Ebla 10/2016(TOI) -Dhaabbileen Barnootaa olaanoon lammileen dhimmoota biyyaalessaa irratti hubannoo waloo akka qabaatan gahee isaanii bahuu akka qaban Ministeerri Nageenyaa beeksise. Ministeerri Nageenyaa '' Gootummaa baraan wal gitu tokkummaa sabdaneesummaaf'' mata duree jedhuun hayyoota Yuunivarsiitii waliin mari'ataa jira. Waltajji marii kanarratti haasaa kan taasisan deetaan ministira Nageenya doktar Kaayradiin Tazarraa '' mata duree '' Adwaa nageenyaa waaraa fi ijaarsa mootummaa biyyaalessaa cimaaf'' jedhuun Yuunivarsiitoota 40 ol waliinmariin geggeeffamu yaadachiisaniiru. Mariin kunis eenyummaa waloo, duudhaa waloo fi fayidaa biyyaalessaa irratti xiyyeeffachuun marii milkaa'aan geggeeffamuu himanii, sosochii gara fuula duraatti geggeeffamuuf galtee guddaan irra argameera jedhaniiru. ''Gootummaa baraan wal gitu tokkummaa sabdaneesummaaf' mata duree jedhuun sosochiin har'a kan ifoomees karaanuma wal fakkatuun akka raawwatamu himaniiru. Damee hundaa misooma biyyaa fi fayidaa biyyaaleessaaf amanamummaan lammilee hundaarra kan eeggamu ta'uu himanii; keessaayyu kanarratti hayyootarra hojii guddatu eeggata jedhaniiru. Dhimmoota biyyaa irratti lammileen hubannoo wal fakkata akka qabaatan taasisuu keessaatti dhaabbilee barnoota olaanoorra hojii guddatu eegama jedhaniiru. Waltajjicharratti sosochii biyyaalessaa'' Adwaa nageenyaa waaraa fi ijaarsa mootummaa biyyaalessaa cimaaf'' jedhuun geggeeffama ture ilaalchisuun gabaasni dhihaatera.

Ebla 10/2016 (TOI) - Sagantaan Waraqaa Eenyummaa Dijitaalaa Biyyaalessaa akka biyyaatti hojjechuu kan jalqabne dijitaala tiransifoormeeshinii fi ijaarsa sirna dinagdee dijitaalaaf fayidaan isaa guddadha jedhan Itti aanaan Ministira Muummee FDRI obbo Tamasgeen Xurunee. Obbo Tamsgeen Xurunee ergaa karaa miidiyaa hawaasummaa isaanii dabarsaniin; guyyaa har'aa raawwii hojii sagantichaa kan ji'oota sagalii gamagamuun ji'oota hafanitti waantoota raawwatamuu qaban adda baasneerra jedhaniiru. Haaluma kanaan bara bajatichaatti waantoota hojjechuuf karoorfaman karaa guutuu ta'e raawwachuu waajjira sagantichaa fi ministirootaa fi hoggantoota dhaabbilee dhimmii ilaallatu waliin wal hubannoon waloo uumameera jedhaniiru.

Ebla 10/2016 (TOI) - Manni Maree Bakka Bu’oota Ummataa wixinee labsii zoonii dinagdee addaa fi fooyya'insa IGAD raggaasiseera. Manni Maree Bakka Bu'oota Ummataa bara hojii 3ffaa yaa'ii idilee 21ffaa gaggeesseen wixineewwan lama irratti mari'atee raggaasiseera. Koreen Dhaabbii Industirii fi Albuudaa akkasuma Daldalaa fi Tuurizimii gabaasaa fi yaada murtoo Zoonii Diinagdee Addaa dhiyeessaniiru. Wixineen seeraa kun invastimantii biyya alaa hawwachuu, carraa hojii uumuu fi indaastirii omishaa jajjabeessuu keessatti gahee olaanaa akka qabu gabaasa kana keessatti ibsameera. Galii sharafa alaa dabaluu, ce'umsa tekinolojii fiduu fi dorgomtummaa idil-addunyaa guddisuu akka danda’us gabaasichaan eerameera. Koreewwan dhaabbii qaamolee dhimmi ilaallatu waliin mari’achuun dhimmoota fooyya’uu qaban fooyyessanii manni marichaa labsii kana akka raggaasisu gaafataniiru. Miseensonni mana marichaa wixinee labsii kanarratti yaadaa isaanii laachuun wixinee labsii zoonii diinagdee addaa raggaasisaniiru. Manni marichaa gabaasa fi murtoo waliigaltee hundeeffama IGAD fooyyessuuf dhiyaate irrattis mari’ateera. Labsiin kun bara 1996 irraa eegalee hojiirra ooluu isaa Koreen Dhaabbii Hariiroo Alaa fi Dhimma Nageenyaa ibseera. Kanaaf haala naannoo fi addunyaa amma jiruun fooyya’iinsa barbaachisaa ta’uu eeruun, manni marichaas dhimmicha irratti gorsa kennuun labsii fooyya’e kana raggaasiseera.

