Ebla 7/2016(TOI) - Wixineen labsii “sirna kabaja ayyaanaafi ayyaana ummataa” waliin jireenyaa hawaasaf faayidaa olaanaa akka qabu himameera. Mana Maree Bakka Bu’oota Ummataatti Koreewwan Dhaabbii dhimmoota Aadaafi Ispoortii,misooma hawasummaa, Fayyaafi, Koreen Dhaabbii Haqaafi seeraa wixinee labsii kanairratti qooda fudhattoota garaagaraa walin mari’ataniiru. Wixineen labsii kun faayidaafi mirgaa Itiyoophiyaa kan kabachiisu, walitti bu’iinsaafi walii galtee dhabuu guyyoota ayyaana hambisuuf karoorfame qophaa’a jiraachuu koreewwan dhaabbii kunneen himaniiru. Akkasumas wixineen labsichaa yoo beekamtii seeraa qabaate waliin jireenyaafi waliif yaaduu uummataaf faayidaa guddaa qabas jedhaniiru.

Ebla 07/2016(TOI)- Ittaanaan etaamaajoor shuumii waliigalaa Jeneraal Ababaawu Taaddasaa haala nageenyaa naannoo Amaaraa sablammii Oromoo fi godina Shawaa kaabaa yeroo ammaa akkasumas kallattii fuulduraarratti komaand poostii jiddugaleessa Shawaa waliin mari’ataniiru. Ittaanaa etaamaajoor shuumii kun komaandi poostiin jiddugaleessa Shawaa shororkeessaa Shanee fi humna finxaalessaa Faannoo ofiin jedhu dugugguruusaa cabsuun godina lamaanittuu nageenyi dhufaa jiraachuu mirkaneessaniiru. Jeneraal Ababaawu Taaddasaa hoogantoota olaanoo komaandi poostii jiddugaleessa Shawaa fi qaamolee bulchiinsaa godinoota lamaanirraa walitti dhufan waliin magaalaa Kamiseetti marii taasisaniin humni finxaalessaa Finfinnee jeequuf naafmijata jedhee humna qaba jedhu godina Shawaa kaabaa keessatti galchee akka ture yaadachiisaniiru. Tarkaanfii hatattamaa komaandi poostiin jiddugaleessa Shawaa finxaaleyyoota godinoota lamaanii afaan lachuu dubbatan rukutuun abdii biyya jeequuf qaban maseensuun bu’aa qalmeessisuu ibsaniiru. Hooggantoota humna finxaalessaa addaan citanii laga keessa dhokatanii jiran duguuguun cimee itti fufuu akka qabaatu hubachiisaniiru. Walitti qabaa Komaandi poostii jiddugaleessa Shawaa fi ajajaan komaandoo fi loltuu qilleensarraa letenaal jeneraal Shuumaa Abdataa finxaaleyyoota humnoota lamaanii naannoo Amaaraa sablammii Oromoo fi godina Shawaa kaabaa nageenya biyyaa laaffisuun wabii nagaan jiraachuu ummataa dhabsiisuuf karaa sirrii ta’een rukuchuun ergama badii isaaniikolaasuun akka danda’ame ibsaniiru. Komaandi poostichi hojii oppireeshiniin cinaatti humna nageenyaa naannichaa cimsuu fi gurmeessuu hojjechuusaa yaadachiisanii, yeroo ammaa naannoo lamaanittuu humni gufuu nageenyaa ta’u akka hinjirre mirkaneessaniiru. Raayyaan ittisa biyyaa humna ummataa ofii aarsaa ta’ee lammiilee jiraachisu ta’uu yaadachiisuun nageenya godinasaaniitti argameef aarsaa raayyaan kaffalee fi bu’aa olaanaa argameef kabaja akka qaban hirmaattonni ibsaniiru. Ummanni keenya shira finxaalessootaa sirriitti waan hubateef nutis taanu ummanni keenya raayyaa keenya cinaa waan taaneef harcaatee humna kanaa balleessuuf ammanatti rakkisa akka hintaane amantaa qaban ibsaniiru. Xumurarrattis naannoo Amaaraatti godinni sablammii Oromoo nageenyaa fi tasgabbii galmeessisaniif beekamtii kennuun hooggantoota raayyaaf badhaasa addaa galata waliin gumaachuusaanii odeeffannoon raayyaa ittisaa nimul’isa.

