ከብርሃኑ ተሰማ(ኢዜአ)
ጋዜጣው በዓባይና በግድቡ ጉዳይ
‘’ኒውዮርክ ታይምስ‘’ የተባለው የአሜሪካ ጋዜጣ ከሰሞኑ በታላቁ የኢትዮጵያ ህዳሴ ግድብ የሦስትዮሽ ድርድር ላይ ያተኮረ ሰፊ ጽሁፍ ይዞ ወጥቷል።
ጋዜጣው ሁለት ነገሮችን በዋነኝነት የያዘ ሲሆን፤የኢትዮጵያን አቋም በግልጽ ያስቀመጠበት ‘’ትክክለኛ’’ እና የኢትዮጵያን አቋም በተዛባ መልኩ ያቀረበበት ‘’ስህተት’’ የሚመስሉ ነጥቦች አሉት።
በትክክል ከተቀመጠው ነገር ልነሳ። ኢትዮጵያዊያን የዓባይ ጉዳይ ሲነሳ ጀርባቸውን አይሰጡም። ሕፃናት በትምህርት ቤታቸው ‘’ዓባይ ማደሪያ የለው ግንድ ይዞ ይዞራል’’ብለው ያደጉበት አገር በመሆኑ ይለናል። ያስማማል።
ጋዜጣው የካቲት 1 ቀን 2012 ዓም (February 9/2020)ይዞት በወጣው ጽሁፍ ርዕስ የግብፅ የሺህ ዓመታት የዓባይ ወንዝ ተጠቃሚነት በታላቁ የኢትዮጵያ ህዳሴ ግድብ ግንባታ እያበቃለት መሆኑን ለማሳየት ሞክሯል። ይህኛው ደግሞ የተሳሳተው መሥመር ነው።
ድርድሮቹ
ባለፉት ስምንት ዓመታት እየተገነባ ያለው ግድብ ዓባይን ለልማት ለማዋል እንደሚቻል የታየበት ጊዜ ነው። ኢትዮጵያ የኤሌክትሪክ ኃይል ማመንጫ ግድቡን ግንባታ ታካሂደው እንጂ፤ የዓባይ ውሃ ለሌሎቹም የተፋሰሱ አገራት እንደሚተርፍ በተጓዳኝ ሲወሳ ቆይቷል።
ለዚህምኢትዮጵያ፣ ሱዳንና ግብፅ መተማመንን ለመፍጠር ድርድሮች ሲያደርጉ ቆይተዋል። እንደቀጠለም ነው። ያለቀ ነገር የለም። ይሁንና ኢትዮጵያ የካቲት 19 እና 20 ቀን 2012 ዓም በአሜሪካ የሚካሄደው ድርድር ላይ እንደማትገኝ አስታውቃለች።
ድርድሩ የግድቡ የውሃ አሞላል ጉዳይ ላይ ያተኮረ ነው። የግድቡ ግንባታ ሲጠናቀቅ ኃይል ማመንጨት አለበት። ታዲያ ኢትዮጵያ በግድቡ ያጠራቀመችውን ውሃ ልትጠቀም ትችላለች። ግን ከዚያ በፊት ምን ያህል ውሃ አጠራቅማና በምን ያህል ጊዜ ግድቡን ሞልታ ኃይል ታመንጭ የሚለው ጉዳይ በተለይ የግብጽ ዋነኛ ጭንቀት ሆኗል። ህልውናዋ በመሆኑ።
ኢትዮጵያ የዓባይን ውሃ ለብቻዋ መጠቀም አትፈልግም። ብትፈልግም ከምትገነባው ግድብ የሚገባው ውሃ ኃይል ለማመንጨት ከሚያስፈልገው መጠን በላይ ስለሚሆን ፍሰቱን መቆጣጠር አትችልም። ስለዚህ በተፈጥሮ የሚፈሰውን ውሃ ለታችኞቹ ተፋሰስ አገሮች መልቀቅ ግዴታዋ ነው። ለዘመናት ውሃ ብቻ ሳይሆን፤ አፈርና ግንዱን ጨምሮ ሲጓዝ የኖረውን ወንዝ የለመደውን ጉዞ መግታትም አይቻላትም።
በመሆኑም ግብፅ ግድቡ ወደ አገሯ የሚሄደውን ውሃ ሙሉ በሙሉ የሚያስቀር እየመሰላት መሪዎቻችን በምህላ ጭምር ዋስትና እንዲሰጧት የምትጥረው ‘’የማይገታው’’ን በግድቡ ዓባይን ቀጥ አድርጋ የምታስቀረው እየመሰላት ነው።
እርግጥ ነው ግብፅ ህልውናዋ የተመሰረተው በወንዙ ላይ በመሆኑ የውሃውን ፍሰት የሚያቆም ነገር በተለይም የግድቡ ግንባታ ያሳስባታል። ያስጨንቃታል። ከህልውናዋ ጋር ጥብቅ ቁርኝት ስላለው አይገርምም። ልኩን ያለፈ ጭንቀት ሆነ እንጂ!! የዓባይ የበኩር ልጅ በየጊዜው በሚነሳባት ‘’ያለመተማመን’’ የተባለ ሕመም የዓባይን እናት ሊያሳምማት ይሞክራል። ለራስም ለሌላውም ስለማይበጅ መተማመንን አጥፍቶ ‘’ኢትዮጵያን ያዙልኝ’’ ማለት በዛበት እንጂ!!!
