Adoolessa 03/2017(TOI)-Yaa’iin sirna Nyaataa Dh.M.G Magaalaa Finfinneetti gaggeeffamu hojii Itiyoophiyaan Sirna soorataan hojjetteef beekamtii kan kennu Ta’uu Itti Aanaan Daarekteera Olaanaa Inistitiyuutii Tiranisfoormeeshinii Qonna Itiyoophiyaa Dr. Fireewu Tagany ibsan. Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa Inistitiyuutii Tiranisfoormeeshinii Qonna Itiyoophiyaa waliin ta’uun mata duree “mul’atarraa gochatti, imala cehumsa sirna nyaataa egeree fi hammataa Itiyoophiyaa” jedhuun qopheessan irratti marii irna nyaataa Itiyoophiyaarratti Xiyyeeffate gaggeessaa jira. Saganticha irrtti barreeffama ka’umsaa kan dhiheessan Itti Aanaan Daarektara Olaanaa Inistitiyuutii Tiraanisfoormeeshinii Qonna Itiyoophiyaa Dr.Fireewu Tagany akka jedhanitti, Itiyoophiyaan milkaa’ina galmoota misoomaa fulla’aaf qooda mataashee bahaa jirti jedhaniiru. Itiyoophiyaan cehumsa sirna soorataa eegaluun biyya adda duree ta’uushee ibsaniiru. Kanaanis Innisheetivoota Misoomaa adda addaa hojiirra oolchuu jalqabuu ishee eeruun , Maaddii Guutuu, Misooma Qamadii, Ashaaraa Magariisaa fi kanneen biroo akka fakkeenyaatti kaasaniiru. Konfaraansiin Sirna Soorataa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii 2ffaan Adoolessa 20 hanga 22/2017tti Qopheessummaa Itiyoophiyaa fi xaaliyaaniin Magaalaa Finfinneetti kan gaggeeffamu ta’uuu ibsaniiru. Yaa’ichi Itiyoophiyaatti gaggeeffamuunsaa maqaa qaarii biyyattii mul’isuuf faayidaa guddaa qabaachuu ibsuun, keessumattuu imala cehumsa sirna soorataa Itiyoophiyaan eegalteef beekamtii kan kennu ta’uu dubataniiru. Iiyoophiyaan jijiiramaa asitti sagantaawwan biyyoolessaa adda addaa cehumsa sirna soorataa saffisiisan bocuun xiyyeeffannoon hojjechaa jiraachuun ishee ni beekama. Innisheetivota Kanneen akka Sagantaa Maaddii Guutuu, Misoomaa Qamadii, Ashaaraa Magariisaa, Soorata barattootaa, Sosochii Itiyoophiyaan Haa omishituu fi waadaa saqoxaa akka fakkeenyaatti ni caqafamu. Qopheessummaa Itiyoophiyaan kan gaggeefamu yaa’iin sirna soorataa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii milkaa’inaan keessummeessuuf hojiileen haaldureen hojjetamaa jiru.

Adoolessa 03/2017(TOI)- Raayyaan birmadummaa biyyaa kabachiisuun cinaatti tajaajiloota hawaasaarratti hirmaachuun tusaa isaa cimsaa akka jiru ajajaan olaanaa Izzii jiddugalaa Daalool letenaal jeneraal Zawudee Balaay ibsan. Miseensonni raayyaa izzii jiddugalaa Daalol sagantaa xumuraa dorgommii feestivaalii Ispoortii guyyoota kudhan darban gaggeessaa turee fi dhiiga arjoomuu har’a gaggeesseera. Wayita kana ajajaan olaanaa Izzii jiddugalaa Daalool letenaal jeneraal Zawudee Balaay, raayyaan hojii idileessaa birmadummaa biyyaa kabachiisuun ga’umsaan raawwachaa gootummaan ittifufuusaa dubbataniiru. Kana cinaattis tajaajiloota hawaasummaarratti ga’umsaan hirmaachuun tumsa isaa cimsaa ittifufuusaa ibsanii, miseensonni Izzichaa gama Kanaan hojii jajjabeessaa hojjechaa akka jiran beeksisaniiru. Feestivaaliin Ispoortii har’a xumurame raayyaa fi Ispoortiin tokko ta’uu hubata nii qaamolee milkaa’ina dorgommichaaf oolmaa oolan galateeffamuu qabu jedhaniiru. Hoogganaan waajjira Izzii jiddugaleessaa Daalool Koloneel Bazzaabih Yimar gamasaaniin, dorgommiin Ispoortii ga’umsa raayyaa caalaatti gabbisuuf kaayyeffate gaggeeffamuusaa dubbataniiru. Kooronni Izzicha jalatti argaman dorgommii Ispoortiirratti hirmaachuusaanii kaasanii, dorgommichis milkaa’uusaa eeraniiru. Kantiibaan bulchiinsa magaalaa Jimmaa Xahaa Qamar wayita kana ergaa dabarsaniin, Izziin jiddugalaa Daalol naannawichatti nagaan cimee akka ittifufu qooda olaanaa bahachaa jira jedhaniiru. Hojiin Izzichaa caalaatti akka milkaa’u bulchiinsichi waan irraa eegamu hunda akka raawwatu mirkaneessaniiru. Qondaaltonni rayyaa olaanoon, pirezidaantiin akkaadaamii ga’ooma hooggantoota Afriikaa Zaadiig Abrahaa, bulchaan godina Jimmaa Tiijaanii Naasir fi keessummoonni waamaman sgantaa xumuraa kanarratti argamaniiru.

