira. Misooma Koriidaraa magaalaa Gambeellaatti eegalaman saffisiisuun magaalittii jiraattotaa fi daawwattootaf mijattuu taassisuuf hojiiwwan hojjetamaa jiran cimanii itti fufuu dubbataniiru.   Magaalaa Gaambeellaatti Misooma Koriidaraa Boqonnaa jalqabaan dheerina km. 14 ol kan qaban daandiiwwan gurguddoon 4 galma misoomaaf qabame milkeessuuf hojicha saffisiisaa jiraachuu ibsaniiru. Milkaa’ina hojii misooma koriidaraatiif jiraattotarraa qarshii walitti qabuurraa eegalee deeggarsaa fi hirmaannaan taassisaa jiru kan jajamu ta’uu kaasaniiru. Misooma koriidaraa cinaatti sadarkaa daandii keessa keessaa magaalittii fooyyessuun fayyadamummaa uummataa guddisuuf xiyyeeffannoon hojjetamaa jiraachuu dubbataniiru. Misoomni koriidaraa eegalame magalittii qulqulluu, miidhagduu fi hawattuu gochuurra darbee lammiilee hedduuf carraa hojii uumaa jiraachuu kantiibaan kun beeksisaniiru. Misooma koriideraan carraan hojii namoota uumameefii keessaa dargaggoo Axinaafuu Asaffaa fi Misikkir Ashannaafii yaada kennaniin, carraa hojii misoomni koriideraa uumeefiin jireenya maatiisaanii jijjiiraa jiraachuu dubbataniiru.   Misoomni koriidaraa magaalittii miidhagduu fi hawwattuu taassisuurra darbee ogummaan haarawaa akka baran haala mijataa uumuu ibsaniiru.

Sadaasa 05/2018(TOI)-Naannoo Oromiyaatti magaalota ammayyaa fi jireenyaaf mijataa taasisuuf hojiin qorannoo fi qo’annoon deeggaramee hojjetamaa jiraachuu inistitiyuutiin pilaanii magaalaa naannichaa ibseera. Inistitiyuutichi qorannoo fi qo’annoo rakkoolee pilaanii magaalotaa furan kan magaalota naannichaarratti gaggeessee simpooziyeemiin qooda fudhattootaaf dhiheesse magaalaa Cirootti gaggeeffameera. Daarekatarri olaanaa inistituutichaa obbo Margaa Oliiqaa waltajjicharratti haasaa tasisaniin pilaaniin magaalotaa haala jireenya hawaasaa fooyyessuu fi jireenya uummataa ammayyeessuun rakkoolee jiran furuuf qorannoof i qo’annoon deeggaramee hojjetamaa jiraachuu eeraniiru. Inistituyuutichi magaalota naannichaa hedduu keessatti pilaanii sadarkaa isaa eeggate hojjechuu isaa ibsuun, iddoowwan lolaaf saaxilamoo ta’an, misooma naannoo fi misooma magariisaa irratti kan xiyyeeffate qorannoo rakkoolee furan sadii magaalota 14 irratti hojjechuu isaa ibseera. Inistituyuutichi pilaanii magaalotaa qopheessuun dabalatatti gaggeessitootaa fi hojjettootaaaf leenjii fi deeggarsa kennaa jiraachuu eereera. Naannichi magaalota ammayyaa pilaaniin deeggarame ijaaruun kan jalqabame guutummaan guutuutti magaalonni pilaanii sadarkaa isaa eeggatee fi qulqullina qabu akka qabaatan hojjechuun cimee itti fufa jedhaniiru. Kana milkeessuufis ciminaan hojjechaa jiraachuu kaasaniiru. Simpooziyeemiin magaalaa Cirootti adeemsifame kunis hojiilee qo’annoo fi qorannoorratti hundaa’anii rakkoolee kana waliin walqabatan kan furanii fi muuxannoolee argaman qooda fudhattootaaf qoodamaniiru. Pilaaniin magaalota akka Mattuu, Galamsoo, Asallaa