Ebla 04/2016(TOI)- Gamtaan Awurooppaa tumsa tarsiimawaa Itiyoophiyaa waliin qabu cimsuuf kutannoon hojjecha akka jiru ibse. Itiyoophiyaatti ambaasaaddarri gamtaa Awurooppaa Roland Koobiyaa fi gamtaa Awurooppaatti ambaasaaddarri gamtaa Awurooppaa Jaaveer Peereez guyyaa Awuraappotaa bara faranjootaa Caamsaa 9 kabajamu ilaalchisuun waliin ibsa kennaniiru. Ambaasaaddarri gamtaa Awuooppaa Roolaand Koobiyaa ibsa kennaniin waggoota 74 duraa kaasee gamtaa Awurooppaa hundeessuuf biyyoota Awurooppaa muraasa jidduuttiwaliigalteen tumsaa taasifamuusaa yaadachiisaniiru. Yeroo ammaa gamtaan Awurooppaa qindoomina siyaasaa fi dinagdeetiin biyyoota 27 ofialatti hammateera jedhan. Gamtaan Awurooppaa hojiirra oolmaa deddeebisa paaspoortii bilisaa fi maallaqa waliinii fayyadamuu dabalatee sadarkaa tumsa egeree hundagaleessa biyyoota jidduutti uumerra gaheera jedhan. Gamtaan Awurooppaa Itiyoophiyaa dabalatee biyyoota addaddaa waliin hariiroo tumsaa egeree fi qajeelfamarratti hundaa’e cimsee kan ittifufu ta’uu mirkaneessaniiru. Itiyoophiyaan biyyoota tumsisootaa tarsiimawaa gamtichaa murteessoo ta’an keessaa idhee tokko ta’uushee eeranii, dameewwan siyaasaa fi dinagdeen tumsa cimaa uumuusaanii kaasaniiru. Gama tumsa dinagdee fi daldalaan waliigalteewwan damee dhuunfaa gabbisuuf taasifaman hedduun hojeeffamuusaanii dubbataniiru. Barnoota, fayyaa, eegumsa mirga namoomaa fidhimma godaantotaarratti tumsaan hojjechaa akka jiran eeraniiru. Awurooppaan alergii Itiyoophiyaa harka 20 akkasumas madda oomishoota alaa galan ishee lammaffaa ta’uu kaasaniiru. Gamtaa Awurooppaatti ambaasaaddarri gamtaa Awurooppaa Jaaveer Pereez, gamtaan Awurooppaa fi Afriikaan gama dinagdee, nagaa fi tasgabbii akkasumas hojiiwwan misoomaa namarratti xiyyeeffataniin tumsaan hojjechaa akka jiran ibsaniiru. Gama daldalaa fi invastimantiinis kaampaaniiwwan biyyoota miseensota gamtaa Awurooppaarraa invastimantii birrii biiliyoona 241 ol akka qaban eeraniiru. Gama nagaa fi tasgabbii, godaansaa fi dameewwan tumsaa gama hedduu fi kanneen biroorratti waliin hojjechaa akka jiran kaasanii cimee kan ittifufu ta’uu mirkaneesaniiru.

Ebla 04/2016 (TOI) - Chaayinaatti ambaasaaddarri Itiyoophiyaa ambaasaaddar Tafarraa Darribew Chaayinaatti hoogganaan hariiroo alaa mana qopheessaa magaalaa Shaangiduu doktar Jiyaang Biin waliin dhimmoota hedduu biyyoota lamaaniirratti mari’ataniiru. Marii Kanaan dhimmoota biyyoota lamaanii tumsaan hojjetamuu danda’anirratti mari’achuunsaanii beekameera. Haala Kanaan biyyoonni lamaan misooma magaalaa,wwanii, fayyaa, barnootaa fi qonnaatiin waliin hojjechuuf haala dandeessisurratti mari’achuunsaanii ibsameera.