Adoolessa 03/2017(TOI)- Miidiyaaleen yaa’ii sirna nyaataa Dhaabbata Mootummoota Gamtoomanii lammaffaa Itiyoophiyaan keessummeessitu dursuunbeeksisuu akka qaban daarektarri olaanaa inistiitiyuutii tiraanisfoormeeshinii qonnaa Itiyoophiyaa Dr. Maandafroo Nugusee hubachiisan. Yaa’iin sirna nyaataa dhaabbata mootummoota gamtoomanii lammaffaan Adoolessa 20 amma 21 bara 2017 qophheessummaa Itiyoophiyaa fi Xaaliyaaniin nigaggeeffama. Bakka bu’oonni biyyoota 160 yaa’ii kanarratti akka argaman ni’eegama. Xiyyeeffannoon yaa’ichaas Invastimantii tiraanisfoormeeshinii sirna nyaataa fi faayinaansiin,hunda galeessummaa cehumsa srna nyaataa fi sirna ittigaafatamummaa waada galama gama raawwachuutiin jiru cimsuu kan jedhanidha. Mariin paanaalii Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa fi inistiitiyuutiin tiraanisfoormeeshinii qonnaa Itiyoophiyaa mata duree “mul’atarraa gochatti, imala cehumsa sirna nyaataa egeree fi hammataa Itiyoophiyaa” jedhuun qopheessan taa’amaa jira. Daarektarri olaanaa inistiitiyuutii tiraanisfoormeeshinii qonnaa Itiyoophiyaa Dr. Maandafroo Nugusee, itti aanaan daarektara olaanaa abbaa taayitaa qonnaa Itiyoophiyaa Wandaallee Habtaamuu, hojii raawwachiisaan olaanaa tajaajila Oduu Itiyoophiyaa Seeyifee Darribee fi keessummoonni biroon waltajjicharratti argamaniiru. Daarektarri olaanaa inistiitiyuutii tiraanisfoormeeshinii qonnaa Itiyoophiyaa Dr. Maandafroo Nugusee wabiin nyaataa nama dhuunfaan, hawaasaan fi sadarkaa biyyaatti mirkaneessuun murteessaadha jedhaniiru. Galmi guddaan akka biyyaatti qabame birmadumaa nyaataa mirkaneessuu akka ta’e himaniiru. Birmadummaan nyaataa akkaataa nyaata itti oomishnu to’annaa keenya jala galchuu fi lammiileen kanneen biroorratti osoo hin hirkatiin ofiikenyaa sooruu danda’uu akka ta’e dubbataniiru. Cehumsi sirna nyaataa birmadummaa nyaataa kan ofkeessatti qabate ta’uu eeranii, mootummaan dhimmicharratti xiyyeeffatee hojjechaa akka jiru himaniiru. Cehumsi nyaataa adeemsa oomishuurraa amma fayyadamtoota bira gahutti hojiin hundagaleessi hojjetamaa akka jiru ibsaniiru. Itiyoophiyaan muuxannoowwan cehumsa sirna nyaataarratti qabdu waltajjii addunyaarratti dhiheessaa akka jirtu ibsaniiru. Yaa’iin sirna nyaataa Dh.M.G lammaffaan Itiyoophiyaatti taa’amuunsaa hojii Itiyoophiyaan cehumsa sirna nyaataaf raawwatteef beekamtii kan kennedha jedhan. Miidiyaaleenis yaa’ii sirna nyaataa Dh.M.G lammaffaa Itiyoophiyaan keessummeessitu kana duranii akka beeksisan waamicha dhiheessaniiru. Hojii raawwachiisaan olaanaa Tajaajila Oduu itiyoophiyaa Seeifee Darribee imalli badhaadhinaa Itiyoophiyaa birmadummaa nyaataa mirkaneessuuf murteessaadha jedhaniiru. Akka biyyaatti faayidaa biyyaalessaa eegsisuuf oomishaan ofdanda’uurra darbee kanneen biroofis ta’uun birmadummaa nyaataa guutummaan mirkaneessuu qoonni qabu murteessaa ta’uu himaniiru. Tajaajilli Oduu Itiyoophiyaa qonna dabalatee ajandaawwan biyyaalesaa garagaraa irratti mariiwwan paanaalii gurguddoo qopheessaa akka jiru himanii mariin har’aas qaama ergama biyyaalessaa bahuuti jedhaniiru. Itiyoophiyaan riifoormiiwwan mandhalee tiraanisfoormeeshinii sirna nyaataan, wabii nyaataa irkaneessuu fi damee qonnaan taasifteen bu’aan galmeessifte yaa’icha akka keessummeessiftu filatamuusheef sababa ta’uun beekameera.