የጋራ ተጠቃሚነትና ተጠራጣሪነት
ኢትዮጵያ ገድባ ላታቆመው፤ከግድቡ ተርፎ ብቻ ሳይሆን ተትረፍርፎ የሚሄድ ውሃ እንዳለ ያለመረዳት ችግር ይታያል። የግድቡ ግንባታ ከተጀመረበት ከ2004 ጀምሮ ያለውም እውነታ ይህንኑ ይደግፋል።
ኢትዮጵያ የራሷን የምትሰጥ እንጂ፤እንዲህ ለሁሉም ተፋሰስ አገሮች የሚበቃውን የተፈጥሮ ሀብት አቅባ ለማስቀረት የምትተጋ አይደለችም። ባይሆን ፍትሃዊ አጠቃቀም እንዲኖር ጠንክራ ትሰራለች።
ለዚህም የአገሪቱ የውጭ ጉዳይ ፖሊሲ በጋራ ተጠቃሚነት መርህ ላይ የተዋቀረ፣የናይል ተፋሰስ አገሮች የጋራ ተጠቃሚነትን መርህም የጋርዮሽ አጠቃቀም የሚደግፍ ነው። ያለንበት ዘመንም በጋራ አብሮ መኖር፣መሥራትና መበልጸግን የሚያራምድ ነው። ተጠራጣሪነት ቤት የሰራበት የግብጽ አስተሳሰብ ኢትዮጵያከያዘችው አቋምጋር አብሮ ስለማይራመድ ክለሳ ያስፈልገዋል።
የሰሜን አፍሪካዋ ወዳጃችን ዘንድሮ ግድቡን በውሃ ለመሙላት በተያዘው ዕቅድ አዳዲስ ቀመሮችን እያመጣች አዲስ ተደራዳሪ ለመሆን እየሞከረች ነው። በመተማመንና በመግባባት ከባለሙያዎች እስከ መሪዎች በጋራ ተጠቃሚነት መርህ የተገነባው ግድብ በዚያው ስሜትና መንፈስ መቀጠል ሲገባው ወደኋላ ለመጎተት መሞከርና የዋሽንግተንን ጉዞ የውሃ ቀጂ ምልልስ ማድረግ ከየት እንደመጣ የሚያውቁት ግብጽና መሪዎቿ ብቻ ናቸው። ለዚያውም በኢትዮጵያ ሕዝብ አስተዋጽዖ እየተገነባ ያለውን ታላቁ የኢትዮጵያ ህዳሴ ግድብን ለአፍታ ከግንባታው ላያቆሙት።
ግብጻውያን ጭንቀታችሁ ይገባናል። ስስታሞች አይደለንም። ያለልን ተካፍለን የመብላት ልምድ ያለን ሕዝቦች ነን። እንግዳ በማስተናገድም ተክነንበታል። የሌሎች ችግርና ስቃይን ለመግታት እንጂ፤ ለማባባስ ስናውጠነን አናድርም። ጭንቀታችሁ የራሳችን ያህል ሆኖ ይሰማናል።
ግብፅ የዓባይ ሌላዋ ልጅ ነች። የአገሬ ሰው ማንም ውሃ እንዲጠማው አይሻም። እንኳን እናንተ የዓባይ ልጆች። ዓባይን ተጠቅማችሁ በማልማት እንኳ እናንተ የተሻላችሁ ናችሁ። ለመሆኑ ግብፅ ውስጥ ኤሌክትሪክ የሌለው ከተማ አለ? በእርግጠኝነት የለም። የኢትዮጵያ ግማሽ አካል የኤሌክትሪክ አገልግሎት እንደማያገኝ ብታውቁ ምን ይሰማችኋል? የሚያገኙትም ቢሆን በሌሎች የኃይል ማመንጫ ግድቦቿ ተጠቅማ ባመነጨችው ኃይል መሆኑን ማወቁ ጠቃሚ ነው።
እናንተ ዓባይን ተጠቅማችሁ በመስኖ ያለማችሁት መሬት አለ። ኢትዮጵያ ግን በግድቡ ተጠቅማ አላለማችም። ገና ኃይል ለማመንጨት ትኩረት በመስጠቷ መስኖን አስባው አታውቅም።