Ebla 03/2016 (TOI)- Manni maree ministirootaa walgahii idilee 29ffaa taa’een dhimmoota addaddaarratti mari’atee murtee dabarseera. Murteewwan walgahii idilee 29ffaa mana maree ministirootaa, 1. Manni marichaa jalqaba wixinee imaammataa tajaajilaa fi bulchiinsa mootummaarratti mari’ateera. Seerota, imaammatootaa fi tarsiimoowwan mootummaan baasu raawwachiisuu fi raawwachuu akkasumas adeemsa mootummaa ijaaruu si’achiisuurratti qoonni dhaabbilee tajaajilaa fi bulchiinsaa mootummaa olaanaadha. Haala Kanaan dhimmoota imaammatichi hiikuu fi fuulduraaf irratti hojjetamuu utubaawwan ijoo 7 irratti bu’uureffachuun qophaa’ee dhihaateera. Kanneenis siviil sarviisii bilisaa fi ofdanda’aa ijaaruu, Ijaarsa siviil sarviisii heddumminaa fi hammataa mirkaneesse si’achisuu, sirna gurmaa’insaa fi bulchiinsa mijeessuu, sirna dhiheessii tajaajila mootummaa si’ataa fi qaqqabaa diriirsuu, sirna mirkaneess gahumsa hojjettoota mootummaa ijaaruu fi dandeettii raawwachiisummaa guddisuu, Siviil sarviisii dijitaalaa ijaaruun tajaajilootaa fi murteewwan fudhatama qabanii si’achiisuu, Ijaarsa hojiirra oolchummaa hooggansa siviil sarviisii fi dhaabbataa si’achiisuudha. Manni marichaa wixinee imaammataa kanarratti mari’atee galtee itti dabaluun hojiirra akka oolu sagalee guutuun murteesseera. 2. Itti aansuun wixinee imaammataa misooma intarpiraayizoota maayikiroo, xixiqqaa fi jiddugaleessaa irratti mari’ateera. Imaammatichi hundeeffama, guddinaa fi babalina intarpiraayizoota maayikiroo, xixiqqaa fi jiddugaleessaaf haala mijataa uumuun, deeggarsoonni damee kanaaf kennaman fedhii fi dandeettii kan ilaalcha keessa galchan akka ta’an gochuun, hojiiwwan daldalaa alidilee ta’an deeggaruun misoomni damee kanaa hammataa akka ta’u gochuun gumaacha guddina dinagdeef qabu guddisuuf kan dandeessisu ta’ee dhihaateera. Manni marichaa wixinee imaammataa kanarratti erga mari’atee booda galtee itti dabaluun hojiirra akka oolu sagalee guutuun murteesseera. 3. Sadaffaarratti wixinee danbii Gurmaa’insa, aangoo fi hojii abbaa taayitaa eegumsa naannoo murteessuuf dhihaate irratti mari’ateera. Abbaan taayitichaa hojiilee dhaabbanni to’ataa tokko raawwachuu qabu gahumsaan raawwachuu akka qabu, imaammattoonni, seeronnii fi sadarkaaleen eegumsa naannoo hojiirra jiran akkasumas waliigalteewwan eegumsa naannoo idil addunyaa Itiyoophiyaan mallatteessite hojiirra oolchuu fi hojjrra akka oolan gochuuakka dandeessu aangoo fi hojii abbaa taayitichaa akkasumas gurmaa’insa kan murteessu ta’ee mana mareef dhihaateera. Manni marichaas wiximee kanarratti erga mari’atee booda galtee itti dabalee guyyaa gaxexaa magalataarratti bahee kaasee hojiirra akka oolu sagalee guutuun murteesseera. 4. Manni marichaa afraffaarratti wixilee labsii sadarkaalee Itiyoohiyaarratti mari’ate. Wixineen labsii kun oomishoonni, tajaajiloonnii fi adeemsi biyya keessatti oomishamanii, biyya galfamanii fi biyya alaatti ergaman qulqullina kan qabanii fi kan sadarkaan baheef akka ta’an, kun ammoo guutuu biyyaatti akka hojeeffamu, kan dandeessisu, qaamolee to’attootaa jidduutti hojmaanni qindaa’aan akka jiraatu, iftoominnii fiittigaafatamummaan akka jiraatu kan dandeessisu mana mareef dhihaateera. Manni marichaas wixinee labsichaarratti erga mari’atee booda galtee itti dabaluun mana maree bakka bu’oota ummataaf akka darbu sagalee guutuun murteesseera. 