Adoolessa 01/2017(TOI)- Waldaan fannoo diimaa Itiyoophiyaa ofiin kan hundeeffame ashaaraa namoomaa kaa’uuf xiyyeeffannoo kennuu akka qabu pirezidaanti Taayyee Atsqasillaasee hubachiisan. Waldichi waggoottan 90 darban hojiilee namoomaa fi gootummaa wayitii Itiyoophiyaan rakkinarra turte raawwateef maqaa mootummaa Itiyoophiyaan galateeffataniiru. Ayyaanni hundeeffama waggaa 90ffaa waldichaa mata duree “shaaraa tajaajila namoomaa waggaa 90 irra cehe” jedhuun kabajameera. To’ataan olaanaa waldichaa pirezidaant Taayyee Atsqasillaasee, pirezidaantonni duraanii Saahilawarq Zawudee fi Dr. Mulaatuu Tashoomaa, itti aantuun af-yaa’ii mana maree bakka bu’oota ummataa Loomii Badhoo dabalatee hooggantoonni mootummaa, ambaasaaddaroonni biyyoota garagaraa, bakka bu’oonni dhaaabilee idil addunyaa fi keessummoonni waamaman saganticharratti hirmaataniiru. To’ataan olaanaa waldichaa pirezidaant Taayyee Atsqasulaasee ergaa dabarsaniin, wayita Itiyoophiyaan qormaatarra jirtu kan dhalate ibsituu garalaafinaa fi tola ooltummaati jedhaniiru. Gochi waldichaas gocha birmadummaa fi namoomaa Itiyoophiyaa waliin kan walitti hidhate ta’uu kaasaniiru. Itiyoophiyaan waliigalteewwan namoomaa idil addunyaa osoo hinfudhatiin duras hawaasichi hojii namooma qabatamaan kan jiraate duudhaa namoomaa fi garalaafinaa ibsituusaa kan godhate ta’uu dubbataniiru. Waldichi tumaalee idil addunyaa fudhatee kan hundaa’e ta’uu eeranii, qormaata birmadummaa akkuma hundaa’een Itiyoophiyaa mudate damdamachuuf carraaqqii taasifamumiseensonni waldichaa aarsaa qaamaa fi lubbuu kaffaluun maqaansaanii gootummaan akka kaafamu dubbataniiru. Ummanni fi mootummaan Itiyoophiyaa ashaaraa namoomaa kanaaf galata guddaa akka qabu ibsaniiru. Wayitii ammaa akka Addunyaatti Al-Seerumaa fi namoomaaa ala ta’uun dabalaa akka jiru, kan ibsan pirezidaantichi, gargaarsi namootaa laafuun agarsiistuudha jedhaniiru. Kana gidduugaleeffachuun Waldaan Qaxxaamura Diimaa Itiyoophiyaa xiyyeeffannoo isaa fuuldura deeggarsa namoomaa ofiin raawwachuuf Dandeettii itti fufinsa qabu cimsachuun hojii hojjetamu ta’uu akka qabu hubachiisaniiru. Sadarkaa biyyoolessaatti nyaataan of danda’uuf, innoveeshiniinof gahoomsuuf halkanii fi guyyaa akkuma tattaafannu, gargaaramummaa dhiisuun fi lammiiwwan keenya miidhaman humna ofiin deeggaruuf dhimma birmadummaa godhannee yaaduu qabna jedhaniiru. Kanaafis hirkatummaa gargaarsaa jiru irraa adda bahuun ofiin raawwachuu danda’uun barbaachisaa ta’uu eeraniiru. Kanaafis sirna hirmaanaa fi iftoomina qabu, itti gafatamumaa qabu, qulqullina yaada hawwii keenya madaalu hordofuu qabna jedhaniiru. Fuulduratti waldichi wagga 100ffaa yeroo kabaju, bu’uura hawaasummaa babal’isuun, qulqullina yaadaan, qarshii fi beekumsaan of danda’ee, bu’uura seeraa yericha gitu qopheessee, Itiyoophiyaarra darbee Sabummaa Afriikaaf fakkeenya kan ta’e dhabbata guddaa ta’ee akka argamu xiyyeeffannnoon kennameera. Mootummaan Itiyoophiyaa deeggarsa waldichaaf taaassisu kaayyoo namoomaa duudhaa biyya keenya jiruun kan wal simu waan ta’eefi kan jedhan pirezidaantichi gargaarsi barbaachisu hunda kan itti fufu ta’uu ibsaniiru. Waldaan fannoo Diimaa Itiyoophiyaa caasaa isaa guutuu biyyaatti babal’isuun hojiiwwan namoomaa garaagaraa raawwachaa jiraachuu Pirezidaantiin waldichaa Abarraa Tolaa ibsaniiru. Waldichi kaayyoo isa galmaan ga’uuf gahumsa uumaa akka jiru eeruun, kanaafis deeggarsi mootummaa gudda ta’uu kaasaniiru. waldichi waggoota itti anaan kurnanitti lakkoofsa miseensotaa Miiliyoona 20n ga’uun baasii isaa mataa isaan danda’uuf karoora qabachuu beeksisaniiru