Dalalka aan lahayn marin Baddeed waa in la xaqiijiyaa xuquuqdooda marin Baddeed – Dr. Alemu Sime

Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka Itoobiya, Dr. Alemu Sime, ayaa sheegay in dalalka soo koraya ee aan lahayn marin baddeed ay tahay in la xaqiijiyo xuquuqda ay u leeyihiin inay si nabad ah oo aan carqaladeysneyn ugu helaan marin badeed sugan oo joogto ah.

Wasiirku wuxuu hadalkan ka jeediyey shir caalami ah oo ku saabsan xuquuqda dalalka aan badda lahayn ee soo koraya, kaasoo ka socda Turkimenistan, isagoo carabka ku dhuftay caqabadaha ay dalalkan kala kulmaan gaadiidka xad-dhaafka ah, kharashka sare ee dhoofinta, iyo la’aanta kaabayaal dhaqaale oo waxtar leh.

Dr. Alemu wuxuu sheegay in arrimaha siyaasadda juqraafiyeed, isbeddelka cimilada, iyo deymaha culus ay sii xumeeyaan xaaladda dalalkaasi, isagoo xusay in Itoobiya si adag u aaminsan tahay in ilaalinta iyo sinaanta kheyraadka biyaha adduunka – oo 50% ka mid ah dhulka Itoobiya ka tirsan yihiin – ay tahay tiir dhexaadka nabadda iyo barwaaqada guud ee dalalka.

Wasiirku wuxuu ku adkeystay in dalalka aan badda lahayn la siiyo xuquuq dhab ah oo ay kaga faa’iideysan karaan marin badeed xasiloon oo aan xannibnayn, taasoo uu sheegay inay saldhig u tahay iskaashi dhaqaale, ilaalinta deegaanka, iyo amniga gobolka.

Sidoo kale, Dr. Alemu wuxuu tilmaamay in mabda'a ah in dalalka aan badda lahayn ay marin u helaan badda si xor ah uu yahay xuquuq caalami ah oo heshiisyo badan lagu caddeeyay, wuxuuna ku baaqay in fursadahaas lagu furo aragtiyo horumarineed iyo iskaashi dhaqaale.

Dadaallo Lagu Xaqiijinayo Xuquuqda Marin Badeed Ee Dalalka Aan Badda Lahayn

Waxaa la sheegay in la dhisayo koox khubaro ah oo heer sare ah oo bixin doonta talooyin xirfadeed ku saabsan sida dalalka aan badda lahayn uga faa’iideysan karaan fursadaha jira ee ay marin ugu helayaan badda, iyadoo loo marayo habraacyo ku dhisan wada-xaajood iyo nidaam sharciyeed.

Itoobiya waxay aaminsan tahay in meesha ay kaga taallo khariidadda juqraafiyeed aysan ahayn caqabad, balse ay tahay in la xaqiijiyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed ee ay la wadaagaan dalalka kale ee gobolka.

Wasiirka ayaa sheegay in la baahan yahay in laga shaqeeyo horumarinta kaabayaal suurtagelinaya kororka ganacsiga iyo isku xirka xuduudaha, taasoo u baahan maalgalin xoog leh oo ka timaadda hay’adaha horumarineed iyo iskaashi caalami ah.

Sidoo kale, wuxuu ugu baaqay bahwadaagta horumarka, gaar ahaan Afrika, inay maalgashadaan mashruucyo xoojinaya suuqyada iyo fududeynta ganacsiga, isagoo sheegay in ay muhiim tahay in la horumariyo nidaamka maaliyadeed ee caalamiga ah, gaar ahaan marka la eego tiknoolajiyada iyo xiriirka dhijitaalka ah.

Waxa uu hoosta ka xariiqay baahida loo qabo iskaashi ballaaran iyo waara si xal loogu helo caqabadaha gaarka ah ee haysta dalalka aan lahayn badda, si ay u gaaraan horumar waara oo ku saleysan kartidooda.

Waxaa la carrabka ku dhuftay in mabda’a maaraynta xuduudaha iyo kheyraadka biyaha si wadajir ah ay tahay in lagu saleeyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed iyo ilaalinta deegaanka, si loo gaaro iskaashi iyo barwaaqo la wadaago.

Ugu dambeyntii, Itoobiya waxay muujisay go’aankeeda ah in si buuxda loogu dhaqmo habraacyada iyo heshiisyada caalamiga ah ee xaqiijinaya xuquuqda marin badeed ee dalalka aan lahayn badda, iyadoo sidoo kale ku dhiirrigelisay dalalka kale inay la shaqeeyaan si loo xaqiijiyo hirgelinta heshiisyadaasi.

#Itoobiya  #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Marin_Badeed