5. Manni marichaa shanaffaarratti wixinee labsii sirna safartuu seerawwaa irratti kan mari’ate yoo ta’u, daldalaa, fayyaa, nageenya fi eegumsa naannoon walqabatee safartuuwwanii fi meeshaaleen safartuu tajaajilarra oolan sirrii ta’uusaanii mirkaneessuun fayyaa fi nageenya namaa fi beelladaa eegsisuu akkasumas faalama naannoo ittisuun badhaadhina waliigalaaf bu’ura waan ta’aniif, seerri seerota safartuu seeraqabeessa idil addunyaa waliin walsime dhihaate baasuun walitti hidhamiinsi daldala idil addunyaa keenyaa gabbisuuf wixineen labsii faayidaa olaanaa qabu mana marichaaf dhihaateera. Manni marichaas wixinee labsichaarratti mari’atee galtee itti dabaluun mana maree bakka bu’oota ummataaf akka darbu sagalee guutuun murteesseera. Itti aansuunis wixineewwan labsii 3 irratti mari’atee murtee dabarseera 6. Wixineen labsii Inistiitiyuutii sirna safartuu Itiyoophiyaa hundeessuuf dhihaate damee sirna safartuu, kaaliibireeshinii fi meeshaa saayinsiin tajaajila guddina teeknooloojii addunyaan irra qaqqabe waliin walsimu kennuu akka danda’u, hojiilee qorannoo fi qu’annoo, garsaa fi leenjii raawwachuu kan dandeessisu dhihaateera. 7. Wixineen danbii waajjira akireediiteeshiinii biyyaalessaa Itiyoophiyaa humdeessuuf dhihaate sirna akireediiteeshinii biyyaalessaa fudhatama idil addunyaa qabu ijaaruun daldalli biyya keessaa fi alaa akka si’atu, fayyaa fi fayyadamummaan hawaasaa akkasumas nageenyi naannawaa akka eegamu fi sirni gabaa haqa qabeessi akka jiraatu gochuu karaa dandeessisuun wixineen dambii mana marichaaf dhihaateera. 8. Wixinee danbii dhaabbata madaallii walsimsiisaa Itiyoophiyaa irra deebi’uun hundeessuuf dhihaate oomishaaleen biyya keessatti oomishamanis ta’e biyya alaatii galfaman sadarkaalee idil addunyaa fi ulaagaalee seeraa guutuusaanii karaa inispeekshinii, sartafikeeshinii fi laaboraatooriin sakatta’uun mirkaneessuun fayyaan hawaasa fayyadamaa akka eegamu gochuun akka danda’amu wixineen dambii dhihaateera. Manni marichaas marii taasisuun galtee itti dabalee guyyaa gaaxexaa magalataarratti maxxanfamanii bahanii kaasee hojiirra akka oolan sagalee guutuun murteesseera. 9. Xumurarrattis wixinee danbii gurmaa’insa, aangoo fi hojii tajaajila godaantotaa fi godaansaa deebi’an murteessuuf dhihaatanirratti mari’ateera. Godaantotaa fi kanneen godaansaa deebi’aniif eegumsa barbaachisu gochuun akka danda’amu, waliigalteewwan idil addunyaa fi Ardii Itiyoophiyaan raggaasifte sirnaan hojiirra oolchuuf godaantonni dahannoo fi deeggarsa akka argatan dhaabbatichi qoodasaa sirnaan akka bahu dandeessisu mana mareef dhihaateera. Manni marees wixinee labsii kanarratti erga mari’atee booda galtee itti dabaluun guyyaa gaazexaa magalataarratti maxxanfamee bahee kaasee hojiirra akka oolu sagalee guutuun murteesseera.