ዓባይ ብርሃንና ኃይል
ኢትዮጵያ ዓባይን ያህል ትልቅ ሀብት ይዛ ኤሌክትሪክ አመንጭታ አታውቅም። ምክንያቶቹ ብዙ ነበሩ። ዕድሜ ለአገሬ ሕዝብና ተነሳሽነቱን ለወሰዱት መሪዎች ግንባታው በጥሩ ደረጃ ላይ ይገኛል።
ዓባይን ገና አሁን ዓይኖቹን ገልጸን ልናየው ነው። ኤሌክትሪክ ሆኖ ሊያበራና ኃይል አመንጭቶ ኢንዱስትሪ ሊዘውር። ከዚያ የኢኮኖሚ መነቃቃት አምጥቶ አገርን ወደ ዕድገት ሲወስድ ለማየት። ለዚያውም ካደለን።
‘’ገላግሉኝ በሞቴ!’’
ፕሬዚዳንት አብዱልፈታህ አልሲሲ ዘንድሮ በተባበሩት መንግሥታት ድርጅት ጠቅላላ ጉባዔ ያደረጉት ንግግር በበኩሌ አስተዛዛቢ ሆኖ አግኝቼዋለሁ። ዓባይ የግብፅ ህልውና መሆኑን ኢትዮጵያ መቼም አጥታው አታውቅም። ደግሞም የዓባይ ልጆች አንዱ ተጠምቶ፤ሌላው ጠጥቶ እንዳልኖረና እንደማይኖር እርስዎም አላጡትም።
ጉዳዮቻችንን ከባለሙያዎች እስከ መሪዎች ባለው ሂደት እየፈታን ሳለ፤ በሦስትዮሽ ድርድር መላ ሊበጅለት የሚገባውን ጉዳይ አሜሪካ ካልገባችበት፤የዓለም ባንክ ካልተሳተፈበት ብለው እኛው ለራሳችን ሳናንስ፤እኛው ለምንኖርበት ሕይወት ሌላ ጣልቃ ገብ ኃይል ማስገባት ፈለጉ፤ ይህ ምን ይዞ እንደመጣ የሚታይ ነው።
ኢትዮጵያ 86 በመቶ የሚመነጨው የዓባይ ወንዝ ግብጽን አኑሮና አልምቶ ከዚህ ደርሷል። ተፈጥሮ ዑደቷን አላቆመችም። ድርቅ፣የአየር ንብረት ለውጥና የሕዝብ ቁጥር መጨመር የግብፅ፣የኢትዮጵያ፣የሱዳን ብቻ ሳይሆን፤የዓለምም ስጋት ነው። በዚህች ወደ አንድ በመጣች ዓለም ተረዳድቶና ተግባብቶ ለመኖር አዳጋች ነገር የለም። ለዚህም ትብብር ያስፈልጋል። ኢትዮጵያና ግብፅ ደግሞ ለዚህ አዲስ አይደሉም። እንዲያው ነገሩ ‘’መውጣትና መግባት’’ባይሆን ጥሩ ነበር።
የ’’ውሃ ቆጣሪ’’ የለም
ኢትዮጵያ ንፉግ አይደለችም። ዓለም አቀፍ ሕጎች ጭምር ዓባይን ገድባ ለራሷ ጥቅም ብቻ እንድታውል አይፈቅዱላትም። ስለዚህ ዓባይን ለራሴ ጥቅም ላውል ብላ ብትመኝ እንኳን፤ልታደርገው አትችልም። ስለዚህ የውሃውን የተፈጥሮ ፍሰት መግታት እንደማትችለው ሁሉ፤አንዳንድ ግብጻውያን እንደሚጠረጥሩት የ’’ውሃ ቆጣሪ’’ውን(ግድቡን) በራሷ መክፈትና መዝጋት የምትችልበት ዕድል በማንም አልተሰጣትም።