Ebla 9/2016(TOI) - Manni Maree Ministirootaa walga'ii idilee 30ffaa har'a geggeesseen dhimmoota adda addaarratti mari'achuun murtee dabarseera. Haaluma kanaan, 1. Jalqaba irratti manni marichaa wixinee labsii hojjettootaa mootummaa federaalaarratii kan mari’ate yoo ta’u, imaammata tajaajilaa fi bulchiinsa mootummaa, walga’ii idilee mana marichaa 29ffaarratti ragga’e bu’uureffachuun raawwiif akka mijatutti kan qopha’e ta’uun ibsameera. Dabalataan, wixineen labsichaa labsii bara 2010 hojiirra ooleen adeemsi raawwii isaa ilaalmee hanqinaalee adda baasuun, keessumaa bulchiinsa hojjettoota mootummaa bilisa, walaba, saffisaa, qaqqabamaa fi itti fufiinsa kan qabu, akkasumas, itti gaafatamummaa irratti hanqinaalee mul’atan furuuf, hojmaata yeroo waliin tarkaanfatu diriirsuuf haala dandeessisuun labsichi qophaa’uun dhiyaateera. Haaluma kanaan manni marichaa wixinee labsichaarratti mari’achuun Mana Maree Bakka Bu’oota Ummataatti qajeelcheera. 2. Manni marichaa itti aansuun wixinee imaammataa ce’umsaa haqaarratti mari’ateera. Biyyattitti yeroo garaagaraatti sarbama mirga namoomaa, walitti bu’iinsa, seenessii addaa hinbaafamne fi miidhaawwan mudataa turan furuuf yaaliiwwan garaagaraa taasifamuun eerameera. Ta’us, hojmaata kanneen haqaan, beekumsaan, dhiifamaa fi araaraarratti kan hundaa’ee fi imaammata beekamaadhaan kan hogganamu, tooftaa ce’umsa haqaa hundagaleessa, hirmaachisaa, mirga namoomaarratti xiyyeeffachuun qindoominaan hojiirra waan hinoolleef, furmaata waaraa barbaadamu argamsiisuu akka hindandeenye himameera. Kanaaf, adeemsa ce’umsa haqaa karaa gurmaa’een, haala qindaa’ee fi bu’a qabeessa ta’een sadarkaa biyyaalessaatti hogganuu fi hojiirra oolchuun akka danda’amutti wixineen imaammataa qophaa’uun mana marichaaf dhiyaateera. Manni marichaas wixinee imaammatichaarrati mari’achuun guyyaa raggaasifamee eegalee akka hojiirra oolu sagalee guutuun murtoo dabarseera.

Ebla 9/2016(TOI) - Bu'aa Mariin Biyyaalessaa nageenya, tokkummaa fi misooma biyyaaf qabu hubachuun mikaa'ina isaaf ni hojjenna jedhan naannoo Oromiyaatti bakka buutoonni hawaasa godina Baalee. Komishiiniin Marii Biyyaalessaa sadarkaa naannootti hojii ajandaa walitti qabuu yeroo dhihootti jalqabuuf qophiin xumuramuu beeksiseera. Adeemsa bakka bu'oota kutaalee hawasa ajandaa adda baasuurratti hirmaatan filuu irratti komishinichi hojjete irratti bakka buutoonni hawaasa godina Baalee ajandaa adda baasuu irratti filaman akka himanitti Mariin Biyyaalessaa Komishinichi geggeesuuf jiru akka milkaa'uuf gahee isaanirra eegamu kan bahan ta'uu himaniiru. Bakka buutoonni hawaasaa kunneen Nageenyii biyyaa keessaayyu dubartoota fayyadamaa kan taasisu waan ta'eef ambaasaaddara nagaa taanee hojjechuu qabna jedhaniiru. Adeemsi marichaa hundumaa hirmaachisaa waan taasisuuf milkaa'ina isaafis ni hojjenna jedhaniiru.