fi Baabbillee irratti hojjetaman hawaasa kan hin hirmaachifne waan turaniif akka rakkootti warreen eeraman keessaati. Kanaafuu Pilaaniin gaafa hojjetamu hawaasa kan hirmaachise ta’uu akka qabu himameera. Gama biraan immoo magaalonni akka Baddeessaa, Saaguree, Dheeraa, Bulee Horaa fi Bishooftuu misoomni magariisaa magaalotaa kunniin irratti qorannoon dhiyaate akka jalqabbii fakkeenya gaariitti kan fudhatamu ta’uu eerameera. Ogeessota qorannoo isaanii dhiyeessan keessaa Isteet Yunivarsiitii Oromiyaatti barsiisaa kan ta’an Doktar Nugusee Dabaleen akka jedhanitti, ijaarsi magaalota Oromiyaa keesatti ijaaraman kanaan dura pilaaniin waan hin deeggaramneef magaalonni kunniin mijatoo fi ammaayyaa akka hin taane godheera jedhan. Yeroo ammaa mootummaan maagalonni ammayyaa fi jireenyaaf mijatoo akka ta’aniif qorannoon deeggaramee hojjetamaa jiraachuu eeraniiru. Mootummaan ijaarsa pilaanii yeroo ammaa kana eegale jireenya hawaasaa ammayyeessuun akka mijatu taasisuun dabalataan badhaadhina hundagaleessaaf shoora olaanaa waan bahatuuf hawaasni deeggaruu qabaa dhaamaniru doktar Nugusee Dabaleen. Inistityuutichi qorannoo fi qo’annoo gaggeesseen magaalota ammayyaa fi jireenyaaf mijatoo ta’an uumuun rakkoolee gama kanaan jiran hedduu furuu kan eeran immoo Kantiibaa magaalaa Galamsoo obbo Mahaammad Abdallaati. Simpooziyeemichi ogeessota magaalota Oromiyaa adda addaarraa walitti dhufanii fi akkasumas jiraattota magaalaa Ciroo hirmaachisuun gaggeeffameera.

Sadaasa 4/2018(TOI)-Qabeenyiota Itioyoophiyaa milkaa’ina badhaadhina hunda galeessaaf fayyadamuun guddina Itiyoophiyaa mirkaneessuuf hojjetamaa jiraachuu Itti Aanaan Ministira Muumee Tamasgeen Xurunaa ibsan. Itti Aanaan Ministira Muumee Tamasgeen Xurunaa eksipoo waggaa 4ffaa Albuuda fi Teekinoloojii (MINTEX Ethiopia 2025 ) Konveenshinii Idil-Addunyaatti ifatti bananiiru.   Itti Aanaan Ministira Muumee ergaa fuula Miidiya Hawaasummaasaaniin dabarsaniin Itiyoophiyaan laftishees, ijoolleenshees dureeyyiidha hanga jedhamnutti takkayyuu hin dhaabbannu jedhaniiru. Itiyoophiyaa laftishee qabeenya dacha sadii kan qabatte ta’uu ibsuun qabeenya lafa keessaa , qabeenya teessuma lafaa fi haala qabeenya qilleensa addaan kan badhaate ta’uu ibsaniiru.   Qabeenya kuufamaa kanan akka ture dagannaa jalaa bahuun milkaa’ina badhaadhina hunda galeessaaf fayyadamuun guddina Itiyoophiyaa mirkaneessuuf imala eegalleerra jedhaniru.   Xiyyeeffannoo addaa mootummaan kennee fi tarkaanfiiwwan fudhatameen dadammaqinsa damichaaf Abdii fiduun Invastimantii Albuudaa fi al-ergii daldalaaf milaaka’ina guddaa uumuusaanii dubbataniiru.   Ekispoon Idil-Addunyaa qaamolee qooda fudhattootaa, abbootii qabeenyaa, omishtoota teekinooloojii fi hayyoota walitti qabuun carraawwan gaarii qabnu kan itti argisiisnuu fi waltajjii gufuuwwan qindoominaan itti hiiknudha jedhaniiru Itti Aanaan Ministira Muummee Tamasgeen Xurunaa ergaasaaniin.