ለሰው ሕይወት አንድ ነች።ለአገርና ለሕዝብ ሲሆን ደግሞ ዘለዓለማዊ ትሆናለች።ሺህ ዘመናትን ያስቆጠረው ግንኙነት የሁለቱ አገሮች ለዚህ ህያው ምስክር ነው።ትናንት ያቆየነውን፣ዛሬም ያለንን፣ ነገም የምናስቀጥለው ይህንኑ እውነታ ነው።ልዩነቱ ኢትዮጵያ ያ ግንድ ጭምር እያንከባለለ ይጓዝ የነበረው ወንዟ ፍሰቱ ተመጥኖ፣ጉልበቱን ወደ ኃይል ማመንጫነት ቀይሮ ለአገሩ መጠነኛ ኢኮኖሚያዊ ጥቅም እንዲያውል መደረጉ ብቻ ይሆናል።ፈጣሪ ደግ ነው። ኢትዮጵያ ጠግባ፤ግብጽ አትራብም።ግብጽ ውሃ ሲጠማት ኢትዮጵያን ውሃ አያጥራትም ማለት የማይመስል ነገር ነው።ተፈጥሮ ያቆራኘው ትስስር ስላለን።
ዳግም በኃይል እጥረት ላንቸገር ግድቡን በገዛ ገንዘባችን መገንባት ከጀመርን ሰነባብተናል።አፈርና ግንድ ለጎረቤቶቻችን ከውሃችን ጋር መላክን በመቀነስ የጎርፍ አደጋዎችን እንዳይበራከቱ በማድረግም መልካም ነገር ታይቷል።
ድህነትን ‘’ደህና ሁን’’ በማለት አገሪቱ በኢኮኖሚ ዕድገቷ እንድትቀጥልም መሥራታችንን እንቀጥልበታለን። ዋሽንግተን፣ካይሮ፣ካርቱምም ሆነ አዲስ አበባ ውይይታችን አንድ፣መነጋገሪያችንም አንድ ነው።የአገርን ብሔራዊ ጥቅም ሳያስነኩ የተደራዳሪነትን አቅም ማሳደግ አጀንዳ ሆኖ ይቀጥላል። የጋራ ተጠቃሚነት መርህን በተከተለ መልኩ ግብጻውያን ሳይጎዱ የግድቡን ግንባታ ዳር የማድረስ እንቅስቃሴውም እንዲሁ።
በሰለጠነው መንገድ
ወደ ጋዜጣው ዘገባ ልመልሳችሁ።የቀድሞው የኢትዮጰያ መሪ መንግሥቱ ኃይለማርያም ኢትዮጵያ በዓባይ ወንዝ ላይ አነስተኛ የኤሌክትሪክ ኃይል ማመንጫ ግድቦች ለመገንባት መወጠናቸውን ይናገራሉ። ይህንን የሰሙት የግብፅ ፕሬዚዳንት አንዋር ሳዳት’’ እዚህ ግብፅ ውስጥ በውሃ ጥም መሞት አንፈለግም። እዚያው ኢትዮጵያ ሄደን እንሞታለን እንጂ።’’ ብለዋል።
አሁን ዘመን ተለውጧል።መነጋገር ብሎም መግባባትን የመሰለ ፍቱን መድኃኒትም አለ።ወደ ጦርነት የሚወስድ ምንም ምክንያት የለም።ዛሬም ግብፅና ሱዳን ቅኝ በተገዙበት ዘመን በነበሩት ውሎች ዓይነት ዓባይን ለማስተዳደር ጊዜው አይፈቅድም።
የሚበጀውማ
ጠቅላይ ሚኒስትር ዓቢይ አህመድ በቅርቡ እንዳሉት መሪዎች ሊለዋወጡ ይችላሉ።በአገር ጥቅም ግን የሚለወጥና የሚናወጥ አቅም የለም።አገርና ሕዝብን ሳይጎዱ በጋራ መልማት ይቻላል።ዘመኑም ይህንኑ የሚቀበልና የሚያራምድ እንጂ፤ባልሰለጠነ ዘመን በነበረ አስተሳሰብና ግለኝነትን ለመጓዝ ዕድልም አይሰጥም።
ተለያይተን ላንለያይ፣ተራርቀን ላንራራቅ ራሳችንን ሆነን መገኘት ታላቅነት ነው።ተፈጥሮ ያዛመደውን ማንም ላይነጥለው ተማምኖ፣ተግባብቶና የጋራ ጥቅምን መሠረት አድርጎ መሥራት ለሁሉም ይበጃል። የዓባይ ልጆች አይነጣጠሉም።ጥንትም ተቆራኝተዋልና!!!
