Dawladdu waxay go'aansatey in ay dhaqangeliso mushaar kordhin dheeri ah oo shaqaalaha rayidka ah laga bilaabo Kooxdin/Maskerem 2018 T.I - Komishinka Shaqaalaha Rayidka ee Federaalka

Addis Ababa; Naaf/Nahase 12/2017 ( ENA): Guddiga Shaqaalaha Rayidka ee Dowladda Federaalka ayaa shaaca ka qaaday in dowladdu ay go’aamisay in laga bilaabo bisha Kooxdin/Maskerem 2018-ka la hirgeliyo mushaar kordhin dheeri ah oo loo sameynayo shaqaalaha rayidka ah.

Guddiga ayaa bayaankooda ku sheegay in dowladda Federaalka ay qaadayso tallaabooyin lagu horumarinayo xaaladda nololeed ee shaqaalaha.

Bayaanka Guddiga Shaqaalaha Rayidka ah ee Dowladda Federaalka ayaa lagu sheegay in dalka uu ka socdo isbedello kala duwan si wax looga qabto isu dheelitir la’aanta dhaqaale ee aasaasiga ah.

Komishinka ayaa arrimaha keenaya dheelitir la'aanta dhaqaalaha asaasiga ee shaqaalaha rayodka ay keentay dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ee dalka, islamarkaana in Ujeedooyinka dib-u-habaynta dhaqaalaha ay dawladdu qaadday ahaayeen laba arrimood. Ujeeddada koowaad wacay ahayd in la hagaajiyo burburka dhaqaalaha qaran ee jira iyo in la dhimo deymaha urursan, dhinaca kalena waa in barwaaqada Itoobiya laga dhiso sal adag iyadoo laga jawaabayo su’aalaha jiilka danbe.

Dib-u-habayntan ayaa keentay in dakhliga beeralayda, xoolo-dhaqatada, ganacsatada iyo qaybaha kala duwan ee bulshada ee ku hawlan ganacsiga gaarka loo leeyahay uu kordho iyadoo ay weheliso kobac dhaqaale. Si kastaba ha ahaatee, dakhliga shaqaalaha mushaharka qaata, gaar ahaan shaqaalaha dawladda, ma kordhin heer ku habboon.

Komishinka ayaa kale oo sheegay in dhinaca kale ay sabab u tahay in ay ugu wacan tahay in tirada shaqaalaha dawladda oo si joogto ah u kordhaysa, saamiga guud ee biilka dawladda ayaa sii kordhayay muddo ka dib. Natiijo ahaan, biilka mushaharka ee dawladda Itoobiya ayaa kor u kacay 30 ilaa 32 boqolkiiba wadarta kharashka dawladda. Dhinaca kale, mushaharka la siiyo shaqaalaha dawladda ayaan sidii la rabay loo kordhin, welina uu hooseeyo.

Komishinka ayaa tilmaamay in Iyadoo taas la fahamsan yahay iyo si loo yareeyo cadaadiska nololeed ee joogtada ah ee lagu hayo shaqaalaha dowladda, gaar ahaan kuwa mushaharka yar, ayaa 91 bilyan oo birr lagu kharash gareeyay sanad miisaaniyadeedka 2017-ka si kor loogu qaado mushaaraadka shaqaalaha dowladda. In kasta oo sannad-maaliyadeedkii hore uu ahaa sannad dib-u-habayn ballaadhan oo dhinaca dhaqaalaha ah lagu sameeyay, isla markaana culays badan lagu saaray kharashaadka dawladda, haddana dawladda oo ka duulaysa mawqifkeeda ku wajahan dadka, waxa ay si weyn u horumarisay mushaharka shaqaalaha mushaharka yar. 