Bitootessa 30/2016(TOI) - Kubbaaniyaawwan biyya Hindii filannoowwaan hojii Invastimantii Itoophiyaan qabdu irratti hirmaachuun akka hojjetan Hinditti ambaasaaddarri Itoophiyaa ambaasaaddar Dammaqaa Atinaafuu waamicha taasisan. Ambaasaaddar Dammaqaa Atinaafuu waamicha kana kan taasisan Foramii hoggansa daldala idil addunyaa 6ffaa Hindi magaalaa Mobaayitti Yaa'iin daldala Eshiyaa Afirkaa fi waldaaleen damichaa qopheessan irrattidha. Yeroo ammaa Itoophiyaatti daldala, Oomisha, Albuuda, Infoormeeshin tekinolojii fi damee turizimiin hojii invastimantii dursi kennamuuf ta'uu ta'uu foramicharratti ibsaniiru. Itoophiyaatti kubaaniyyaawwaan hojii invastimantii adda addaarratti bobba'anii hojjechaa jiran keessaa kubbaaniyyaawwan biyya Hindii lammaaffarratti kan argaman ta'uu beeksisuu isaanii ragaan Ministeera Dhimma Alaarra argame ni mul'isa.

Bitootessa 30/2016(TOI)- Nageenya keessoo keenyaa cimsuuf ittigaafatana keenya nicimsina jedhan naannoo Amaaraa godina Walloo Kibbaatti jiraattottonni aanaa Qaalluu. Hiriirri jijjiirama biyyaa deeggaru aanaa Qaalluu Magaalaa Dagaanitti adeemsifamaa jira. Ergaawwan nageenya naannichatti amma argame yeroo gabaabaatti gara nageenya waaraatti niceesifna, biyyaa fi ummata ilaalchaa fi gocha humnoota finxaaleyyii muraasaan diigamu hinqabnu, nageenya keessoo keenyaa cimsinee dhiibbaalee alaa injifannoon nixumurra jedhanii fi kanneen biroo darbaa jiru. Dabalataanis “nageenya naannoo keenyaaf gamtaan nidhaabanna, badhaadhinni biyya keenyaa akka dhugoomu cimnee nihojjenna, Yaalii walootiin nageenya keenya nimirkaneessina” jedhan hiriira deeggarsaa kanarratti darbaa jiru.

Bitootessa 30/2016(TOI)- Nageenya naannoo keenyaaf gamtaan nidhaabanna jedhan Jiraattonni magaalaa Dasee hiriira deeggarsaa milkaa’inoota waggoota jahan darbaniif beekamtii kennu bahaniin Hiriirri magaalaa Dasee mata duree “nageenya naannoo keenyaaf gamtaan nidhaabanna” jedhuun adeemsifamaa jira. Hiroora deeggarsaa kanaan ergaawwan nu Itiyoophiyaanonni nageenyaa fi badhadhina guutuu biyya keenyaaf qooda keenya nibana, biyyaa fi ummata ilalchaa fi gocha badii finxaaleyyii muraasaan diigamu hinqabnu, hirmaannaan ummataa olaanaan badhaadhina Itiyoophiyaaf, biyya keenya olaantummaatti ceesisuuf hooggansa jijjiiramaa waliin ciminaan nidhaabanna jedhan hiriira deeggarsaa irratti darbaniiru. Jijjiiramni biyyaa Itiyoophiyaa kan baraaree fi jiraachuu keenya kan ittifufsiisedha, hidhi haaromsaa guddichi ibsituu tokkummaa fi cimina keenyaati, shira diinota keenyaa kan turee fi bookkisa ergamtuusaaniitiin imalli keenya badhaadhinaa hingufatu, Itiyoohiyaan injifannoo Adwaa haaromsaa jirti, injifannoo fi milkaa’inni ijaarsa hidha haaromsaa guddichaa ashaaraa deena qabeessa injifannoo abbootii keenyaa itti daballedha jedhuun ibsaniiru. Ergaawwan Bitootessi 24 guyyaa Itiyoophiyaan mataa olqabatte guyyaa seena qabeessadha, mootummaa kan yaade hojjetu kan jalqabe xumuru qabna, nageenyi keenya mana keenyaa jalqaba, nageenyaa fi tokkummaa biyya keenyaf waan nurraa barbaadamu nibaana, Waraana bakka bu’ummaatiin naannoo keenya diiguun hindanda’amu, nageenya naannoo keenyatti dhufaa jiru yeroo gabaabaatti nageenya waaraatti niceesifna jedhan darbaa jiru. Hawaasni barii jalqabee gandoonni baadiyyaa osoo hinhafiin kallattii hundaan Istaadiyeemii Hooxeetti walgahaa jira.