Ebla 08/2016(TOI)- Komishiniin marii biyyaalessaa Itiyoophiyaa kilaastara Shaashamanneetti bakka bu’oota sadarkaa aanaatti kutaalee hawaasaa addaddaa bakka bu’anii mariirratti hirmaatan adda baasaa jira. Komishinichatti qindeessaan garee adda baasaa hirmaataa naannoo Oromiyaa obbo Buzunee Asfaa TOI’f akka ibsanitti, akkaataa karoora komishinichaatiin naannichatti bakka bu’oonni mariirratti hirmaatan adda baafamaa jiru. Naannoo Oromiyaatti bakka bu’oota kutaalee hawaasaa adda baasuun kilaastara afuritti qooduun hojjetamaa kan ture ta’uu ibsanii, kilaastarri Shaashamannee kan har’aa kun marsaa xumuraa ta’uu ibsaniiru. Waltajjii hirmaattota mariirratti hirmaatan adda baasuu kanarratti bakka bu’oonni kutaalee hawaasaa aanaalee godina Gujii 11 irraa walitti dhufan kuma 1 ol hirmaachaa akka jiran eeraniiru. Yeroo ammaa maalummaa fi barbaachisummaa marii biyyaalessaa akkasumas adeemsa filannoo ilaalchisuun ibsi hubannoo kennu hirmaattotaaf taasifamaa jira. Kaayyoon waltajjichaa namoota marii biyyaalessaarratti hirmaatan “adda baasuu” hammataa fi hirmaachisaa akkasumas adeemsasaarratti hundi kan irratti waliigalee fi amanamaa akka ta’u dandeessisuuf ta’uu himaniiru. Waltajjiin har’a magaalaa Shaashamanneetti jalqabame amma Ebla 11 bara 2016tti akka turu dubbataniiru. Akka obbo Buzunaan jedhanitti, godinaaleen kilaastara Shaashamannee keessatti argaman Baalee, Baalee Bahaa, Boorana, Boorana Bahaa Gujii fi Gujii Bahaadha.

Ebla 8/2016(TOI) - Deetaan Ministira Dhimma Alaa ambaasaaddar Misgaanuu Araggaa barressaa olaanaa Dhaabbata qindoomina Kibbaa Sheek Mansuur Biin Musisalaam waliin har'a wajjira isaaniitti mari'atan. Marichiis walitti dhufenya dhaabbatichaa fi Itoophiyaa jidduu jiru cimsuu fi haala dhaabbata qindoomina Kibbaa waliin walitti dhiheenyaan hojjechuun danda'amurratti kan xiyyeffatedha jedhameera. Teessoo isaa Finfinnee kan taasifate dhaabbatichi beekumsa maddisiisuu fi sirni barnoota hirmaachisaa ta'e akka ijaaramu sadarkaa idil addunyaatti hojjechaa jirachuun eerameera. Dhaabbatichi biyyoota miseensoota hammattu Kibba Kibbaa jiddutti barnoota, tekinika fi gargarsa maallaqaa uumuuf tajaajila jirachu beeksisuu isaa odeeffannoo Ministeera dhimma Alaarra argame ni mul'isa.

Ebla 7/2016(TOI) - Wixineen labsii “sirna kabaja ayyaanaafi ayyaana ummataa” waliin jireenyaa hawaasaf faayidaa olaanaa akka qabu himameera. Mana Maree Bakka Bu’oota Ummataatti Koreewwan Dhaabbii dhimmoota Aadaafi Ispoortii,misooma hawasummaa, Fayyaafi, Koreen Dhaabbii Haqaafi seeraa wixinee labsii kanairratti qooda fudhattoota garaagaraa walin mari’ataniiru. Wixineen labsii kun faayidaafi mirgaa Itiyoophiyaa kan kabachiisu, walitti bu’iinsaafi walii galtee dhabuu guyyoota ayyaana hambisuuf karoorfame qophaa’a jiraachuu koreewwan dhaabbii kunneen himaniiru. Akkasumas wixineen labsichaa yoo beekamtii seeraa qabaate waliin jireenyaafi waliif yaaduu uummataaf faayidaa guddaa qabas jedhaniiru.