Komishinka ayaa tilmaamay in Kordhinta mushaharka ka sokow, dawladdu ay wax ka bedeshay qiimaha cashuuraha iyo dakhliga soo gala ee ku jira Xeerka cashuuraha dakhliga go’an, kaas oo soo jiray ilaa 1994 T.I, si kor loogu qaado awoodda wax iibsiga ee shaqaalaha dakhligoodu go’an yahay. Taasi waxay keentay horumar balaadhan, gaar ahaan dakhliga shaqaalaha ee bilaa cashuurta ah ayaa laga dhigay 2000 Birr 600 oo Birr. 

Si kastaba ha ahaatee, Komiahinka ayaa sheegay in dawladdu ay sidoo kale aaminsan tahay in muwaadin kasta uu ka faa'iidaysto barwaaqada Itoobiya. Haddaba, marka laga soo tago dib u habeynta kale, dowladdu waxay go’aansatay in mushaar kordhin loo sameeyo shaqaalaha dowladda laga bilaabo bisha Sebtember 2018-ka. 

Wax ka beddelkan ayaa ka kooban in; 

1. Mushaharka ugu yar ee shaqaalaha dawladda ee ahaa 4760 birr waxa laga dhigayaa 6,000 Birr. 

2. Mushaharka ugu badan ee shaqaalaha dawladda waxa laga dhigi doonaa re ahaa 21,492 Birr laga dhigi doono 39,000. 

3. Mushaharka bilowga ah ee qofka shahaadada dhigriiga haysta ee ahaa 6940 birr waxa laga dhigi doonaa 11,500 Birr.
 
4. Waxa kale oo dib u eegis lagu samayn doonaa mushaharka shaqaalaha dawladda ee ka shaqeeya qaybaha kala duwan ee ka baxsan shaqaalaha dawladda.

Dib-u-habayntan mushaharka ayaa u baahaty miisaaniyad dheeraad ah oo ka badan 160 bilyan oo birr. Tani waxay ka dhigaysaa wadarta kharashka dawladda ee mushaharka sannadlaha ah 560 bilyan oo birr. Inkasta oo Mushahar kordhintan ay dabooli doonto baahiyaha horumarineed ee aynu u baahannahay si loo balaadhiyo adeegyada iyo kaabayaasha dhaqaalaha, haddana waa mid xadidan, sababtoo ah hagaajinta xaaladda nololeed ee shaqaalaha dawladda ayaa ah mudnaanta koowaad. Intaa waxaa dheer, maadaama dhibaatada shaqaalaha rayidka ah aan lagu xallin karin mushahar kordhin, xalal kala duwan ayaa la qaadi doonaa, oo ay ku jiraan bixinta guryaha iyo caymiska caafimaadka.

Komishinka ayaa kale oo sheegay in Haddii uu dhaqaaluhu kobcin, mushaharka iyo gunnada shaqaalaha dawladdu uu kobci karin. Tusaale ahaan, haddii la kordhiyo dakhliga canshuurta boqolkiiba hal, waxaan heli doonaa in ka badan 300 bilyan oo dakhli qaran oo dheeraad ah. Si taas loo gaarona waxaa kaalin weyn ka qaadan doona shaqaalaha dowladda ee goob kasta.

Guud ahaan, si loo xaqiijiyo horumar waara oo macne leh oo lagu gaadho heerka nolosha iyo guud ahaan barwaaqada, waa inaan wada shaqaynaa inagoon indhahayaga ka qaadin riyada qarankeena in yar. Habkaas, waxaa jira naf hurnimo oo ay Itoobiyaanku bixiyaan.

Komishinka ayaa shaqaalaha ugu baaqay in ay u huraan aqoontooda qaaliga ah, waqtiga iyo tamartooda si uu dalku u kobco.

Komishinka ayaa ugu baaqay dhammaan shaqaalah rayidka in ay ku dadaalaan oo ay isku xirnaadaan si ay taariikhdu ay u xusto inay nahay jiilkii qiimaha u soo huray horumarka dalkooda, si la mid ah awoowayaashood oo dhiigooda ku hantay xorriyadooda.

Komishinka Shaqaalaha Rayidka ee Federaalka

#Itoobiya 
#Wakaaladda_Wararka_Itoobiya